Unia Europejska jest nadal zdecydowana wspierać Ukrainę w obliczu niczym niesprowokowanej i nieuzasadnionej wojny napastniczej Rosji przeciwko temu krajowi oraz nielegalnych prób aneksji terytorium Ukrainy. UE pomaga Ukrainie stawić czoła tej agresji, wspierając jej potrzeby finansowe i pomagając w odbudowie, rekonstrukcji i modernizacji, a tym samym w osiągnięciu zielonej, cyfrowej i sprzyjającej włączeniu społecznemu gospodarki. Pomaga również Ukrainie w realizacji reform na drodze do członkostwa w UE i w ściślejszym dostosowaniu ukraińskiej gospodarki do jednolitego rynku. W 2024 r. UE nadal udzielała Ukrainie wsparcia politycznego, finansowego, humanitarnego i wojskowego. UE będzie też nadal dążyć do sprawiedliwego i długotrwałego pokoju zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych, które chronią suwerenność, niezależność i integralność terytorialną Ukrainy.

Pomoc finansowa

Od początku rosyjskiej wojny napastniczej UE konsekwentnie wspierała Ukrainę. Przyjęła pakiety wyjątkowej pomocy makrofinansowej - otwórz w nowej zakładce w celu ustabilizowania ukraińskiej gospodarki, wykorzystała Europejski Instrument na rzecz Pokoju - otwórz w nowej zakładce w celu zapewnienia wsparcia wojskowego i obronnego oraz zorganizowała specjalne wojskowe misje szkoleniowe – reagowała szybko, aby zapewnić Ukrainie potrzebną nadzwyczajną pomoc finansową i wojskową.

W 2024 r. UE wykorzystała dotychczasowe doświadczenia pomocowe, aby zapewnić Ukrainie bardziej kompleksowe i długofalowe wsparcie. Ukraina mierzy się obecnie z podwójnym wyzwaniem, jakim jest jednoczesna odbudowa gospodarki i infrastruktury oraz wdrażanie reform związanych z przygotowaniami do członkostwa w UE (zob. rozdział 8). Biorąc pod uwagę złożoność zarówno odbudowy, jak i reform niezbędnych do przystąpienia do UE, konieczne było stałe, uporządkowane wsparcie ze strony UE. Aby je zapewnić, UE utworzyła Instrument na rzecz Ukrainy - otwórz w nowej zakładce. W ramach tego instrumentu w latach 2024–2027 Ukraina ma otrzymać stabilne i przewidywalne wsparcie finansowe o wartości sięgającej 50 mld euro.

Instrument na rzecz Ukrainy stanowi dowód zaangażowania UE na rzecz wzmocnienia odporności tego kraju, wspierania jego odbudowy i ułatwiania jego dążeń do zrównoważonego rozwoju i członkostwa w UE. W ramach tego instrumentu w 2024 r. ukraiński budżet otrzymał 16,5 mld euro, aby sfinansować wynagrodzenia w sektorze publicznym, emerytury i podstawowe usługi publiczne. Oprócz tego w ramach trzech filarów tego instrumentu uruchomiono dodatkową kwotę 19,6 mld euro.

Instrument na rzecz Ukrainy

Oprócz pomocy finansowej udzielanej w ramach Instrumentu na rzecz Ukrainy w październiku przyjęto pakiet środków - otwórz w nowej zakładce służących realizacji zobowiązań podjętych na szczycie G-7 - otwórz w nowej zakładce w Fasano w Apulii, we Włoszech, przez UE i partnerów z grupy G-7, aby zapewnić Ukrainie dodatkowe 45 mld euro w formie pożyczek. Obok wkładu innych partnerów G-7 na całkowitą kwotę 45 mld euro złożyła się również zadeklarowana przez UE pomoc makrofinansowa w formie pożyczki w wysokości 18,1 mld euro. Pożyczki mają być spłacane z nadzwyczajnych przychodów pochodzących z immobilizowanych aktywów rosyjskiego banku centralnego.

Od początku pełnowymiarowej inwazji Rosji na Ukrainę do końca 2024 r. UE i jej państwa członkowskie udzieliły Ukrainie i jej obywatelom wsparcia gospodarczego, humanitarnego i wojskowego o wartości ponad 130 mld euro.

Wsparcie dla Ukrainy i Ukraińców (2022–2024)

Z łącznego wsparcia dla Ukrainy i Ukraińców w latach od 2022 do 2024, wynoszącego ponad 130 miliardów euro, ponad 64,3 miliarda euro przeznaczono na wsparcie finansowe, gospodarcze i humanitarne, a 47,3 miliarda euro na wsparcie wojskowe. Ponadto 17 miliardów euro udostępniono państwom członkowskim na wsparcie osób uciekających przed wojną, a 1,5 miliarda euro pozyskano z wpływów z immobilizowanych rosyjskich aktywów.

