W 2024 r. Unia Europejska osiągnęła istotne postępy w swoich wysiłkach na rzecz wzmocnienia gospodarki i zwiększenia odporności w odpowiedzi na niedawne globalne wyzwania. W połowie okresu wdrażania planu odbudowy NextGenerationEU Unia oceniła jego wpływ we wszystkich państwach członkowskich, państwa te zaś nadal czyniły postępy we wdrażaniu swoich planów odbudowy i zwiększania odporności. Ponadto weszły w życie zreformowane ramy zarządzania gospodarczego, a także poczyniono postępy w zakresie reform podatkowych i modernizacji unii celnej. Wszystkie te reformy przyczyniły się do zwiększenia długoterminowej konkurencyjności i promowania wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym zapewnieniu długookresowej zdolności do obsługi długu. UE wdrożyła również nowe ramy w celu przeciwdziałania ryzyku związanemu z klimatem i uchylaniu się od opodatkowania oraz w celu zapewnienia zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw. Inicjatywy te dowodzą zaangażowania UE na rzecz zrównoważonego wzrostu, innowacji i globalnego przywództwa, zapewniając utrzymanie konkurencyjności państw członkowskich w trakcie transformacji gospodarczej, środowiskowej i społecznej.

Tendencje

W 2024 r. gospodarka UE wznowiła stopniowy wzrost - otwórz w nowej zakładce, przy czym produkt krajowy brutto wzrósł o 0,9 proc. Inflacja ogólna spadła do 2,6 proc., co oznacza znaczny spadek z 6,4 proc. w 2023 r. W ciągu najbliższych dwóch lat działalność gospodarcza powinna przyspieszyć, przy jednoczesnym dalszym spowolnieniu inflacji. Rynek pracy w UE pozostał stabilny – zatrudnienie wzrastało w stałym tempie, a stopa bezrobocia osiągnęła w październiku rekordowo niski poziom 5,9 proc.

Nasiliły się jednak niepewność i poczucie zagrożenia, spowodowane eskalacją napięć geopolitycznych (zob. rozdziały 1 i 8) oraz wewnętrzną fragmentacją polityczną. Rosnąca częstotliwość i dotkliwość zagrożeń naturalnych (zob. rozdział 4) również stanowi wyzwanie dla działalności gospodarczej.

Sukces Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności

W 2021 r. UE stworzyła NextGenerationEU - otwórz w nowej zakładce – bezprecedensowy plan odblokowania środków finansowych, aby pomóc państwom członkowskim w odbudowie po gospodarczych skutkach pandemii COVID-19 i by zwiększyć ich odporność. Od tego czasu plan pomagał sprostać wyzwaniom społeczno-gospodarczym spowodowanym rosyjską wojną napastniczą przeciwko Ukrainie, takim jak kryzys energetyczny.

Największa część funduszy NextGenerationEU jest rozdzielana między państwa członkowskie za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności - otwórz w nowej zakładce (RRF). RRF ma wspierać odbudowę społeczno-gospodarczą państw członkowskich i zwiększać ich konkurencyjność, a jednocześnie pomagać im w transformacji ekologicznej i cyfrowej. Finansowanie jest wypłacane na podstawie tego, jak dobrze państwa członkowskie wdrażają reformy i inwestycje, które określiły w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności.

Rok 2024 stanowił półmetek realizacji planu odbudowy - otwórz w nowej zakładce, nadszedł więc czas na ocenę jego efektów. Ocena - otwórz w nowej zakładce ta wykazała, że NextGenerationEU umożliwił gospodarce UE powrót do poziomu produkcji sprzed pandemii do trzeciego kwartału 2021 r., czyli znacznie szybciej niż po kryzysie gospodarczym i finansowym w latach 2007–2008, kiedy to pełna odbudowa zajęła siedem lat. Dzięki wydatkom z RRF w 2022 r. produkt krajowy brutto UE był również o 0,4 proc. wyższy, niż byłby w przypadku braku tych wydatków.

W ocenie stwierdzono również, że NextGenerationEU może zwiększyć realny produkt krajowy brutto UE nawet o 1,4 proc. w 2026 r. w porównaniu ze scenariuszem bez wprowadzenia planu. Nie obejmuje to pozytywnych skutków reform przeprowadzanych za pośrednictwem RRF, które będą stopniowo coraz bardziej widoczne w ciągu najbliższych kilku lat.

Kolejnym miernikiem wdrażania RRF jest kwota wypłaconych środków. Do końca 2024 r. wypłacono 306 mld euro, czyli 47 proc. przyznanych środków.

