ROZDZIAŁ 2

Dobrze prosperująca i konkurencyjna UE

Dwoje naukowców w białych fartuchach w laboratorium. Jeden z nich wskazuje na wykres na monitorze komputera, a druga osoba patrzy uważnie. Zobacz opis zdjęcia
Naukowcy pracujący nad projektem biodegradacji mikrodrobin plastiku w KU Leuven’s Chem&Tech Centre, Leuven, Belgia, 1 marca 2024 r. UE przoduje w innowacjach w dziedzinie czystych technologii. Odpowiada za rozwój ponad jednej piątej czystych i zrównoważonych technologii na świecie.

W 2024 r. Unia Europejska poczyniła znaczne postępy we wzmacnianiu swojej globalnej konkurencyjności dzięki inicjatywom mającym na celu wspieranie zrównoważonego wzrostu gospodarczego i wspieranie innowacji przemysłowych. W obliczu pilnych wyzwań, takich jak zależności gospodarcze, napięcia geopolityczne i rosnąca globalna konkurencja, UE skoncentrowała się na strategicznych środkach mających na celu zabezpieczenie kluczowych zasobów, promowanie wiodącej pozycji technologicznej i ochronę swoich rynków. Najważniejsze działania obejmowały rozwój partnerstw i umów handlowych, reformę polityki konkurencji i polityki handlowej oraz uodpornienie gospodarki. Przyjmując kompleksowe podejście, UE dążyła do wzmocnienia swojej pozycji światowego lidera w dziedzinie zrównoważonego i sprawiedliwego handlu, jednocześnie starając się zapewnić bezpieczeństwo gospodarcze i promować konkurencyjne środowisko przemysłowe.

W 2024 r. Unia Europejska kontynuowała wysiłki na rzecz zwiększenia konkurencyjności unijnych przedsiębiorstw zarówno na jednolitym rynku, jak i na świecie.

Wysiłki te koncentrowały się na wzmocnieniu unijnej bazy przemysłowej i uczynieniu UE bardziej przyjazną inwestycjom poprzez:

  • wdrożenie planu REPowerEU, aby zapewnić bezpieczeństwo dostaw energii i ograniczyć naszą zależność od Rosji;
  • kontynuowanie planu przemysłowego Zielonego Ładu, aby zwiększyć konkurencyjność unijnego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie;
  • rozwijanie Europejskiej Unii Zdrowotnej, aby zapewnić dostępność innowacyjnych środków medycznych po przystępnych cenach.

Przyszłość konkurencyjności UE pozostała palącym problemem w ciągu roku i została uznana za jeden z priorytetów nowej Komisji - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce (zob. rozdział 0). Chociaż Europa jest jednym z najbardziej konkurencyjnych i innowacyjnych regionów na świecie, nadal boryka się z pewnymi problemami strukturalnymi. Unijne przedsiębiorstwa działają w niespokojnym świecie, zmagając się z poważnymi wyzwaniami, takimi jak nieuczciwa konkurencja, wysokie ceny energii, niedobory umiejętności i pracowników oraz trudności w dostępie do kapitału. W 2024 r. nowa Komisja wprowadziła Kompas konkurencyjności - otwórz w nowej zakładce, ważną inicjatywę, która będzie stanowić podstawę dalszych prac nad konkurencyjnością UE.

Aby zwiększyć swoją konkurencyjność, UE skoncentruje się na:

  • ułatwianiu prowadzenia działalności gospodarczej unijnym przedsiębiorstwom i na dalszym rozwoju jednolitego rynku w sektorach takich, jak usługi, energia, obronność, finanse, łączność elektroniczna i technologie cyfrowe;
  • uruchomieniu Czystego Ładu Przemysłowego, aby obniżyć emisje dwutlenku węgla i ceny energii;
  • działaniu na rzecz bardziej zrównoważonej gospodarki o obiegu zamkniętym;
  • znaczącym zwiększeniu roli badań naukowych i innowacji w gospodarce;
  • zwiększeniu wydajności poprzez rozpowszechnianie technologii cyfrowych;
  • inwestowaniu ogromnych środków w zrównoważoną konkurencyjność;
  • rozwiązaniu problemu niedoboru umiejętności i pracowników.

Wyzwania dla konkurencyjności UE są liczne i złożone i w związku z tym wymagają kompleksowych i zaawansowanych rozwiązań. UE realizuje już szereg inicjatyw mających na celu wzmocnienie konkurencyjności jej przedsiębiorstw i przemysłu. Na przykład środki przekrojowe – począwszy od przewidywania przyszłych potrzeb w zakresie normalizacji - otwórz w nowej zakładce w obszarach takich, jak surowce i technologie kwantowe, po Instrument Wsparcia Technicznego - otwórz w nowej zakładce wspierający kluczowe projekty, które zwiększą zdolności produkcyjne przemysłu – mają umożliwić UE zdobycie pozycji światowego lidera w dziedzinie technologii strategicznych.

