De Europese Unie blijft Oekraïne steunen in de niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van Rusland en zijn illegale pogingen om Oekraïens grondgebied te annexeren. De EU helpt Oekraïne deze agressie te weerstaan, ondersteunt zijn financieringsbehoeften en speelt een belangrijke rol bij het herstel, de wederopbouw en de modernisering van het land om een groene, digitale en inclusieve economie tot stand te brengen. Ze ondersteunt Oekraïne ook bij de hervormingen op zijn pad naar EU-lidmaatschap en bij het afstemmen van de Oekraïense economie op de eengemaakte markt. In 2024 bleef de EU Oekraïne steunen op politiek, financieel, humanitair en militair vlak. Ze zal blijven aandringen op een rechtvaardige en duurzame vrede in overeenstemming met het internationaal recht — inclusief de principes van het VN-Handvest — waarbij de soevereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van Oekraïne ongeschonden blijven.

Financiële hulp

Al sinds het begin van de Russische aanvalsoorlog is de EU vastberaden Oekraïne waar mogelijk te helpen. De EU heeft snel gehandeld om Oekraïne de financiële en militaire noodsteun te geven die het land nodig heeft, ze heeft uitzonderlijk grote macrofinanciële bijstandspakketten - In een nieuw tabblad openen. vrijgemaakt om de Oekraïense economie te stabiliseren, de Europese Vredesfaciliteit - In een nieuw tabblad openen. benut voor militaire en defensiesteun en militairen opleidingen gegeven.

In 2024 bouwde de EU voort op deze steun en zorgde ervoor dat ze Oekraïne uitgebreidere hulp op lange termijn kan geven. Het land staat momenteel voor de dubbele uitdaging om zijn economie en infrastructuur weer op te bouwen en tegelijkertijd hervormingen door te voeren als voorbereiding op zijn toekomstige EU-lidmaatschap (zie hoofdstuk 8). Zowel de wederopbouw als de hervormingen die nodig zijn voor de toetreding tot de EU zijn erg ingewikkeld. Oekraïne heeft daarom duidelijk behoefte aan aanhoudende en structurele EU-steun. Om die te kunnen bieden, heeft de EU de faciliteit voor Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. opgericht. Van 2024 tot 2027 kan ze daaruit 50 miljard euro aan stabiele en voorspelbare financiële steun aan Oekraïne verstrekken.

De faciliteit voor Oekraïne toont aan dat de EU vastbesloten is de veerkracht van Oekraïne te versterken, het herstel te bevorderen en de weg naar duurzame ontwikkeling en het EU-lidmaatschap te vergemakkelijken. In 2024 werd in het kader van de faciliteit 16,5 miljard euro uitbetaald aan de Oekraïense staatsbegroting om de lonen, pensioenen en essentiële openbare diensten van de overheid te helpen financieren, terwijl nog eens 19,6 miljard euro werd gemobiliseerd voor de drie pijlers van de faciliteit.

De faciliteit voor Oekraïne

Tijdens de G7-top in Fasano, Puglia, Italië, hebben de EU en de G7-partners Oekraïne nog eens 45 miljard euro aan leningen beloofd - In een nieuw tabblad openen.. Daarom heeft de EU in oktober nog een extra pakket maatregelen - In een nieuw tabblad openen. aangenomen. Nadat de G7-partners hun bijdragen hadden gedaan, bevestigde de EU dat haar aandeel in de 45 miljard euro zal bestaan uit een lening van 18,1 miljard euro voor macrofinanciële bijstand. Deze lening wordt terugbetaald met de buitengewone opbrengsten van in beslag genomen tegoeden van de Russische centrale bank.

Eind 2024 hadden de EU en haar lidstaten sinds het begin van de Russische invasie al ruim 130 miljard euro aan economische, humanitaire en militaire steun verleend aan de Oekraïense staat en zijn inwoners.

Steun voor Oekraïne en Oekraïners (2022-2024)

In 2022-2024 is in totaal meer dan 130 miljard euro steun aan Oekraïne en Oekraïners verleend: ruim 64,3 miljard euro in de vorm van financiële, economische en humanitaire steun en 47,3 miljard euro in de vorm van militaire steun. De lidstaten kregen 17 miljard euro ter beschikking om oorlogsvluchtelingen te ondersteunen en 1,5 miljard euro is beschikbaar gesteld uit de opbrengsten van Russische geïmmobiliseerde tegoeden.

