HOOFDSTUK 9

Versterken van de democratie

Leden van het Europees Parlement zitten in rijen in een groot auditorium, waarbij sommigen hun hand opsteken om te stemmen. Bekijk het foto-onderschrift
Leden van het Europees Parlement stemmen tijdens een plenaire vergadering van het Parlement over een nieuwe EU-wet over mediavrijheid die bedoeld is om journalisten te beschermen tegen politieke inmenging en om de transparantie over media-eigendom te verbeteren, Straatsburg, Frankrijk, 13 maart 2024.

In 2024 werkten de instanties van de Europese Unie nauw samen om de belangen van de EU-landen en EU-burgers te behartigen. Er werden verdere inspanningen geleverd om het wetgevingsproces van de EU te verbeteren en de overheidsdiensten te hervormen, zodat deze beter voorbereid zijn op de kansen en uitdagingen die de veranderende wereld met zich meebrengt. Ook werd verder gewerkt aan het weerbaarder maken van de democratie in de hele EU door vrije en eerlijke verkiezingen te bevorderen, de mediavrijheid te versterken en desinformatie tegen te gaan. Het verbeteren van de EU-regels zodat er meer wordt bereikt voor burgers, is een gezamenlijke doelstelling en verantwoordelijkheid van de EU-instanties en -lidstaten. Burgers moeten bijvoorbeeld de mogelijkheid krijgen om actief deel te nemen aan het democratische proces.

Sterke Europese instanties

De structuur van de EU is uniek en haar besluitvormingsproces is constant in beweging. In het algemeen stelt de Europese Commissie nieuwe wetgeving voor die in lijn is met de politieke koers van de Europese Raad. Het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie keuren deze wetten als medewetgevers goed. De lidstaten voeren de wetgeving vervolgens uit en de Commissie ziet erop toe dat deze correct wordt toegepast. Naast deze instanties zijn er nog andere EU-instanties en organisaties - In een nieuw tabblad openen..

Het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie rouleert om de zes maanden tussen de lidstaten. In 2024 werd het voorzitterschap eerst bekleed door België en vervolgens door Hongarije.

Vier sprekers op een podium nemen deel aan een paneldiscussie getiteld “Media Freedom in Europe”. De titel van het evenement is samen met een cartoon te zien op de achtergrond, op de voorgrond zit publiek.
Een panel voor mediavrijheid, ter gelegenheid van de Werelddag van de Persvrijheid georganiseerd door het Belgische voorzitterschap van de Raad, met mediadeskundige Katrien Thienpont (rechts), de Oekraïense journaliste Olena Abramovych (tweede van links) en de Belgische cartoonist Philippe Geluck (tweede van rechts), Brussel, België, 3 mei 2024. © Thierry Monasse/Getty Images News via Getty Images
Een groep jongeren zit op een trap ontspannen te praten, terwijl een jongen een laptop gebruikt en anderen aantekeningen maken, tegen een blauwe achtergrond met het logo van het Hongaarse voorzitterschap van de Raad in 2024 en een Europese en een Hongaarse vlag.
De EU-jongerenconferentie werd georganiseerd door het Hongaarse voorzitterschap van de Raad in het kader van de Europese jongerendialoog, die jongeren in Europa de mogelijkheid biedt om met besluitvormers van gedachten te wisselen over onderwerpen en problemen die hen aangaan. Boedapest, Hongarije, 9 september 2024.
Een formele groepsfoto van António Costa, Ursula von der Leyen en andere EU-leiders in een glazen gebouw, geflankeerd door Europese vlaggen, met een rode loper op de voorgrond.
De Europese Raad, bestaande uit de staatshoofden en regeringsleiders van de EU-lidstaten, António Costa, voorzitter van de Europese Raad (voorste rij, vijfde van rechts), en Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie (voorste rij, derde van rechts), Brussel, België, 19 december 2024. In december bestond de Europese Raad vijftig jaar - In een nieuw tabblad openen..