Co więcej, konkurencyjność nie powinna odbywać się kosztem ludzi ani planety. UE dba o to, by jej podejście do wzrostu było zgodne z przyjętymi przez nią wartościami. Obejmują one rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym (zob. rozdział 4), dążenie do wiodącej pozycji w obszarach strategicznych i ekologicznych technologii (zob. rozdziały 4 i 5) oraz zapewnienie, aby ludzie byli stale wyposażani w umiejętności niezbędne do zaspokojenia zmieniających się potrzeb przemysłu (rozdział 6).

Roczne sprawozdanie dotyczące jednolitego rynku i konkurencyjności

Aby lepiej zrozumieć i ocenić funkcjonowanie jednolitego rynku i konkurencyjność UE, Komisja opublikowała roczne sprawozdanie na temat jednolitego rynku i konkurencyjności - otwórz w nowej zakładce za 2024 r. W porównaniu ze sprawozdaniami z poprzednich lat w tym wydaniu skupiono się bardziej szczegółowo na konkurencyjności. Sprawozdanie za 2024 r. opiera się na dziewięciu kluczowych czynnikach konkurencji określonych w komunikacie w sprawie długoterminowej konkurencyjności z 2023 r. - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce Te czynniki będą wykorzystywane do śledzenia postępów UE z roku na rok. W sprawozdaniu podkreślono również mocne strony jednolitego rynku, które można wykorzystać do zwiększenia konkurencyjności UE. Zwrócono też uwagę na fakt, że finansowanie transformacji ekologicznej i cyfrowej wymaga inteligentnego zestawu narzędzi. Na ten zestaw składają się: bardziej innowacyjne wykorzystanie finansowania UE w celu pobudzenia i ochrony inwestycji prywatnych, a także wykorzystanie zamówień publicznych do promowania zrównoważonego rozwoju, odporności, innowacji i społecznie odpowiedzialnych praktyk.

Dziewięć czynników stymulujących konkurencyjność

  1. Funkcjonujący jednolity rynek.
  2. Dostęp do kapitału prywatnego.
  3. Inwestycje publiczne oraz infrastruktura.
  4. Badania naukowe i innowacje.
  5. Energia.
  6. Obieg zamknięty.
  7. Cyfryzacja.
  8. Edukacja i umiejętności.
  9. Handel i otwarta strategiczna autonomia.

Raporty Letty i Draghiego

W 2024 r. oprócz analiz własnych Komisji wydano dwa niezależne raporty zawierające zalecenia dotyczące wzmocnienia jednolitego rynku i konkurencyjności UE. W raporcie Much More than a Market („Znacznie więcej niż rynek”) - otwórz w nowej zakładce przygotowanym przez byłego premiera Włoch Enrica Lettę dla belgijskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej podkreślono, że jednolity rynek musi ewoluować i uwzględniać transformację cyfrową i ekologiczną, badając nowe możliwości rozszerzenia i poprawiając bezpieczeństwo UE.

Na podstawie raportu Letty Komisja określiła pięć głównych obszarów działania sprzyjających wzmocnieniu europejskiej konkurencyjności:

  1. uwolnienie większego kapitału dla europejskich przedsiębiorstw;
  2. zapewnienie niezależności energetycznej i tańszej energii;
  3. rozwiązanie problemu niedoboru umiejętności;
  4. wspieranie innowacji cyfrowych;
  5. wykorzystanie w pełni potencjału handlu.

Ponadto w sprawozdaniu zatytułowanym „Przyszłość europejskiej konkurencyjności – strategia konkurencyjności dla Europy - otwórz w nowej zakładce”, przygotowanym przez byłego prezesa Europejskiego Banku Centralnego Maria Draghiego na prośbę przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen, stwierdzono, że UE powinna wykorzystać czystą transformację do zwiększenia konkurencyjności i obniżenia cen energii. W sprawozdaniu podkreślono również potrzebę stymulowania innowacji i przyspieszenia transformacji cyfrowej poprzez mobilizację inwestycji publicznych i prywatnych, poprawę otoczenia biznesowego i ograniczenie biurokracji oraz wyposażenie ludzi w umiejętności potrzebne na nowych rynkach pracy. Ponadto podkreślono w nim potrzebę poprawy ogólnej odporności, obronności i bezpieczeństwa UE w kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej.

Ustalenia zawarte w sprawozdaniu Draghiego leżały u podstaw prac Komisji nad nowym planem na rzecz trwałego dobrobytu i konkurencyjności Europy. Trzy główne punkty - otwórz w nowej zakładce sprawozdania Draghiego będą również stanowić podstawę wyżej wymienionego Kompasu konkurencyjności, a mianowicie: zniwelowanie luki innowacyjnej między UE a Chinami i Stanami Zjednoczonymi; stworzenie wspólnego planu działania na rzecz dekarbonizacji i konkurencyjności; oraz zwiększenie bezpieczeństwa i zmniejszenie zależności. Sprawozdanie odegra również kluczową rolę przy opracowywaniu Czystego Ładu Przemysłowego dla konkurencyjnych gałęzi przemysłu i wysokiej jakości miejsc pracy.