Militaire steun

De EU en haar lidstaten verstrekken Oekraïne niet alleen militaire uitrusting, maar ze leiden ook militairen op. De militaire bijstandsmissie van de EU ter ondersteuning van Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. heeft tot doel het Oekraïense leger te versterken zodat het zijn grondgebied beter kan verdedigen. Dankzij de missie worden Oekraïense militairen opgeleid, in nauwe samenwerking met gelijkgestemde internationale partners. Alle activiteiten van de missie vinden plaats in de EU. Tot dusver hebben 24 lidstaten opleidingsmodules en personeel aangeboden, waar al meer dan 65 000 Oekraïense soldaten aan hebben deelgenomen.

In 2024 ondernam de EU ook stappen om samen te werken met Oekraïne op het gebied van defensie. Het forum voor de defensie-industrie EU-Oekraïne - In een nieuw tabblad openen., een van de eerste resultaten van de nieuwe strategie voor de Europese defensie-industrie - In een nieuw tabblad openen., werd in mei georganiseerd. Daarnaast begon het EU-bureau voor defensie-innovatie - In een nieuw tabblad openen. in Kyiv, Oekraïne, in september met zijn werkzaamheden. Het doel is de internationale samenwerking tussen de Europese en de Oekraïense defensie-industrie te bevorderen en ze dichter bij elkaar te brengen.

Humanitaire hulp en civiele bescherming voor Oekraïne

Dankzij de humanitaire financiering van de EU krijgen mensen in Oekraïne contant geld, civiele bescherming, gezondheidszorg, noodopvang en winterbestendig onderdak, medische uitrusting, voedsel, water, onderwijs, mijnenruimapparatuur en training daarvoor.

Deze hulp is inclusief een extra bedrag van 100 miljoen euro aan humanitaire hulp dat sinds juli voor Oekraïne beschikbaar is. Het grootste deel ervan is bedoeld om de meest kwetsbaren te helpen om zich voor te bereiden op de winter.

Deskundigen schatten dat de aanvallen op de Oekraïense energie-infrastructuur in 2024 hebben geleid tot het verlies van ongeveer 9 gigawatt energieproductiecapaciteit. Dit is ongeveer de helft van wat Oekraïne nodig heeft om de winter door te komen. Om het licht te laten branden heeft de EU ongeveer 100 miljoen euro beschikbaar gesteld - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen. om de energie-infrastructuur te repareren en ruim 2 gigawatt elektriciteit naar Oekraïne uit te voeren. Dit bedrag wordt betaald met de buitengewone opbrengsten uit de in beslag genomen tegoeden van de Russische centrale bank in de EU. (Voor meer informatie over de bijdrage van de EU aan de energiezekerheid van Oekraïne, zie “De wederopbouw van Oekraïne” hieronder.)

Alle 27 lidstaten hebben samen met zes niet-EU-landen hulp in natura aangeboden via het EU-mechanisme voor civiele bescherming - In een nieuw tabblad openen., uiteenlopend van medische uitrusting tot voertuigen en energie-apparatuur.

De donaties via het mechanisme tot dusver:

• ruim 9,9 miljoen ledlampen
• ruim 360 000 artikelen voor noodenergievoorziening, waaronder:
  • 3 473 transformatoren
  • 5 autotransformatoren
  • 8 809 stroomgeneratoren.

Het mechanisme heeft ook meebetaald aan mijnenruimapparatuur en brandweerwagens. Uit de rescEU-noodvoorraden - In een nieuw tabblad openen. van de EU is ook medische uitrusting en energieapparatuur naar Oekraïne gestuurd.

Om kritieke voorraden efficiënt te verdelen, heeft de EU logistieke centra opgericht in Polen, Roemenië en Slowakije. Tot nu toe is meer dan 152 000 ton aan steun geleverd.

De EU coördineert ook de medische evacuaties van Oekraïense patiënten die dringend hulp nodig hebben. Al bijna 4 000 patiënten hebben gespecialiseerde zorg gekregen in 22 landen.

