W 2024 r. świat nadal mierzył się z konfliktami, kryzysami humanitarnymi i klęskami żywiołowymi. Unia Europejska odegrała aktywną rolę w tym zakresie, potwierdzając swoje zaangażowanie na rzecz pokoju, bezpieczeństwa i godności ludzkiej. W trzecim roku rosyjskiej agresji na Ukrainę UE kontynuowała wzmacnianie swoich zdolności obronnych oraz starała się poprawić swoje bezpieczeństwo. Współpracowała również z krajami kandydującymi, w tym Ukrainą, nad niezbędnymi reformami, zaś z potencjalnymi krajami kandydującymi – nad przygotowaniami do przyszłego członkostwa. UE udzielała pomocy humanitarnej w związku z różnymi kryzysami na Bliskim Wschodzie, m.in. w Strefie Gazy i Syrii, i nadal dąży do znalezienia rozwiązań umożliwiających ich zakończenie. W ciągu tego roku zacieśniła swoje partnerstwa międzynarodowe, pomagała ludziom w potrzebie i reagowała na klęski żywiołowe na całym świecie. Dzięki dostosowaniu swoich działań pomocowych do nowych zagrożeń i budowie silniejszych partnerstw UE wzmocniła swoją wiodącą rolę w zakresie globalnej pomocy. To jednolite podejście pokazało odporność UE i było świadectwem jej wizji otwartego, zamożnego kontynentu, nawet w obliczu globalnych wyzwań.

Rozszerzenie

Obecne napięcia geopolityczne, w szczególności rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie, unaoczniły znaczenie polityki rozszerzenia. Rozszerzenie UE jest inwestycją w długotrwały pokój, bezpieczeństwo i stabilność Europy. Każde nowe państwo członkowskie wzmacnia gospodarkę UE, przyczyniając się do wzrostu gospodarczego i powstania nowych miejsc pracy.

W 2024 r. UE świętowała 20. rocznicę największego w jej historii rozszerzenia – rozszerzenia, które miało miejsce w 2004 r. Dwadzieścia lat temu UE przyjęła 10 nowych państw członkowskich, przeradzając się w jeden z największych na świecie jednolitych rynków. Dzięki temu miliony osób skorzystały z nowych możliwości, miejsc pracy i programów w całej UE.

FILM: Dlaczego tak ważne są obchody rozszerzenia UE w 2004 r.?

• Ponad 2,7 mln młodych osób z 10 państw członkowskich, które przystąpiły do UE w 2004 r., wzięło udział od tego czasu w programie Erasmus+.>
• 26 mln nowych miejsc pracy powstało od 2004 r. w całej UE.
• 79 % obywateli tych państw członkowskich uważa, że ich kraje skorzystały na przystąpieniu do UE.

Kraje europejskie, które przyjmują unijne wartości i spełniają kluczowe kryteria, mają możliwość przystąpienia do UE. Państwa aspirujące do członkostwa muszą między innymi wykazać się silnymi praktykami demokratycznymi, szanować praworządność, utrzymywać stabilne gospodarki i poprawiać sprawowanie rządów (zob. również rozdział 9).

UE regularnie ocenia postępy wszystkich krajów objętych procesem rozszerzenia. W październiku UE opublikowała roczny pakiet rozszerzeniowy - otwórz w nowej zakładce, w którym dokonano przeglądu postępów poczynionych przez kraje kandydujące (Albanię, Bośnię i Hercegowinę, Czarnogórę, Gruzję, Macedonię Północną, Mołdawię, Serbię, Turcję i Ukrainę) oraz przez potencjalny kraj kandydujący – Kosowo (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa). Sprawozdania roczne koncentrują się na kluczowych reformach, takich jak praworządność, administracja publiczna, instytucje demokratyczne i spełnienie gospodarczych kryteriów przystąpienia do UE.

Negocjacje akcesyjne prowadzone są podczas konferencji międzyrządowych, w których uczestniczą ministrowie i ambasadorowie państw członkowskich oraz kraju kandydującego negocjującego warunki przystąpienia. Pierwsza taka konferencja z Mołdawią - otwórz w nowej zakładce oraz Ukrainą - otwórz w nowej zakładce miała miejsce w czerwcu 2024 r. i stanowiła oficjalne rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych. Przegląd zgodności prawa krajowego z prawem unijnym (screening) - otwórz w nowej zakładce rozpoczął się w lipcu i będzie kontynuowany w 2025 r. W tym czasie Mołdawia i Ukraina muszą pokazać, w jaki sposób planują przyjąć i wdrożyć unijne przepisy i polityki, oraz przedstawić plany dalszego dostosowania.

Postępy Bałkanów Zachodnich w zakresie przygotowań do członkostwa w UE w 2024 r.

Albania i Macedonia Północna - otwórz w nowej zakładce zakończyły proces przeglądu zgodności prawa krajowego z prawem unijnym. Jest to pierwszy krok na drodze do przystąpienia.

• Przedstawiono sprawozdanie ze screeningu dotyczące pierwszego z sześciu klastrów, w odniesieniu do których oba kraje muszą spełnić szczególne wymogi, takie jak reformy systemu sądownictwa, administracji publicznej, sprawowania rządów itp. Klastry to grupy tematyczne, w które połączono rozdziały negocjacyjne w kontekście procesu przystąpienia do UE.
• Otwarcie pierwszego klastra z Albanią odbyło się podczas konferencji międzyrządowej w październiku.
• Otwarcie pierwszego klastra z Macedonią Północną nastąpi po spełnieniu przez nią wymaganych warunków.

Bośnia i Hercegowina - otwórz w nowej zakładce rozpoczęła negocjacje akcesyjne z UE w marcu. Następnie na forum wysokiego szczebla omówiono reformy niezbędne do podjęcia kolejnych działań.