Nowe ramy zarządzania gospodarczego

Najbardziej ambitna i dalekosiężna reforma ram zarządzania gospodarczego - otwórz w nowej zakładce w UE od czasu kryzysu w latach 2007–2008 weszła w życie w 2024 r. Ramy te obejmują zasady i procedury regulujące politykę makroekonomiczną w państwach członkowskich.

Zreformowane ramy, które są obecnie wdrażane, gwarantują stabilność gospodarek państw członkowskich i dążenie do osiągnięcia wspólnych celów, takich jak zapobieganie nadmiernemu zadłużeniu i deficytom, przy jednoczesnym promowaniu trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu poprzez reformy i inwestycje. Przeprowadzenie transformacji ekologicznej i cyfrowej przy jednoczesnym wzmocnieniu odporności i konkurencyjności UE wymaga znacznych i trwałych inwestycji, w tym ze strony podmiotów sektora publicznego.

Reforma ma zaradzić niedociągnięciom w starych ramach: nowe ramy są prostsze, bardziej przejrzyste i skuteczniejsze i zakładają większe zaangażowanie krajowe oraz lepsze egzekwowanie przepisów. W nowych ramach rozróżnia się również państwa członkowskie w zależności od ich indywidualnej sytuacji i dopuszcza się wolniejsze dostosowanie fiskalne, jeżeli będzie ono poparte zobowiązaniami w zakresie reform i inwestycji promujących wzrost gospodarczy, stabilność fiskalną i priorytety UE. Podejście to pozwala jednocześnie uniknąć tendencji polityki fiskalnej do nasilania wahań gospodarczych, a wręcz przeciwnie – stabilizuje gospodarkę.

Centralnym elementem nowych ram są średniookresowe plany budżetowo-strukturalne, które w ramach jednolitego podejścia uwzględniają cele dotyczące budżetu, reform i inwestycji. Usprawnia to proces i dostosowuje krajowe wysiłki w zakresie reform i inwestycji do RRF, zapewniając spójność między politykami krajowymi i unijnymi. W planach podkreślono odpowiedzialność państw członkowskich, zapewniając im większą elastyczność w określaniu ścieżek dostosowania fiskalnego oraz zobowiązań w zakresie reform i inwestycji.

Europejski semestr

Europejski semestr to coroczny proces, w ramach którego UE identyfikuje najpilniejsze wyzwania gospodarcze i społeczne, przed którymi stoją państwa członkowskie, oraz zapewnia wytyczne polityczne, aby pomóc w pełnym wykorzystaniu ich potencjału.

Pakiet wiosenny europejskiego semestru 2024 - otwórz w nowej zakładce koncentrował się na długoterminowej konkurencyjności i dobrobycie UE i jej państw członkowskich. Podsumowano również realizację przez państwa członkowskie planów odbudowy i zwiększania odporności oraz programów polityki spójności. Na podstawie tej analizy Komisja zaproponowała zalecenia dla poszczególnych krajów, które mają pomóc państwom członkowskim w sprostaniu najważniejszym wyzwaniom.

Ponadto UE zintensyfikowała wysiłki na rzecz zmniejszenia dysproporcji społecznych między regionami i państwami członkowskimi oraz na rzecz dywersyfikacji dostaw energii. Po raz pierwszy ramy semestru obejmowały wzmocnioną ocenę postępów poczynionych we wdrażaniu zasad Europejskiego filaru praw socjalnych - otwórz w nowej zakładce, a także ramy - otwórz w nowej zakładce służące identyfikacji zagrożeń dla konwergencji społecznej. W analizie tej, zawartej we wspólnym sprawozdaniu o zatrudnieniu z 2024 r. - otwórz w nowej zakładce, oceniono funkcjonowanie rynku pracy oraz wyzwania w zakresie umiejętności i wyzwań społecznych we wszystkich państwach członkowskich, aby zidentyfikować potencjalne zagrożenia dla pozytywnej konwergencji społecznej.

W sprawozdaniu przedłożonym w ramach mechanizmu ostrzegania na 2024 r. - otwórz w nowej zakładce Komisja oceniła występowanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej w 12 państwach członkowskich wybranych do szczegółowej oceny sytuacji. Komisja zaproponowała również wszczęcie procedur nadmiernego deficytu w odniesieniu do siedmiu państw członkowskich na podstawie swojego sprawozdania zbiorczego - otwórz w nowej zakładce.