Humanitaire hulp is meer dan alleen goederen en geld, we sturen ook mensen. De humanitaire bureaus van de EU in Oekraïne spelen een sleutelrol bij de coördinatie en informatie-uitwisseling tussen verschillende organisaties. Deskundigen uit de EU zijn ook regelmatig aanwezig in vrijwel alle getroffen regio’s om de humanitaire behoeften te beoordelen en toezicht te houden op initiatieven die de EU financiert. Ook in Charkiv, Oekraïne, zijn de EU-partners aanwezig. Ze verlenen noodzakelijke hulp, zoals contant geld, water en warme kleding voor vluchtelingen.

Behandeling van Oekraïense patiënten in heel Europa

Oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne beschermen en ondersteunen

Meer dan 4 miljoen mensen die de oorlog in Oekraïne zijn ontvlucht, hebben in de EU de tijdelijke beschermingsstatus gekregen. Deze status geeft recht op verblijf, gezondheidszorg, onderwijs en sociale bescherming in verband met werk in de EU. In juni verlengde de EU de tijdelijke beschermingsstatus tot maart 2026 - In een nieuw tabblad openen..

- Facebook in een nieuw tabblad openen.

VIDEO: Denys is twaalf jaar oud en droomt ervan om psycholoog te worden, maar zijn school in Oekraïne is dicht. Dankzij het partnerschap van de EU en Unicef kan hij online blijven leren. © UNICEF

De nationale autoriteiten in de hele EU hebben ook een enorme inspanning geleverd om de inclusie van ontheemde leerlingen op alle niveaus en in alle sectoren van het onderwijs te ondersteunen. Kinderen uit Oekraïne gaan in meer dan de helft van de lidstaten naar lokale scholen en steeds meer lidstaten bereiden zich voor op de invoering van de leerplicht voor deze groep. In de hele EU waren in het schooljaar 2023-2024 naar schatting 700 000 ontheemde kinderen - In een nieuw tabblad openen. uit Oekraïne ingeschreven in crèches en op scholen, van kleuter- en lagere scholen tot middelbare scholen.

Het Erasmus+-programma ondersteunt de lidstaten ook bij de integratie van ontheemde Oekraïense studenten en onderwijspersoneel. Oekraïne kan nog steeds deelnemen aan de internationale tak van Erasmus+. In 2024 kwamen Oekraïense projecten voor capaciteitsopbouw voor jongeren - In een nieuw tabblad openen. en voor sport - In een nieuw tabblad openen. voor het eerst ook in aanmerking voor steun uit Erasmus+. In juni publiceerde de Europese Commissie een verslag over de inclusie van ontheemde kinderen uit Oekraïne in het onderwijs in de EU - In een nieuw tabblad openen..

Na de oproep tot het indienen van voorstellen - In een nieuw tabblad openen. voor de oprichting of uitbreiding van universitaire allianties in het kader van Erasmus+ in 2024 hebben een 35-tal Oekraïense universiteiten zich als geassocieerde partner aangesloten bij allianties van Europese universiteiten. Dankzij dit initiatief kunnen studenten en universiteitspersoneel in verschillende Europese landen studeren en werken. Bovendien heeft het Europees Solidariteitskorps via vrijwilligersprojecten - In een nieuw tabblad openen. ontheemden uit Oekraïne ondersteund.

Er is 10 miljoen euro - In een nieuw tabblad openen. extra uitgetrokken voor steun aan ontheemde onderzoekers uit Oekraïne via MSCA4Ukraine - In een nieuw tabblad openen. in het kader van Horizon Europa, het belangrijkste financieringsprogramma van de EU voor onderzoek en innovatie. Hierdoor kunnen ten minste 50 extra onderzoekers veilig verder werken aan hun onderzoeksprojecten aan universiteiten, bedrijven, onderzoekscentra en andere instanties in de EU en in landen die meedoen met Horizon Europa. Dit bedrag komt bovenop de 25 miljoen euro die al was vrijgemaakt voor steun aan 125 onderzoekers - In een nieuw tabblad openen. die door de oorlog ontheemd zijn geraakt, in het kader van MSCA4Ukraine.

De EU zet zich ook in om ervoor te zorgen dat Oekraïners vlot in haar lidstaten integreren. Dankzij het instrument voor technische ondersteuning - In een nieuw tabblad openen. van de EU werken bv. steden in Polen, Roemenië en Slowakije aan een langetermijnstrategie om Oekraïense vluchtelingengezinnen te ondersteunen. Daardoor kunnen gezinnen gedurende een lange periode gebruikmaken van essentiële diensten zoals onderwijs en arbeidsbemiddeling.