Czarnogóra - otwórz w nowej zakładce poczyniła postępy w procesie przystąpienia do UE, spełniając w czerwcu kluczowe wymogi w zakresie praworządności i praw podstawowych, co potwierdzono w sprawozdaniu krajowym. Od tego czasu UE zaczęła tymczasowo zamykać kolejne rozdziały negocjacyjne po spełnieniu przez Czarnogórę odpowiednich warunków: w grudniu zamknęła trzy rozdziały.

Od stycznia 2024 r. Kosowo - otwórz w nowej zakładce korzysta z ruchu bezwizowego do UE, co oznacza, że jego obywatele mogą teraz wjechać na jej terytorium na pobyt krótkoterminowy bez konieczności posiadania wizy.

Serbia - otwórz w nowej zakładce poczyniła postępy w zakresie reform sądownictwa i walki z korupcją, nadal musi jednak w pełni wdrożyć przepisy dotyczące mediów, lepiej dostosować się do polityki zagranicznej UE, skuteczniej wspierać społeczeństwo obywatelskie i media oraz wypełnić swoje zobowiązanie dotyczące normalizacji stosunków z Kosowem.

Perspektywy Gruzji na drodze do członkostwa uległy w 2024 r. pogorszeniu w związku z przyjęciem przez ten kraj kontrowersyjnej ustawy wymierzonej w organizacje finansowane z zagranicy. Ustawa ta budzi obawy dotyczące celowego tłumienia niezależnych głosów i ograniczania wolności demokratycznych. W wyniku tego i innych negatywnych wydarzeń, do jakich doszło w kontekście przygotowań Gruzji do członkostwa w UE, proces akcesyjny został faktycznie wstrzymany.

Rozmowy akcesyjne z Turcją utknęły w martwym punkcie od 2018 r. w związku z utrzymującymi się zastrzeżeniami w zakresie demokracji, praworządności, niezależności sądów i poszanowania praw podstawowych.

Mając na względzie fakt, że rozszerzenie UE będzie miało wpływ na jej funkcjonowanie, w marcu przyjęto Komunikat w sprawie reform poprzedzających rozszerzenie oraz przeglądów polityki - otwórz w nowej zakładce, w którym przedstawiono konsekwencje powiększenia Unii w dziedzinach takich, jak wartości, polityka, budżet i sprawowanie rządów. To proaktywne podejście ma na celu zapewnienie gotowości UE na przyszłe rozszerzenie.

Wspieranie reform, wzrostu gospodarczego i integracji krajów objętych procesem rozszerzenia

Zmniejszenie różnic gospodarczych między UE a jej przyszłymi członkami pomaga przygotować tych ostatnich do sprawniejszej transformacji. UE aktywnie wspiera rozwój przyszłych członków za pomocą takich narzędzi, jak Instrument na rzecz Ukrainy (zob. rozdział 1), plan wzrostu gospodarczego Mołdawii - otwórz w nowej zakładce oraz plan wzrostu gospodarczego dla Bałkanów Zachodnich - otwórz w nowej zakładce. W celu przyspieszenia reform zapewnia też wiedzę fachową udostępnianą przez państwa członkowskie.

Od 2021 r. UE przekazała Mołdawii pomoc finansową w wysokości 2,2 mld euro, wspierając niezależność energetyczną, reformy wymiaru sprawiedliwości i silniejsze więzi z UE. Nowy plan wzrostu gospodarczego zaproponowany w październiku będzie wspierać Mołdawię na drodze do członkostwa w UE – w latach 2025–2027 zapewni nawet 1,8 mld euro na rozwój gospodarki i stymulowanie reform związanych z przystąpieniem do UE.

W związku z erozją demokracji w Gruzji UE ograniczyła kontakty polityczne z tym krajem i zawiesiła pomoc o wartości 30 mln euro w ramach Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju oraz bezpośrednią pomoc dla gruzińskiego rządu o wartości 121 mln euro. UE nadal wspierała jednak społeczeństwo obywatelskie i niezależne media w tym kraju, ponieważ mają one zasadnicze znaczenie dla utrzymania demokracji. 20 grudnia 2024 r. UE zaproponowała - otwórz w nowej zakładce również, aby gruzińscy dyplomaci i urzędnicy oraz członkowie ich rodzin posiadający paszporty dyplomatyczne lub urzędowe byli zobowiązani uzyskać wizę na podróż krótkoterminową do UE.

Pomimo postępów w przygotowaniach do akcesji, jakie czynią kraje Bałkanów Zachodnich, ich produkt krajowy brutto na osobę wynosi od jednej czwartej do połowy unijnej średniej. Aby zniwelować tę lukę, UE przyjęła plan wzrostu gospodarczego dla Bałkanów Zachodnich, którego celem jest wzmocnienie więzi gospodarczych zarówno z UE, jak i w regionie, a także podwojenie wielkości gospodarek tego regionu w ciągu dziesięciu lat. Rozpoczęto wdrażanie planu wzrostu gospodarczego, a w maju wszedł w życie Instrument Wsparcia Reform i Wzrostu Gospodarczego dysponujący budżetem w wysokości 6 mld euro. Pięciu z sześciu partnerów z Bałkanów Zachodnich przedstawiło od tego czasu ambitne programy reform szczegółowo określające najważniejsze usprawnienia, jakie zamierzają wprowadzić w takich obszarach, jak praworządność, sprawowanie rządów, kapitał ludzki, transformacja energetyczna i cyfrowa oraz sektor prywatny, wraz z orientacyjnym wykazem projektów inwestycyjnych. Przedstawione programy reform zatwierdzono w październiku.

Przywódcy Bałkanów Zachodnich zorganizowali w ciągu roku kilka spotkań ministerialnych na temat planu wzrostu gospodarczego, aby omówić działania na rzecz integracji (w styczniu w Macedonii Północnej, w lutym w Albanii i w maju w Czarnogórze). Jesienią przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen odwiedziła sześć państw na Bałkanach Zachodnich, natomiast 18 grudnia odbył się szczyt UE–Bałkany Zachodnie - otwórz w nowej zakładce.