Jesienny pakiet europejskiego semestru 2024 - otwórz w nowej zakładce koncentrował się na zapewnieniu zdrowych finansów publicznych i trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Rozpoczęto wdrażanie nowych ram zarządzania gospodarczego, zawierających zalecenia dotyczące średniookresowych planów budżetowych i ocen planów budżetowych strefy euro. Dokonano również przeglądu zgodności z unijną zasadą 3 proc. deficytu produktu krajowego brutto, wydając zalecenia dotyczące wyeliminowania nadmiernego deficytu w ośmiu państwach członkowskich oraz sprawozdania z nadzoru po zakończeniu programu w odniesieniu do pięciu państw. Ponadto w pakiecie nakreślono priorytety polityki gospodarczej i społecznej na 2025 r., w tym wnioski dotyczące polityki strefy euro i ostrzeżeń dotyczących zatrudnienia i sytuacji gospodarczej.

W zaleceniu dla strefy euro z 2025 r. wezwano państwa członkowskie do działania zarówno indywidualnie, w tym poprzez realizację planów odbudowy i zwiększania odporności, jak i wspólnie w ramach Eurogrupy w celu poprawy konkurencyjności, zwiększenia odporności gospodarczej i dalszego zapewniania stabilności makroekonomicznej i finansowej.

Budżet UE: przygotowanie UE na obecne i przyszłe wyzwania

Od czasu przyjęcia w 2020 r. długoterminowego budżetu Unii Europejskiej na lata 2021–2027 - otwórz w nowej zakładce UE stanęła w obliczu nadzwyczajnych wyzwań. Skutki rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie, gwałtowny wzrost stóp procentowych i presja migracyjna doprowadziły do zwiększonych nacisków na budżet - otwórz w nowej zakładce. W odpowiedzi Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej uzgodniły pierwszą w historii śródokresową rewizję długoterminowego budżetu UE (znanego jako wieloletnie ramy finansowe). W rezultacie udostępnia się dodatkowe środki w wysokości 64,6 mld euro w celu sprostania nowym wyzwaniom i wypełnienia zobowiązań prawnych UE, których nie można było uwzględnić w ramach pierwotnych pułapów budżetowych.

Jeśli chodzi o budżet roczny, w listopadzie uzgodniono - otwórz w nowej zakładce roczny budżet UE na 2025 r. w wysokości 192,8 mld euro. Uzupełnią go o szacowane na 72 mld euro wypłaty w ramach NextGenerationEU. W projekcie budżetu rocznego na 2025 r. kierowano środki tam, gdzie mogą one przynieść największe korzyści: na wspieranie transformacji ekologicznej i cyfrowej, tworzenie miejsc pracy oraz wzmocnienie strategicznej autonomii Europy i jej roli na świecie. Budżet będzie również finansować technologie krytyczne za pośrednictwem Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy oraz zapewniać stałe wsparcie uchodźcom, krajom sąsiadującym i Ukrainie.

Spójna Unia Europejska

Dziewiąte sprawozdanie na temat spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej - otwórz w nowej zakładce pokazało, w jaki sposób polityka spójności przyczynia się do zmniejszania dysproporcji terytorialnych, społecznych i gospodarczych w całej UE. Odnotowano znaczne postępy w nowych państwach członkowskich, w których produkt krajowy brutto na osobę wzrósł z 52 proc. średniej UE w 2004 r. do prawie 80 proc. w 2023 r.

Dzięki polityce spójności gospodarka UE stała się bardziej konkurencyjna i zrównoważona poprzez wsparcie badań i rozwoju, innowacji oraz transformacji ekologicznej i cyfrowej we wszystkich państwach członkowskich. Przyczyniła się ona również do poprawy jakości życia obywateli, finansując ukończenie podstawowych projektów infrastrukturalnych, których wcześniej brakowało, takich jak krytyczne połączenia transportowe i użytkowe. Stopniowe wdrażanie mechanizmu wspierania talentów - otwórz w nowej zakładce pomaga również regionom uzyskać pomoc techniczną i inne działania w celu złagodzenia skutków zmian demograficznych i drenażu mózgów.

Jednolity rynek UE pozostaje kamieniem węgielnym stabilności gospodarczej i wzrostu gospodarczego, umożliwiając swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i osób między państwami członkowskimi przy jednoczesnym zwiększeniu konkurencyjności przemysłu UE.

Aby zapewnić, by jednolity rynek pozostał odporny, konkurencyjny i nadal był liderem w globalnej transformacji ekologicznej i cyfrowej, UE współpracowała z partnerami branżowymi w celu stworzenia dostosowanych ścieżek transformacji dla każdego ekosystemu przemysłowego - otwórz w nowej zakładce. Ekosystemy - otwórz w nowej zakładce te łączą przedsiębiorstwa, naukowców, decydentów i usługodawców w dążeniu do osiągnięcia wspólnych celów gospodarczych lub zaspokojenia konkretnych potrzeb rynku. Ścieżki transformacji zapewniają każdemu sektorowi strategiczne wytyczne dotyczące sposobów wykorzystania innowacyjnych technologii, zmniejszenia ich śladu węglowego i zwiększenia zdolności cyfrowych.