De Oekraïense vluchteling Inna deed een stage in een lokale bakkerij in Randers, Denemarken, in het kader van het Inclusive Restartproject, dat wordt ondersteund door het Europees Sociaal Fonds Plus. Ze is nu in loondienst.

VIDEO: In Roemenië hielp het instrument voor technische ondersteuning een onlineplatform te financieren waar Oekraïense vluchtelingen toegang hebben tot alle openbare diensten tegelijk.

Naast het bevorderen van integratie erkent de EU dat het belangrijk is Oekraïners de kennis te bieden die nodig is om hun rechten als EU-inwoners met een tijdelijke beschermingsstatus te begrijpen en er gebruik van te maken. In 2024 lanceerde de EU een campagne - In een nieuw tabblad openen. om ontheemde Oekraïners in zes lidstaten te informeren over het EU-consumentenrecht. Hierdoor weten ze dat ze, net als alle andere EU-inwoners, als consument recht hebben op een eerlijke behandeling, bescherming en transparantie. De tweede belangrijkste doelstelling van de campagne was ontheemde Oekraïners de mogelijkheid te bieden om hulp te zoeken en gebruik te maken van hun rechten door hen te verwijzen naar de juiste consumentenorganisatie in het land waar ze wonen.

Tot slot streeft de EU ernaar de Europese culturele en taalkundige verscheidenheid en het Europese culturele erfgoed te beschermen, te ontwikkelen en te bevorderen, en erkent ze het belang van cultuur om een gevoel van saamhorigheid en wederzijds begrip te creëren. In december sloot Oekraïne zich aan bij het onderdeel Media - In een nieuw tabblad openen. van het programma Creatief Europa - In een nieuw tabblad openen., waardoor Oekraïense audiovisuele makers en filmproducenten financiering voor hun werk kunnen aanvragen.

De EU zette haar nauwe samenwerking met Oekraïne en Moldavië voort om de vervoersroutes te verbeteren door middel van solidariteitscorridors - In een nieuw tabblad openen.. Oorspronkelijk waren die corridors opgericht om de Russische blokkade van de Oekraïense havens aan de Zwarte Zee te omzeilen, want van daaruit werd het meeste graan het land uitgevoerd. Vandaag de dag worden de corridors gebruikt voor de handel in alle sectoren. Via de corridors kunnen Oekraïne en Moldavië allerlei goederen naar de wereldmarkten uitvoeren en kunnen goederen in Oekraïne worden ingevoerd. Op lange termijn zullen ze een centrale rol spelen bij de wederopbouw van Oekraïne en om het land verder te integreren in de eengemaakte markt van de EU.

VIDEO: De solidariteitscorridors in actie.

In het kader van de solidariteitscorridors financiert de EU ook apparatuur voor grens- en douaneautoriteiten. In juni leverde de EU een door haar gefinancierde, nieuwe mobiele vrachtscanner - In een nieuw tabblad openen. in Tsjop, aan de Oekraïens-Hongaarse grens. Daarmee gaan de controles sneller en hoeven vrachtwagenchauffeurs en logistieke bedrijven dus minder lang te wachten.

Naast de corridors is het trans-Europees vervoersnetwerk - In een nieuw tabblad openen. uitgebreid tot Oekraïne en Moldavië. Dit is een belangrijk EU-initiatief om de vervoersinfrastructuur en de verbindingen tussen de lidstaten te verbeteren. Instanties uit beide landen hebben daardoor ook toegang gekregen tot de Connecting Europe Facility - In een nieuw tabblad openen., het belangrijkste financieringsmechanisme van de EU om infrastructuur te ontwikkelen.

De EU is Oekraïne blijven steunen en heeft haar gunstige vervoers-, roaming- en handelsovereenkomsten - In een nieuw tabblad openen. uitgebreid naar Oekraïne.

De handelssteunmaatregelen - In een nieuw tabblad openen., waardoor er geen invoerrechten en -contingenten gelden voor de Oekraïense uitvoer naar de EU, werden in de loop van het jaar nogmaals verlengd, dit keer tot en met 5 juni 2025.

Omdat de invoer van bepaalde landbouwproducten uit Oekraïne in de EU in 2022 en 2023 sterk toenam, bevatten de verlengde maatregelen echter een speciale, betere regeling. Zo kan er bij aanzienlijke verstoringen van de EU-markt of de markten van de lidstaten snel worden gehandeld.