W 2024 r. podczas szczytu procesu berlińskiego - otwórz w nowej zakładce przyjęto nowy plan działania na rzecz wspólnego rynku regionalnego, mający zwiększyć regionalną integrację gospodarczą, która jest również podstawowym celem planu wzrostu gospodarczego.

- otwórz w nowej zakładce

FILM: Dzięki wsparciu UE tysiące projektów poświęconych zostało dynamicznemu i wyjątkowemu dziedzictwu kulturowemu Bałkanów Zachodnich, wspierając kreatywność i współpracę.

Po okresie napięć związanych z nielegalnymi odwiertami we wschodniej części Morza Śródziemnego UE stopniowo odbudowuje więzi z Turcją poprzez wizyty na wysokim szczeblu i dialogi na temat zdrowia, badań naukowych, innowacji i handlu. W 2024 r. UE zobowiązała się ponadto przeznaczyć znaczne zasoby finansowe na wsparcie tego kraju w różnych obszarach.

Partnerzy wschodni

UE pomaga również wzmocnić gospodarki we wschodnim sąsiedztwie i dąży do ich ściślejszego powiązania z Unią Europejską.

W kwietniu na posiedzeniu wysokiego szczebla UE-USA-Armenia ogłoszono - otwórz w nowej zakładce plan odporności i wzrostu gospodarczego na rzecz Armenii o wartości 270 mln euro. Inicjatywa ta ma na celu wzmocnienie gospodarki tego kraju i wsparcie przesiedleńców. Negocjacje w sprawie programu partnerstwa UE-Armenia służą również zacieśnieniu współpracy dzięki odważniejszemu planowi działania w zakresie partnerstwa.

Azerbejdżan pozostaje cenionym partnerem energetycznym UE, umożliwiając jej dywersyfikację źródeł gazu i uniezależnienie się w tym względzie od Rosji. Stałe unijne wsparcie dla azerbejdżańskiego sektora energii odnawialnej w kontekście 29. konferencji klimatycznej ONZ (COP29) w Baku przyczynia się do zacieśnienia współpracy w zakresie transformacji ekologicznej.

UE nadal angażuje się we wspieranie negocjacji pokojowych między Armenią a Azerbejdżanem i finansuje wysiłki pokojowe, w tym wsparcie na rzecz zysków płynących z pokoju, za pośrednictwem planu gospodarczo-inwestycyjnego. Działania te mają na celu zapewnienie wymiernych korzyści gospodarczych i społecznych promujących trwały pokój w regionie.

Bliskie więzi gospodarcze między Białorusią a Rosją umożliwiły Rosji obejście niektórych nałożonych na nią sankcji. W odpowiedzi na zaangażowanie reżimu Łukaszenki w wojnę przeciwko Ukrainie w czerwcu 2024 r. wprowadzono dodatkowe sankcje wobec Białorusi. Odzwierciedlają one wiele środków już nałożonych na Rosję i sprawiają, że sankcje UE wobec Rosji są jeszcze skuteczniejsze (zob. rozdział 1).

Inwestycje UE w Partnerstwo Wschodnie od 2021 r.

Od 2021 r. unijne finansowanie Partnerstwa Wschodniego osiągnęło kwotę 2,539 miliarda euro, przy czym oczekuje się, że uruchomione inwestycje wyniosą łącznie 13,919 miliarda euro. Oznacza to znaczne postępy w realizacji celu zakładającego uruchomienie inwestycji o wartości 17 miliardów euro do końca 2027 r., przy czym do osiągnięcia tego celu nadal potrzebne jest 3,081 miliarda euro.

Południowe sąsiedztwo

Większy nacisk położono na kompleksowe partnerstwa z południowymi sąsiadami w celu poprawy ich poziomu życia i zwiększenia stabilności makroekonomicznej. Te zindywidualizowane partnerstwa zwiększają bezpieczeństwo regionu, umożliwiając zajęcie się pierwotnymi przyczynami migracji i otwarte rozwiązywanie złożonych kwestii, takich jak bezpieczeństwo.

W marcu UE i Egipt ustanowiły kompleksowe partnerstwo obejmujące stosunki polityczne, migrację, stabilność gospodarczą, zrównoważone inwestycje i wymianę handlową. W czerwcu zorganizowały konferencję inwestycyjną UE-Egipt - otwórz w nowej zakładce, dzięki której przyciągnięto inwestycje o wartości 49 mld euro.

W związku z podpisaniem w 2023 r. ważnego kompleksowego partnerstwa z Tunezją w czerwcu następnego roku zorganizowano dużą konferencję inwestycyjną UE-Tunezja - otwórz w nowej zakładce. Podczas tego wydarzenia uzgodniono protokół ustaleń (formalne ramy współpracy) koncentrujący się na kwestiach dotyczących energii, w tym energii ze źródeł odnawialnych.

Ostatnie wydarzenia na Bliskim Wschodzie pogłębiły niepewność co do stabilności politycznej, społecznej i gospodarczej tego regionu. UE i Palestyńska Władza Narodowa uzgodniły krótkoterminowy pakiet nadzwyczajnego wsparcia finansowego o wartości 400 mln euro, aby zaspokoić najpilniejsze potrzeby finansowe i wesprzeć reformy. To krótkoterminowe wsparcie utoruje drogę dla wieloletniego programu, którego celem jest zapewnienie długoterminowej stabilności finansowej Palestyńskiej Władzy Narodowej i wdrożenie jej programu reform.