Mario Draghi i Ursula von der Leyen uśmiechają się na scenie. Przewodnicząca Ursula von der Leyen trzyma w rękach dokument, pozując przed ekranem wyświetlającym tekst „The future of European competitiveness” (Przyszłość europejskiej konkurencyjności).
Mario Draghi, specjalny doradca Ursuli von der Leyen (po lewej), i Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej (po prawej), na konferencji prasowej na temat sprawozdania Draghiego na temat przyszłości europejskiej konkurencyjności. Bruksela, Belgia, 9 września 2024 r.

Kolejnym wyzwaniem, przed jakim stoi UE, jest zachowanie równowagi między otwartością handlu a bezpieczeństwem gospodarczym. Aby zapobiec nadmiernemu uzależnieniu UE od wyłącznych dostawców, musi ona promować swoją konkurencyjność, chronić gospodarkę przed ryzykiem i współpracować z tymi, z którymi łączą ją wspólne interesy gospodarcze.

Te trzy obszary działania (promowanie, ochrona i współpraca) stanowią podstawę strategii bezpieczeństwa gospodarczego - otwórz w nowej zakładce UE. Od czasu wprowadzenia strategii w czerwcu 2023 r. Komisja podjęła szereg kroków w celu przeprowadzenia oceny i ograniczenia ryzyka. Rozpoczęła pierwszy przegląd zagrożeń związanych z wykorzystywaniem zależności gospodarczych jako broni lub z wymuszaniem ekonomicznym i rozpoczęła pogłębioną analizę tych kwestii.

Ponadto obecnie obowiązuje narzędzie chroniące przed wymuszaniem - otwórz w nowej zakładce. Ułatwia ono UE podejmowanie działań – zgodnie z prawem międzynarodowym – w przypadku gdy państwa spoza UE stosują wymuszenie ekonomiczne wobec UE lub jej państw członkowskich.

Promowanie

W 2024 r. Europejska Rada ds. Innowacji - otwórz w nowej zakładce uruchomiła program prac, na który przeznaczono ponad 1,2 mld euro, aby pomóc w rozwoju technologii strategicznych i innowacyjnych przedsiębiorstw. Do czerwca zatwierdzono ponad 200 odrębnych inwestycji.

Ochrona

W styczniu Komisja przedstawiła pakiet składający się z pięciu inicjatyw mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa gospodarczego UE, które obejmują monitorowanie inwestycji zagranicznych, kontrolę wywozu i ocenę ryzyka związanego z inwestycjami za granicą.

Współpraca

UE zintensyfikowała rozmowy na temat bezpieczeństwa gospodarczego w ramach grupy G-7 i w drodze rozmów dwustronnych. Rozszerzyła również sieć umów handlowych, aby zabezpieczyć zasoby, otworzyć nowe rynki i wzmocnić swoją odporność.

Badania naukowe i innowacje są priorytetami przekrojowymi i mają zasadnicze znaczenie nie tylko dla konkurencyjności UE - otwórz w nowej zakładce, ale także dla transformacji ekologicznej i cyfrowej, bezpieczeństwa gospodarczego i otwartej strategicznej autonomii.

Aby pobudzić innowacje, w szczególności innowacje w głębokich technologiach, w 2022 r. UE uruchomiła Nowy europejski plan na rzecz innowacji - otwórz w nowej zakładce. Ze sprawozdania - otwórz w nowej zakładce opublikowanego w 2024 r. wynika, że zrealizowano 17 z 25 działań przewidzianych w programie, natomiast pozostałe osiem jest w trakcie realizacji. „Głębokie technologie” to termin określający technologie, które są tak innowacyjne, że często powodują zakłócenia lub całkowitą zmianę sposobu funkcjonowania przemysłu, gospodarek, a nawet społeczeństw.

Przykłady niedawnych działań

Ponadto unijny program finansowania badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” - otwórz w nowej zakładce nadal zwiększa konkurencyjność UE, ułatwiając współpracę i wzmacniając wpływ badań naukowych i innowacji. Wspiera również procesy opracowywania i lepszego rozpowszechniania technologii. (Zob. więcej informacji na temat programu „Horyzont Europa” w rozdziale 6). Wyżej wymieniona Europejska Rada ds. Innowacji, czyli program w zakresie innowacji dysponujący budżetem w wysokości 10,1 mld euro, który ma ułatwić identyfikację, rozwój i zwiększanie skali przełomowych technologii i innowacji - otwórz w nowej zakładce, jest jedną z inicjatyw utworzonych w ramach programu „Horyzont Europa”.

© Adobe Stock

Kolejnym kluczowym elementem zwiększania konkurencyjności UE jest jej polityka konkurencji - otwórz w nowej zakładce, a mianowicie zasady i przepisy mające na celu zapewnienie skutecznej konkurencji między przedsiębiorstwami. Egzekwując politykę konkurencji, Komisja tworzy środowisko zachęcające przedsiębiorstwa do zwiększenia wydajności, ich zdolności adaptacyjnych i innowacyjności, dzięki czemu powstają lepsze i bardziej opłacalne produkty dla konsumentów. Przygotowuje również unijne przedsiębiorstwa do sukcesu w skali światowej, pobudzając inwestycje w badania, rozwój produktów i usprawnianie procesów w dążeniu do osiągnięcia lepszych wyników w stosunku do konkurentów. Środki egzekwowania prawa w dużym stopniu zniechęcają przedsiębiorstwa do stosowania praktyk antykonkurencyjnych.