In juni verlengden en actualiseerden de EU en Oekraïne hun overeenkomst voor wegvervoer - In een nieuw tabblad openen. om Oekraïne te helpen zijn goederen naar de EU- en de wereldmarkten uit te voeren. De overeenkomst heeft de handel over de weg tussen de EU en Oekraïne veel gemakkelijker gemaakt, wat beide economieën ten goede is gekomen. Een vergelijkbare overeenkomst tussen de EU en Moldavië is ook verlengd - In een nieuw tabblad openen..

Om de samenwerking op het vlak van vervoer te verbeteren, zijn de EU en Moldavië een dialoog op hoog niveau over vervoer aangegaan. Dit zal helpen om de aansluitingen tussen alle vormen van vervoer te verbeteren en gezamenlijke vooruitgang te boeken bij de duurzame en digitale transformatie.

De EU beseft dat er voor het economisch herstel van Oekraïne ook veel steun voor de wederopbouw nodig is. De EU streeft ernaar Oekraïne, de EU, de G7-landen en andere partners samen te brengen zodat de middelen doeltreffend kunnen worden gecoördineerd. Het doel is om de bijstand aan Oekraïne efficiënt, transparant, inclusief en als één geheel te plannen en te verlenen en zodoende dubbel werk te vermijden.

In februari 2024 publiceerde de Wereldbank het rapport “Ukraine — Rapid damage and needs assessment - In een nieuw tabblad openen.”. Daarin staat dat de wederopbouw en het herstel van Oekraïne de komende tien jaar 486 miljard dollar zal kosten. Huisvesting, vervoer, handel, industrie, landbouw, energie, sociale bescherming en de bescherming van bestaansmiddelen zijn het dringendst.

Ondanks de moeilijke omstandigheden is de Oekraïense economie in 2023 met 5 % gegroeid, en volgens de basisprognoses - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen. zal de groei de komende jaren meer dan 4 % bedragen. Maar zelfs in het basisscenario waarin de oorlog eind 2024 in intensiteit zou afnemen, zou het reële bruto binnenlands product van Oekraïne pas in 2030 weer het niveau van voor de oorlog bereiken.

Om Oekraïne te helpen bij de wederopbouw, zette de EU in april het nieuwe investeringskader voor Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. op, als onderdeel van de faciliteit voor Oekraïne. Dit zal 9,3 miljard euro aan investeringen vrijmaken (7,8 miljard euro leninggaranties en 1,51 miljard euro gemengde subsidies). Daarmee kan tot 40 miljard euro aan extra financiering van de Europese financiële instellingen en de particuliere sector vrijkomen. De eerste 1,4 miljard euro aan subsidies en garantieovereenkomsten binnen dit kader is in juni ondertekend bij de conferentie voor de wederopbouw van Oekraïne in Berlijn - In een nieuw tabblad openen., Duitsland. Daarmee kan 6 miljard euro aan investeringen worden vrijgemaakt voor kritieke projecten voor wederopbouw en modernisering, met name op gebieden als energie en gemeentelijke infrastructuur. Op de conferentie is ook de adviesraad voor het bedrijfsleven - In een nieuw tabblad openen. opgericht. Die zal het donorplatform voor Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. bijstaan om zakelijke hulp te bieden en zo de investeringssituatie van het land te verbeteren en particuliere investeringen aan te trekken.

Op de investeringsconferentie van de EU en Oekraïne in Warschau, Polen, in november zijn particuliere ondernemingen in de EU die willen investeren in Oekraïne opgeroepen om hun belangstelling kenbaar te maken. Op de conferentie waren meer dan 5 500 deelnemers uit 32 landen aanwezig, waaronder vertegenwoordigers van bedrijven en banken.

De EU en de Internationale Financieringsmaatschappij ondertekenden een garantieovereenkomst van 90 miljoen euro - In een nieuw tabblad openen. om een sociaal inclusieve en groene, duurzame wederopbouw in Oekraïne te ondersteunen. Het doel is om meer dan 500 miljoen euro vrij te maken voor particuliere investeringen in kritieke infrastructuur, de productie van goederen, een koolstofvrije economie en het behoud van bestaansmiddelen.

In verband daarmee kwamen op de eerste bedrijfstop tussen de EU en Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. op 18 april meer dan 400 deelnemers uit de particuliere sector bijeen. Ze bespraken de belangrijkste sectoren van de Oekraïense economie om een groenere ontwikkeling te bevorderen.