Wsparcie wojskowe

UE i jej państwa członkowskie wspierają Ukrainę, zapewniając jej nie tylko sprzęt wojskowy, lecz również szkolenia wojskowe. Misja Unii Europejskiej w zakresie pomocy wojskowej dla Ukrainy - otwórz w nowej zakładce ma na celu wzmocnienie zdolności ukraińskiego wojska do obrony integralności terytorialnej tego kraju. W ramach misji nawiązano ścisłą współpracę z partnerami międzynarodowymi o podobnych poglądach, aby zapewnić ukraińskiemu wojsku wsparcie szkoleniowe. Wszystkie działania w ramach misji realizowane są na terenie UE. Do tej pory dzięki modułom szkoleniowym i personelowi udostępnionemu przez 24 państwa członkowskie przeszkolono ponad 65 tys. ukraińskich żołnierzy.

W 2024 r. UE podjęła również działania w celu nawiązania współpracy z Ukrainą w dziedzinie obronności. W maju zorganizowano Forum Przemysłu Obronnego UE–Ukraina - otwórz w nowej zakładce, będące jednym z pierwszych wyników nowej Strategii na rzecz europejskiego przemysłu obronnego - otwórz w nowej zakładce. We wrześniu w Kijowie, w Ukrainie, rozpoczął ponadto działalność Urząd ds. Innowacji w dziedzinie Obronności - otwórz w nowej zakładce. Celem jest promowanie i zacieśnianie współpracy transgranicznej między przemysłem obronnym w UE i w Ukrainie.

Pomoc humanitarna dla Ukrainy i pomoc w zakresie ochrony ludności

Unijne środki finansowe przeznaczone na pomoc humanitarną wspierają ludność w Ukrainie, zapewniając pomoc pieniężną, pomoc w zakresie ochrony ludności, opiekę zdrowotną, schronienie w sytuacjach nadzwyczajnych i w warunkach zimowych, środki medyczne, żywność, wodę, sprzęt do rozminowywania i szkolenia w tym zakresie, jak również edukację.

Środki te obejmują dodatkowe 100 mln euro na pomoc humanitarną, udostępnione Ukrainie od lipca ubiegłego roku. Większość tej kwoty ma wesprzeć w przygotowaniach do zimy osoby najbardziej podatne na zagrożenia.

Eksperci szacują, że ataki na ukraińską infrastrukturę energetyczną w 2024 r. doprowadziły do utraty mocy produkcyjnych w zakresie energii wielkości około 9 gigawatów – to połowa zapotrzebowania Ukrainy w okresie zimowym. Aby zapewnić mieszkańcom oświetlenie, UE udostępniła około 100 mln euro - otwórz w nowej zakładce na naprawę infrastruktury energetycznej i eksport ponad 2 gigawatów energii elektrycznej do Ukrainy. Kwota ta ma być pokryta z nadzwyczajnych przychodów pochodzących z immobilizowanych aktywów rosyjskiego banku centralnego przechowywanych w UE. (Więcej informacji na temat wkładu UE w bezpieczeństwo energetyczne Ukrainy można znaleźć poniżej, w sekcji „Odbudowa Ukrainy”).

Wszystkie 27 państw członkowskich wraz z sześcioma państwami spoza UE zaoferowało za pośrednictwem Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności - otwórz w nowej zakładce pomoc rzeczową, od środków medycznych po pojazdy i urządzenia do wytwarzania energii.

W ramach mechanizmu przekazano do tej pory:

• ponad 9,9 mln żarówek LED;
• ponad 360 tys. produktów na potrzeby dostaw energii w sytuacjach wyjątkowych, w tym:
  • 3 473 transformatory,
  • pięć autotransformatorów,
  • 8 809 generatorów prądotwórczych.

Za pośrednictwem tego mechanizmu dostarczono również sprzęt do rozminowywania i wozy strażackie. Z unijnych zapasów rezerwowych w ramach rescEU - otwórz w nowej zakładce wysłano Ukrainie kolejny sprzęt medyczny i udzielono pomocy energetycznej.

UE utworzyła centra logistyczne w Polsce, Rumunii i na Słowacji, aby skutecznie przekazywać krytyczne dostawy. Do tej pory przekazano ponad 152 tys. ton pomocy.

UE koordynuje również ewakuację medyczną ukraińskich pacjentów wymagających pilnego leczenia. Do tej pory blisko 4 tys. pacjentów otrzymało specjalistyczną opiekę w 22 krajach.