Przepisy antymonopolowe

Egzekwowanie przepisów antymonopolowych - otwórz w nowej zakładce zazwyczaj dotyczy praktyk przedsiębiorstw mających na celu wyparcie konkurentów z rynku, co ostatecznie szkodzi konsumentom. Jest to powszechne w sektorze technologii cyfrowych, zwłaszcza w przypadku dużych przedsiębiorstw technologicznych. Na przykład w 2024 r. Komisja nałożyła na przedsiębiorstwo Meta grzywnę w wysokości 797,72 mln euro - otwórz w nowej zakładce za nadużywanie pozycji dominującej poprzez praktyki sprzedaży wiązanej i nakładanie nieuczciwych warunków handlowych na dostawców usług reklamy niejawnej w internecie, z korzyścią dla własnej platformy. W innej sprawie Komisja zaakceptowała zaproponowane przez Apple zobowiązania - otwórz w nowej zakładce do usunięcia przeszkód w dostępie do technologii płatności zbliżeniowych w sklepach za pośrednictwem urządzeń mobilnych.

Reguły konkurencji mogą być również wykorzystywane do bezpośredniego przeciwdziałania wysokim cenom i nieuczciwym warunkom handlowym, które ograniczają konkurencję ze szkodą dla konsumentów. W 2024 r. Komisja nałożyła na Apple grzywnę w wysokości ponad 1,8 mld euro za nadużywanie pozycji dominującej - otwórz w nowej zakładce przez narzucanie twórcom aplikacji muzycznych nieuczciwych warunków handlowych, czego efektem mogły być zawyżone ceny abonamentów na strumieniowy przesył muzyki.

Działania Komisji w zakresie przeciwdziałania praktykom monopolistycznym nie ograniczają się do przemysłu technologicznego. W maju Komisja nałożyła na przedsiębiorstwo Mondelēz grzywnę w wysokości 337,5 mln euro na podstawie przepisów antymonopolowych - otwórz w nowej zakładce za utrudnianie wewnątrzunijnego handlu wyrobami czekoladowymi i herbatnikami (niektóre popularne marki należące do Mondelēz to Milka, Côte d’Or, Toblerone, Oreo, LU i Belvita).

W innej istotnej sprawie z 2024 r. Komisja nałożyła na przedsiębiorstwo farmaceutyczne Teva - otwórz w nowej zakładce za opóźnianie konkurencji dla produkowanego przez nie leku Copaxone, wykorzystywanego w leczeniu stwardnienia rozsianego. Firma Teva w sposób sztuczny przedłużała ochronę patentową Copaxone i systematycznie rozpowszechniała wprowadzające w błąd informacje na temat konkurencyjnego produktu, aby utrudnić jego wejście na rynek i wykorzystanie.

Łączenie przedsiębiorstw

Inną formą ochrony konkurencji na unijnych rynkach jest także sprawowanie kontroli nad połączeniami przedsiębiorstw. Gdy w grę wchodzą horyzontalne połączenia między bezpośrednimi konkurentami, połączenia pionowe w obrębie łańcucha dostaw lub połączenia konglomeracyjne dotyczące uzupełniających się produktów lub usług, Komisja bada potencjalne skutki takich transakcji, aby zapobiec ewentualnym podwyżkom cen lub hamowaniu innowacji.

Unijne rozporządzenie w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw, które obowiązuje już od 20 lat - otwórz w nowej zakładce, jest dla Komisji podstawą prawną do badania koncentracji mających ogólnounijne skutki i ustalania ich zgodności z jednolitym rynkiem. W 2024 r. roku Amazon wycofał się z planów zakupu przedsiębiorstwa iRobot - otwórz w nowej zakładce, po tym jak Komisja wyraziła obawy, że to przejęcie mogłoby ograniczyć konkurencję. Gdyby Amazon ograniczył innym dostawcom dostęp do swojego rynku, mogłoby to doprowadzić do wzrostu cen, obniżenia jakości i ograniczenia innowacyjności produktów oferowanych konsumentom. Natomiast połączenie przedsiębiorstw Microsoft i Activision - otwórz w nowej zakładce jest przykładem sytuacji, w której Komisja zatwierdziła transakcję, wymuszając jednak na podmiotach określone zobowiązania. Łączące się strony zobowiązały się do wyeliminowania wszystkich powodów zastrzeżeń dotyczących konkurencji i wprowadziły środki, które znacząco poprawią transmisję strumieniową gier w chmurze w porównaniu z obecną sytuacją.

W lutym Komisja przyjęła również zmienione obwieszczenie w sprawie definicji rynku - otwórz w nowej zakładce, aby zapewnić aktualność przepisów w ślad za zmianami zachodzącymi na rynku. Zmienione obwieszczenie zawiera zaktualizowane wytyczne dotyczące sposobu definiowania rynków właściwych w kontekście spraw dotyczących połączeń i postępowań antymonopolowych. Ułatwia to przedsiębiorstwom zrozumienie zasad, według których Komisja egzekwuje prawo konkurencji i poprawia przestrzeganie przepisów.