Ponadto, aby jednolity rynek mógł skutecznie funkcjonować, należy odpowiednio wdrożyć i egzekwować przepisy. UE koncentruje się na obszarach, które zwiększą inwestycje, przyspieszą ożywienie gospodarcze i zwiększą konkurencyjność, takich jak rozwiązanie problemu opóźnień w płatnościach - otwórz w nowej zakładce dokonywanych przez organy publiczne na rzecz przedsiębiorstw, w szczególności MŚP. Za pośrednictwem Grupy Zadaniowej ds. Egzekwowania Przepisów dotyczących Jednolitego Rynku - otwórz w nowej zakładce Komisja i państwa członkowskie usunęły bariery, na przykład ułatwiając mobilność zawodową w UE i usuwając przeszkody administracyjne w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Komisja zwiększa również przejrzystość i usprawnia istniejące narzędzia regulacyjne, aby zapobiec powstawaniu nowych barier.

UE chce również zapewnić wsparcie MŚP we wszystkich państwach członkowskich. W tym celu przeanalizowano sytuację gospodarczą MŚP w całej UE i opublikowano w lipcu roczny przegląd wyników MŚP - otwórz w nowej zakładce.

Jednolity rynek jest ważny nie tylko dla przedsiębiorstw w UE, ale także dla 450 mln konsumentów. W ciągu roku UE wprowadziła przepisy mające na celu zapewnienie bardziej zrównoważonego charakteru produktów sprzedawanych w UE - otwórz w nowej zakładce; wzmocnienie pozycji konsumentów w procesie transformacji ekologicznej - otwórz w nowej zakładce i cyfrowej; oraz sprawienie, by naprawa towarów - otwórz w nowej zakładce była łatwą i atrakcyjną opcją. Przepisy zapewnią konsumentom dostęp do lepszych informacji o produkcie i pozwolą rozwiązać problem pseudoekologicznego marketingu i celowego skracania cyklu życia produktów (zob. rozdział 4).

Ponadto wraz ze stopniową akcesją krajów kandydujących jednolity rynek nadal się rozwija. Rozszerzenie stwarza znaczne możliwości dla unijnych przedsiębiorstw dzięki wzmocnieniu transgranicznych łańcuchów dostaw i obniżeniu kosztów handlu. Rozszerzenie zapewnia gospodarstwom domowym zarówno w nowych, jak i obecnych państwach członkowskich łatwiejszy dostęp do towarów i usług oraz większą przystępność cenową, co prowadzi do podniesienia poziomu życia. Na przykład dzięki inicjatywie dotyczącej uprzywilejowanych korytarzy UE–Bałkany Zachodnie - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce co roku w ruchu pasażerskim i towarowym unika się ekwiwalentu 20 lat opóźnień. Ponadto integracja regionu z Sojuszem na rzecz leków o krytycznym znaczeniu - otwórz w nowej zakładcerozszerzyła unijne łańcuchy wartości, pobudzając wzrost gospodarczy i efektywność.

Unia rynków kapitałowych

UE pracuje również nad dalszym rozwojem jednolitego rynku europejskiego, aby umożliwić lepszy transgraniczny przepływ kapitału. Jest to tzw. unia rynków kapitałowych - otwórz w nowej zakładce. Swobodny przepływ kapitału w UE oznacza niższe koszty transakcji, mniejsze obciążenie regulacyjne i silniejsze rynki, co z kolei daje unijnym przedsiębiorstwom – w tym MŚP – dostęp do większej liczby źródeł finansowania i zwiększa konkurencyjność UE.

W 2024 r. przyjęto środki - otwórz w nowej zakładce, które wzmocnią unię rynków kapitałowych i przyczynią się do realizacji celu UE, jakim jest uproszczenie obowiązków sprawozdawczych i zmniejszenie obciążeń administracyjnych (zob. rozdział 9). Nowy akt o dopuszczaniu do obrotu giełdowego - otwórz w nowej zakładce zmienia przepisy dotyczące prospektów emisyjnych, nadużyć na rynku, badań finansowych i struktur akcji obejmujących akcje uprzywilejowane co do głosu. Ułatwi to spełnienie wymogów, z jakimi borykają się przedsiębiorstwa zarówno w momencie wejścia na giełdę, jak i już po nim, przy jednoczesnym zachowaniu przejrzystości, ochrony inwestorów i integralności rynku. W akcie tym podjęta zostanie również kwestia fragmentacji przepisów krajowych, która ogranicza elastyczność przedsiębiorstw w zakresie emisji akcji uprzywilejowanych co do głosu po wejściu do obrotu giełdowego, co będzie szczególnie korzystne dla innowacyjnych przedsiębiorstw scale-up.