Pomoc humanitarna to nie tylko wsparcie rzeczowe i finansowe. Unijne biura pomocy humanitarnej w Ukrainie odgrywają kluczową rolę w ułatwianiu koordynacji pomocy humanitarnej i wymiany informacji między różnymi organizacjami. Unijni eksperci w dziedzinie pomocy humanitarnej prowadzą również regularne misje w terenie w niemal wszystkich dotkniętych regionach, aby ocenić potrzeby i monitorować inicjatywy finansowane przez UE. W Charkowie, w Ukrainie, obecni są partnerzy UE. Przekazują oni osobom uciekającym przed atakami niezbędną pomoc w postaci gotówki, wody czy ciepłej odzieży.

Ukraińscy pacjenci leczeni w całej Europie

Ochrona i wspieranie osób uciekających przed wojną w Ukrainie

Ponad 4 milionom osób uciekających przed wojną w Ukrainie przyznano tymczasową ochronę w UE. W czerwcu UE przedłużyła - otwórz w nowej zakładce do marca 2026 r. tę ochronę, w ramach której osoby nią objęte uzyskały prawo pobytu, opiekę zdrowotną, edukację i prawa związane z pracą we wszystkich państwach członkowskich.

- otwórz Facebook w nowej zakładce

FILM: Dwunastoletni Denys marzy o pracy psychologa, ale jego szkoła w Ukrainie jest zamknięta. Dzięki partnerstwu UE i UNICEF może on kontynuować naukę online. © UNICEF

Organy krajowe w całej UE podjęły również ogromny wysiłek, aby wesprzeć włączenie wysiedlonych osób uczących się na wszystkich poziomach i we wszystkich sektorach kształcenia i szkolenia. W ponad połowie państw członkowskich dzieci z Ukrainy muszą uczęszczać do lokalnych szkół, a kolejne państwa przygotowują się do wprowadzenia dla nich obowiązku szkolnego. Szacuje się, że w całej UE w roku szkolnym 2023–2024 około 700 tys. - otwórz w nowej zakładce dzieci wysiedlonych z Ukrainy było zapisanych do różnego rodzaju placówek opiekuńczo-oświatowych, od instytucji wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem po szkoły średnie II stopnia.

Program Erasmus+ wspiera ponadto państwa członkowskie w integracji wysiedlonych ukraińskich studentów i pracowników. Ukraina nadal jest beneficjentem międzynarodowego wymiaru programu Erasmus+, a w 2024 r. po raz pierwszy udostępniono dla tego kraju projekty budowania zdolności w dziedzinie młodzieży - otwórz w nowej zakładce i sportu - otwórz w nowej zakładce. W czerwcu Komisja Europejska opublikowała również sprawozdanie pt. „Włączenie dzieci wysiedlonych z Ukrainy do unijnych systemów edukacji - otwórz w nowej zakładce”.

Po ogłoszeniu w 2024 r. zaproszenia do składania wniosków dotyczącego inicjatywy Uniwersytety Europejskie w ramach programu Erasmus+ - otwórz w nowej zakładce, mającego zapewnić jej rozszerzenie o nowe sojusze, około 35 ukraińskich uczelni przystąpiło do takich sojuszy jako partnerzy stowarzyszeni. Inicjatywa ta umożliwia studentom i pracownikom akademickim studia i pracę w różnych krajach europejskich. Ponadto Europejski Korpus Solidarności wspierał osoby wysiedlone w wyniku wojny w Ukrainie za pośrednictwem projektów wolontariatu - otwórz w nowej zakładce.

Dodatkowe 10 mln euro przeznaczono - otwórz w nowej zakładce na wsparcie wysiedlonych naukowców z Ukrainy za pośrednictwem inicjatywy MSCA4Ukraine - otwórz w nowej zakładce w ramach programu „Horyzont Europa”, kluczowego unijnego programu finansowania badań naukowych i innowacji. Dzięki temu co najmniej 50 dodatkowych naukowców będzie mogło bezpiecznie kontynuować prace nad projektami badawczymi na uniwersytetach oraz w przedsiębiorstwach, ośrodkach badawczych i innych instytucjach w UE i w państwach stowarzyszonych z tym programem. Kwota ta stanowi uzupełnienie 25 mln euro już wyasygnowanych w ramach programu stypendialnego MSCA4Ukraine i przeznaczonych na wsparcie 125 naukowców - otwórz w nowej zakładce wysiedlonych w wyniku wojny.

UE stara się również zapewnić, by Ukraińcy integrowali się w państwach członkowskich. Na przykład dzięki unijnemu Instrumentowi Wsparcia Technicznego - otwórz w nowej zakładce gminy w Polsce, Rumunii i na Słowacji opracowują długoterminową strategię wspierania ukraińskich rodzin uchodźców. Prace te umożliwią takim rodzinom korzystanie w ciągły i zrównoważony sposób z usług kluczowych, takich jak edukacja czy możliwość zatrudnienia.

Ukrainka Inna, która uciekła przed wojną w swoim kraju, rozpoczęła staż w lokalnej piekarni w duńskim mieście Renders w ramach projektu „Inclusive Restart”. Projekt ten wspierany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Plus. Obecnie jest już formalnie zatrudniona.