VIDEO: Het project Nad Dzherelom, de winnaar van de “Speciale prijs voor de inspanningen voor de wederopbouw en het herstel van Oekraïne”.

De prijzen van het Nieuw Europees Bauhaus - In een nieuw tabblad openen. zetten innovatieve projecten en ideeën van burgers in Europa en daarbuiten in de kijker. In 2024 konden voor het eerst ook Oekraïense projecten meedingen. Twee initiatieven voor onderdak en gemeenschappelijke ruimten voor binnenlandse ontheemden en gezinnen in nood ontvingen een prijs als eerbetoon aan de wederopbouw- en herstelinspanningen van Oekraïne en de veerkracht van het Oekraïense volk.

Als reactie op de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en de energieprijzen die als gevolg daarvan sterk zijn gestegen, heeft de Commissie regels voor gerichte staatssteun vastgesteld: eerst met behulp van de tijdelijke kaderregeling voor crisissteun en vervolgens met het tijdelijke crisis- en transitiekader - In een nieuw tabblad openen.. Die kaders hebben een belangrijke rol gespeeld om de gevolgen van de hoge energiekosten te verzachten en de groene transitie in de lidstaten te ondersteunen. In mei verlengde de Commissie een aantal bepalingen van het tijdelijke crisis- en transitiekader met nog eens zes maanden, tot eind 2024. Het doel was om aanhoudende marktverstoringen aan te pakken, met name in de landbouw en de visserij.

Er is een speciale regeling en een noodrem voor zeven gevoelige producten opgenomen in de handelssteunmaatregelen. Die laatste zijn verlengd tot en met 5 juni 2025 en hebben de zorgen van de boeren in de EU over de toenemende invoer van voedsel uit Oekraïne verlicht. Op wereldvlak blijft Rusland een zeer grote graanexporteur en daarmee spekt het land zijn oorlogskas direct en indirect. De dreiging van marktverstoringen in de EU leidde tot hogere invoerrechten op graanproducten - In een nieuw tabblad openen. die uit Rusland en Belarus in de EU worden ingevoerd: een stijging tot 50 %, die op 1 juli van kracht werd. Deze verhoogde tarieven gelden alleen voor de invoer op de EU-markt, want het basisprincipe van de EU is om geen maatregelen te nemen die negatieve gevolgen kunnen hebben voor de wereldwijde voedselzekerheid.

De EU bleef in de loop van het jaar zware sancties opleggen aan Rusland om de financiering van zijn aanvalsoorlog tegen Oekraïne in te perken. Sinds februari 2022 heeft de EU in totaal 15 sanctiepakketten opgelegd. De EU-sancties zijn niet alleen gericht tegen specifieke personen en entiteiten, maar ook tegen de financiële, energie-, vervoers-, technologie- en defensiesector.

Het 13e sanctiepakket - In een nieuw tabblad openen., dat in februari 2024 is vastgesteld, moest de toegang van Rusland tot militaire technologie zoals drones beperken. Er zijn ook meer namen toegevoegd aan de sanctielijst van bedrijven en personen die betrokken zijn bij de Russische inspanningen in de oorlog. Het 14e pakket - In een nieuw tabblad openen. is in juni vastgesteld en had betrekking op handhaving en op de pogingen van Rusland om de EU-sancties te omzeilen. Het bevatte belangrijke maatregelen tegen lng (vloeibaar aardgas). Voor het eerst stelde de EU ook een maatregel vast tegen specifieke schepen die bijdragen aan de Russische oorlog tegen Oekraïne. Het gaat om een verbod op toegang tot havens en op dienstverlening.

Met het 14e pakket werden ook de financiële sancties aanzienlijk aangescherpt door de bepaling dat EU-banken buiten Rusland het systeem voor doorgifte van financiële berichten (SPFS) niet meer mogen gebruiken. SPFS is het Russische equivalent van het Swift-netwerk (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication). Daarnaast is het verboden gebruik te maken van de diensten van banken en aanbieders van cryptomunten die transacties toestaan waarmee de Russische wapenindustrie wordt ondersteund. Andere nieuwe maatregelen dienen om de naleving door de particuliere sector te verbeteren, de handhaving door de nationale autoriteiten te ondersteunen en het omzeilen van sancties te belemmeren, onder andere door de buitenlandse dochterondernemingen van EU-marktdeelnemers onder controle te houden. Dat alles wordt gedaan zodat Rusland minder toegang heeft tot goederen en technologie waarvoor beperkingen gelden.