Om de vijf jaar begint met de verkiezingen voor het Parlement een nieuwe politieke cyclus van de EU. Deze verkiezingen en de daaropvolgende benoeming van een nieuwe Commissie zijn belangrijke onderdelen van het democratische proces van de EU, zoals dat is vastgelegd in de Verdragen - In een nieuw tabblad openen.. In het laatste jaar van de cyclus 2019-2024 bereikten de EU-instanties de ambitieuze doelen die voor die periode waren gesteld. Ook troffen ze voorbereidingen voor een vlotte start van de nieuwe politieke cyclus 2024-2029 (zie hoofdstuk 0).

Voor de EU-beleidsvorming is het van groot belang dat de interinstitutionele processen van de EU goed werken. Daarvoor moeten de nationale parlementen van de lidstaten en de raadgevende comités en de agentschappen van de EU worden betrokken bij de beleidsvorming. In 2024 richtten het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Europees Comité van de Regio’s zich op het versterken van hun samenwerking met spelers uit het maatschappelijk middenveld en lokale en regionale overheden uit de kandidaat-lidstaten van de EU om een mogelijke toekomstige uitbreiding van de EU voor te bereiden. Tegelijk werd binnen de EU-instanties verder nagedacht over de hervormingen die nodig zijn - In een nieuw tabblad openen. om de EU klaar te maken voor verdere uitbreidingen en voor de steeds complexere wereldwijde uitdagingen die op haar afkomen.

Gastheer Aidas Palubinskas spreekt met Olena Loboiko over de nieuwe Autoriteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. Ze bespreken hoe de autoriteit zal zorgen voor beter toezicht, meer samenwerking en een uniforme toepassing van de EU-regels om de burgers en het financiële stelsel te beschermen.
PODCAST: Podcast over de Autoriteit voor de bestrijding

In juni werd een nieuw agentschap opgericht dat de burgers en het financiële stelsel van de EU beter moet beschermen tegen witwassen en terrorismefinanciering moet bestrijden. Deze Autoriteit voor de bestrijding van het witwassen en terrorismefinanciering - In een nieuw tabblad openen. is een van de agentschappen in de EU die meehelpt aan de uitvoering van EU-beleid.

Een video over het 30-jarig bestaan van het Europees Comité van de Regio’s. De video toont hoe meer dan een miljoen lokale en regionale leiders gemeenschappen helpen bij uitdagingen als corona, de Russische aanvalsoorlog in Oekraïne en klimaatverandering.
VIDEO: In 2024 bestond het Europees Comité van de Regio’s 30 jaar. van witwassen en terrorismefinanciering.

Strategische prognoses

Strategische prognoses - In een nieuw tabblad openen. zijn van belang voor de beleidsvorming en strategische planning van de EU doordat nieuwe trends worden verkend die waarschijnlijk een grote impact op de EU zullen hebben. Met dergelijke prognoses kan worden geanticipeerd op risico’s en kansen die bepalend zullen zijn voor de toekomst van Europa. Negen EU-instanties stelden samen een verslag over mondiale trends van 2024 - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen. op, met daarin de belangrijkste trends op middellange en lange termijn. Het biedt EU-leiders inzicht in de belangrijkste strategische keuzes die voor de komende jaren moeten worden gemaakt (zie hoofdstuk 0).

In de loop van het jaar intensiveerden de EU-instanties hun samenwerking met de lidstaten op het gebied van strategische besprekingen. Daarbij werd gebruikgemaakt van de prognoses die beschikbaar kwamen via het EU-brede prognosenetwerk. In 2024 werd ook verder gewerkt aan het moderniseren van overheidsdiensten in heel Europa in het kader van ComPAct - In een nieuw tabblad openen.. ComPAct moet de lidstaten helpen bij het aanpakken van tekorten aan vakmensen en bij het halen van de doelstelling om alle belangrijke openbare diensten uiterlijk in 2030 online toegankelijk te maken. Daarnaast is het de bedoeling dat overheidsdiensten minder bureaucratisch, sneller en transparanter worden en dichter bij de mensen komen te staan. In 2024 werden via ComPAct ook nationale en regionale overheden (bv. in Italië, Litouwen en Malta) geholpen bij het opbouwen van prognosecapaciteit en het gebruik van prognosetechnieken. Daarmee kunnen ze een nieuwe beleidsaanpak ontwikkelen op gebieden als gezondheid, sociaal beleid en onderwijs.