Podczas majowej wizyty w Libanie - otwórz w nowej zakładce przewodnicząca Ursula von der Leyen zobowiązała się przekazać temu krajowi 1 mld euro. Pierwsza transza, 500 mln euro, zatwierdzona w sierpniu, będzie wspierać Liban w latach 2024 i 2025. Pieniądze zostaną przeznaczone na podstawowe usługi, takie jak opieka zdrowotna, edukacja i ochrona socjalna, a także woda, urządzenia sanitarne i higiena, dla grup szczególnie wrażliwych, w tym syryjskich uchodźców i Libańczyków znajdujących się w trudnej sytuacji. Będą również wspierać kluczowe reformy, sektor bezpieczeństwa, zarządzanie granicami (w tym zwalczanie handlu ludźmi i przemytu ludzi), odporność gospodarczą i transformację ekologiczną. Ponadto UE nadal wspierała syryjskich uchodźców poprzez bieżącą pomoc humanitarną i rozwojową (zob. sekcja „Pomoc humanitarna i ochrona ludności” poniżej).

Inwestycje UE w południowe sąsiedztwo od 2021 r.

Od 2021 r. unijne finansowanie południowego sąsiedztwa osiągnęło kwotę 5,698 miliarda euro, przy czym oczekuje się, że uruchomione inwestycje wyniosą łącznie 26,686 miliarda euro. Oznacza to znaczne postępy w realizacji celu zakładającego uruchomienie inwestycji o wartości 30 miliardów euro do końca 2027 r., przy czym do osiągnięcia tego celu nadal potrzebne jest 3,314 miliarda euro.

Partnerzy z Europy Zachodniej

W 2024 r. stosunki między UE a Zjednoczonym Królestwem pozostawały jednym z kluczowych obszarów i koncentrowały się na pełnym, wiernym i terminowym wdrożeniu umowy o wystąpieniu, w tym ram windsorskich, oraz umowy o handlu i współpracy. Działania te pomagają chronić prawa milionów obywateli UE i obywateli Zjednoczonego Królestwa mieszkających za granicą, wspierają stabilność gospodarczą i ułatwiają handel. Kontynuowano również negocjacje mające na celu sfinalizowanie przez UE i Zjednoczone Królestwo umowy dotyczącej Gibraltaru.

UE rozpoczęła i zakończyła negocjacje ze Szwajcarią w sprawie szerokiego pakietu umów, których celem jest pogłębienie i rozszerzenie wzajemnych stosunków dwustronnych. Poczyniła również postępy w kierunku podpisania układu o stowarzyszeniu z Andorą i San Marino.

Informacje na temat umów handlowych i technologicznych przedstawiono w rozdziale 2.

Strategia Global Gateway

W 2024 r. UE nadal tworzyła partnerstwa na całym świecie za pośrednictwem swojej globalnej strategii inwestycyjnej Global Gateway. UE, jej państwa członkowskie, banki rozwoju i europejskie instytucje finansowe dążą wspólnie do zapewnienia do 2027 r. inwestycji sięgających 300 mld euro, aby zmniejszyć globalną lukę inwestycyjną i wesprzeć transformację ekologiczną i cyfrową na całym świecie.

Strategia Global Gateway wspiera projekty mające na celu poprawę łączności cyfrowej, zwiększenie dostępu do zrównoważonej energii, rozwój szlaków transportowych oraz poprawę sytuacji w zakresie zdrowia, edukacji i badań naukowych. Celem jest osiągniecie trwałego dobrobytu zarówno w krajach partnerskich, jak i w UE.

• Inwestycje o wartości nawet 300 mld euro w latach 2021–2027.
• Jak dotąd ponad 200 projektów przewodnich na całym świecie.
• 3,2 mld euro na projekty dotyczące energii ze źródeł odnawialnych w Afryce.

• UE i jej państwa członkowskie nadal są wiodącymi darczyńcami oficjalnej pomocy rozwojowej na świecie – w 2023 r. (ostatni rok, za który dostępne są dane) udzielono pomocy w wysokości 95,9 mld euro, co stanowi 42 % łącznej kwoty pomocy. UE wnosi również największy wkład w inicjatywę Światowej Organizacji Handlu dotyczącą pomocy na rzecz wymiany handlowej.

Afryka Subsaharyjska

W 2024 r. UE mogła pochwalić się znacznymi osiągnięciami w zakresie partnerstw z Afryką, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju, zdrowia i wzrostu gospodarczego. Poczyniła postępy we wdrażaniu pakietu inwestycyjnego Global Gateway Afryka-Europa o wartości 150 mld euro, ukierunkowanego na takie obszary, jak czysta energia, infrastruktura cyfrowa, transport, zdrowie i edukacja.

W trakcie wydarzenia wysokiego szczebla na temat edukacji - otwórz w nowej zakładce podpisano porozumienia dotyczące programów o ogólnej wartości 245 mln euro, obejmujących takie inicjatywy, jak:

• mobilność badawcza i edukacyjna w Nigerii;
• wspieranie edukacji dziewcząt w Zambii;
• nowa inicjatywa „Drużyny Europy” dotycząca kształcenia i szkolenia zawodowego w Afryce;
• uruchomienie Afrykańsko-Europejskiej Akademii Młodzieży;
• 15 nowych projektów na rzecz mobilności akademickiej w całej Afryce.

Inicjatywy te odzwierciedlają stałe dążenie UE, by w ramach strategii Global Gateway wspierać inkluzywną edukację wysokiej jakości.

Podczas trzeciego Forum Biznesu Uganda-UE w dniach 6 i 7 marca uruchomiono osiem nowych projektów o wartości ponad 200 mln euro. Projekty te mają na celu wspieranie małych przedsiębiorstw, młodych kobiet-przedsiębiorców, przedsiębiorstw rolnych i infrastruktury cyfrowej. W wydarzeniu wzięło udział 12 państw członkowskich, osiem instytucji finansowych, m.in. Europejski Bank Inwestycyjny, oraz 193 europejskie przedsiębiorstwa.