PODCAST: Podcast over de doeltreffendheid van EU-sancties.

Het 15e sanctiepakket - In een nieuw tabblad openen. is in december vastgesteld. Het doel is om de Russische schaduwvloot, het omzeilen van sancties en de Russische samenhang tussen politiek, defensie en industrie aan te pakken. Voor het eerst legde de EU aan verschillende Chinese entiteiten volledige sancties op, waaronder een inreisverbod, bevriezing van tegoeden en een verbod op economische middelen. Daarnaast is het pakket gericht op Russische wapenfabrikanten, scheepvaartbedrijven en entiteiten die het omzeilen van sancties hebben gesteund. Het pakket bevat ook wijzigingen om het toenemende aantal Russische rechtszaken en vergeldingsmaatregelen tegen de EU-instellingen die effecten in bewaring hebben, aan te pakken. Verder zijn er 84 namen aan de sanctielijst toegevoegd (54 personen en 30 entiteiten), waardoor die nu ruim 2 300 namen bevat. De tegoeden in de EU van de namen op die lijst zijn bevroren, en de individuele personen hebben een inreisverbod gekregen.

De EU stelde ook sancties tegen Belarus vast - In een nieuw tabblad openen. vanwege zijn rol in de illegale, niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde aanvalsoorlog van Rusland tegen Oekraïne. Deze uitgebreide maatregelen sluiten aan op een aantal beperkingen die al aan Rusland waren opgelegd. Zo wordt de kans kleiner dat Rusland en Belarus die beperkingen met hun verstrengelde economieën kunnen omzeilen.

De EU zet zich hard in om de sancties ook echt uit te voeren. Het instrument voor technische ondersteuning biedt de lidstaten expertise op maat en is ze blijven ondersteunen toen in kaart werd gebracht welke instanties en organisaties tegoeden kunnen bevriezen. In het kader van de “Freeze and Seize”-taskforce - In een nieuw tabblad openen. bleven de lidstaten zowel onderling als met internationale partners beste praktijken uitwisselen om de EU-sancties beter uit te voeren. In mei trad een richtlijn in werking waarmee de definities van strafbare feiten en straffen voor de schending van EU-sancties zijn gelijkgetrokken - In een nieuw tabblad openen.. Zo zullen de EU-sancties nog meer effect hebben. Tot slot bleef David O’Sullivan, de speciale gezant voor de uitvoering van EU-sancties, in 2024 samenwerken met niet-EU-landen om ervoor te zorgen dat de EU-sancties niet werden omzeild of ondermijnd.

De Russische centrale bank bezit 210 miljard euro aan tegoeden in de EU. Naar aanleiding van de EU-sancties zijn die tegoeden geblokkeerd. De uitzonderlijke opbrengsten van het beheer van deze tegoeden bedragen zo’n 2,5-3 miljard euro per jaar. In mei stelde de EU wetgeving vast - In een nieuw tabblad openen. waardoor die winst voor Oekraïne kan worden gebruikt. De eerste betaling van 1,5 miljard euro was in juli beschikbaar - In een nieuw tabblad openen. en de tweede is gepland voor het voorjaar van 2025.

Met zijn ongerechtvaardigde, illegale en niet-uitgelokte aanvalsoorlog tegen Oekraïne heeft Rusland keer op keer het internationaal recht geschonden. Er zijn talloze meldingen gedaan van incidenten die neerkomen op internationale misdrijven. 17 lidstaten hebben onderzoeken geopend naar de internationale misdrijven die in Oekraïne zijn gepleegd. Het Agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken - In een nieuw tabblad openen. (Eurojust) geeft cruciale bijstand aan het gemeenschappelijk onderzoeksteam voor internationale misdrijven in Oekraïne - In een nieuw tabblad openen.. Dat team bestaat uit Oekraïne en zes lidstaten, en ook het Internationaal Strafhof en Europol - In een nieuw tabblad openen. nemen eraan deel. Eurojust helpt bij de onderzoeken met de gespecialiseerde gegevensbank voor bewijsmateriaal van internationale kernmisdrijven - In een nieuw tabblad openen., die is opgezet om dat type bewijsmateriaal te bewaren, op te slaan en te analyseren.

