W 2024 r. Unia Europejska podjęła kompleksowe działania, aby chronić swoich obywateli przed zagrożeniami – zarówno wewnątrz terytorium, jak i poza jego granicami. Związane jest to ze staraniami, by zapewnić Europie lepszą gotowość do reagowania na poważne kryzysy. Unia w dalszym ciągu intensyfikowała działania na rzecz wzmocnienia europejskiego bezpieczeństwa i obrony. Wprowadziła także nowe środki na rzecz zwalczania handlu ludźmi, handlu narkotykami i przestępczości zorganizowanej. W 2024 r. rozpoczął się również nowy etap w zarządzaniu migracją. Dzięki obowiązującemu już paktowi o migracji i azylu UE dysponuje narzędziami, które umożliwiają jej uporządkowane zarządzanie migracją w zgodzie z zasadami solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności. Rozpoczęły się ważne prace przygotowujące do przeprowadzenia reform – państwa członkowskie opracowały w tym celu krajowe plany wdrażania. W grudniu osiągnięto kolejny ważny etap w następstwie decyzji o zniesieniu od 1 stycznia 2025 r. kontroli na wewnętrznych granicach lądowych z Bułgarią i Rumunią oraz między tymi krajami. UE kontynuowała również pracę na rzecz ochrony zdrowia obywateli: zreformowano przepisy dotyczące leków; wprowadzono pewne nowe inicjatywy, m.in. ważne działania służące poprawie zdrowia psychicznego i dobrostanu Europejczyków, a zwłaszcza dzieci i młodzieży.

Poważne kryzysy w ostatnich latach, takie jak globalna pandemia, rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie czy katastrofalne zjawiska pogodowe spowodowane zmianą klimatu, nie okazały się zdarzeniami jednostkowymi ani przejściowymi. Potwierdzają one, że Europa musi być przygotowana na każdy kryzys i gotowa do reagowania w każdej chwili. Zwiększenie gotowości Europy - otwórz w nowej zakładce na przyszłe kryzysy ma kluczowe znaczenie dla ochrony obywateli i sprawnego funkcjonowania gospodarek i społeczeństw w UE.

W opublikowanym w październiku sprawozdaniu Sauliego Niinistö „Safer Together” - otwórz w nowej zakładce („Razem bezpieczniej”) oceniono wielowymiarowe wyzwania, przed którymi stoi UE, i określono, w jaki sposób może ona zapewnić sobie lepszą gotowość cywilną i wojskową na przyszłe kryzysy. W sprawozdaniu przedstawiono około 80 zaleceń dotyczących środków krótkoterminowych oraz średnio- i długoterminowych mających pomóc w budowaniu kompleksowej gotowości. Na podstawie tych propozycji Komisja Europejska i Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa opracowują strategię na rzecz unii gotowości. Będzie ona polegała m.in. na mobilizacji podmiotów ze wszystkich szczebli sprawowania władzy (od szczebla lokalnego po unijny, obejmując zarówno organy władz cywilnych, jak i siły zbrojne) oraz na zaangażowaniu wszystkich grup społecznych (sektora prywatnego, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i samych obywateli).

Budowanie zdolności obronnych

Państwa członkowskie UE wypracowują już wspólną strategiczną wizję bezpieczeństwa i obrony UE na najbliższe lata, aby reagować na zagrożenia i wyzwania.

Rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie skłoniła UE do wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego i do poprawy jego zdolności reagowania i innowacyjności. Pierwsza, przedstawiona w marcu, Strategia na rzecz europejskiego przemysłu obronnego - otwórz w nowej zakładce ma na celu zapewnienie, aby w razie potrzeby UE miała do dyspozycji swoje systemy obronne i odpowiedni sprzęt. Skorzystają na tym nie tylko państwa UE, ale również kluczowi sojusznicy, w tym NATO i Ukraina. Strategię tę wsparto wartym 1,5 mld euro programem finansowania - otwórz w nowej zakładce na lata 2025–2027, którego zadaniem jest przygotowanie europejskiego przemysłu obronnego.

Państwa członkowskie zachęca się do stałego zwiększania wydatków na obronność, a także do wspólnego zamawiania produktów związanych z obronnością w celu wspierania europejskiego przemysłu obronnego. W listopadzie wybrano do sfinansowania pięć projektów transgranicznych w ramach nowego unijnego programu, który ma zachęcać do współpracy przy zamówieniach w dziedzinie obronności. Łączna wartość zamówień dla wszystkich tych projektów wynosi ponad 11 mld euro – za tę kwotę zostaną zakupione produkty związane z obronnością na potrzeby sił zbrojnych państw członkowskich. Wybrane projekty dotyczą 20 państw członkowskich, przy czym w większości z tych projektów zamówieniem objęto także sprzęt przeznaczony dla Ukrainy.

Tymczasem przeprowadzone pomyślnie pierwsze powiększenie bazy przemysłowej produkującej amunicję - otwórz w nowej zakładce już przynosi zamierzone efekty. Przyznano na ten cel dotacje w wysokości ponad 500 mln euro, a europejska zdolność produkcyjna w zakresie amunicji artyleryjskiej zwiększyła się do 1 mln pocisków rocznie.

W ciągu trzech pierwszych lat swego funkcjonowania Europejski Fundusz Obronny - otwórz w nowej zakładce przeznaczył już 4 mld euro na wsparcie 160 wspólnych projektów w zakresie obronności, obejmujących szeroki zakres technologii i zdolności i wspierających konkurencyjność europejskiego przemysłu obronnego. Uruchomienie nowego unijnego instrumentu kapitałowego na rzecz obronności - otwórz w nowej zakładce służyło ułatwieniu dostępu sektora obronnego do finansowania i wspieraniu dobrze prosperującego systemu start-upów i małych przedsiębiorstw w dziedzinie obronności.

Zgodnie z Planem działania na rzecz mobilności wojskowej - otwórz w nowej zakładce UE finansuje 38 nowych projektów - otwórz w nowej zakładce, dzięki którym poprawi się transport wojsk i sprzętu w ramach transeuropejskiej sieci transportowej. Projekty te, dysponując budżetem w wysokości 807 mln euro, pozwolą zmodernizować kluczową infrastrukturę transportową w UE na potrzeby transportu cywilnego i wojskowego. W 2024 r. przyjęto nowe zobowiązanie dotyczące mobilności wojskowej - otwórz w nowej zakładce, aby wyeliminować wciąż istniejące luki w tym zakresie.

Przeciwdziałanie zagrożeniom bezpieczeństwa

Z opublikowanego w maju sprawozdania - otwórz w nowej zakładce z postępów w realizacji strategii w zakresie unii bezpieczeństwa wynika, że dzięki licznym środkom ustawodawczym i operacyjnym, jakie wprowadzono od czasu przyjęcia strategii, UE jest lepiej przygotowana do radzenia sobie z zagrożeniami bezpieczeństwa. Stale zmieniający się krajobraz zagrożeń oznacza jednak, że należy wykorzystać każdą szansę, aby wyeliminować potencjalne podatności.