W ciągu roku poczyniono również postępy w tworzeniu odpowiednich warunków dla dostawców informacji skonsolidowanych (CTP), aby uzyskać całościowy obraz obrotu akcjami w całej UE. 16 grudnia Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych - otwórz w nowej zakładce opublikował sprawozdanie w sprawie standardów technicznych dotyczących dostawców informacji skonsolidowanych. - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce W sprawozdaniu przedstawiono ostateczne standardy techniczne dla dostawców informacji skonsolidowanych, których celem jest zwiększenie przejrzystości rynku i jakości danych, a tym samym wspieranie unii rynków kapitałowych poprzez działania na rzecz bardziej zintegrowanego i wydajnego rynku finansowego.

Ponadto UE poczyniła postępy w usuwaniu przeszkód wynikających z różnic między przepisami dotyczącymi niewypłacalności obowiązującymi w różnych w państwach członkowskich. Różnice te prowadzą do fragmentacji unii rynków kapitałowych. Aby usunąć przeszkody i zwiększyć konkurencyjność, w 2022 r. Komisja zaproponowała harmonizację materialnego prawa dotyczącego niewypłacalności w państw członkowskich. Konkluzje Rady Europejskiej z kwietnia 2024 r. nadały tej kwestii nowy impuls, przyspieszając negocjacje.

Ponadto, aby zapewnić skuteczne funkcjonowanie unii rynków kapitałowych, UE zwiększa atrakcyjność i odporność swoich usług rozliczeniowych - otwórz w nowej zakładce. Są to usługi oferowane przez kontrahentów centralnych (CCP), którzy pośredniczą między kontrahentami transakcji na instrumentach finansowych, stając się nabywcą dla każdego sprzedawcy i sprzedawcą dla każdego nabywcy. Gwarantując zobowiązania umowne w przypadku niewykonania zobowiązania przez kontrahenta, CCP mają zasadnicze znaczenie dla utrzymania stabilności rynku, ograniczenia ryzyka systemowego i zwiększenia zaufania do rynku.

W lutym 2024 r. osiągnięto porozumienie polityczne w sprawie pakietu środków - otwórz w nowej zakładce, które umożliwią kontrahentom centralnym szybsze wprowadzanie nowych produktów na rynek UE, zachęcając uczestników rynku do rozliczania się i budowania płynności za pośrednictwem kontrahentów centralnych z UE. Ramy te wzmocnią również unijne ramy nadzoru nad kontrahentami centralnymi, zwiększając bezpieczeństwo i odporność systemów rozliczeniowych, a także zmniejszą nadmierną zależność od kontrahentów centralnych o znaczeniu systemowym z państw spoza UE poprzez nałożenie na wszystkich odpowiednich uczestników rynku wymogu posiadania aktywnych rachunków u kontrahentów centralnych z UE i rozliczania reprezentatywnej części niektórych systemowych umów na instrumenty pochodne w obrębie jednolitego rynku.

Finanse cyfrowe

Nowe przepisy - otwórz w nowej zakładce dotyczące udostępnienia płatności natychmiastowych w euro wszystkim osobom fizycznym i przedsiębiorstwom posiadającym rachunek bankowy w UE weszły w życie w kwietniu - otwórz w nowej zakładce i będą stopniowo stosowane od stycznia 2025 r. Celem wprowadzenia tych przepisów jest zapewnienie, aby płatności natychmiastowe w euro były przystępne cenowo, bezpieczne i realizowane bez przeszkód w całej UE.

Płatności natychmiastowe są szybkim i wygodnym rozwiązaniem w codziennych sytuacjach, pozwalając na przykład na szybkie uzyskanie środków pieniężnych (w czasie mniejszym niż 10 sekund) w przypadku nagłych kłopotów, płacenie za towary i usługi przez internet i w sklepach, czy też łatwy i natychmiastowy podział kosztów przy płaceniu za grupową kolację. Poprawiają one również zarządzanie przepływami pieniężnymi w administracji publicznej i przedsiębiorstwach, zwłaszcza MŚP, umożliwiają organizacjom charytatywnym i pozarządowym szybki dostęp do funduszy oraz stanowią zachętę dla banków i innych dostawców usług płatniczych do opracowywania innowacyjnych usług i produktów finansowych.