Sinds 2023 is het Internationaal Centrum voor de vervolging van het misdrijf agressie tegen Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. bij Eurojust ondergebracht. Dat centrum is opgericht om juridische vervolging van die agressie voor te bereiden, waar dat ook zal plaatsvinden. De aanklagers van het gemeenschappelijk onderzoeksteam (waaronder Oekraïne en een officier van justitie uit de Verenigde Staten) werken ter plaatse samen. Zo kunnen ze snel bewijsmateriaal uitwisselen en de gemeenschappelijke aanpak voor hun onderzoeken bepalen. Het Internationaal Strafhof is daar actief bij betrokken.

Daarnaast is er ook de kerngroep, die bestaat uit de EU, de Raad van Europa - In een nieuw tabblad openen. en ongeveer 40 landen. De groep houdt sinds 2023 besprekingen om een speciaal tribunaal op te richten voor de vervolging van de agressie tegen Oekraïne. Op 22 november 2024 publiceerde de kerngroep de verklaring van Wenen en Riga - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen., waarin ze die toezegging bevestigde. De verklaring schetst de oprichting van het speciaal tribunaal binnen de Raad van Europa, op basis van een overeenkomst tussen de Raad van Europa en Oekraïne.

Rusland moet ook aansprakelijk worden gesteld voor alle toegebrachte schade aan Oekraïne en zijn bevolking. In mei 2023 stelden 43 landen en de EU in de Raad van Europa het schaderegister voor Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. vast om vorderingen wegens schade, verlies en letsel als gevolg van de Russische invasie te registreren. Op 2 april 2024 opende het register voor de indiening van de eerste categorie vorderingen - In een nieuw tabblad openen. tijdens de conferentie “Restoring Justice for Ukraine” - In een nieuw tabblad openen. in Den Haag, Nederland. In oktober bevatte het register al meer dan 10 000 vorderingen. Op 13 december kondigde het schaderegister zijn eerste besluiten over de geregistreerde vorderingen aan, die betrekking hadden op 832 vorderingen vanwege de beschadiging of vernietiging van woningen. Bovendien namen in 2024 meer dan 50 landen, samen met de EU en de Raad van Europa, deel aan drie voorbereidende vergaderingen om een commissie voor schadevergoedingen op te richten. Die vergaderingen waren een belangrijke stap naar de oprichting van een algemeen compensatiemechanisme, met als doel vorderingen in het register te beoordelen en vast te stellen.

De EU steunt Oekraïne voluit om een totale, rechtvaardige en duurzame vrede te bereiken die voldoet aan het internationaal recht en de principes van het VN-Handvest. Tijdens de top over vrede in Oekraïne - In een nieuw tabblad openen. van 15 en 16 juni in Zwitserland verbond de EU zich ertoe die principes te handhaven - In een nieuw tabblad openen. en een vrede na te streven die de Oekraïense soevereiniteit, politieke onafhankelijkheid en territoriale integriteit zal herstellen.

De EU zal Oekraïne niet alleen bijstaan om een rechtvaardige vrede te bereiken zoals het land dat wil, maar zal zich ook blijven inzetten om Oekraïne internationaal te steunen. Op 27 juni ondertekenden de EU en Oekraïne de gezamenlijke toezeggingen op het gebied van veiligheid tussen de EU en Oekraïne - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen.. Door deze overeenkomst te ondertekenen - In een nieuw tabblad openen., hebben de EU en haar lidstaten toegezegd Oekraïne en zijn bevolking tien jaar lang alle nodige politieke, financiële, economische, humanitaire, militaire en diplomatieke steun te verlenen. Dat betekent onder andere dat de EU Oekraïne bijstaat om meer internationale steun te krijgen, vooral van belangrijke ontwikkelingslanden en opkomende economieën.

Tijdens de 33e NAVO-top in juli ondertekenden de EU en verschillende landen ook het Oekraïnepact - In een nieuw tabblad openen.. In dit document wordt benadrukt dat de veiligheid van Oekraïne belangrijk is voor de veiligheid van de hele Euro-Atlantische regio, en dat de militaire agressie van Rusland tegen Oekraïne een bedreiging vormt voor de internationale vrede en veiligheid. De ondertekenaars bevestigden dat ze Oekraïne blijven steunen totdat het land de Russische agressie overwint.