Jednymi z najbardziej złożonych i stale zmieniających się wyzwań, z którymi zmagają się UE i jej państwa członkowskie, są zagrożenia hybrydowe. Należy do nich m.in. utrudnianie demokratycznych procesów decyzyjnych poprzez kampanie dezinformacyjne oraz wykorzystywanie mediów społecznościowych do kontrolowania dyskursu politycznego. UE wprowadziła już wiele różnych środków - otwórz w nowej zakładce, aby przeciwdziałać zagrożeniom hybrydowym. Jednym z nich jest unijny zestaw narzędzi antyhybrydowych, który został już uruchomiony i jest wykorzystywany do reagowania na zintensyfikowaną kampanię hybrydową prowadzoną przez Rosję przeciwko UE i jej państwom członkowskim. W październiku Unia Europejska przyjęła - otwórz w nowej zakładce nowy system sankcji w odpowiedzi na działania hybrydowe Rosji. Państwa członkowskie zakończyły tworzenie zespołów szybkiego reagowania na zagrożenia hybrydowe - otwórz w nowej zakładce. Zespoły te będą jednym z kluczowych narzędzi wspierania państw członkowskich, krajów partnerskich i misji UE w przeciwdziałaniu takim zagrożeniom i kampaniom.

Szczególnie nasilona rywalizacja strategiczna obserwowana jest w cyberprzestrzeni. W 2024 r. poczyniono postępy we wdrażaniu europejskiej polityki w zakresie cyberobrony - otwórz w nowej zakładce. Rozpoczęły się bowiem przygotowania do uruchomienia Centrum Koordynacji UE ds. Cyberobrony, które poprawi orientację sytuacyjną organów odpowiedzialnych za obronność. Z myślą o śledzeniu tych postępów w październiku opublikowano pierwszy unijny wykaz cyberdziałań, a prace nad kolejnym takim wykazem już trwają.

W związku z dokonującą się bezprecedensową transformacją geopolityczną przestrzeni kosmicznej i kluczową rolą, jaką odgrywa w niej UE, coraz większy jest nacisk na ogólne bezpieczeństwo przestrzeni kosmicznej oraz na wdrażanie strategii kosmicznej UE na rzecz bezpieczeństwa i obrony - otwórz w nowej zakładce. Dotychczasowe inicjatywy w tym zakresie koncentrowały się w szczególności na poprawie wspólnego rozumienia zagrożeń kosmicznych i sposobów reagowania na nie. W kwietniu Komisja wraz z Agencją Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego - otwórz w nowej zakładce uruchomiła unijny ośrodek wymiany i analizy informacji dotyczących przestrzeni kosmicznej - otwórz w nowej zakładce. Inicjatywa ta, umożliwiająca współpracę unijnych przedsiębiorstw z sektora kosmicznego, ma zachęcać do dzielenia się dobrymi praktykami w celu zwiększenia bezpieczeństwa unijnych systemów kosmicznych.

Co do sytuacji na morzu – UE wzmocniła swoją rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa morskiego i zacieśniła stosunki z partnerami zewnętrznymi w tej dziedzinie. Jednym z kluczowych osiągnięć w realizacji zmienionej strategii bezpieczeństwa morskiego - otwórz w nowej zakładce było zorganizowane w maju pierwsze ćwiczenie w tym zakresie, w którym udział wzięły państwa członkowskie, instytucje UE i organizacje wyspecjalizowane. Ćwiczenie to dotyczyło w szczególności ochrony krytycznej infrastruktury podmorskiej i zwalczania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów na wodach UE. Obejmowało ono przeprowadzony pomyślnie test nowej inicjatywy z zakresu wymiany informacji - otwórz w nowej zakładce. Inicjatywa ta umożliwia bezpieczne przesyłanie informacji w czasie rzeczywistym między unijnymi organami administracji morskiej i funkcjonuje od lipca. Komisja podpisała - otwórz w nowej zakładce umowy o udzielenie dotacji o wartości 142 mln euro dla 21 projektów modernizacji lub instalacji nowych kabli do celów łączności szkieletowej, w tym kabli podmorskich.

Zwalczanie handlu ludźmi

Każdego roku tysiące ludzi w UE padają ofiarą handlu ludźmi - otwórz w nowej zakładce. Dotyczy to zarówno obywateli UE, jak i obywateli innych krajów. Unia Europejska i jej państwa członkowskie dokładają coraz większych starań, aby walczyć z tą formą poważnej przestępczości. Dzięki ich działaniom tylko w 2023 r. dokonano ponad 450 aresztowań i konfiskat o wartości 4,1 mln euro. Zmieniona dyrektywa UE w sprawie zwalczania handlu ludźmi - otwórz w nowej zakładce, która weszła w życie w lipcu, wprowadza bardziej rygorystyczne przepisy w tym zakresie. Zapewnia ona skuteczniejsze narzędzia ułatwiające ściganie przestępstw związanych z handlem ludźmi. Ujęto w niej nowe formy wykorzystywania – oprócz tych dotychczas uwzględnionych w prawie UE – zaś wykorzystywanie seksualne popełnione w internecie zakwalifikowano jako okoliczność obciążającą. Dyrektywa przewiduje także większe wsparcie dla ofiar. Państwa członkowskie mają teraz dwa lata na dostosowanie przepisów krajowych.

FILM: Kampania UE „Koniec z handlem ludźmi – zerwijmy niewidoczne łańcuchy - otwórz w nowej zakładce” pomaga w podnoszeniu świadomości społecznej na temat tego rodzaju przestępstw, które pozbawiają ludzi ich praw podstawowych.

Intensyfikacja walki z handlem narkotykami i przestępczością zorganizowaną

Handel narkotykami jest jednym z głównych zagrożeń dla bezpieczeństwa wewnętrznego UE – według doniesień prawie 40 proc. organizacji przestępczych działających na terytorium Unii zajmuje się wyłącznie nielegalnym handlem narkotykami. UE, chcąc pomóc w zwalczaniu zmieniających się zagrożeń związanych z narkotykami, uruchomiła w lipcu Agencję Unii Europejskiej ds. Narkotyków - otwórz w nowej zakładce. Nowy organ, choć wykorzystuje osiągnięcia Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, otrzymał większe uprawnienia niż jego poprzednik, jeśli chodzi o walkę z obecnymi i przyszłymi wyzwaniami dotyczącymi narkotyków w UE. Działania agencji przyczynią się do poprawy wczesnego wykrywania substancji niebezpiecznych. Oprócz tego agencja stworzy sieć laboratoriów kryminalistycznych, aby usprawnić europejskie reagowanie na nowo pojawiające się narkotyki. Zajmie się również złożonymi problemami, jakie sprawia przestępczość narkotykowa, a także skutkami zdrowotnymi i kosztami społecznymi, na które zwrócono uwagę w opracowaniu pt. „Europejski raport narkotykowy z 2024 r.: tendencje i osiągnięcia - otwórz w nowej zakładce”.

Realizacja unijnego planu działania na rzecz zwalczania nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i przestępczości zorganizowanej - otwórz w nowej zakładce zaowocowała kilkoma inicjatywami, które przyczyniają się do rozbijania siatek przestępczych. Na przykład w styczniu uruchomiono partnerstwo publiczno-prywatne sojuszu portów europejskich - otwórz w nowej zakładce, którego zadaniem jest ochrona portów przed handlem narkotykami i infiltracją przestępczą, a służyć temu ma skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem, egzekwowanie prawa i współpraca między sektorami publicznym i prywatnym. Utworzono ponadto europejską sieć organów wymiaru sprawiedliwości ds. przestępczości zorganizowanej - otwórz w nowej zakładce, wspieraną przez Agencję Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych. Nowa sieć ma usprawnić wymianę informacji i dobrych praktyk między prokuratorami.

FILM: Wyniki europejskiej multidyscyplinarnej platformy przeciwko zagrożeniom przestępstwami z 2023 r.