De EU-instanties bleven ook investeren in hun eigen prognosecapaciteit. Zo stelde het Europees Economisch en Sociaal Comité een intern strategisch prognosekader op en ging het Europees Comité van de Regio’s nauwer met geïnteresseerde regio’s samenwerken op het gebied van prognoses. Door zo te anticiperen op nieuwe uitdagingen en kansen wordt het beleid toekomstbestendig en zal het de levenskwaliteit van de huidige en toekomstige generaties blijven verbeteren.

Goed bestuur

Transparantie, integriteit en verantwoordingsplicht zijn de belangrijkste kenmerken van een democratische rechtsstaat. Ze werken goed bestuur in de hand en vergroten het vertrouwen in het beleidsvormingsproces.

Om het vertrouwen van het publiek in de EU-instanties te vergroten en een gemeenschappelijke cultuur van ethiek tot stand te brengen, ondertekenden acht EU-instanties een overeenkomst - In een nieuw tabblad openen. voor de oprichting van een overkoepelend EU-orgaan voor ethiek - In een nieuw tabblad openen.. Dat moet gemeenschappelijke ethische gedragsnormen voor zijn leden ontwikkelen en een mechanisme opzetten voor de coördinatie van ethische eisen.

De vernieuwde databank DORIE - In een nieuw tabblad openen. (Documentatie over en onderzoek naar Europese institutionele vraagstukken) biedt gebruikers nu de mogelijkheid om documenten over institutionele kwesties van de EU op te zoeken in alle officiële EU-talen.

Roman Schremser, Alessandro Chiocchetti, Willem Van de Voorde, Věra Jourová, Koen Lenaerts, Tony Murphy, Oliver Röpke en Luca Menesini poseren voor een formele foto, tegen een achtergrond met de Europese vlag, waarbij Věra Jourová een opengeslagen document vasthoudt.
Van links naar rechts: Roman Schremser, hoofd Compliance en Governance van de Europese Centrale Bank, Alessandro Chiocchetti, secretaris-generaal van het Europees Parlement, Willem Van de Voorde, ambassadeur en permanent vertegenwoordiger van België bij de EU als fungerend voorzitterschap, Věra Jourová, toenmalig vicevoorzitter van de Europese Commissie voor Waarden en Transparantie, Koen Lenaerts, president van het Hof van Justitie van de Europese Unie, Tony Murphy, voorzitter van de Europese Rekenkamer, Oliver Röpke, voorzitter van het Europees Economisch en Sociaal Comité, en Luca Menesini, vicevoorzitter van het Europees Comité van de Regio’s, tijdens de ondertekeningsceremonie voor de oprichting van het interinstitutioneel ethisch orgaan, Brussel, België, 15 mei 2024.

De Europese Ombudsman - In een nieuw tabblad openen. is verantwoordelijk voor het onderzoeken van klachten over wanbeheer bij de werkzaamheden van de EU-instanties. In 2024 kwamen gevallen van wanbeheer nauwelijks voor (ongeveer 5 % van alle zaken) en werd ongeveer driekwart van de aanbevelingen van de Ombudsman opgevolgd.

Via haar agenda voor betere regelgeving - In een nieuw tabblad openen. bleef de EU werken aan efficiënte en doeltreffende wetgeving, en werden administratieve lasten teruggedrongen zonder de beleidsdoelstellingen uit het oog te verliezen. Met de “one in, one out”-aanpak werd ervoor gezorgd dat bij de invoering van nieuwe lasten bestaande lasten op hetzelfde beleidsterrein werden weggenomen. Deze aanpak vormt een aanvulling op het programma voor gezonde en resultaatgerichte regelgeving - In een nieuw tabblad openen., dat ervoor moet zorgen dat bij elke herziening en evaluatie van EU-wetgeving administratieve rompslomp en onnodige kosten systematisch in kaart worden gebracht en worden weggenomen.