Co więcej, w 2024 r. weszło w życie rozporządzenie w sprawie rynków kryptoaktywów - otwórz w nowej zakładce, którym zapewniono jednolite unijne przepisy w tej sferze. Będzie to wspierać integralność rynku i innowacje dzięki regulowaniu ofert publicznych kryptoaktywów i pośredników w zakresie kryptoaktywów świadczących usługi na rzecz konsumentów, zapewniając im lepszą ochronę przed powiązanym ryzykiem.

Unijny Instrument Wsparcia Technicznego pomaga również 37 organom nadzoru finansowego z 26 państw członkowskich zwiększyć swoją zdolność do zarządzania ryzykiem związanym z finansami cyfrowymi. W 2024 r. Akademia Finansów Cyfrowych UE zorganizowała stacjonarne i internetowe kursy szkoleniowe dla ponad tysiąca organów nadzoru z całej UE.

Zwalczanie prania pieniędzy

Pakiet legislacyjny dotyczący przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT) - otwórz w nowej zakładce został przyjęty w 2024 r. i obejmuje pierwsze rozporządzenie - otwórz w nowej zakładce oraz szóstą dyrektywę - otwórz w nowej zakładce dotyczące przeciwdziałania tym zjawiskom. Przepisy te będą stanowić podstawę prac Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu - otwórz w nowej zakładce.

W nowych ramach prawnych określono ogólnounijne wymogi dla sektora prywatnego, aby zapewnić spójne stosowanie przepisów na całym jednolitym rynku. Zharmonizowano w nich również zadania i uprawnienia krajowych organów nadzoru i jednostek analityki finansowej, aby umożliwić im skuteczną współpracę transgraniczną. Ponadto wzmocniono uprawnienia rejestrów beneficjentów rzeczywistych w celu zapewnienia przejrzystości w odniesieniu do podmiotów, które są właścicielami podmiotów prawnych i trustów lub sprawują nad nimi kontrolę. Dodatkowo w nowych ramach zharmonizowano przepisy dotyczące dostępu do tych informacji, umożliwiając zainteresowanym stronom mającym uzasadniony interes, w tym dziennikarzom i społeczeństwu obywatelskiemu, przyczynianie się do walki z przestępstwami finansowymi.

Co przyniosą nowe ramy dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu?

Przykłady

W listopadzie Parlament i Rada przyjęły rozporządzenie w sprawie przejrzystości i rzetelności działalności ratingowej z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego - otwórz w nowej zakładce, rozwiązujące problemy związane z pseudoekologicznym marketingiem. Jest to część szerszego pakietu środków - otwórz w nowej zakładce mających na celu rozwój podstaw unijnych ram zrównoważonego finansowania oraz zachęcanie do prywatnego finansowania projektów i technologii w zakresie transformacji.

Nowe przepisy zapewnią inwestorom i instytucjom finansowym wiarygodne dane na temat wyników przedsiębiorstw w zakresie ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego, co pomoże im w podejmowaniu bardziej świadomych decyzji w zakresie zrównoważonych inwestycji i zarządzania ryzykiem związanym z tymi czynnikami. Zapewnią one również większą jasność co do działalności dostawców ratingów oraz tego, czy podjęli oni niezbędne kroki w celu zapobiegania konfliktom interesów i ich łagodzenia.

Parlament i Rada uzgodniły - otwórz w nowej zakładce również przesunięcie terminu przyjęcia sektorowych europejskich standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju z połowy 2024 r. na połowę 2026 r. Zapewnia to więcej czasu nie tylko na opracowanie takich standardów, ale i na to, by przedsiębiorstwa mogły się skupić na wdrażaniu pierwszego zestawu standardów horyzontalnych przyjętych w lipcu 2023 r.

Duże przedsiębiorstwa spełniające określone kryteria będą zobowiązane nie tylko do przestrzegania standardów sprawozdawczości, ale również do dochowania należytej staranności w odniesieniu do własnej działalności oraz działalności swoich jednostek zależnych i partnerów biznesowych w ich globalnych łańcuchach działalności, tak aby można było zidentyfikować rzeczywiste i potencjalne niekorzystne skutki dla środowiska i praw człowieka oraz przeciwdziałać im. W nowej dyrektywie w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju - otwórz w nowej zakładce zobowiązano przedsiębiorstwa do wprowadzenia niezbędnych zmian w ich ogólnych strategiach i działaniach, w tym w praktykach zakupowych, projektowych i dystrybucyjnych. Nieprzestrzeganie przepisów może skutkować egzekwowaniem w postępowaniach administracyjnych, w tym karami i odpowiedzialnością cywilną.