W 2024 R.
  • 400 decyzji dotyczących połączeń.
  • 8 decyzji o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym.
  • 2 decyzje dotyczące karteli.
  • 613 decyzji w sprawie pomocy państwa.
  • 3,5 mld euro grzywien nałożonych na przedsiębiorstwa naruszające unijne prawo konkurencji.
W DŁUŻSZEJ PERSPEKTYWIE
  • 28,7 mld euro pomocy niezgodnej z prawem i z rynkiem wewnętrznym odzyskanej od beneficjentów w latach 1999–2024.
  • Według szacunków oszczędności uzyskane w ostatnim dziesięcioleciu dzięki egzekwowaniu reguł konkurencji w sprawach dotyczących połączeń przedsiębiorstw, karteli i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym wyniosły 13–23 mld euro rocznie.

Pomoc państwa

Polityka UE w zakresie pomocy państwa - otwórz w nowej zakładce gwarantuje, że pomoc ta nie będzie zakłócała uczciwej i skutecznej konkurencji między przedsiębiorstwami w różnych państwach członkowskich ani nie będzie szkodziła gospodarce. Polityka w tej dziedzinie jest również podstawą gospodarczych zasad polityki przemysłowej UE. Kontrola pomocy państwa może wspierać strategie przemysłowe UE dzięki eliminowaniu niedoskonałości rynku i weryfikowaniu, czy pomoc jest konieczna i ograniczona do niezbędnego minimum oraz czy przyczynia się do osiągnięcia celów publicznych.

Przykładem takiego współdziałania polityki w zakresie pomocy państwa i polityki przemysłowej są ważne projekty stanowiące przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania - otwórz w nowej zakładce. Są to transgraniczne projekty finansowane ze środków publicznych, mające pozytywne skutki dla większej liczby państw członkowskich. Do tej pory Komisja zatwierdziła pomoc państwa w przypadku 10 takich projektów, wspierając w ten sposób innowacje w strategicznych sektorach, takich jak baterie, wodór, mikroelektronika czy opieka zdrowotna, i przyczyniając się do poprawy konkurencyjności unijnego przemysłu.

Godnym uwagi przykładem z 2024 r. jest projekt Med4Cure - otwórz w nowej zakładce, w którym uczestniczy sześć państw członkowskich, 13 przedsiębiorstw (z czego dziewięć to małe i średnie przedsiębiorstwa) oraz około 175 podmiotów badawczych w charakterze partnerów pośrednich. Med4Cure ma na celu zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe, a także zwalczanie chorób rzadkich i nowotworów za pomocą nowatorskich metod leczenia i technologii, takich jak terapie mRNA. Państwa członkowskie mają przeznaczyć na ten projekt środki publiczne w wysokości nawet 1 mld euro i spodziewają się pozyskać dodatkowe 5,9 mld euro z inwestycji prywatnych.

Aby móc określać obszary o strategicznym znaczeniu dla UE na potrzeby ewentualnych przyszłych projektów oraz aby zwiększyć skuteczność ich opracowywania, oceny i realizacji, stworzono Wspólne Europejskie Forum ds. Ważnych Projektów Stanowiących Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania - otwórz w nowej zakładce. W marcu i listopadzie 2024 r. odbyły się dwa pierwsze spotkania wysokiego szczebla w ramach tego nowego partnerstwa między Komisją i państwami członkowskimi.

Unijne reguły pomocy państwa wspierają również Platformę na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy - otwórz w nowej zakładce, która funkcjonuje od 1 marca 2024 r. i umożliwia państwom członkowskim przyznawanie wyższych kwot pomocy regionalnej na wchodzące w jej zakres projekty inwestycyjne. Platforma ma za zadanie pobudzić inwestycje w technologie krytyczne w trzech głównych obszarach: technologie cyfrowe i najbardziej zaawansowane technologie; czyste i zasobooszczędne technologie; biotechnologie. Platforma wspiera ponadto projekty, które promują umiejętności niezbędne do rozwoju technologii krytycznych.

Co więcej, Komisja stale ulepsza swoją politykę w zakresie pomocy państwa. Za jej pośrednictwem wspiera na przykład badania i rozwój w UE. Od 2023 r., kiedy to podniesiono progi powodujące obowiązek zgłoszenia pomocy na badania, rozwój i innowacje, ponad 90 proc. środków pomocy państwa w tym obszarze nie wymagało uprzedniej zgody Komisji. Dzięki temu zmniejszyło się obciążenie administracyjne państw członkowskich, a innowacje i rozwój technologii krytycznych nabrały szybszego tempa.

Rozporządzenie w sprawie subsydiów zagranicznych

UE nie tylko zapewnia uczciwą konkurencję wewnętrzną, ale również pilnuje, by przedsiębiorstwa w UE miały równe szanse powodzenia w obliczu konkurencji międzynarodowej. Rozporządzenie w sprawie subsydiów zagranicznych - otwórz w nowej zakładce, które zaczęło obowiązywać w lipcu 2023 r., dotyczy możliwych zakłóceń na rynku wewnętrznym spowodowanych subsydiami zagranicznymi. Subsydia te mogą dawać przedsiębiorstwom nieuczciwą przewagę przy nabywaniu przedsiębiorstw zlokalizowanych w UE, przy ubieganiu się o zamówienia publiczne lub podejmowaniu decyzji inwestycyjnych i biznesowych na rynkach unijnych.