Ook werd doorgegaan met het verbeteren van de milieuprestaties - In een nieuw tabblad openen. van de EU-instanties, met het besparen van energie en met het optimaliseren van het gebruik van hulpbronnen.

VEREENVOUDIGING EN
RATIONALISERING IN 2024
VERWACHTE
BESPARINGEN/BATEN
VERWACHTE
BESPARINGEN/BATEN

Vermindering van de administratieve kosten met €165 miljoen

VERWACHTE
BESPARINGEN/BATEN

Vermindering van de administratieve lasten met €259 miljoen

VERWACHTE
BESPARINGEN/BATEN

€530 miljoen aan besparingen per jaar

VERWACHTE
BESPARINGEN/BATEN

Voorkomen dat kleine en middelgrote ondernemingen te maken krijgen met het overloopeffect en dat wordt doorgeschoten bij de naleving van de regels

Toepassing van de EU-regels

De baanbrekende wetgeving die in de periode 2019-2024 werd aangenomen, bijvoorbeeld op het gebied van de groene en digitale transformatie van onze samenlevingen, zal alleen de beoogde effecten en voordelen opleveren als deze volledig wordt ingevoerd en correct wordt toegepast. De Commissie moet ervoor zorgen dat alle lidstaten dit doen. Doen zij het niet, dan volgen in eerste instantie preventieve maatregelen en zo nodig een inbreukprocedure - In een nieuw tabblad openen.. Een inbreukprocedure moet ervoor zorgen dat de lidstaten het EU-recht correct toepassen. De procedure wordt met name gestart als lidstaten hun plicht verzaken en dit veel mensen of bedrijven treft. Blijft een lidstaat in gebreke, dan kan de Commissie de zaak voorleggen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie, dat financiële sancties kan opleggen aan de lidstaat in kwestie.

  • In 2024 werden 568 nieuwe inbreukprocedures geopend.
  • Er werden 52 zaken naar het Hof verwezen. Daarbij ging het om 19 lidstaten.
  • In 10 gevallen werd een financiële sanctie geëist.
  • 542 inbreukprocedures werden afgesloten.
  • 93 % daarvan werd al afgesloten in de beginfase van de procedure, wat mensen en bedrijven tijd bespaarde.
  • Deze maatregelen leveren concrete voordelen op en resulteren in een betere bescherming van de rechten van consumenten en burgers.

De EU probeerde inbreuken in de eerste plaats te voorkomen door de lidstaten in een vroeg stadium ondersteuning bij de uitvoering van het EU-recht te bieden in de vorm van richtsnoeren, vergaderingen, opleidingen en technische bijstand op alle beleidsterreinen. Zo hielp de Commissie de lidstaten bij de invoering van de herziene richtlijn hernieuwbare energie, door de digitalisering van nationale vergunningsprocedures te vergemakkelijken. Dit deed zij met het initiatief “Accele-RES - In een nieuw tabblad openen.”, dat gericht is op financiële en technische ondersteuning, het geven van advies en regelmatige uitwisselingen over de uitvoering.

In 2024 werden ook meer inspanningen geleverd om de grensoverschrijdende rechtshandhaving te verbeteren met een voorstel voor nieuwe regels - In een nieuw tabblad openen. tegen oneerlijke handelspraktijken in de landbouwsector. Deze regels versterken de positie van de zwakste spelers in de toeleveringsketen, met name landbouwers (zie ook hoofdstuk 4), door de handhavingsinstanties de nodige tools in handen te geven voor onderzoek, het verzamelen van bewijsmateriaal en het nemen van maatregelen tegen afnemers die in een andere lidstaat zijn gevestigd.