Organy ścigania w całej UE współpracują ze sobą w zakresie zwalczania handlu narkotykami i przestępczości zorganizowanej za pośrednictwem europejskiej multidyscyplinarnej platformy przeciwko zagrożeniom przestępstwami - otwórz w nowej zakładce. W 2023 r. państwa członkowskie, przy wsparciu ze strony Komisji i agencji UE udzielonym za pośrednictwem tej inicjatywy, dokonały ponad 13 800 aresztowań oraz konfiskat o wartości prawie 800 mln euro, w tym 197 ton narkotyków.

Środki odzyskiwania mienia umożliwiają organom ścigania wykrywanie i rozbijanie sieci organizacji przestępczych w UE i poza jej granicami. Nowy akt prawny - otwórz w nowej zakładce, przyjęty w 2024 r., zmierza do tego, aby przestępcy nie mogli zatrzymywać nielegalnych zysków. Jest to zestaw przepisów kompleksowo regulujących cały proces odzyskiwania mienia: począwszy od śledzenia, identyfikacji i zamrożenia mienia oraz zarządzania nim po jego konfiskatę i ostateczną likwidację. Ponadto w lipcu weszły w życie nowe przepisy - otwórz w nowej zakładce, które zapewnią organom ścigania szybszy dostęp do informacji finansowych. Ułatwią one prowadzenie dochodzeń finansowych, umożliwiając ustalenie, czy podejrzany posiada rachunki bankowe w innych państwach członkowskich.

Wraz ze wzrostem przestępczości transgranicznej wymiar sprawiedliwości w UE coraz częściej mierzy się z sytuacjami, w których jurysdykcję w zakresie ścigania tego samego przestępstwa sprawuje kilka państw członkowskich. W związku z trudnościami wynikającymi z jednoczesnego ścigania przestępstw w kilku państwach członkowskich, w 2024 r. w ramach unijnej strategii zwalczania przestępczości zorganizowanej przyjęto nowe przepisy - otwórz w nowej zakładce określające ramy prawne przekazywania postępowań karnych z jednego państwa członkowskiego do innego.

Zwalczanie terroryzmu

Radykalizacja postaw, której skutkiem jest brutalny ekstremizm i terroryzm, stanowi problem nie tylko w państwach członkowskich. W czerwcu Komisja uruchomiła unijne centrum wiedzy w zakresie zapobiegania radykalizacji postaw - otwórz w nowej zakładce. Jest to platforma umożliwiająca tworzenie sieci kontaktów na potrzeby współpracy transgranicznej, formułowania zaleceń politycznych i opracowywania narzędzi prewencyjnych.

Zapobieganie radykalizacji postaw - otwórz w nowej zakładce polega m.in. na usuwaniu z internetu treści o charakterze terrorystycznym - otwórz w nowej zakładce. Sprawozdanie - otwórz w nowej zakładce z wdrażania rozporządzenia w sprawie treści o charakterze terrorystycznym w internecie wskazuje - otwórz w nowej zakładce, że rozporządzenie to przyniosło zamierzone skutki, jeśli chodzi o usuwanie treści ekstremistycznych. Od czasu wejścia w życie rozporządzenia, czyli od czerwca 2022 r., wydano ponad 1 200 nakazów usunięcia takich treści. Rozporządzenie zobowiązuje dostawców usług do jak najszybszego usuwania treści o charakterze terrorystycznym – muszą to zrobić najpóźniej w ciągu godziny od otrzymania nakazu usunięcia od właściwego organu krajowego.

W 2024 r. przyjęto nowe przepisy - otwórz w nowej zakładce określające minimalną głębokość oznakowania broni palnej. Przyczynią się one do poprawy identyfikowalności broni palnej w całej UE, a tym samym ułatwią prowadzenie śledztw i będą sprzyjały bezpiecznemu handlowi. W marcu Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej uzgodniły - otwórz w nowej zakładce nowe, bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące przywozu, wywozu i tranzytu broni palnej do użytku cywilnego. Inicjatywa ta wprowadza zharmonizowane procedury oraz system licencji cyfrowych, poprawiając identyfikowalność i utrudniając przestępczość zorganizowaną.

W maju 2024 r. UE formalnie przyjęła 10 aktów prawnych, które razem składają się na pakt o migracji i azylu - otwórz w nowej zakładce. Ten zestaw nowych przepisów opiera się na poprzednich wnioskach dotyczących reform, choć wprowadza pewne zmiany. Zapewnia on kompleksowe podejście służące wzmocnieniu i połączeniu ze sobą kluczowych polityk UE dotyczących migracji, azylu, zarządzania granicami i integracji.

Po raz pierwszy w UE będzie funkcjonować stały, obowiązkowy mechanizm solidarności, co oznacza, że państwo członkowskie, które znajdzie się w obliczu nagłej presji migracyjnej, nie będzie zmuszone samo radzić sobie z trudną sytuacją. Kwestia migracji stanowi nieodzowny element zacieśniających się stosunków UE z partnerami na całym świecie. Celem tej współpracy jest wyeliminowanie pierwotnych przyczyn nielegalnej migracji, zwalczanie przemytu migrantów i handlu ludźmi oraz promowanie legalnych dróg migracji do UE.

Nowe przepisy weszły w życie w czerwcu, a państwa członkowskie muszą je wprowadzić w życie do połowy 2026 r. Komisja, chcąc wesprzeć państwa członkowskie we wdrażaniu paktu, przedstawiła wspólny plan wdrażania - otwórz w nowej zakładce. Określiła w nim główne etapy wprowadzania środków unijnych i krajowych, tak aby pakt mógł wejść w życie w ciągu najbliższych dwóch lat. Na tej podstawie państwa członkowskie przygotowały krajowe plany wdrażania, które miały zostać przedłożone do 12 grudnia.

Dziewięć państw członkowskich otrzymało indywidualne doradztwo techniczne - otwórz w nowej zakładce jako pomoc w opracowaniu krajowych planów wdrażania paktu o migracji i azylu. Instrument Wsparcia Technicznego - otwórz w nowej zakładce, który pomaga państwom członkowskim w opracowaniu i wdrażaniu reform, zapewnił wsparcie i wytyczne w kluczowych obszarach związanych z nowymi przepisami, takich jak procesy operacyjne, warianty działań i strategiczne wykorzystanie funduszy UE. Państwa członkowskie będą otrzymywać wsparcie - otwórz w nowej zakładce z tego projektu także w 2025 r.

FILM: Pakt o migracji i azylu – na drodze do realizacji.

Chociaż pełny zestaw reform w dziedzinie migracji i azylu zapewnia zrównoważone, długoterminowe rozwiązanie, wprowadzono również konkretne środki operacyjne w terenie w odpowiedzi na nagłe lub istniejące już wyzwania. UE uruchomiła cztery plany działania - otwórz w nowej zakładce ukierunkowane na konkretne szlaki migracyjne, a mianowicie: wschodniośródziemnomorski, zachodniośródziemnomorsko-atlantycki, zachodniobałkański i środkowośródziemnomorski, a ponadto dziesięciopunktowy plan dla włoskiej wyspy Lampedusa. W ramach tych inicjatyw wprowadzono konkretne środki, m.in. wsparcie finansowe dla państw członkowskich oraz środki udoskonalające zarządzanie granicami.