W ciągu roku UE pomagała wzmocnić rolnictwo w Afryce poprzez ochronę lokalnych produktów spożywczych opatrzonych oznaczeniami geograficznymi – znakami jakości, które potwierdzają pochodzenie produktu i oferują dostęp do rynku europejskiego. W ramach partnerstwa na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego oraz zrównoważonego rolnictwa - otwórz w nowej zakładce podjęto prace nad stworzeniem konsorcjum badawczego. Konsorcjum to ma się zajmować takimi kwestiami, jak zmiana klimatu, bioróżnorodność i równość płci w rolnictwie, skupiając się na praktycznych rozwiązaniach w rolnictwie oraz na wymianie wiedzy.

Komisja oraz Republika Południowej Afryki wraz z międzynarodową grupą rzecznictwa Global Citizen rozpoczęły roczną kampanię „Więcej energii odnawialnej w Afryce” - otwórz w nowej zakładce, która ma umożliwić zebranie środków finansowych. Uruchomi ona inwestycje publiczne i prywatne pozwalające przyspieszyć realizację projektów w zakresie energii ze źródeł odnawialnych na całym kontynencie, zapewnić mieszkańcom Afryki dostęp do przystępnej cenowo energii i ograniczyć globalne emisje zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi podczas konferencji klimatycznej ONZ (COP28) w 2023 r.

Azja i Pacyfik

W ramach inicjatywy Global Gateway UE pracuje również nad przekształceniem transkaspijskiego międzynarodowego korytarza transportowego w szybką, nowoczesną trasę łączącą Europę i Azję. UE zacieśniła również stosunki z państwami w regionie dzięki podpisaniu nowej umowy o partnerstwie z Kirgistanem - otwórz w nowej zakładce oraz protokołu ustaleń i planu działania w sprawie surowców krytycznych z Uzbekistanem - otwórz w nowej zakładce.

UE pogłębiła również partnerstwo z Azją Południowo-Wschodnią, m.in. dzięki ściślejszej współpracy z ASEAN i wsparciu projektów w różnych dziedzinach, takich jak: umiejętności i szkolenie zawodowe w Kambodży - otwórz w nowej zakładce, zrównoważone rolnictwo i modernizacja drogi krajowej w Laosie - otwórz w nowej zakładce oraz pakiet dotyczący gospodarki cyfrowej na Filipinach - otwórz w nowej zakładce.

Ponadto UE jeszcze bardziej rozszerzyła współpracę w Azji. Zorganizowano ważny dialog merytoryczny z Japonią - otwórz w nowej zakładce poświęcony edukacji, kulturze i sportowi, który odbył się w kwietniu w Tokio, a Korea Południowa - otwórz w nowej zakładce przystąpiła do unijnego programu w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa”.

Uruchomienie protokołu regionalnego dotyczącego Pacyfiku – umowy regionalnej na mocy umowy z Samoa - otwórz w nowej zakładce (podpisanej w 2023 r. i określającej ogólne ramy stosunków między UE a państwami Afryki, Karaibów i Pacyfiku przez kolejne 20 lat) wzmocniło partnerstwo między UE a regionem Pacyfiku. UE nadal wspierała wyspiarskie kraje Pacyfiku w zakresie odporności na zmianę klimatu, niebieskiej gospodarki i zrównoważonego rolnictwa.

Obie Ameryki i Karaiby

W 2024 r. UE rozwinęła swój program inwestycyjny Global Gateway - otwórz w nowej zakładce w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, uruchamiając inicjatywę na rzecz sprawiedliwych i integracyjnych społeczeństw. UE uruchomiła również EL PAcCTO 2.0 - otwórz w nowej zakładce, program zwalczania międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. Wspiera on organy ścigania i systemy sądowe w stawianiu czoła takim wyzwaniom, jak handel narkotykami, handel ludźmi i cyberprzestępczość. Wraz z projektami dotyczącymi polityki antynarkotykowej (programem współpracy między Ameryką Łacińską, Karaibami i Unią Europejską w zakresie polityki antynarkotykowej - otwórz w nowej zakładce) i zarządzania granicami (Eurofront - otwórz w nowej zakładce) wysiłki te przyczyniają się do tworzenia bezpieczniejszych społeczności i silniejszych partnerstw w całym regionie.

Kraje i terytoria zamorskie

UE podpisała pięć nowych umów o współpracy z krajami i terytoriami zamorskimi, koncentrując się na cyfryzacji, zaopatrzeniu w wodę i infrastrukturze sanitarnej, ochronie ekosystemów morskich, zrównoważonej turystyce i współpracy wewnątrzregionalnej. W ramach strategii UE wobec Arktyki - otwórz w nowej zakładce utworzono nowe biuro UE w Nuuk na Grenlandii w celu wzmocnienia wzajemnego partnerstwa.

Na szczytach G-7 i G-20 szefowie państw i rządów najważniejszych gospodarek świata spotykają się, aby stawić czoła globalnym wyzwaniom, koordynować działania polityczne i podejmować ważne zobowiązania w kwestiach globalnych.

Na czerwcowym szczycie G-7 - otwórz w nowej zakładce w Fasano w Apulii, we Włoszech, potwierdzono silne poparcie G-7 dla Ukrainy. Przywódcy postanowili udzielić Ukrainie dodatkowej pożyczki w wysokości 45 mld euro, korzystając z nadzwyczajnych dochodów uzyskanych z immobilizowanych rosyjskich aktywów państwowych. Przywódcy G-7 zainicjowali również inicjatywy mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa gospodarczego, zacieśnienie współpracy w sektorze energetycznym (zwłaszcza z Afryką), poprawę bezpieczeństwa żywnościowego i zwalczanie przemytu ludzi.

Grupa G-7 jest również zaangażowana w promowanie bezpiecznej i godnej zaufania sztucznej inteligencji (AI). Planuje ona uruchomienie planu działania dotyczącego wykorzystania sztucznej inteligencji w miejscu pracy oraz opracowanie marki wspierającej międzynarodowy kodeks postępowania dla organizacji opracowujących zaawansowane systemy sztucznej inteligencji. Unijny akt w sprawie sztucznej inteligencji (zob. rozdział 5) oraz podpisanie - otwórz w nowej zakładce ramowej konwencji Rady Europy w sprawie sztucznej inteligencji wyznaczają ramy zapewniające poszanowanie praw człowieka i wartości demokratycznych.