Een groep mensen loopt op een zonnige dag in de openlucht, waarbij Maroš Šefčovič en twee andere mannen op de voorgrond in gesprek zijn, tegen een landelijke achtergrond van weilanden en huizen.
Vooraan, van links naar rechts: Maroš Šefčovič, toenmalig uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie voor de Europese Green Deal, Interinstitutionele Betrekkingen en Prognoses, bezoekt de boerderij van Jonas Lemaire-Taelemans, een Belgische landbouwer, samen met Peter Meedendorp, voorzitter van de Europese Raad van jonge landbouwers, Lennik, België, 9 januari 2024.

De EU ging ook door met het financieren van de opleiding van magistraten en justitieel personeel in burgerlijke en strafzaken, conform de strategie voor de Europese justitiële opleiding - In een nieuw tabblad openen.. Deze strategie is erop gericht om de gezamenlijke opleiding van personeel uit verschillende lidstaten te bevorderen, netwerkkansen te bieden en het wederzijds vertrouwen te vergroten. Het doel is om daarmee de grensoverschrijdende justitiële samenwerking te versterken en te zorgen voor een gestandaardiseerde toepassing van wetgeving in de hele EU.

Eerbiediging van de rechtsstaat

In een wereld met steeds meer instabiliteit en polarisatie is het zaak om de democratie, de grondrechten en de rechtsstaat in de EU en daarbuiten te verdedigen en in stand te houden. Het verslag over de rechtsstaat - In een nieuw tabblad openen. van 2024, een preventief hulpmiddel, is daarvoor een belangrijke graadmeter: het wees uit dat 68 % van de aanbevelingen die in 2023 aan de lidstaten waren gedaan, geheel of gedeeltelijk was opgevolgd. Daaruit blijken de grote inspanningen die in de lidstaten worden geleverd om de nodige hervormingen door te voeren voor de versterking van de rechtsstaat op belangrijke gebieden als het rechtsstelsel, corruptiebestrijding, pluralisme en vrijheid van de media en institutionele controle. Het verslag van 2024 omvatte ditmaal ook vier landen die willen toetreden (Albanië, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië) om zo hun hervormingsinspanningen te ondersteunen. Het verslag vormt de basis voor een regelmatige dialoog tussen de ministers in de Raad Algemene Zaken - In een nieuw tabblad openen. en tussen de leden van het Europees Parlement. De Commissie voert ook nationale dialogen over de rechtsstaat met de betrokken partijen in de lidstaten.

Een video waarin wordt uitgelegd hoe het verslag over de rechtsstaat van de Europese Commissie wordt opgesteld in samenwerking met de EU-landen, overheidsinstanties, rechters, journalisten en het maatschappelijk middenveld. De nadruk ligt op het inclusieve proces waarbij uiteenlopende perspectieven worden verzameld, wat leidt tot alomvattende beoordelingen.
VIDEO: Samenwerken aan het verslag over de rechtsstaat.

Een ander belangrijk EU-middel - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen. om de rechtsstaat te beschermen tegen schendingen door een lidstaat, is de procedure van artikel 7 van het Verdrag betreffende de Europese Unie. Deze procedure, die uiteindelijk kan leiden tot de opschorting van lidmaatschapsrechten, werd in 2017 geopend tegen Polen en in 2018 tegen Hongarije. In 2024 werd de procedure voor Polen afgesloten - In een nieuw tabblad openen. nadat het land forse maatregelen had getroffen om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te beschermen, en het had aangegeven de ernstige zorgen over de rechtsstaat weg te nemen met een speciaal actieplan - In een nieuw tabblad openen.. De Commissie kwam daarom tot de conclusie dat er in Polen geen duidelijk gevaar meer bestond voor uitholling van de rechtsstaat. De procedure - In een nieuw tabblad openen. blijft wel lopen voor Hongarije.