Od 2022 r. za pośrednictwem dobrowolnego mechanizmu solidarnościowego - otwórz w nowej zakładce, który wspiera państwa członkowskie podlegające największej presji migracyjnej, dokonano relokacji do innych krajów europejskich ponad 5 tys. osób ubiegających się o azyl - otwórz w nowej zakładce. Mechanizm ten został ustanowiony jako etap przejściowy na drodze do stałego mechanizmu relokacji między państwami członkowskimi. Od połowy 2026 r., według nowych zasad solidarności, relokacja będzie jednym z różnych środków solidarnościowych, spośród których będą mogły wybrać państwa członkowskie wnoszące wkład. Oprócz tego będą one również mogły zapewniać wkłady finansowe lub alternatywne środki solidarnościowe (tj. oddelegowanie personelu i wkłady rzeczowe).

Zwalczanie nielegalnej migracji

Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania - otwórz w nowej zakładce szacuje, że ponad 90 proc. migrantów o nieuregulowanym statusie przybywa do UE z pomocą przemytników. Siatki przemytnicze są ściśle powiązane z innymi formami poważnej i zorganizowanej przestępczości, takimi jak terroryzm, handel ludźmi i pranie pieniędzy. Tym pilniej potrzebne są działania i współpraca z partnerami międzynarodowymi.

Trwają negocjacje w sprawie zestawu inicjatyw, które zaproponowano w 2023 r. w celu aktualizacji 20-letnich unijnych ram prawnych - otwórz w nowej zakładce służących zwalczaniu przemytu migrantów oraz w celu udoskonalenia zasad współpracy policyjnej - otwórz w nowej zakładce w kierunku zharmonizowania kar dla przemytników, zwiększenia zasobów i usprawnienia gromadzenia danych. Ponadto zainicjowany w 2023 r. światowy sojusz na rzecz przeciwdziałania przemytowi migrantów - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce sprzyja zacieśnieniu współpracy z krajami partnerskimi w zakresie zapobiegania, reagowania, ochrony i alternatyw dla nielegalnej migracji.

UE rozpoczęła realizację szeregu inicjatyw, aby przeciwdziałać przemytowi migrantów. Wśród nich są projekty wspólnych partnerstw operacyjnych - otwórz w nowej zakładce z udziałem organów ścigania i organów sądowych, rozpowszechniających informacje o zagrożeniach związanych z nielegalną migracją oraz o legalnych drogach migracji. Europejska grupa kontaktowa ds. działań poszukiwawczo-ratowniczych uruchomiła we Włoszech projekt pilotażowy na szlaku środkowośródziemnomorskim, mający na celu zwiększanie świadomości tych zagrożeń.

Ostatnich kilka lat pokazało, że jedną z przyczyn poważnych wyzwań związanych z nielegalną migracją i jej wpływem na bezpieczeństwo może być ruch bezwizowy do UE. Problematyczne są np. programy obywatelstwa dla inwestorów, realizowane przez państwa nienależące do UE, ale objęte ruchem bezwizowym. Państwa te próbują przyciągnąć inwestorów, oferując im obywatelstwo lub prawo pobytu w zamian za zainwestowane środki. W maju Komisja zaproponowała - otwórz w nowej zakładce trwałe przywrócenie obowiązku wizowego dla obywateli Vanuatu w związku ze stwierdzeniem, że realizowane w tym kraju programy obywatelstwa dla inwestorów stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa UE i jej państw członkowskich.

Zarządzanie powrotami migrantów o nieuregulowanym statusie

Funkcjonujący system migracyjny musi umożliwiać skuteczne zapewnianie powrotu osób, które nie mają prawa do legalnego pobytu w UE. Dzięki planowi działania w zakresie powrotów - otwórz w nowej zakładce i przy wsparciu koordynatora UE ds. powrotów - otwórz w nowej zakładce prowadzone są starania, aby pomóc państwom członkowskim w przyspieszeniu tego procesu i ułatwić ponowną integrację osób powracających. Do przyspieszenia procesu powrotów przyczyni się częstsze stosowanie procedury wzajemnego uznawania decyzji nakazujących powrót, a także większe wsparcie ze strony Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej - otwórz w nowej zakładce. Aby pomóc państwom członkowskim w realizacji programów dobrowolnych powrotów, ze środków Funduszu Azylu, Migracji i Integracji - otwórz w nowej zakładce udostępniono finansowanie w wysokości 25 mln euro.

Bezpieczne i legalne sposoby migracji do Europy

W czerwcu w ramach paktu o migracji i azylu weszło w życie rozporządzenie w sprawie unijnych ram przesiedleń i przyjmowania ze względów humanitarnych - otwórz w nowej zakładce. Ustanawia ono stałe ramy służące zapewnieniu bezpiecznych i legalnych dróg migracji do UE dla osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Zapewni to jednolitą procedurę na potrzeby operacji przesiedleń i przyjmowania ze względów humanitarnych, a pomoże w tym dwuletni plan określający liczbę uchodźców, którzy mogą zostać przyjęci do UE. Nowo utworzony Komitet Wysokiego Szczebla ds. Przesiedleń i Przyjmowania ze Względów Humanitarnych - otwórz w nowej zakładce będzie wspierać Komisję w stosowaniu nowego systemu.

Od 2015 r., dzięki finansowanym przez UE programom przesiedleń obejmującym wiele państw członkowskich, ponad 128 tys. osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji i potrzebujących ochrony międzynarodowej znalazło schronienie w UE. W latach 2024–2025 w ramach tego programu 14 państw członkowskich zadeklarowało - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce ponad 61 tys. miejsc dla uchodźców.

Oprócz polityk mających zapewnić pomoc osobom potrzebującym ochrony międzynarodowej, dobrze zarządzana polityka migracyjna, zapewniająca legalne drogi dotarcia do UE, pomoże zdynamizować europejską gospodarkę i zacieśnić współpracę z partnerami międzynarodowymi. Każdego roku ok. 3–3,5 mln obywateli państw trzecich przybywa do UE legalnie, głównie w celu podjęcia pracy. Pomagają oni w zaspokojeniu potrzeb unijnego rynku pracy, których nie zaspokajają w pełni pracownicy z UE. Obywatele państw trzecich zatrudnieni w Unii coraz częściej wypełniają istotne luki na tym rynku, wykonując zawody, w których stale brakuje pracowników.

• Ponad 27 mln osób mieszkających w UE to obywatele innych państw – stanowią oni około 6 % ogółu ludności.

W opracowanym przez Komisję planie działania w sprawie niedoboru pracowników i umiejętności - otwórz w nowej zakładce (zob. rozdział 6) potwierdzono, jak ważne są środki służące przyciąganiu talentów, i określono priorytety w tym obszarze. W ramach starań na rzecz przyciągnięcia umiejętności i talentów w kwietniu przyjęto zmianę dyrektywy w sprawie jednego zezwolenia na pobyt i pracę - otwórz w nowej zakładce. Przewiduje ona uproszczoną procedurę składania wniosków oraz jedno zezwolenie na pobyt i pracę w UE dla obywateli państw trzecich. Nowe przepisy gwarantują pracownikom spoza UE ochronę oraz sprawiedliwe i równe traktowanie. Zezwolenie nie będzie powiązane tylko z jednym pracodawcą, co oznacza, że tacy pracownicy będą mogli zmienić pracę w ramach UE i zyskają w ten sposób większą elastyczność przez okres obowiązywania zezwolenia.