Stan systemu bankowego ma zasadnicze znaczenie dla wszystkich obywateli UE oraz dla stabilności i dobrobytu gospodarki UE. Po kryzysie finansowym z lat 2007–2008 przywódcy europejscy i międzynarodowi uzgodnili międzynarodowe standardy bankowe – zwane pakietem Bazylea III - otwórz w nowej zakładce – aby zapewnić większą odporność banków i zmniejszyć prawdopodobieństwo przyszłych kryzysów finansowych.

Najnowszy pakiet bankowy - otwórz w nowej zakładce (rozporządzenie w sprawie wymogów kapitałowych i dyrektywa w sprawie wymogów kapitałowych) w swoim ostatecznym brzmieniu wszedł w życie 9 lipca 2024 r. i stanowi kluczowy krok w kierunku rzetelnego wdrożenia pakietu Bazylea III w UE. Potwierdza to gotowość UE do wypełnienia jej międzynarodowego zobowiązania i do wdrożenia norm ostrożnościowych od 1 stycznia 2025 r., zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami. Niemniej jednak datę rozpoczęcia stosowania jednej z części pakietu Bazylea III, a mianowicie gruntownego przeglądu portfela handlowego - otwórz w nowej zakładce, przesunięto na 1 stycznia 2026 r., aby zachować równe warunki działania na całym świecie dla banków europejskich prowadzących działalność na arenie międzynarodowej oraz dostosować się do terminów wdrożenia przyjętych przez inne jurysdykcje o dużym znaczeniu.

Aby jeszcze bardziej wzmocnić banki, Parlament - otwórz w nowej zakładce i Rada - otwórz w nowej zakładce przyjęły stanowiska i rozpoczęły negocjacje w sprawie reformy ram zarządzania kryzysowego banków i gwarantowania depozytów - otwórz w nowej zakładce.

Ponadto w grudniu 2023 r. uzgodniono zmienioną dyrektywę Wypłacalność II. Nowe przepisy - otwórz w nowej zakładce wzmacniają ramy regulacyjne dotyczące ubezpieczeń, zapewniając lepsze zachęty dla sektora ubezpieczeń i reasekuracji (tj. ubezpieczeń dla zakładów ubezpieczeń) do inwestowania w kapitał długoterminowy. Nowe przepisy w większym stopniu uwzględnią ryzyko makroekonomiczne – w tym ryzyko związane ze zmianą klimatu – i sprawią, że sytuacja finansowa ubezpieczycieli będzie mniej wrażliwa na krótkoterminowe wahania rynku. Dzięki tym zmianom sektor ten pozostanie silny w trudnych czasach gospodarczych i będzie chronić interesy konsumentów.

W tym samym czasie uzgodniono również nową dyrektywę w sprawie działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w sektorze ubezpieczeń - otwórz w nowej zakładce. Dyrektywa ta zapewnia stabilność finansową oraz chroni ubezpieczających i podatników w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji. Wymaga to od niektórych ubezpieczycieli i reasekuratorów oraz ich organów ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji – w zależności od wyników analizy ryzyka – opracowania odpowiednio prewencyjnych planów naprawy i planów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji z myślą o gotowości na sytuacje kryzysowe.

Reforma unii celnej

Unijna reforma unii celnej - otwórz w nowej zakładce, zaproponowana w 2023 r., przewiduje wiodący na świecie system celny oparty na danych, który znacznie uprości procesy celne dla przedsiębiorstw, a jednocześnie zapewni organom narzędzia niezbędne do powstrzymania importu towarów, które stanowią rzeczywiste zagrożenie dla UE, jej obywateli i gospodarki. W 2024 r. poczyniono postępy - otwórz w nowej zakładce w odniesieniu do wniosku dotyczącego utworzenia Europejskiego Urzędu ds. Celnych i scentralizowanego centrum danych, które stanowią główne filary tych trzech kluczowych elementów reformy (wraz z handlem elektronicznym).

Uzupełnieniem tego jest unijne środowisko jednego okienka w dziedzinie ceł - otwórz w nowej zakładce, które jest już stopniowo wdrażane i które ma pomóc zharmonizować procedury administracyjne między organami celnymi a innymi sektorami, takimi jak zdrowie i środowisko. Usprawni to wymianę cyfrową między rządami na granicach UE i usprawni proces odprawy towarów.

Ponadto system kontroli importu 2 - otwórz w nowej zakładce wymaga obecnie od podmiotów gospodarczych przekazywania danych dotyczących bezpieczeństwa i ochrony w odniesieniu do wszystkich rodzajów transportu. Dzięki temu systemowi belgijskie organy celne dokonały największych w historii konfiskat prekursorów narkotyków (chemikalia wykorzystywane do produkcji niedozwolonych środków odurzających) na lotnisku w Liège w marcu, współpracując z innymi państwami członkowskimi.