Verdedigen van de democratie

In een gezonde en bloeiende democratie kunnen burgers vrijelijk hun mening uiten, hun politieke leiders kiezen en meepraten over hun toekomst. De democratie in de EU is sterk, maar staat voor uitdagingen, zoals toenemend extremisme, inmenging in verkiezingen, de verspreiding van manipulatieve informatie en de bedreiging van journalisten en van de vrijheid en pluriformiteit van de media. Het pakket voor de verdediging van de democratie - In een nieuw tabblad openen., dat eind 2023 werd aangenomen, moet uitdagingen als buitenlandse inmenging aanpakken en weerbaarheid van binnenuit opbouwen door maatschappelijke betrokkenheid en democratische participatie aan te moedigen. Een belangrijk onderdeel van dit pakket is het voorstel - In een nieuw tabblad openen. om de transparantie en democratische verantwoordingsplicht te vergroten door heimelijke buitenlandse beïnvloeding aan het licht te brengen. In 2024 begonnen het Parlement en de Raad met de bespreking van dit voorstel. De maatregelen zullen ook de werking van de interne markt verbeteren dankzij gemeenschappelijke normen voor belangenvertegenwoordiging namens niet-EU-landen.

Daarnaast bevat het pakket twee aanbevelingen: een over de versterking van verkiezingsprocessen - In een nieuw tabblad openen. in de EU en een over de bevordering van de inclusieve deelname - In een nieuw tabblad openen. van burgers en maatschappelijke organisaties aan de beleidsvorming. In lijn met de eerste aanbeveling werd in april een gedragscode voor de verkiezingen voor het Europees Parlement van 2024 ontwikkeld en gepresenteerd die de integriteit van de verkiezingen en eerlijke campagnes moet waarborgen. Alle Europese politieke partijen stemden in met de uitgebreide checklist. Daardoor is er nu meer mogelijk om buitenlandse inmenging en informatiemanipulatie te voorkomen.

Ook zullen de nieuwe regels - In een nieuw tabblad openen. over de transparantie van politieke reclame, die in maart zijn aangenomen, de verantwoordingsplicht bij het gebruik van politieke reclame bevorderen, de grondrechten beschermen en informatiemanipulatie en buitenlandse inmenging in verkiezingen helpen tegengaan. Volgens de nieuwe regels moeten politieke advertenties duidelijk als zodanig te herkennen zijn en vermelden wie ervoor heeft betaald en hoeveel, om welke verkiezingen, welk referendum of welk regelgevingsproces het gaat en of er gebruik is gemaakt van targeting.

In 2024 bleef de EU zich wereldwijd inzetten voor de mensenrechten. Zo verleende de EU in het kader van het thematische programma mensenrechten en democratie - In een nieuw tabblad openen. 1,5 miljard euro steun aan het Mondiaal Initiatief tegen straffeloosheid, dat zich richt op de bestrijding van internationale misdrijven en ernstige schendingen van de mensenrechten.

María Corina Machado en Edmundo González Urrutia staan op een podium in de openlucht te juichen, op de achtergrond staat een grote mensenmassa met vlaggen en spandoeken.
De leider van de democratische oppositie in Venezuela, María Corina Machado, en de verkozen president van het land, Edmundo González Urrutia, hebben de Sacharovprijs van 2024 gewonnen. Puerto La Cruz, Venezuela, 10 juli 2024. © Miguel Gutiérrez / EFE

De Sacharovprijs voor de vrijheid van denken - In een nieuw tabblad openen. — het belangrijkste eerbetoon van de EU op het gebied van mensenrechten — werd in 2024 toegekend aan María Corina Machado en de verkozen president Edmundo González Urrutia voor hun dappere strijd om de vrijheid en democratie in Venezuela te herstellen.

Edmundo González Urrutia en Ana Corina Sosa houden elk een ingelijste oorkonde vast, met Roberta Metsola in het midden.
Roberta Metsola, voorzitter van het Europees Parlement (midden), met Edmundo González Urrutia (links) en de dochter van María Corina Machado, Ana Corina Sosa (rechts), tijdens de uitreiking van de Sacharovprijs 2024, Brussel, België, 17 december 2024.