W 2024 r. Komisja wszczęła szereg dochodzeń dotyczących zamówień publicznych. Skutkiem tych dochodzeń było wycofanie się objętych nimi chińskich przedsiębiorstw z odnośnych procedur przetargowych. Komisja rozpoczęła również wstępny przegląd możliwych subsydiów zagranicznych w unijnym sektorze energii wiatrowej. Przegląd ten jest nadal w toku.

Komisja przeprowadziła także szczegółowe postępowanie wyjaśniające w sprawie planowanego przejęcia PPF Telecom Group BV, unijnego operatora telekomunikacyjnego prowadzącego działalność w Bułgarii, na Węgrzech i w Słowacji, przez e& – operatora telekomunikacyjnego z siedzibą w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Komisja wyraziła wstępne obawy, że przedsiębiorstwo e& mogło otrzymać subsydia zagraniczne, które mogłyby zakłócić funkcjonowanie jednolitego rynku. We wrześniu Komisja zatwierdziła tę transakcję, ale obwarowała ją szeregiem zastrzeżeń, w odpowiedzi na które strony umowy podjęły konkretne zobowiązania.

Polityka przemysłowa - otwórz w nowej zakładce zasadniczo odnosi się do strategii wspierających działalność gospodarczą. Może ona obejmować wszystko: wprowadzanie zmian strukturalnych w różnych gałęziach przemysłu, tworzenie środowiska wspierającego przedsiębiorstwa, zwłaszcza małe i średnie, czy też dążenie do lepszego wykorzystania potencjału przemysłowego badań naukowych, nowych technologii i innowacji. Celem polityki przemysłowej UE - otwórz w nowej zakładce jest zwiększanie konkurencyjności unijnego przemysłu, a także promowanie bardziej zrównoważonej, odpornej i cyfrowej gospodarki, w której będą powstawały miejsca pracy.

W 2024 r. ramy polityki przemysłowej UE zostały zmodernizowane – wprowadzono w życie szereg nowych aktów i rozporządzeń. Europejski akt w sprawie surowców krytycznych - otwórz w nowej zakładce zapewnia dostęp do surowców strategicznych, natomiast akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie - otwórz w nowej zakładce ma przyspieszyć produkcję czystej technologii. Te dwa akty są częścią ustanowionego przez UE w 2023 r. planu przemysłowego Zielonego Ładu - otwórz w nowej zakładce, który ma zwiększyć konkurencyjność europejskiego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie i wesprzeć szybką transformację w kierunku neutralności klimatycznej. Ponadto rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów - otwórz w nowej zakładce wprowadza nowe wymogi dotyczące projektowania produktów i ich recyklingu, a zmieniona dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych - otwórz w nowej zakładce wzmacnia kontrolę zanieczyszczeń. Co więcej, komunikat w sprawie materiałów zaawansowanych na rzecz wiodącej pozycji w przemyśle - otwórz w nowej zakładce stanowi podstawę badań naukowych i innowacji w zakresie najnowocześniejszych materiałów – zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem (zob. rozdział 4) i celami dotyczącymi przemysłu.

Widzowie patrzą na przemawiającego Maroša Šefčoviča na mównicy po prawej stronie, podczas gdy paneliści siedzą przy stole po lewej stronie. W tle znajduje się tekst „The future of EU industry: value chain resilience or dependence” (Przyszłość przemysłu UE: odporność łańcucha wartości lub zależność).
Maroš Šefčovič, ówczesny wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej odpowiedzialny za Europejski Zielony Ład, stosunki międzyinstytucjonalne i prognozowanie (po prawej), podczas wydarzenia Europejskiego Stowarzyszenia Hutnictwa Stali pt. „Przyszłość przemysłu UE: odporność łańcucha wartości lub zależność”. Bruksela, Belgia, 9 kwietnia 2024 r.

Inicjatywy te są niezbędne do zwiększenia przewagi konkurencyjnej UE i zapewnienia jej wiodącej roli w ramach globalnej transformacji, której celem jest gospodarka zrównoważona. Z kolei polityka przemysłowa służy zaspokojeniu zmieniających się potrzeb unijnego rynku i zapewnieniu, by UE pozostała liderem w transformacji ekologicznej.

Polityka ta jest również kluczowa dla skutecznego wdrażania Europejskiego Zielonego Ładu i wykorzystania płynących z niego korzyści. W 2024 r. UE podsumowała osiągnięcia w ramach dialogów na temat czystej transformacji - otwórz w nowej zakładce, rozpoczętych w 2023 r. Jest to dla UE nowy sposób współpracy z przemysłem i partnerami społecznymi, pozwalający jej lepiej orientować się w aktualnych wyzwaniach, a równocześnie usprawnić i wesprzeć wdrażanie Europejskiego Zielonego Ładu. Przeprowadzono dziewięć dialogów, które dotyczyły: wodoru, energochłonnych gałęzi przemysłu, czystych technologii, infrastruktury energetycznej, surowców krytycznych, biogospodarki opartej na lasach, miast, czystej mobilności i sektora stali. Po przeanalizowaniu ich wyników stwierdzono, że w warunkach globalnej konkurencji potrzebne są uproszczone regulacje, obfite zasoby czystej energii po przystępnej cenie, nowoczesna infrastruktura, łatwiejszy dostęp do finansowania i stabilniejszy jednolity rynek.