FILM: W Rumunii Instrument Wsparcia Technicznego pomógł sfinansować platformę internetową, która działa jako punkt kompleksowej obsługi, dzięki któremu ukraińscy uchodźcy mają dostęp do usług publicznych.

UE dba nie tylko o integrację Ukraińców, lecz również o to, aby znali prawa, jakie przysługują osobom zamieszkującym w UE i objętym ochroną czasową, i z nich korzystali. W 2024 r. UE rozpoczęła w sześciu państwach członkowskich specjalną kampanię - otwórz w nowej zakładce, której celem było informowanie przesiedlonych Ukraińców o prawach konsumentów w UE. Działania te miały im zapewnić równy dostęp do sprawiedliwego traktowania oraz ochronę i przejrzystość w codziennych transakcjach, jakich dokonują jako konsumenci. Drugim ważnym celem kampanii było umożliwienie wysiedlonym Ukraińcom znalezienie pomocy i dochodzenie swoich praw poprzez skierowanie ich do odpowiedniej organizacji konsumenckiej w państwie zamieszkania.

UE dąży ponadto do ochrony, rozwoju i promowania europejskiego dziedzictwa kulturowego i językowego oraz różnorodności w tym zakresie, ponieważ zdaje sobie sprawę ze znaczenia form wyrazu kulturowego dla tworzenia poczucia wspólnoty i wzajemnego zrozumienia. W grudniu Ukraina przystąpiła do komponentu MEDIA - otwórz w nowej zakładce programu „Kreatywna Europa - otwórz w nowej zakładce”. Dzięki temu ukraińscy twórcy filmowi i audiowizualni mogą ubiegać się o dofinansowanie swojej pracy.

UE kontynuowała ścisłą współpracę z Ukrainą i Mołdawią, aby pomóc w udrożnieniu szlaków transportowych za pośrednictwem korytarzy solidarnościowych - otwórz w nowej zakładce. Korytarze solidarnościowe, pierwotnie utworzone po to, aby obejść rosyjską blokadę ukraińskich portów na Morzu Czarnym, będących dawniej główną bramą dla eksportu zbóż z tego kraju, umożliwiają obecnie handel we wszystkich sektorach. Pozwalają one Ukrainie i Mołdawii eksportować wszystkie rodzaje towarów na rynki światowe i zapewniają jednocześnie, aby kluczowy import dotarł do Ukrainy. W perspektywie długoterminowej korytarze te odegrają kluczową rolę w odbudowie Ukrainy i dalszej integracji tego kraju z jednolitym rynkiem UE.

FILM Korytarze solidarnościowe w działaniu.

W ramach inicjatywy dotyczącej korytarzy solidarnościowych UE finansuje również sprzęt wspierający organy straży granicznej i organy celne. W czerwcu na znajdujące się na granicy między Ukrainą a Węgrami przejście w Czopie dostarczono nowy przenośny sprzęt do skanowania ładunków. Sfinansowany przez UE nowy wielkogabarytowy skaner - otwórz w nowej zakładce ma przyspieszyć kontrole i skrócić czas oczekiwania kierowców samochodów ciężarowych i firm logistycznych.

UE rozszerzyła też na Ukrainę i Mołdawię swoją kluczową inicjatywę mającą na celu poprawę infrastruktury transportowej i połączeń między państwami członkowskimi – transeuropejską sieć transportową - otwórz w nowej zakładce. Dzięki temu podmioty z obu krajów uzyskały również dostęp do instrumentu „Łącząc Europę” - otwórz w nowej zakładce, podstawowego unijnego mechanizmu finansowania rozwoju infrastruktury.

UE nadal wspierała Ukrainę poprzez przedłużanie korzystnych umów handlowych - otwórz w nowej zakładce, transportowych i roamingowych.

W ciągu omawianego roku UE ponownie przedłużyła, tym razem do 5 czerwca 2025 r., środki wsparcia handlu - otwórz w nowej zakładce zawieszające cła i kontyngenty przywozowe na towary wywożone z Ukrainy.

Z uwagi na znaczny wzrost przywozu niektórych produktów rolnych z Ukrainy do UE, jaki odnotowano w latach 2022–2023, przedłużone środki wyposażono jednak we wzmocniony mechanizm ochronny. Mechanizm ten umożliwia podjęcie szybkich działań naprawczych w przypadku wystąpienia poważnych zakłóceń na rynku unijnym lub na rynkach poszczególnych państw członkowskich.

Aby ułatwić eksport ukraińskich towarów na rynki unijne i światowe, w czerwcu UE i Ukraina przedłużyły i zaktualizowały umowę o transporcie drogowym - otwórz w nowej zakładce. Umowa znacznie ułatwiła handel z wykorzystaniem transportu między UE a Ukrainą, przynosząc od początku wojny korzyści obu gospodarkom. UE przedłużyła - otwórz w nowej zakładce również podobną umowę z Mołdawią.