Na szczycie G-20 - otwórz w nowej zakładce w listopadzie w Rio de Janeiro, w Brazylii, przywódcy skupili się na nierównościach, reformie globalnego ładu i zmianie klimatu oraz zainaugurowali światowy sojusz na rzecz walki z głodem i ubóstwem. UE przystąpiła do sojuszu jako członek założyciel, wraz z 82 państwami, Unią Afrykańską, 24 organizacjami międzynarodowymi, 9 międzynarodowymi instytucjami finansowymi, do których dołączyło też 31 organizacji charytatywnych i pozarządowych. Na szczycie przewodnicząca Ursula von der Leyen ogłosiła rozpoczęcie całorocznej kampanii darczyńców na rzecz odnawialnych źródeł energii w Afryce. Aby utrzymać większe postępy w realizacji celów uzgodnionych na COP28, przewodnicząca Ursula von der Leyen zwróciła się do przywódców grupy G-20 i innych przywódców o połączenie sił w ramach nowego światowego forum transformacji energetycznej. Pozwoli to zjednoczyć rządy, organizacje międzynarodowe i podmioty finansowe w wysiłkach na rzecz wzmocnienia działań wdrożeniowych.

Opierając się na ideałach pokoju i współpracy, UE nadal współpracowała ze swoimi sojusznikami, aby sprostać głównym globalnym wyzwaniom w celu utrzymania pokoju, wzmocnienia obrony i ochrony swoich obywateli. W tym duchu partnerstwo UE-NATO - otwórz w nowej zakładce zyskało na znaczeniu w 2024 r., pomagając utrzymać stabilną sytuację po obu stronach Atlantyku i zapewniając wsparcie Ukrainie. UE i NATO pracowały nad lepszą koordynacją działań cywilnych i wojskowych, zwiększając odporność niezbędnej infrastruktury i poprawiając sposób, w jaki rozumieją kryzysy i katastrofy oraz jak na nie reagują. Nowe zorganizowane dialogi dotyczą obecnie również takich kwestii, jak cyberzagrożenia, działania w przestrzeni kosmicznej, technologie przełomowe, skutki zmiany klimatu i przemysł obronny.

ONZ jest kolejnym ważnym partnerem UE w walce o pokój, bezpieczeństwo i stabilność. Wspólnie starają się zapobiegać konfliktom, wspierać misje pokojowe i ułatwiać odbudowę pokonfliktową na całym świecie. W ciągu roku poczyniono postępy w ramach strategicznego partnerstwa UE-ONZ w zakresie operacji pokojowych i zarządzania kryzysowego na lata 2022–2024.

UE uznaje, że zdecydowane działania mają zasadnicze znaczenie dla utrzymania pokoju i stabilności, zwłaszcza w czasach kryzysu. Wydarzenia poza granicami UE mogą mieć bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo jej obywateli. Wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony umożliwia UE reagowanie na wyzwania w zakresie bezpieczeństwa poprzez rozmieszczanie misji i operacji za granicą. W ten sposób UE pomaga zapobiegać konfliktom, zwiększa zdolność krajów partnerskich do radzenia sobie z kwestiami bezpieczeństwa i minimalizuje zagrożenia, które mogłyby dotrzeć do Europy.

W ramach tej polityki w 2024 r. UE uruchomiła inicjatywę w zakresie bezpieczeństwa i obrony - otwórz w nowej zakładce, aby wesprzeć kraje Afryki Zachodniej u wybrzeży Zatoki Gwinejskiej i pomóc im w rozwiązywaniu problemów związanych z bezpieczeństwem rozprzestrzeniających się z Sahelu, takich jak terroryzm i nielegalne działania.

Zaangażowanie UE w dziedzinie bezpieczeństwa i obrony na całym świecie

• 5 trwających misji/operacji wojskowych.
• 12 trwających misji cywilnych.
• 3 trwające operacje morskie.
• 1 inicjatywa cywilna i wojskowa.
• Zintegrowane podejście do konfliktów i kryzysów zewnętrznych Unijne działania w zakresie bezpieczeństwa i obrony są uruchamiane i wdrażane w synergii z innymi narzędziami i instrumentami UE w celu osiągnięcia strategicznego oddziaływania.
• Cele Utrzymywanie pokoju, zapobieganie konfliktom, wzmacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego, wspieranie praworządności, zapobieganie handlowi ludźmi i piractwu, przyczynianie się do bezpieczeństwa morskiego oraz dostarczanie sprzętu wojskowego i infrastruktury bezpieczeństwa partnerom UE.

W lutym 2024 r. UE rozpoczęła również operację morską EUNAVFOR ASPIDES - otwórz w nowej zakładce mającą na celu ochronę statków podróżujących przez Morze Czerwone przed atakami rebeliantów Huti, ugrupowania zbrojnego w Jemenie. Operacja ta pomaga zapewnić bezpieczne przemieszczanie się statków i zwiększa bezpieczeństwo na Morzu Czerwonym i w pobliskim regionie Zatoki Perskiej.

Kryzys na Bliskim Wschodzie

Sytuacja humanitarna w Strefie Gazy drastycznie się pogorszyła od października 2023 r., kiedy to brutalny atak terrorystyczny Hamasu na Izrael, późniejsza eskalacja działań wojennych między stronami i pełnowymiarowe izraelskie operacje wojskowe pogłębiły istniejący kryzys.