Dyplomacja w zakresie surowców naturalnych

Jednym z priorytetów UE jest dostęp do surowców naturalnych - otwórz w nowej zakładce na światowych rynkach. W 2024 r. UE aktywnie działała na rzecz rozszerzenia współpracy z partnerami międzynarodowymi w obszarze surowców krytycznych, które mają zasadnicze znaczenie dla globalnej transformacji ekologicznej i cyfrowej.

W kwietniu Unia Europejska, Stany Zjednoczone i kraje należące do partnerstwa na rzecz bezpieczeństwa surowców mineralnych - otwórz w nowej zakładce, ogłosiły uruchomienie forum w ramach tego partnerstwa. Ma ono stać się nową platformą współpracy w zakresie surowców krytycznych. W 2024 r. dołączyło do niego kolejnych jedenaście państw i terytoriów: Argentyna, Demokratyczna Republika Konga, Ekwador, Filipiny, Grenlandia, Meksyk, Peru, Republika Dominikańska, Serbia, Turcja i Zambia.

W skład forum partnerstwa na rzecz bezpieczeństwa surowców mineralnych wszedł także zapowiedziany w 2023 r. Klub Surowców Krytycznych. W obradach forum biorą udział kraje bogate w zasoby, a także kraje o wysokim zapotrzebowaniu na te zasoby.

UE podpisała także dwustronne protokoły ustaleń z Australią, Norwegią, Rwandą, Serbią i Uzbekistanem. Rozszerzyła w ten sposób sieć partnerów w dziedzinie surowców krytycznych oraz zapewniła sobie i krajom partnerskim zdywersyfikowane i stabilne źródła dostaw takich materiałów.

Valdis Dombrovskis, Margrethe Vestager i Thierry Breton siedzą obok siebie w pierwszym rzędzie przy stole konferencyjnym podczas oficjalnego spotkania. Margrethe Vestager uśmiecha się do kamery, podczas gdy Valdis Dombrovskis sprawdza dokumenty, a Thierry Breton dopasowuje okulary. W tle znajdują się osoby, które robią zdjęcia i obserwują wydarzenie.
UE kontynuowała prace w ramach Rady UE-USA ds. Handlu i Technologii, a UE i Stany Zjednoczone realizowały wspólne działania na rzecz bardziej ekologicznego handlu i ich współpracy w zakresie surowców krytycznych. Na zdjęciu: Margrethe Vestager, ówczesna wiceprzewodnicząca wykonawcza Komisji Europejskiej odpowiedzialna za Europę na miarę ery cyfrowej i europejska komisarz ds. konkurencji (pośrodku z przodu), Valdis Dombrovskis, ówczesny wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej odpowiedzialny za gospodarkę służącą ludziom i europejski komisarz ds. handlu (po lewej) oraz Thierry Breton, ówczesny europejski komisarz ds. rynku wewnętrznego (po prawej z przodu), uczestniczą w posiedzeniu Rady UE-USA ds. Handlu i Technologii w Leuven, Belgia, 5 kwietnia 2024 r.

Umowy ułatwiające handel

Dywersyfikacja dostępu unijnych przedsiębiorstw do partnerów handlowych za pomocą różnych umów handlowych umacnia odporność gospodarki UE w warunkach coraz bardziej niepewnej sytuacji geopolitycznej. Co więcej, unijny eksport zapewnia ponad 30 mln miejsc pracy w UE, przy czym prawie 10 mln z nich jest wynikiem inwestycji zagranicznych na jednolitym rynku.

W 2024 r. UE zawarła z Singapurem umowę o handlu cyfrowym - otwórz w nowej zakładce, która zwiększy transgraniczny przepływ danych i przyniesie korzyści przedsiębiorstwom i konsumentom zaangażowanym w handel cyfrowy. Jest to pierwsza tego rodzaju umowa zawarta przez UE.

Komisja zakończyła także negocjacje - otwórz w nowej zakładce w sprawie przełomowej umowy o partnerstwie między UE a Mercosurem - otwórz w nowej zakładce. Umowa ta finalizowana jest w krytycznym dla obu stron momencie, oferując możliwości osiągnięcia znacznych wzajemnych korzyści dzięki wzmocnionej współpracy geopolitycznej, gospodarczej oraz współpracy w zakresie zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa.

UE zacieśniła również stosunki z partnerami prezentującymi podobne stanowiska, takimi jak Kanada - otwórz w nowej zakładce czy kraje regionu Indo-Pacyfiku, w celu promowania sprawiedliwej transformacji cyfrowej z poszanowaniem praw podstawowych.

26 marca UE i Korea Południowa zorganizowały w Brukseli drugą Radę Partnerstwa Cyfrowego - otwórz w nowej zakładce, potwierdzając swoje zobowiązanie do współpracy w zakresie kluczowych technologii cyfrowych z korzyścią dla obywateli i gospodarek.