Aby zacieśnić współpracę w dziedzinie transportu, UE i Mołdawia rozpoczęły dialog na wysokim szczeblu w tej dziedzinie. Przyczyni się on do wzmocnienia połączeń między poszczególnymi rodzajami transportu oraz do osiągnięcia wspólnych postępów w zakresie zrównoważonej i cyfrowej transformacji.

UE uznaje, że ożywienie gospodarcze Ukrainy wymaga również zdecydowanego wsparcia na rzecz odbudowy tego kraju. UE zamierza skutecznie koordynować zasoby, umożliwiając współpracę Ukrainy z UE, państwami G-7 i innymi partnerami. Celem jest zapewnienie, aby pomoc dla Ukrainy planowano i udzielano jej skutecznie, w sposób spójny, przejrzysty i sprzyjający włączeniu społecznemu, jednocześnie unikając powielania wysiłków.

Zgodnie ze sprawozdaniem Banku Światowego „Ukraina – szybka ocena szkód i potrzeb - otwórz w nowej zakładce”, opublikowanym w lutym 2024 r., rekonstrukcja i odbudowa Ukrainy w ciągu następnej dekady będą kosztować 486 mld dolarów amerykańskich. Najpilniejsze potrzeby to mieszkalnictwo, transport, handel i przemysł, rolnictwo, energia, ochrona socjalna i ochrona źródeł utrzymania.

Pomimo trudnych warunków gospodarka ukraińska odnotowała w 2023 r. wzrost o 5 proc. Zgodnie z prognozami bazowymi - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce oczekuje się, że wzrost w nadchodzących latach przekroczy 4 proc. Jednak nawet w scenariuszu bazowym, według którego wojna zacznie wygasać pod koniec 2024 r., realny produkt krajowy brutto Ukrainy osiągnie poziom sprzed wojny dopiero w 2030 r.

Aby pomóc Ukrainie w odbudowie, w kwietniu UE uruchomiła nowe ramy inwestycyjne dla Ukrainy - otwórz w nowej zakładce jako część Instrumentu na rzecz Ukrainy. Pozwoli to uwolnić 9,3 mld euro w ramach instrumentów inwestycyjnych (7,8 mld euro w formie gwarancji kredytowych i 1,51 mld euro w formie finansowania mieszanego), które mogłyby uruchomić nawet 40 mld euro dodatkowego finansowania z europejskich instytucji finansowych i sektora prywatnego. Pierwsze umowy o dotacje i gwarancje o wartości 1,4 mld euro w ramach tych instrumentów zostały podpisane w czerwcu podczas konferencji na temat odbudowy Ukrainy, która odbyła się w Berlinie - otwórz w nowej zakładce, w Niemczech. Mogą one odblokować 6 mld euro na inwestycje w krytyczne projekty rekonstrukcji i modernizacji, zwłaszcza w takich obszarach, jak infrastruktura energetyczna i miejska. Na konferencji zainaugurowano również Komitet Doradczy ds. Biznesu - otwórz w nowej zakładce, który będzie wspierać Platformę darczyńców na rzecz Ukrainy - otwórz w nowej zakładce poprzez dostarczanie informacji biznesowych w celu poprawy klimatu inwestycyjnego w tym kraju i przyciągnięcia inwestycji z sektora prywatnego.

Ponadto w listopadzie na konferencji inwestycyjnej UE-Ukraina w Warszawie ogłoszono zaproszenie do wyrażenia zainteresowania skierowane do prywatnych przedsiębiorstw z siedzibą w UE chcących inwestować w Ukrainie. W konferencji wzięło udział ponad 5,5 tys. uczestników z 32 krajów, w tym przedstawiciele przedsiębiorstw i banków.

Aby wesprzeć bardziej ekologiczną i sprzyjającą włączeniu społecznemu odbudowę Ukrainy, UE i Międzynarodowa Korporacja Finansowa podpisały - otwórz w nowej zakładce umowę gwarancyjną o wartości 90 mln euro w celu wsparcia zrównoważonej i inkluzywnej odbudowy Ukrainy. Celem programu jest uruchomienie ponad 500 mln euro na inwestycje sektora prywatnego w infrastrukturę krytyczną, produkcję towarów, dekarbonizację i ochronę źródeł utrzymania.

W związku z tym w inauguracyjnym szczycie biznesowym UE-Ukraina - otwórz w nowej zakładce, który odbył się 18 kwietnia, wzięło udział ponad 400 uczestników z sektora prywatnego, którzy omówili kluczowe sektory ukraińskiej gospodarki pod kątem wspierania bardziej ekologicznego rozwoju.

FILM: Projekt „Nad Dzherelom”, laureat nagrody „Szczególne uznanie starań Ukrainy na rzecz odbudowy i naprawy”.