W 2024 r. UE nadal apelowała o natychmiastowe zawieszenie broni w Strefie Gazy, bezwarunkowe uwolnienie wszystkich zakładników, pilne zwiększenie pomocy humanitarnej dla Strefy Gazy i trwałe zakończenie działań wojennych. Wielokrotnie wzywała również wszystkie strony, w tym Izrael, do przestrzegania prawa międzynarodowego i międzynarodowego prawa humanitarnego, w szczególności konwencji genewskich, oraz do dołożenia wszelkich starań, aby chronić niewinną ludność cywilną i nie wyrządzać jej szkód. UE niestrudzenie pracuje, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się konfliktu na cały region. UE nadal w pełni opowiada się za trwałym i zrównoważonym pokojem w oparciu o rozwiązanie dwupaństwowe i odpowiednie rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ poprzez ożywienie działań w ramach bliskowschodniego procesu pokojowego.

Śmiertelne żniwo kryzysu w Strefie Gazy (stan na wrzesień 2024 r.)

• 40 tys.ofiar śmiertelnych.
• 88 tys.rannych.
• 1,9 mlnwysiedlonych.

Konflikt dotknął ponad 2,2 mln osób, a setki tysięcy zmagają się z poważnymi niedoborami podstawowych zasobów, takich jak żywność, woda i schronienie. Szkody w infrastrukturze szkolnej i szpitalnej utrudniły w jeszcze większym stopniu dostęp do podstawowych usług. Największe szkody ponoszą dzieci, a wiele z nich boryka się zarówno z traumą fizyczną, jak i psychiczną. Również Zachodni Brzeg zmaga się z pogarszającą się sytuacją, ponieważ powszechna przemoc ze strony osadników - otwórz w nowej zakładce nasila potrzeby humanitarne społeczności palestyńskich.

W obliczu tych wyzwań UE nadal angażuje się w realizację swojej misji humanitarnej, zapewniając ratunek poprzez bezpośrednią pomoc i znaczne wsparcie finansowe. Ta szeroko zakrojona pomoc zapewnia najbardziej potrzebującym na dotkniętych obszarach usługi kluczowe – od żywności i czystej wody po opiekę medyczną, schronienie, edukację i ochronę. W 2024 r. dziesięciokrotnie uruchomiono również unijny system reagowania kryzysowego, Unijny Mechanizm Ochrony Ludności - otwórz w nowej zakładce, aby zapewnić pomoc Strefie Gazy, koordynować ewakuacje i wspierać kraje sąsiadujące, które także ucierpiały wskutek kryzysu.

Pomimo poważnego ryzyka dla bezpieczeństwa UE nadal udziela pomocy w ramach mechanizmu, w tym za pośrednictwem cypryjskiego korytarza morskiego - otwórz w nowej zakładce, kluczowego szlaku morskiego, przez który Niemcy, Cypr, Rumunia i Słowacja dostarczają żywność i sprzęt na potrzeby tymczasowych schronień. Dziewięć państw członkowskich udzieliło egipskiemu Ministerstwu Zdrowia wsparcia rzeczowego. Mechanizm ten wspiera również partnerów poprzez wysyłanie ekspertów i koordynowanie ewakuacji medycznej - otwórz w nowej zakładce ciężko chorych pacjentów palestyńskich do Europy.

Ponad 20 lat wsparcia UE dla Palestyńczyków

UE jest największym darczyńcą pomocy międzynarodowej dla ludności palestyńskiej.

WSPARCIE ROZWOJOWE

• 2014–2020 przydzielone 2,2 mld euro.
• 2021–2024 przydzielone 1,36 mld euro (z czego zatwierdzono ponad 920 mln euro).

POMOC HUMANITARNA

• Od 2000 r. ponad1,1 mld euro.
• W 2024 r.238 mln euro przeznaczone na pomoc humanitarną (*).Ponad 4 tys. ton pomocy humanitarnej dla potrzebujących Palestyńczyków w Strefie Gazy.

(*) W tym dodatkowe 45 mln euro zapowiedziane przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen we wrześniu.

FILM: Pomoc Strefie Gazy – wsparcie medyczne dla potrzebujących Palestyńczyków. © WHO

Na Zachodnim Brzegu UE i kilka państw członkowskich współpracują z partnerami humanitarnymi w terenie, aby chronić społeczności zagrożone przymusowym wysiedleniem i przemocą ze strony osadników.

FILM: Czysta woda dla Palestyńczyków na Zachodnim Brzegu – UE wraz z 13 krajami zbudowała sieci wodociągowe, takie jak sieć w Masafer Yatta, tak aby tysiące Palestyńczyków miało dostęp do czystej i przystępnej cenowo wody. © West Bank Protection Consortium

Pomoc humanitarna

W przypadku wystąpienia klęsk żywiołowych lub wybuchu konfliktów zagrożone są miliony osób. Pomoc humanitarna to ratunek zapewniający żywność, schronienie i opiekę medyczną osobom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji.

UE odgrywa wiodącą rolę w zakresie takiej pomocy doraźnej i jest jednym z głównych darczyńców pomocy humanitarnej na świecie. Zapewnia pomoc ukierunkowaną na potrzeby osobom dotkniętym kryzysami spowodowanymi przez człowieka i klęskami żywiołowymi na całym świecie. W 2024 r. UE przeznaczyła 2,49 mld euro na pomoc ponad 300 mln osób w potrzebie.

Komisja rozpoczyna nową operację humanitarnego mostu powietrznego z myślą o najbardziej potrzebujących w Syrii, aby zapewnić opiekę zdrowotną w nagłych wypadkach i inne niezbędne dostawy. Zwiększa też finansowanie pomocy humanitarnej.

Pomoc humanitarna UE na całym świecie w 2024 r.