Ponadto w ramach unijnego planu działania na rzecz zwalczania handlu narkotykami i przestępczości zorganizowanej powstał sojusz portów europejskich - otwórz w nowej zakładce (zob. rozdział 7). Poprawi on koordynację między organami celnymi i ułatwi współpracę z innymi organami ścigania i sektorem prywatnym.

Wyrównywanie warunków działania w sferze opodatkowania

W styczniu 2024 r. UE wprowadziła nowe przepisy ustanawiające dla przedsiębiorstw wielonarodowych działających na jej terytorium minimalną efektywną stawkę podatkową w wysokości 15 proc. - otwórz w nowej zakładce Wejście w życie tych przepisów formalizuje wdrażanie przez UE ram filaru 2 będących częścią historycznego międzynarodowego porozumienia w sprawie reformy podatkowej - otwórz w nowej zakładce osiągniętego przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w 2021 r. Prawie 140 jurysdykcji z całego świata przystąpiło już do tego porozumienia, ale to UE jest liderem, jeśli chodzi o przełożenie go na prawo. Przepisy te zniechęcają przedsiębiorstwa do przenoszenia zysków do jurysdykcji o niskich stawkach podatkowych i ograniczają praktykę „równania w dół”, polegającą na tym, że państwa obniżają stawki podatku dochodowego od osób prawnych, aby przyciągać inwestycje.

28 października Komisja przyjęła wniosek - otwórz w nowej zakładce dotyczący zmiany dyrektywy w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania - otwórz w nowej zakładce. Zmieniona dyrektywa ustanawia zasady i procedury ścisłej współpracy między organami podatkowymi państw członkowskich w zakresie podatków bezpośrednich, ułatwiając tym samym przedsiębiorstwom wypełnianie obowiązków w zakresie składania deklaracji wynikających z dyrektywy w sprawie filaru 2 - otwórz w nowej zakładce, która wdraża wspomniane wyżej ramy filaru 2.

Zwalczanie uchylania się od opodatkowania i oszustw podatkowych

Centralny elektroniczny system informacji o płatnościach - otwórz w nowej zakładce zapewnia obecnie organom podatkowym państw członkowskich dane, które ułatwiają wykrywanie oszustw związanych z podatkiem od wartości dodanej (VAT), w szczególności w kontekście działalności w zakresie handlu elektronicznego. Zgodnie z nowymi przepisami dostawcy usług płatniczych oferujący usługi w UE muszą monitorować odbiorców płatności transgranicznych. Są oni również zobowiązani do przekazywania informacji na temat płatności transgranicznych organom podatkowym państw członkowskich.

Walka z oszustwami podatkowymi i nadużyciami podatkowymi została również wzmocniona za sprawą nowego aktu prawnego, który został zatwierdzony w grudniu. Dyrektywa w sprawie szybszego i bezpieczniejszego mechanizmu ulg w nadmiernym podatku u źródła - otwórz w nowej zakładce wprowadza przepisy, które sprawią, że procedury związane z podatkiem u źródła w UE staną się skuteczniejsze i bezpieczniejsze dla inwestorów, pośredników finansowych i krajowych organów podatkowych. Przepisy te przyspieszą proces uzyskiwania przez inwestorów ulg w nadmiernym podatku u źródła od transgranicznych wypłat dywidend i odsetek, a także zmniejszą ryzyko podwójnego opodatkowania podatników i ułatwią inwestycje transgraniczne, wzmacniając unię rynków kapitałowych.

Ponadto UE realizuje transformację cyfrową, aby pomóc w zwalczaniu nadużyć finansowych i wspierać unijne przedsiębiorstwa. Wniosek dotyczący VAT w epoce cyfrowej - otwórz w nowej zakładce – uzgodniony 5 listopada – zmniejszy potrzebę wielokrotnej rejestracji do celów VAT w różnych państwach członkowskich, rozszerzając istniejący model punktu kompleksowej obsługi ds. VAT. Wniosek ten przyczyni się również do wykorzystania nowych technologii cyfrowych – takich jak fakturowanie elektroniczne i sprawozdawczość cyfrowa – do zwalczania oszustw związanych z VAT. Nowe przepisy są pierwszym krokiem w reagowaniu na wyzwania wynikające z rozwoju gospodarki platformowej i w wyrównywaniu warunków działania między internetowymi a tradycyjnymi usługami krótkoterminowego najmu lokali mieszkalnych i usługami przewozu osób. Przyniosą one korzyści finansom publicznym państw członkowskich i obniżą koszty administracyjne i koszty przestrzegania przepisów ponoszone przez przedsiębiorstwa handlowe z UE.