W 2024 r. po raz pierwszy ukraińskie projekty mogły się ubiegać o nagrody nowego europejskiego Bauhausu - otwórz w nowej zakładce, które zapewniają widoczność innowacyjnych projektów i koncepcji obywateli z Europy i spoza niej. Nagrodę, którą w sposób szczególny uhonorowano wysiłki na rzecz odbudowy i naprawy Ukrainy, przyznano dwóm inicjatywom, które zapewniają schronienie i wspólne przestrzenie dla osób przesiedlonych wewnętrznie i rodzin w potrzebie. Ta specjalna nagroda jest wyrazem uznania dla odporności narodu ukraińskiego i wspiera proces odbudowy i naprawy.

W odpowiedzi na rosyjską wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie i wynikający z niej kryzys cen energii Komisja przyjęła ukierunkowane instrumenty pomocy państwa, a mianowicie tymczasowe ramy kryzysowe i, zastępujące je, tymczasowe ramy pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji - otwórz w nowej zakładce. Odegrały one istotną rolę w łagodzeniu skutków wysokich kosztów energii i wspieraniu transformacji ekologicznej w państwach członkowskich. W maju Komisja przedłużyła o dodatkowe sześć miesięcy, do końca 2024 r., obowiązywanie niektórych przepisów tymczasowych ram pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji, aby zaradzić utrzymującym się zakłóceniom na rynku, w szczególności w sektorach rolnictwa i rybołówstwa.

Uwzględniono obawy unijnych rolników dotyczące rosnącego przywozu produktów rolno-spożywczych z Ukrainy. W tym celu do środków wsparcia handlu, które przedłużono do 5 czerwca 2025 r., włączono wzmocnioną klauzulę ochronną i klauzulę hamulca bezpieczeństwa w odniesieniu do siedmiu wrażliwych produktów. Rosja pozostaje bardzo dużym światowym eksporterem zbóż, a ich wywóz bezpośrednio i pośrednio nadal finansuje działania wojenne. Groźba zakłóceń na rynku UE doprowadziła do przyjęcia - otwórz w nowej zakładce wyższych ceł na produkty zbożowe przywożone do UE z Rosji i Białorusi (wzrost ten wyniósł nawet 50 proc.), które weszły w życie 1 lipca. Zgodnie z podstawową zasadą UE, zgodnie z którą nie wprowadza się środków ograniczających, które mogłyby negatywnie wpłynąć na globalne bezpieczeństwo żywnościowe, ta zwiększona ochrona taryfowa ma zastosowanie wyłącznie do przywozu na rynek UE.

W ciągu roku UE nadal nakładała surowe sankcje na Rosję, aby ograniczyć jej zdolność do finansowania wojny napastniczej przeciwko Ukrainie. Od lutego 2022 r. UE nałożyła na Rosję łącznie 15 pakietów sankcji. Sankcje UE wymierzone są nie tylko w konkretne osoby i podmioty, ale również w sektor finansowy, energetyczny, transportowy, technologiczny i obronny.

13. pakiet sankcji - otwórz w nowej zakładce, przyjęty w lutym 2024 r., służy przede wszystkim dalszemu ograniczaniu dostępu Rosji do technologii wojskowych, takich jak drony, oraz umieszczaniu w odpowiednim wykazie kolejnych przedsiębiorstw i osób zaangażowanych w działania wojenne Rosji. W ramach 14. pakietu środków ograniczających - otwórz w nowej zakładce, przyjętego w czerwcu, zajęto się kwestiami związanymi z egzekwowaniem unijnych sankcji i wysiłkami Rosji na rzecz ich obejścia. Zawierał on ważne nowe środki związane z energią dotyczące skroplonego gazu ziemnego. Po raz pierwszy UE przyjęła środek ukierunkowany na konkretne statki ułatwiające działania wojenne Rosji przeciwko Ukrainie, które podlegają zakazowi dostępu do portów i zakazowi świadczenia usług.

W ramach 14. pakietu znacznie zaostrzono również sankcje finansowe poprzez zakazanie unijnym bankom prowadzącym działalność poza Rosją korzystania z systemu przekazywania komunikatów finansowych, rosyjskiego odpowiednika sieci SWIFT (Stowarzyszenie Międzynarodowej Teletransmisji Danych Finansowych). Pakiet wprowadza dodatkowo zakaz transakcji z bankami i dostawcami kryptoaktywów w Rosji i państwach trzecich, które ułatwiają transakcje wspierające rosyjską bazę obronno-przemysłową. Aby jeszcze bardziej ograniczyć możliwości Rosji w zakresie dostępu do towarów i technologii objętych ograniczeniami, wprowadzono szereg środków mających na celu zwiększenie przestrzegania przepisów przez sektor prywatny, wspieranie egzekwowania przepisów przez właściwe organy krajowe oraz utrudnienie obchodzenia sankcji, w tym poprzez kontrolowanie zagranicznych jednostek zależnych podmiotów unijnych.