UE kontynuowała prace nad uruchomieniem zainicjowanych już partnerstw w zakresie talentów z Egiptem, Marokiem i Tunezją. Rozpoczęła także nowe programy z Bangladeszem - otwórz w nowej zakładce i Pakistanem - otwórz w nowej zakładce w ramach szerszej współpracy z tymi krajami, dotyczącej zarządzania migracją. Inicjatywa ta promuje legalne drogi migracji do UE poprzez wspieranie międzynarodowej mobilności pracowników wykwalifikowanych. W ten sposób wykorzystuje się lepsze dopasowanie ich umiejętności i kwalifikacji zawodowych do potrzeb rynku pracy.

Strefa Schengen z biegiem czasu stała się największym na świecie obszarem swobodnego przemieszczania się. Od 2024 r., kiedy przystąpiły do niej Bułgaria i Rumunia, ma ona 4,5 mln km² powierzchni i liczy 458 mln mieszkańców. W uznaniu wkładu tych dwóch państw członkowskich w funkcjonowanie strefy Schengen, 31 marca zniesiono kontrole na ich granicach powietrznych i morskich z innymi państwami strefy. W grudniu państwa członkowskie jednogłośnie zgodziły się - otwórz w nowej zakładce znieść kontrole na wewnętrznych granicach lądowych obu tych państw od 1 stycznia 2025 r., co oznacza ich pełne wejście do strefy Schengen.

Warunkiem prawidłowego funkcjonowania strefy Schengen – obszaru bez kontroli na granicach wewnętrznych – jest skuteczne zarządzanie granicami zewnętrznymi UE. Przygotowując się do przystąpienia do strefy Schengen, Bułgaria i Rumunia zacieśniły współpracę w zakresie zarządzania granicami - otwórz w nowej zakładce. Oba państwa członkowskie będą nadal – za pośrednictwem indywidualnych ram współpracy – uczestniczyć we wspólnych europejskich działaniach na rzecz bezpieczeństwa UE na granicach zewnętrznych oraz w obliczu wyzwań migracyjnych.

W 2024 r. UE znowelizowała kodeks graniczny Schengen - otwórz w nowej zakładce, aby zarządzanie strefą Schengen było sprawniejsze, a państwa członkowskie lepiej przygotowane na wyzwania, z jakimi będą się mierzyć na zewnętrznych granicach UE, oraz na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa. Zgodnie ze zmienionymi przepisami kontrole na granicach wewnętrznych mogą być stosowane tylko w ostateczności, a preferowane są rozwiązania alternatywne. Wprowadzono także mechanizm przekazywania migrantów, aby przeciwdziałać ich nielegalnemu przemieszczaniu się. Przepisy są wymierzone w próby instrumentalizacji migrantów na granicach zewnętrznych UE, umożliwiając państwom członkowskim zmniejszenie liczby przejść granicznych lub skrócenie godzin ich otwarcia. Zezwala się również na stosowanie udoskonalonych środków ochrony granic. Ponadto Komisja zwiększyła wsparcie - otwórz w nowej zakładce dla państw członkowskich, aby pomóc im w zwalczaniu zagrożeń hybrydowych wynikających z wykorzystywania migracji jako broni przez Rosję i Białoruś oraz w działaniach na rzecz poprawy bezpieczeństwa na granicach zewnętrznych UE.

W najnowszym sprawozdaniu w sprawie stanu strefy Schengen - otwórz w nowej zakładce oceniono rozwój sytuacji w poprzednim roku i określono kluczowe priorytety na lata 2024 i 2025. Znalazła się w nim informacja, że w 2023 r. wydano ponad 10 mln wiz Schengen, a strefę Schengen odwiedziło ponad pół miliarda podróżnych, co stanowi 92 proc. liczby z 2019 r. (sprzed pandemii COVID-19). Był to cenny wkład w rozwój gospodarki UE – turystyka przynosi blisko 10 proc. produktu krajowego brutto UE i daje pracę około 22,6 mln osób.

Nowe procedury dotyczące podróży do Europy

System wjazdu/wyjazdu - otwórz w nowej zakładce to zautomatyzowany system informatyczny, w którym każdy obywatel państwa trzeciego, przybywający na pobyt krótkoterminowy, będzie rejestrowany w chwili przekroczenia granicy zewnętrznej któregokolwiek z państw członkowskich UE lub państw stowarzyszonych w ramach Schengen. W ramach tego systemu ręczne stemplowanie paszportu zostanie zastąpione rejestracją cyfrową. System pomoże wykrywać osoby przekraczające okres dozwolonego pobytu, umożliwi wymianę informacji w czasie rzeczywistym oraz korzystnie wpłynie na bezpieczeństwo, zapobiegając oszustwom dotyczącym tożsamości. Umożliwi również automatyzację kontroli granicznych, stopniowo skracając czas odpraw na granicach zewnętrznych, oraz ułatwi i uprzyjemni podróżowanie. Wprowadzenie systemu to kluczowy krok na drodze ku cyfrowym kontrolom granicznym w Europie i element udoskonalenia podejścia UE do zintegrowanego zarządzania granicami. W grudniu Komisja przedstawiła wniosek legislacyjny - otwórz w nowej zakładce przewidujący stopniowe uruchomienie systemu wjazdu/wyjazdu. Po jego zatwierdzeniu i ustaleniu daty uruchomienia państwa członkowskie będą miały sześć miesięcy na wdrożenie systemu.

System wjazdu/wyjazdu ułatwi również wprowadzenie europejskiego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż - otwórz w nowej zakładce, który wkrótce uprości podróżowanie milionom osób przybywających do UE. Po jego uruchomieniu podróżni, od których nie wymaga się wizy na wjazd do 30 państw europejskich - otwórz w nowej zakładce, będą musieli ubiegać się o zezwolenie na podróż właśnie za pośrednictwem tego systemu. Zezwolenie takie będzie powiązane z paszportem podróżnego i będzie ważne do trzech lat – lub do czasu wygaśnięcia ważności paszportu, o ile nastąpi to wcześniej.

Nowa inicjatywa na rzecz cyfryzacji paszportów i dowodów tożsamości ma zmierzać do tego, aby zarówno obywatele UE, jak i obywatele innych państw mogli podróżować po Unii szybciej i łatwiej. W październiku Komisja przedstawiła wnioski legislacyjne - otwórz w nowej zakładce dotyczące wspólnych ram korzystania z cyfrowych poświadczeń podróżnych oraz z nowej aplikacji EU Digital Travel, na której można je przechowywać.

W ostatnich pięciu latach mieliśmy do czynienia z szeregiem bezprecedensowych wyzwań, które wywarły i nadal wywierają głęboki wpływ na zdrowie ludzi, tak w Unii, jak i poza nią. Unaoczniły nam one, że polityka zdrowotna UE nie może już ograniczać się do zakresu, jaki miała przed pandemią, i że wspólne działanie na szczeblu UE ma kluczowe znaczenie dla dobrobytu społecznego Europy. Obecnie, w ramach silniejszej Europejskiej Unii Zdrowotnej - otwórz w nowej zakładce, wszystkie państwa członkowskie współpracują ze sobą w tych obszarach, w których konieczne są wspólne działania europejskie, aby przygotować się na kryzysy zdrowotne i reagować na nie. Dbają również o to, aby środki medyczne były dostępne po rozsądnych cenach, oraz działają na rzecz skutecznej profilaktyki i leczenia, m.in. nowotworów, i lepszej opieki po leczeniu.

Europejski plan walki z rakiem

Realizowany od trzech lat europejski plan walki z rakiem - otwórz w nowej zakładce wywiera pozytywny wpływ na życie wielu ludzi, wytyczając drogę ku lepszej profilaktyce, wczesnemu wykrywaniu, leczeniu i opiece, a także poprawiając jakość życia pacjentów onkologicznych i osób, które przeżyły chorobę nowotworową.