Budżet globalnej pomocy humanitarnej w wysokości 2,5 miliarda euro obejmuje 956 milionów euro dla Afryki Subsaharyjskiej, 665 milionów euro dla Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, 447 milionów euro dla Azji, Ameryki Łacińskiej, Pacyfiku i Karaibów, 214 milionów euro dla Ukrainy, Bałkanów Zachodnich i Kaukazu oraz 205 milionów euro na przydziały niegeograficzne. W Afganistanie, gdzie ponad połowa ludności potrzebuje pomocy humanitarnej ze względu na konflikty, ubóstwo i zmianę klimatu, UE zapewniła kluczową pomoc zarówno w tym kraju, jak i w krajach sąsiadujących, koncentrując się na bezpieczeństwie żywnościowym, opiece zdrowotnej i ochronie. W trakcie nasilającego się konfliktu w Mjanmie/Birmie UE pomagała zaspokoić rosnące potrzeby lokalnej ludności i wesprzeć uchodźców Rohingja w Bangladeszu. Wsparcie otrzymały również ofiary konfliktów i katastrof w całej Azji. W obu Amerykach UE pomagała rozwiązać kryzys humanitarny w Wenezueli, wspierała ofiary konfliktu w Kolumbii, pomagała osobom dotkniętym przemocą i przestępczością w Ameryce Środkowej i poza nią, pomogła osobom przesiedlonym w całym regionie i pomogła w organizacji pierwszego w historii humanitarnego mostu powietrznego na Haiti w 2024 r. w odpowiedzi na rosnącą przemoc ze strony gangów.

Potencjał europejskich działań w zakresie pomocy humanitarnej w 2024 r.

• Zaangażowanie w 16 kryzysów w 17 krajach (Afganistan, Burkina Faso, Czad, Demokratyczna Republika Konga, Haiti, Jemen, Kuba, Laos, Liban, Mali, Niger, Palestyna, Rwanda, Saint Vincent i Grenadyny, Somalia, Sudan i Syria).
• Potencjał europejskich działań w zakresie pomocy humanitarnej wspierał inicjatywy Drużyny Europy w  pięciu sytuacjach kryzysowych, współpracując z ośmioma państwami członkowskimi w ramach wspólnych operacji.
• 93 loty czarterowe.
• 5 402 tony metryczne transportowanej pomocy (powietrznej, morskiej, lądowej).
• 16 683 pasażerów przewiezionych lotami UE w ramach pomocy humanitarnej.
• 3 otwarte magazyny.
• 817 ton zmobilizowanych zasobów.
• 13 oddelegowanych ekspertów.

W 2024 r. UE zorganizowała także różne wydarzenia na wysokim szczeblu, aby zmaksymalizować wpływ pomocy humanitarnej. W marcu w Brukseli, w Belgii, odbyło się trzecie Europejskie Forum Humanitarne - otwórz w nowej zakładce, na którym UE zapowiedziała, że w 2024 r. przeznaczy ponad 7,7 mld euro na pomoc w globalnych kryzysach.

W kolejnym miesiącu UE, Niemcy i Francja współorganizowały międzynarodową konferencję na temat Sudanu - otwórz w nowej zakładce. W kwietniu 2023 r. w kraju wybuchła wojna domowa, co doprowadziło do przesiedleń na dużą skalę i poważnego kryzysu humanitarnego. W odpowiedzi na apel ONZ wystosowany w lutym 2024 r. międzynarodowi darczyńcy zobowiązali się na specjalnej konferencji do przekazania ponad 2 mld euro. Kwota ta obejmowała prawie 900 mln euro ze strony UE i jej państw członkowskich na wsparcie ludności cywilnej w Sudanie i uchodźców w krajach sąsiadujących.

Farchana w Czadzie stoi w obliczu kryzysu humanitarnego spowodowanego napływem sudańskich uchodźców wojennych i skutkami powtarzających się klęsk żywiołowych. Ponad 800 tys. osób boryka się obecnie z poważnym brakiem bezpieczeństwa żywnościowego i pilnie potrzebuje pomocy humanitarnej. 28 i 29 kwietnia 2024 r.

Kontynuując swoje zaangażowanie w stawianie czoła globalnym wyzwaniom humanitarnym, UE przewodniczyła obradom ministerialnym wysokiego szczebla w ramach ósmej brukselskiej konferencji poświęconej wspieraniu przyszłości Syrii i regionu - otwórz w nowej zakładce, która odbyła się w maju. Uczestnicy podkreślili potrzebę pokojowego politycznego rozwiązania konfliktu w Syrii oraz dalszego wsparcia finansowego dla poszkodowanych. UE i jej państwa członkowskie zobowiązały się do przekazania dotacji w wysokości 3,8 mld euro i pozostają największym darczyńcą pomocy dla Syrii. Środki te są przeznaczone na pilne potrzeby Syryjczyków w Syrii, uchodźców w krajach sąsiadujących i społeczności przyjmujących.

Po 13 latach kryzysu Syria stoi w obliczu potrzeb humanitarnych na niespotykaną dotąd skalę. Około 7,2 mln Syryjczyków pozostaje wewnętrznie przesiedlonych, a zapotrzebowanie na pomoc humanitarną jest na rekordowo wysokim poziomie. Kobiety i dzieci, które stanowią ponad dwie trzecie przesiedleńców, są w dużej mierze odcięte od kształcenia formalnego ze względu na trwający konflikt.

© GOAL

Pomoc w zapobieganiu klęskom żywiołowym, utrzymywaniu gotowości na wypadek ich wystąpienia i reagowaniu na takie zdarzenia

Zobowiązanie UE do kształtowania przyszłości globalnego zarządzania kryzysowego zostało jasno określone w czerwcu na forum ochrony ludności - otwórz w nowej zakładce i na konferencji w sprawie zarządzania kryzysowego - otwórz w nowej zakładce. Zobowiązanie to zdecydowanie odzwierciedla opinię publiczną, która popiera wspólne reagowanie na katastrofy.

W 2024 r. Unia podjęła dalsze kroki w celu wzmocnienia Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności, aby lepiej przygotować się na klęski żywiołowe, zapobiegać im i reagować na nie w całej UE i poza jej terytorium (zob. rozdział 4 i 7).