Mediavrijheid

Onafhankelijke media fungeren als publieke waakhond en kunnen de machthebbers ter verantwoording roepen. Ze vormen een belangrijke pijler van de Europese democratie en moeten worden beschermd. De Europese verordening mediavrijheid - In een nieuw tabblad openen., die in mei in werking trad, is bedoeld om de media en journalisten beter te beschermen tegen politieke inmenging en ervoor te zorgen dat ze gemakkelijker grensoverschrijdend kunnen werken. De meeste bepalingen gaan in augustus 2025 in.

In april nam de EU ook nieuwe regels - In een nieuw tabblad openen. aan om journalisten en mensenrechtenverdedigers te beschermen tegen onrechtmatige rechtszaken die bedoeld zijn om hun het zwijgen op te leggen. De regels moeten ongegronde of onrechtmatige gerechtelijke procedures, bekend als bekend als strategische rechtszaken tegen publieke participatie - In een nieuw tabblad openen. of SLAPP’s, voorkomen. Het doel van zulke SLAPP’s is om deelnemers aan het publieke debat de mond te snoeren over kwesties als grondrechten, het milieu en toegang van het publiek tot informatie. Voor het eerst bestaan er sterke procedurele waarborgen voor grensoverschrijdende zaken. Daarmee kunnen rechtbanken misbruik van procesrecht aanpakken en zullen potentiële klagers ervan worden weerhouden om zich in te laten met dergelijke praktijken. In dit verband werd ook verder gewerkt aan de uitvoering van de anti-SLAPP-aanbeveling - In een nieuw tabblad openen. over het raamwerk, de opleiding, voorlichting en ondersteuning, en gegevensverzameling, rapportage en monitoring die hierbij komen kijken.

  • 8 projecten die gefinancierd zijn via “Partnerschappen voor journalistiek”, een actie van het programma Creatief Europa
  • €12 miljoen ter ondersteuning van de weerbaarheid van de nieuwsmediasector
  • €6 miljoen voor andere projecten ter bevordering van de vrijheid en het pluralisme van de media in de EU

Tegengaan van informatiemanipulatie

De EU-instanties willen krachtiger reageren op desinformatie, informatiemanipulatie en buitenlandse inmenging in het EU-beleid en de Europese democratie.

De actie bestaat uit vier pijlers
  1. beleid ontwikkelen om de Europese democratieën te versterken, zodat het moeilijker wordt voor verspreiders van desinformatie om onlineplatforms te misbruiken, en zodat journalisten en de mediapluriformiteit beter zijn beschermd
  2. buitenlandse inmenging en cyberaanvallen tegengaan door voorlichtingsprojecten, geavanceerde technologische oplossingen en betere coördinatie
  3. de maatschappij beter bestand maken tegen desinformatie door middel van mediageletterdheid en voorlichting
  4. samenwerken met bijvoorbeeld instellingen, nationale instanties en het maatschappelijk middenveld.

Zo werd in 2024 actie ondernomen om de alertheid te vergroten via de IPCR (EU-regeling voor politieke crisisrespons) - In een nieuw tabblad openen. en met speciale campagnes voor burgers.

2024 was het belangrijkste verkiezingsjaar ooit in de geschiedenis. In 72 landen werden verkiezingen gehouden en de helft van de wereldbevolking mocht naar de stembus. Daarom was het van groot belang dat kiezers op hun hoede zijn voor valse informatie en dat de verkiezingen op basis van eerlijke informatie zouden verlopen. Dit gold met name ook voor de Europese verkiezingen in juni.

Het Europees samenwerkingsnetwerk voor verkiezingen organiseerde een aantal evenementen waar deelnemers best practices voor het bestrijden van desinformatie konden uitwisselen.

Een video waarin EU-burgers worden opgeroepen deel te nemen aan de Europese verkiezingen en zichzelf te informeren door bronnen te achterhalen, online-inhoud te controleren en niet-geverifieerde informatie niet te delen.
VIDEO: Doorzie de leugens — hoe u zichzelf in de aanloop naar de Europese verkiezingen kunt beschermen tegen bedrieglijke informatie.