Jakie pozytywne zmiany przynosi europejski plan walki z rakiem?

• Lepsze zrozumienie nowotworów dzięki badaniom naukowym i innowacjom.
• Lepsze rokowania i więcej możliwości leczenia dzięki wcześniejszemu wykrywaniu.

• Zapobieganie nowotworom dzięki profilaktyce.
• Poprawa opieki onkologicznej i zmniejszenie nierówności – bo każdy ma prawo do dobrej profilaktyki i dobrego leczenia po przystępnych cenach.

Jedna ze sztandarowych inicjatyw UE na rzecz walki z rakiem polega na przeciwdziałaniu nowotworom, którym można zapobiegać poprzez szczepienia – wywoływanym przez wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) i wirus zapalenia wątroby typu B (HBV). Konkretnie w europejskim planie walki z rakiem apeluje się o zaszczepienie co najmniej 90 proc. docelowej populacji dziewcząt w UE oraz o znaczne zwiększenie wskaźnika wyszczepienia wśród chłopców. Ponadto zaleca się poprawę dostępu do szczepień przeciwko HBV i podniesienie poziomu zaszczepienia przeciwko temu wirusowi, aby zapobiegać rakowi wątroby. Wskaźniki wyszczepialności różnią się jednak znacznie w poszczególnych państwach UE. Obecnie w wielu państwach członkowskich odsetek dziewcząt objętych szczepieniami przeciwko HPV jest znacznie niższy niż 50 proc., a dane dotyczące chłopców i młodych dorosłych są ograniczone; brakuje też danych na temat wskaźników szczepień przeciwko HBV.

Wirus brodawczaka ludzkiego

• Najpowszechniejsze wirusowe zakażenie układu rozrodczego, powodujące szereg schorzeń zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, w tym patologiczne zmiany przednowotworowe, które mogą się rozwijać w kierunku raka.
• Szacunkowo ok. 28 600 przypadków raka szyjki macicy i 13 700 zgonów rocznie w państwach członkowskich UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego.
• Trzy szczepionki dopuszczone do obrotu w UE.
• Zalecane dla dziewcząt i chłopców w wieku dojrzewania i młodszych.
• Celem jest pełne zaszczepienie co najmniej 90 proc. docelowej populacji dziewcząt w UE i znaczne zwiększenie wskaźnika wyszczepienia chłopców do 2030 r., aby ostatecznie wyeliminować raka szyjki macicy i inne nowotwory wywoływane przez HPV.

Wirus zapalenia wątroby typu B

• Przewlekłe zakażenie tym wirusem jest główną przyczyną przewlekłych chorób wątroby, marskości wątroby i raka wątroby.
• Szacunkowo ok. 64 000 zgonów rocznie w UE, Europejskim Obszarze Gospodarczym i Zjednoczonym Królestwie łącznie w wyniku chorób spowodowanych przez wirusy zapalenia wątroby typu B i C.
• Dwanaście szczepionek dopuszczonych do obrotu w UE.
• Dla niemowląt, osób dorosłych z grup wysokiego ryzyka i ewentualnie znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz dla pracowników służby zdrowia.
• Celem jest upowszechnienie szczepień zgodnie z poziomem docelowym według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na 2030 r., aby wyeliminować wirusowe zapalenie wątroby jako zagrożenie dla zdrowia publicznego w regionie europejskim WHO.

Zalecono - otwórz w nowej zakładce, aby państwa członkowskie zwiększyły skalę tych szczepień, poprawiły monitorowanie wskaźników wyszczepienia oraz przeciwdziałały dezinformacji i rozpowszechnianiu mylnych informacji. Państwa członkowskie zachęca się również do zapewnienia łatwej i bezpłatnej dostępności szczepionek oraz do wzmożenia wysiłków na rzecz osiągnięcia celów WHO dla Europy na 2030 r.

Jednym z najważniejszych czynników zwiększających ryzyko zachorowania na nowotwory jest palenie tytoniu. W UE, Islandii i Norwegii jest ono przyczyną ponad jednej czwartej zachorowań na raka kończących się śmiercią. W 2024 r. UE podjęła działania, aby lepiej chronić ludzi, zwłaszcza dzieci, przed środowiskowym dymem tytoniowym i aerozolami oraz aby osiągnąć cel europejskiego planu walki z rakiem: do 2040 r. powinno powstać pokolenie wolne od tytoniu, a z wyrobów tytoniowych będzie korzystać mniej niż 5 proc. ludności. Przyjęte w grudniu zmienione zalecenie - otwórz w nowej zakładce dla państw członkowskich zmierza do tego, aby miejscami wolnymi od dymu – dzięki zakazowi palenia tytoniu – były również kluczowe obszary na zewnątrz budynków: publiczne place zabaw, obiekty publiczne, przystanki komunikacji zbiorowej oraz otoczenie placówek opieki zdrowotnej i edukacji.

Opieka paliatywna, choć odgrywa kluczową rolę w poprawie jakości życia, niejednokrotnie pada ofiarą stygmatyzacji i niezrozumienia. W październiku odbyła się konferencja „Innowacyjna opieka paliatywna dla osób chorych na nowotwory”, która miała służyć uświadomieniu obywatelom i decydentom, jak bardzo należyta opieka paliatywna jest potrzebna w całej Europie.

Zdrowie psychiczne

Dzisiejszy skomplikowany świat, który ciągle się zmienia, stanowi spore wyzwanie dla ludzkiej psychiki. W czerwcu 2023 r. przyjęto kompleksowe podejście Unii do zdrowia psychicznego: wprowadzono 20 nowych inicjatyw przewodnich i udostępniono 1,23 mld euro w formie różnych unijnych instrumentów finansowych, aby zjednoczyć działania wszystkich partnerów w obliczu tej coraz trudniejszej sytuacji. Od czasu wprowadzenia kompleksowego podejścia poczyniono znaczne postępy we wspólnych działaniach podejmowanych we wszystkich państwach członkowskich na rzecz zdrowia psychicznego i wspierania osób najbardziej podatnych na problemy.

Promocja zdrowia psychicznego, profilaktyki i wczesnych interwencji

Projekt „Razem dla zdrowia psychicznego” - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce: państwa członkowskie UE współpracują, aby opracować i wdrożyć kompleksowe podejście do zdrowia psychicznego.

Opracowanie wraz z UNICEF zestawu narzędzi profilaktycznych dla dzieci, poświęconego kluczowym uwarunkowaniom zdrowotnym i powiązaniom między zdrowiem psychicznym i fizycznym.

Repozytorium najlepszych i obiecujących praktyk dotyczących promocji, profilaktyki, wczesnego wykrywania i wczesnej interwencji w unijnym portalu najlepszych praktyk w zakresie zdrowia publicznego - otwórz w nowej zakładce.

Kampania Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy - otwórz w nowej zakładce „Zdrowe miejsca pracy”, dotycząca oddziaływania nowych technologii cyfrowych.

Projekt „Europejski sojusz przeciwko depresji - otwórz w nowej zakładce”, wdrażający najskuteczniejsze praktyczne działania na rzecz zapobiegania samobójstwom.

Pomoc potrzebującym, w tym osobom z grup szczególnie wrażliwych i dzieciom

Finansowany przez UE projekt we współpracy z Międzynarodową Federacją Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca - otwórz w nowej zakładce, służący zapewnieniu najpilniejszej pomocy psychologicznej osobom dotkniętym wojną w Ukrainie, w tym osobom wysiedlonym.