PODCAST: Podcast poświęcony skuteczności sankcji UE.

Przyjęty w grudniu 15. pakiet sankcji - otwórz w nowej zakładce koncentrował się na walce z rosyjską flotą cieni, obchodzeniu sankcji i rosyjskim kompleksie wojskowo-przemysłowym. Po raz pierwszy UE nałożyła pełne sankcje – w tym zakaz podróżowania, zamrożenie aktywów i zakaz dotyczący zasobów gospodarczych – na kilka chińskich podmiotów. Ponadto pakiet ten był skierowany przeciwko rosyjskim producentom sprzętu wojskowego, przedsiębiorstwom żeglugowym i podmiotom pomagającym obchodzić sankcje, a także wprowadził zmiany mające na celu rozwiązanie problemu nasilających się postępowań sądowych i środków odwetowych w Rosji wobec centralnych depozytów papierów wartościowych w UE. Pakiet obejmował również 84 dodatkowe wpisy – 54 osoby fizyczne i 30 podmiotów. Tym samym łączna liczba osób umieszczonych w wykazie wzrosła do ponad 2,3 tys. Oznacza to, że aktywa tych osób i podmiotów w UE zostały objęte zamrożeniem, a same osoby fizyczne – zakazem podróżowania.

UE przyjęła również sankcje wobec Białorusi - otwórz w nowej zakładce w odpowiedzi na jej rolę w nielegalnej, niczym niesprowokowanej i nieuzasadnionej wojnie napastniczej Rosji przeciwko Ukrainie. Te kompleksowe środki odzwierciedlają szereg ograniczeń nałożonych już na Rosję, przeciwdziałając ryzyku obchodzenia środków ze względu na ścisłą integrację gospodarki rosyjskiej i białoruskiej.

UE dokłada wszelkich starań, aby zapewnić skuteczne wdrożenie sankcji. Instrument Wsparcia Technicznego, który oferuje państwom członkowskim dostosowaną do potrzeb wiedzę fachową, nadal wspierał państwa członkowskie, pomagając im w określeniu uprawnień i organizacji istotnych dla zamrażania aktywów. W ramach grupy zadaniowej „Freeze and Seize” - otwórz w nowej zakładce państwa członkowskie kontynuowały wymianę najlepszych praktyk między sobą i z partnerami międzynarodowymi w zakresie sposobów usprawnienia wdrażania sankcji UE. W maju weszła w życie dyrektywa harmonizująca definicje przestępstw i kar za naruszenie sankcji UE - otwórz w nowej zakładce. Przyczyni się ona do dalszego zwiększenia skuteczności sankcji UE. Ponadto przez cały 2024 r. specjalny wysłannik ds. wdrażania sankcji UE David O’Sullivan nadal współpracował z państwami spoza UE w celu zapewnienia, aby praktyki obchodzenia sankcji nie osłabiały skuteczności unijnych środków ograniczających.

Po wprowadzeniu unijnych sankcji immobilizowano aktywa rosyjskiego banku centralnego o wartości ponad 210 mld euro. Nadzwyczajne przychody generowane przez zarządzanie tymi aktywami wynoszą około 2,5–3 mld euro rocznie. W maju UE przyjęła akty prawne - otwórz w nowej zakładce umożliwiające wykorzystanie tych zysków netto na rzecz Ukrainy – pierwszą płatność w wysokości 1,5 mld euro udostępniono - otwórz w nowej zakładce w lipcu, a drugą płatność zaplanowano na wiosnę 2025 r.

W kontekście nieuzasadnionej, nielegalnej i niczym niesprowokowanej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie Rosja stale dopuszcza się łamania prawa międzynarodowego, o czym świadczą liczne doniesienia o incydentach stanowiących zbrodnie międzynarodowe. Siedemnaście państw członkowskich wszczęło dochodzenia w sprawie zbrodni międzynarodowych popełnionych w Ukrainie. Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych - otwórz w nowej zakładce (Eurojust) odgrywa kluczową rolę we wspieraniu wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego ds. zbrodni międzynarodowych popełnionych w Ukrainie - otwórz w nowej zakładce, w skład którego wchodzi Ukraina i sześć państw członkowskich, z udziałem Międzynarodowego Trybunału Karnego i Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania - otwórz w nowej zakładce. Dochodzenia są wspierane przez wyspecjalizowaną bazę danych Eurojustu, tj. bazę dowodów najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej - otwórz w nowej zakładce, która została utworzona w celu zabezpieczania, przechowywania i analizowania dowodów dotyczących przestępstw międzynarodowych.