W 2024 r. weszło w życie kilka innych umów, w tym umowa o partnerstwie gospodarczym między UE a Kenią - otwórz w nowej zakładce, umowa o wolnym handlu między UE a Nową Zelandią - otwórz w nowej zakładce, umowa o ułatwieniach w zrównoważonych inwestycjach między UE a Angolą - otwórz w nowej zakładce oraz umowa między UE a Japonią o transgranicznych przepływach danych - otwórz w nowej zakładce.

Umowy te odegrają istotną rolę w promowaniu sprawiedliwego i otwartego handlu z partnerami międzynarodowymi. Będą miały kluczowe znaczenie dla konkurencyjności UE, gdyż otworzą nowe możliwości eksportowe dla unijnych przedsiębiorstw i zagwarantują Unii dostęp do kluczowych czynników produkcji. Ma to szczególne znaczenie dla europejskiego sektora rolnego, a potwierdza to sprawozdanie - otwórz w nowej zakładceWspólnego Centrum Badawczego Komisji z 2024 r.

Umowy te zawierają ponadto daleko idące postanowienia dotyczące zrównoważonego rozwoju, promujące wysokie standardy UE w zakresie ochrony środowiska i praw pracowniczych na całym świecie.

Obecnie UE prowadzi zróżnicowany handel produktami rolno-spożywczymi z wieloma partnerami handlowymi. Chociaż handel ten nadal opiera się na określonych towarach, pozycja UE jako największego światowego eksportera i wiodącego importera produktów rolno-spożywczych pomaga jej utrzymać zrównoważone i korzystne stosunki handlowe z innymi krajami.

W ciągu roku UE przeznaczyła ponad 83 mln euro, aby uzyskać dostęp do nowych rynków dla unijnych rolników i unijnego przemysłu spożywczego oraz pomóc im w utrzymaniu dotychczasowej działalności.

Dwie dłonie pełne ziarna, w tle na ziemi jeszcze więcej ziaren.

Jednym z priorytetów Światowej Organizacji Handlu jest aktualizacja międzynarodowych przepisów handlowych dotyczących żywności i rolnictwa. Podczas 13. konferencji ministerialnej w Abu Zabi (Zjednoczone Emiraty Arabskie) w 2024 r. UE potwierdziła swoje zaangażowanie w budowanie otwartego, sprawiedliwego i przejrzystego wielostronnego systemu handlowego, który sprzyja włączeniu społecznemu i wspiera rolników, a także zwiększa globalne bezpieczeństwo żywnościowe. © Adobe Stock

Ochrona unijnych przedsiębiorstw przed nieuczciwym handlem

W 2024 r. UE podjęła istotne działania, aby chronić unijne przedsiębiorstwa przed nieuczciwymi praktykami handlowymi. Komisja wszczęła 33 nowe sprawy dotyczące instrumentu ochrony handlu - otwórz w nowej zakładce, przez co łączna liczba prowadzonych spraw, łącznie z przeglądami, wzrosła do 63. W porównaniu z 12 nowymi sprawami, które wszczęto w 2023 r., stanowi to znaczny wzrost. Komisja nałożyła również dziesięć środków tymczasowych (w tym jeden środek antysubsydyjny) i siedem ostatecznych środków dumpingowych (w tym jeden środek antysubsydyjny). Wszystkie te działania odgrywają kluczową rolę w ochronie konkurencyjności i zatrudnienia w UE – w 2024 r. zdołano w ten sposób utrzymać 629 655 miejsc pracy.

Komisja nałożyła również ostateczne cła wyrównawcze na przywóz pojazdów elektrycznych o napędzie akumulatorowym - otwórz w nowej zakładce z Chin. Decyzja ta była następstwem dochodzenia, w wyniku którego stwierdzono, że produkcja takich pojazdów w Chinach jest objęta nieuczciwym subsydiowaniem, co może oznaczać straty dla producentów unijnych. Prowadzone są kontakty na szczeblu technicznym między UE a Chinami w celu ewentualnego wynegocjowania ustaleń w zakresie zobowiązań cenowych. Komisja zdecydowanie dąży do znalezienia rozwiązania, które byłoby możliwe do zaakceptowania przez obie strony, a jednocześnie stanowczo broni unijnych przedsiębiorstw przed nieuzasadnionymi środkami odwetowymi. O kolejne dwa lata przedłużono okres obowiązywania środków ochronnych dotyczących przywozu wyrobów ze stali - otwórz w nowej zakładce. Ma to ochronić unijnych producentów przed znaczącymi globalnymi nadwyżkami mocy produkcyjnych w sektorze stalowym.

Poczyniono również postępy w usuwaniu przeszkód utrudniających unijny wywóz. Wyeliminowano w tym celu 41 barier mających wpływ na różne towary w takich sektorach, jak rolnictwo, przemysł farmaceutyczny i motoryzacyjny. Na uwagę zasługują pomyślne działania Komisji w związku z tureckimi przepisami, które były dyskryminujące wobec eksportu ciągników z UE. Rozwiązując ten problem, Komisja odblokowała dostęp do rynku o wartości 2,5 mld euro.