Zalecenie Komisji - otwórz w nowej zakładce w sprawie zintegrowanych systemów ochrony dziecka i zmieniona dyrektywa o prawach ofiar.

14,5 mln euro na projekty realizowane przez zaangażowane strony, w tym cztery skupiające się na uchodźcach z Ukrainy - otwórz w nowej zakładce (Well-U, Peace of Mind, MESUR i U-Rise), jeden dotyczący ochrony dzieci w Portugalii (Let’s Talk about Children - otwórz w nowej zakładce) i jeden dotyczący dzieci w szczególnie trudnej sytuacji w Finlandii (Icehearts - otwórz w nowej zakładce).

Platforma wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego dla młodych osób, które przeżyły raka.

Bezpieczniejsze przestrzenie cyfrowe i online dzięki aktowi o usługach cyfrowych i strategii na rzecz lepszego internetu dla dzieci.

Sytuacja w zakresie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Europie budzi rosnące zaniepokojenie. Coraz gorszy stan psychiczny dzieci i nastolatków wskutek różnych czynników, m.in. presji szkolnej i oddziaływania mediów społecznościowych, uwypukla pilną potrzebę całościowego i ogólnoszkolnego podejścia do zdrowia psychicznego. Opracowano zestaw wytycznych - otwórz w nowej zakładce dla decydentów i nauczycieli, obejmujący 11 zaleceń i przykładów dobrych praktyk. Inicjatywę tę podjęto w ramach dążenia do systemowych działań na rzecz poprawy sytuacji w zakresie zdrowia i dobrostanu psychicznego w szkołach oraz budowania pozytywnych środowisk edukacyjnych. Uzupełnieniem wytycznych są noty informacyjne - otwórz w nowej zakładce z praktycznymi wskazówkami i linkami do zasobów.

• 20 % uczniów szkół doświadcza problemów ze zdrowiem psychicznym.
• Co piąte dziecko przyznaje, że jest nieszczęśliwe i obawia się o swoją przyszłość z powodu poczucia samotności, trudności z nauką lub nękania przez innych.
• 24 % nauczycieli w Europie twierdzi, że ich praca negatywnie wpływa na ich zdrowie psychiczne.
• Roczny koszt zaburzeń zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży (w wieku do 19 lat) w Europie zachodniej szacuje się na 50 mld euro.

Źródło: Komisja Europejska, „Wellbeing and mental health at school – Guidelines for education policymakers - otwórz w nowej zakładce” [Dobrostan i zdrowie psychiczne w szkole – wytyczne dla decydentów w dziedzinie edukacji], 2024.

Projekt „Przede wszystkim dobrostan i zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży - otwórz w nowej zakładce” ma na celu poprawę wsparcia dla dzieci i młodzieży w zakresie zdrowia i dobrostanu psychicznego, w tym wsparcia psychospołecznego, w Hiszpanii, we Włoszech, na Cyprze i w Słowenii. Projekt ma pomóc tym czterem państwom członkowskim w podjęciu reform, które ułatwią dzieciom i młodzieży dostęp do opieki zdrowotnej i usług w zakresie zdrowia psychicznego. Projekt, współfinansowany z unijnego Instrumentu Wsparcia Technicznego, zapewnia organom krajowym wiedzę techniczną. W ramach instrumentu wsparto - otwórz w nowej zakładce również 13 państw członkowskich w przeprowadzaniu reform służących dbałości o zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie młodych ludzi, co przyjęto jako priorytet podczas Europejskiego Roku Młodzieży w 2022 r. Chodzi m.in. o projekty promujące dobrostan, zwłaszcza w szkołach - otwórz w nowej zakładce, oraz zapobieganie uzależnieniom, np. w postaci używania substancji lub hazardu i gier online.

Uruchomiony w 2024 r. europejski program wymian, tworzenia sieci i rozwoju umiejętności w zakresie zdrowia psychicznego - otwórz w nowej zakładce, finansowany kwotą 9 mln euro, będzie oferował multidyscyplinarne szkolenia na temat zdrowia psychicznego dla pracowników służby zdrowia, a także m.in. nauczycieli, pracowników socjalnych oraz personelu zakładów karnych i poprawczych. Szkolenie w zakresie wspierania kompleksowego podejścia do zdrowia psychicznego otrzyma ok. 120 specjalistów z 30 krajów, w tym Ukrainy. Kolejne 10 mln euro UE udostępni na wsparcie zdrowia psychicznego bardziej wrażliwych grup społecznych, jak dzieci i uchodźcy.

Tworzenie nowoczesnego systemu leków

Zaproponowana w 2023 r. - otwórz w nowej zakładce reforma prawodawstwa farmaceutycznego UE - otwórz w nowej zakładce ma na celu zapewnienie wszystkim pacjentom równego dostępu do leków oraz stworzenie takich ram regulacyjnych w zakresie produktów leczniczych, które będą sprzyjać konkurencji i innowacjom. W 2024 r. postępowały negocjacje w sprawie kluczowych wniosków ustawodawczych, które będą podstawą największej od 20 lat reformy prawodawstwa farmaceutycznego UE.

Uruchomiony w kwietniu 2024 r. Sojusz na rzecz leków o krytycznym znaczeniu - otwórz w nowej zakładce zrzesza podmioty publiczne i prywatne z europejskiego ekosystemu zdrowotnego i przemysłowego. Jego celem jest opracowanie zaleceń służących zwiększeniu bezpieczeństwa dostaw i wzmocnieniu globalnych łańcuchów dostaw leków o krytycznym znaczeniu. Sojusz przeanalizuje sposoby ograniczenia ryzyka strukturalnego i usprawnienia dostaw poprzez zachęty do dywersyfikacji, a także – w miarę potrzeb – modernizację i zwiększenie zdolności produkcyjnych na szczeblu UE. Prace Sojuszu będą również stanowiły wkład w przyszłą inicjatywę ustawodawczą dotyczącą unijnego aktu prawnego w sprawie produktów leczniczych o krytycznym znaczeniu.

Proponowana nowelizacja obecnie obowiązujących procedur wprowadzania zmian w pozwoleniach na dopuszczenie produktów leczniczych do obrotu ma skutkować bardziej efektywnym zarządzaniem cyklem życia leków. Zmierza ona do tego, aby zmiany rozpatrywano szybciej, z korzyścią zarówno dla posiadaczy tych pozwoleń, jak i dla organów regulacyjnych.

W maju wprowadzono nowe środki - otwórz w nowej zakładce mające poprawić dostępność diagnostycznych wyrobów medycznych – od testów ciążowych i testów na COVID-19 po glukometry dla diabetyków. Przedsiębiorstwom dano więcej czasu na dostosowanie się do nowych przepisów - otwórz w nowej zakładce dotyczących wyrobów diagnostycznych. Ponadto w myśl nowych przepisów producenci wszystkich wyrobów medycznych muszą informować organy krajowe i sektor ochrony zdrowia o ewentualnych przerwach w dostawach niektórych wyrobów; przewidziano też stopniowe wprowadzanie europejskiej bazy danych o wyrobach medycznych.

Zapobieganie zakażeniom i chorobom

Bakterie i wirusy z czasem wykształcają oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, a więc na leki, którymi dotąd je zwalczano. Zjawisko to każdego roku powoduje w UE ponad 35 tys. zgonów i kosztuje unijne systemy opieki zdrowotnej 11,7 mld euro. Jest również jednym z największych zagrożeń dla zdrowia w skali globalnej: szacuje się, że dalszy wzrost oporności może do 2050 r. doprowadzić do śmierci 10 mln osób na całym świecie.