Od 2023 r. Eurojust jest gospodarzem Międzynarodowego Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie - otwórz w nowej zakładce. Centrum zostało utworzone w celu wspierania prac nad przygotowaniem wszelkich przyszłych postępowań karnych dotyczących zbrodni agresji, niezależnie od jurysdykcji, przed którą zostaną one wniesione. Prokuratorzy ze wspólnego zespołu dochodzeniowo-śledczego, w tym prokurator z Ukrainy i prokurator ze Stanów Zjednoczonych, współpracują na miejscu, co umożliwia im szybką wymianę dowodów i uzgodnienie wspólnego sposobu postępowania przygotowawczego. Czynnie zaangażowany jest Międzynarodowy Trybunał Karny.

Ponadto od 2023 r. UE, Rada Europy - otwórz w nowej zakładce i około 40 państw, wspólnie znanych jako Grupa Główna, aktywnie uczestniczą w dyskusjach na temat ustanowienia specjalnego trybunału ds. ścigania zbrodni agresji przeciwko Ukrainie. 22 listopada 2024 r. Grupa Główna potwierdziła swoje zaangażowanie w te wysiłki, publikując oświadczenie z Rygi i Wiednia - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce. W oświadczeniu tym przedstawiono utworzenie specjalnego trybunału w ramach Rady Europy, w oparciu o dwustronną umowę między Ukrainą a Radą Europy.

Rosja musi również zostać pociągnięta do odpowiedzialności za szkody, które wyrządziła i nadal wyrządza Ukrainie i jej ludności. W maju 2023 r. 43 państwa i UE utworzyły w ramach Rady Europy rejestr szkód spowodowanych agresją Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy - otwórz w nowej zakładce, aby ewidencjonować roszczenia o odszkodowanie, straty i szkody spowodowane rosyjską inwazją. Rejestr został otwarty w celu zgłaszania pierwszej kategorii roszczeń - otwórz w nowej zakładce na konferencji „Przywrócenie sprawiedliwości Ukrainie” - otwórz w nowej zakładce, która odbyła się 2 kwietnia 2024 r. w Hadze, w Niderlandach. Według stanu na październik w rejestrze zarejestrowano ponad 10 tys. roszczeń. 13 grudnia rejestr szkód ogłosił swoje pierwsze decyzje w sprawie rejestracji roszczeń, które dotyczyły 832 roszczeń odszkodowawczych z tytułu szkód lub zniszczenia nieruchomości mieszkalnych. Ponadto w 2024 r. ponad 50 państw, wraz z UE i Radą Europy, wzięło udział w trzech posiedzeniach przygotowawczych w celu ustanowienia komisji ds. roszczeń. Spotkania te stanowiły ważny krok w kierunku stworzenia kompleksowego mechanizmu kompensacyjnego mającego na celu przegląd i ustalenie roszczeń wpisanych do rejestru.

UE zdecydowanie wspiera Ukrainę w dążeniu do osiągnięcia kompleksowego, sprawiedliwego i trwałego pokoju, zgodnie z prawem międzynarodowym i zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. Na szczycie w sprawie pokoju w Ukrainie - otwórz w nowej zakładce, który odbył się w Szwajcarii 15–16 czerwca, UE zobowiązała się - otwórz w nowej zakładce do przestrzegania tych zasad i wspierania pokoju, który przywróci suwerenność, niezależność polityczną i integralność terytorialną Ukrainy.

UE nie tylko będzie wspierać Ukrainę w osiągnięciu sprawiedliwego pokoju na jej własnych warunkach, ale również będzie nadal wspierać Ukrainę na arenie międzynarodowej. 27 czerwca UE i Ukraina podpisały „Wspólne zobowiązania Unii Europejskiej i Ukrainy w zakresie bezpieczeństwa - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce”. Podpisując tę umowę - otwórz w nowej zakładce, UE i jej państwa członkowskie zobowiązały się do zapewnienia Ukrainie i jej obywatelom wszelkiego niezbędnego wsparcia politycznego, finansowego, gospodarczego, humanitarnego, wojskowego i dyplomatycznego, jakiego potrzebuje, przez 10 lat. Obejmuje to pomoc Ukrainie w budowaniu międzynarodowego wsparcia, zwłaszcza ze strony kluczowych krajów rozwijających się i gospodarek wschodzących.

W lipcu, na 33. szczycie NATO, UE – wraz z kilkoma krajami – podpisała również porozumienie na rzecz Ukrainy - otwórz w nowej zakładce. W dokumencie tym podkreślono, jak ważne jest bezpieczeństwo Ukrainy dla bezpieczeństwa całego regionu euroatlantyckiego, oraz wyjaśniono, dlaczego agresja wojskowa Rosji na Ukrainę stanowi zagrożenie dla międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Sygnatariusze potwierdzili, że zamierzają wspierać Ukrainę w czasie, gdy będzie się ona zmagać z rosyjską agresją.