UE podejmuje w obliczu tego palącego problemu działania pozytywne – współpracuje ze społecznościami lokalnymi i globalnymi organizacjami ponad granicami i w różnych sektorach, dbając o to, aby antybiotyki – zarówno u ludzi, jak i u zwierząt – stosowano odpowiedzialnie. W lutym uruchomiono największy w historii projekt dotyczący oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe finansowany przez UE. Wzięło w nim udział 120 partnerów z 30 krajów europejskich. Wspólne działanie UE w sprawie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i zakażeń związanych z opieką zdrowotną - otwórz w nowej zakładce, wsparte kwotą 50 mln euro w ramach Programu UE dla zdrowia - otwórz w nowej zakładce, skupi się m.in. na profilaktyce, zwalczaniu, nadzorze i monitorowaniu zakażeń, rozważnym stosowaniu środków przeciwdrobnoustrojowych, podnoszeniu świadomości i innowacjach.

Aby upowszechnić świadomość tego, jak wielkim zagrożeniem dla zdrowia publicznego jest oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe, Komisja uruchomiła bezpłatną grę internetową Zwalcz bakcyla - otwórz w nowej zakładce, stworzoną na platformie Fortnite. Gracze odgrywają w niej rolę superbohaterów ratujących świat przed superzarazkami. Gra jest elementem kampanii informacyjnej kierowanej do młodych ludzi, rodziców i nauczycieli - otwórz w nowej zakładce w całej UE. Opracowano również materiały edukacyjne - otwórz w nowej zakładce wspierające rodziców i wychowawców w celu promowania profilaktyki i odpowiedzialnego stosowania antybiotyków.

GRA WIDEO: Zagraj w grę – Zwalcz bakcyla.

W grudniu Komisja i Europejski Bank Inwestycyjny podpisały umowę - otwórz w nowej zakładce o wartości 20 mln euro z duńskim przedsiębiorstwem z branży technologii medycznych. Firma ta ma opracować nowe, wysoce selektywne leki przeciwko infekcjom bakteryjnym opornym na leczenie środkami przeciwdrobnoustrojowymi.

HERA Invest - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce uzupełni kwotą 100 mln euro program InvestEU - otwórz w nowej zakładce. Mechanizm ten chroni obywateli UE przed trzema największymi zagrożeniami dla zdrowia, które wymagają koordynacji środków na szczeblu UE: patogenami o potencjale pandemii lub epidemii, opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz zagrożeniami chemicznymi, biologicznymi, radiologicznymi i jądrowymi. W październiku Komisja i Europejski Bank Inwestycyjny podpisały - otwórz w nowej zakładce pierwszą umowę w ramach HERA Invest – z francuskim przedsiębiorstwem biofarmaceutycznym – o wartości 20 mln euro. Firma otrzyma wsparcie na potrzeby opracowywania i wdrażania środków terapeutycznych o szerokim zakresie w celu zwalczania biologicznych zagrożeń dla zdrowia publicznego.

Grypa ptaków to zaraźliwa choroba wirusowa dotykająca przede wszystkim ptaki. Ogółowi ludności zagraża w niewielkim stopniu, ale stanowi wysokie ryzyko dla pracowników ferm drobiu i gospodarstw rolnych oraz lekarzy weterynarii. W czerwcu Komisja zapewniła państwom członkowskim możliwość - otwórz w nowej zakładce zakupu 665 tys. dawek specjalistycznej szczepionki przeciwko grypie odzwierzęcej oraz zarezerwowania dalszych 40 mln dawek na kolejne cztery lata.

Pięćdziesięciolecie globalnych szczepień

50 lat temu WHO zainicjowała rozszerzony program szczepień. Był to punkt zwrotny w historii zdrowia publicznego. Szczepienia uratowały życie milionom ludzi na całym świecie. W 1974 r. na błonicę, tężec i krztusiec zaszczepionych było tylko 5 proc. wszystkich dzieci. Dziś ten odsetek wynosi prawie 85 proc. dzieci na świecie i 94 proc. w regionie europejskim WHO.

FILM: Rozszerzony program Światowej Organizacji Zdrowia dotyczący szczepień – zapobieganie ponad czterem milionom zgonów rocznie. © WHO / Blink Media – Etinosa Yvonne

Szczepionki mają fundamentalne znaczenie dla zwalczania ognisk chorób zakaźnych, a inwestycje w badania i rozwój są niezbędnym elementem działań na rzecz bezpieczeństwa zdrowotnego i gotowości na wypadek pandemii. Najlepiej świadczy o tym szybkie opracowanie szczepionek przeciwko COVID-19. UE inwestuje ponad 100 mln euro w rozwój europejskiego centrum szczepień, które ma zapewnić szybki dostęp do szczepionek pandemicznych za pośrednictwem konsorcjum czołowych instytucji europejskich.

W marcu uruchomiono nową inicjatywę - otwórz w nowej zakładce służącą poprawie dostępności diagnostyki, informacji i opieki dla osób cierpiących na choroby rzadkie. Osób takich może być w UE nawet 36 mln. W ramach wspólnego działania na rzecz integracji europejskich sieci referencyjnych z krajowymi systemami opieki zdrowotnej, dysponującego łącznie środkami w wysokości ponad 18 mln euro, wszystkie państwa członkowskie oraz Norwegia i Ukraina przygotowują się do skuteczniejszej, bardziej wydajnej i zrównoważonej współpracy w przyszłości.

Zdrowie na świecie

W czerwcu, po dwóch latach negocjacji, Światowe Zgromadzenie Zdrowia – w którego skład wchodzi ponad 190 krajów, w tym wszystkie państwa członkowskie UE – przyjęło ambitny pakiet zmian międzynarodowych przepisów zdrowotnych - otwórz w nowej zakładce. Udoskonalone przepisy służą lepszemu zarządzaniu stanami zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym i skuteczniejszej ochronie obywateli przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowia, co jest kluczowym priorytetem strategii UE w dziedzinie zdrowia na świecie - otwórz w nowej zakładce. Uzgodniono również, że negocjacje dotyczące umowy w sprawie pandemii - otwórz w nowej zakładce będą kontynuowane z zamiarem osiągnięcia porozumienia przed kolejnym posiedzeniem zgromadzenia w maju 2025 r.

W marcu utworzono nowe globalne konsorcjum - otwórz w nowej zakładce, które ma promować nadzór nad gospodarką ściekami i ochroną środowiska w publicznych systemach opieki zdrowotnej oraz opracować globalny system wczesnego wykrywania ognisk epidemii. W inicjatywie uczestniczy ponad 300 współpracowników z całego świata, w tym UE, WHO, Fundacja Billa i Melindy Gatesów, Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom oraz Afrykańskie Centra ds. Zwalczania i Profilaktyki Chorób.

W odpowiedzi na ogłoszenie przez WHO w sierpniu epidemii mpox, jako stanu zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym, UE i jej państwa członkowskie (Drużyna Europy) natychmiast podjęły kompleksowe działania, aby pomóc partnerom w przeciwdziałaniu tej chorobie. Obejmowało to nieodpłatne przekazanie ponad pół miliona dawek szczepionki – UE jako pierwsza dostarczyła je do Demokratycznej Republiki Konga, kraju najbardziej dotkniętego epidemią.