In de aanloop naar de Europese verkiezingen startte de Commissie samen met de Europese Groep van regulerende instanties voor audiovisuele mediadiensten een communicatiecampagne over de risico’s van desinformatie. Er werden praktische tips gegeven over hoe desinformatie kan worden herkend en wat ertegen kan worden gedaan.

In maart publiceerde de Commissie richtsnoeren met aanbevolen maatregelen voor zeer grote onlineplatforms en zoekmachines om risico’s voor de integriteit van verkiezingen te beperken. In een verslag na afloop van de verkiezingen - In een nieuw tabblad openen. dat in juli werd gepubliceerd, werd geen bewijs gevonden van omvangrijke desinformatie of buitenlandse inmenging in de Europese verkiezingen. In 2025 volgt een uitgebreid verslag over de verkiezingen.

De grootste onlineplatforms die de praktijkcode tegen desinformatie - In een nieuw tabblad openen. hadden ondertekend, brachten een rapport uit over hun maatregelen om de integriteit van de Europese verkiezingen te beschermen. Zo moesten adverteerders of makers van content die beelden, video’s of audiobestanden digitaal hadden gemaakt of aangepast, dat duidelijk aangeven, werd er met factcheckers gewerkt, werd erop gelet dat zoveel mogelijk hoogwaardige en betrouwbare informatie werd verspreid, en werden er campagnes opgezet over mediageletterdheid en het herkennen van gemanipuleerde informatie (“prebunking”).

In de loop van het jaar steunde de Commissie opnieuw belangrijke initiatieven om desinformatie tegen te gaan, zoals de activiteiten van de hubs van het Europees Waarnemingscentrum voor digitale media - In een nieuw tabblad openen.. Het waarnemingscentrum en zijn hubs speelden een belangrijke rol bij het monitoren en ontmaskeren van desinformatie die in campagnes werd verspreid, bij het vergroten van de alertheid en bij het bevorderen van mediageletterdheid in de aanloop naar de Europese verkiezingen.

De EU blijft Oekraïne steunen in zijn strijd tegen valse informatie en in zijn contacten met mondiale partners, met name om de Oekraïense vredesformule - In een nieuw tabblad openen. te bevorderen. Daartoe hanteert de EU een maatschappijbrede aanpak, in samenwerking met overheidsinstanties, het maatschappelijk middenveld, mediaorganisaties en onlineplatforms. Om de verspreiding van Russische gemanipuleerde informatie en propaganda in te perken, haalde de EU een groot aantal Russische en pro-Kremlin-zenders uit de lucht. Met het ingaan van de digitaledienstenverordening moeten zeer grote onlineplatforms en aanbieders van onlinezoekmachines hun diensten toetsen op maatschappelijke risico’s, zoals bedreiging van de vrijheid van meningsuiting en de verspreiding van desinformatie via hun platforms.

Met de ondertekenaars van de EU-praktijkcode tegen desinformatie - In een nieuw tabblad openen. wordt nog steeds regelmatig van gedachten gewisseld over de informatie die over de oorlog in Oekraïne wordt verspreid. Het Europees Waarnemingscentrum voor digitale media en zijn nationale en regionale hubs blijven desinformatie over de oorlog - In een nieuw tabblad openen. monitoren en ontkrachten. Ze houden onder meer bij hoe groot het aandeel van dit soort desinformatie is - In een nieuw tabblad openen. in de totale hoeveelheid desinformatie die verspreid wordt in de EU. Andere activiteiten voor het tegengaan van desinformatie zijn bijvoorbeeld de campagne EUvsDisinfo - In een nieuw tabblad openen., die in 2024 naar schatting meer dan 20 miljoen mensen bereikte, en het gebruik van het systeem voor snelle waarschuwingen - Pdf-bestand – in een nieuw tabblad openen., dat het eenvoudiger maakt om kennis over desinformatiecampagnes te delen en de reactie daarop te coördineren.

Een demonstrant staat voor een modern gebouw. Ze houdt een zwart bord vast met daarop de tekst:
Demonstranten die socialemediabedrijven oproepen meer te doen tegen Russische desinformatie over zijn aanvalsoorlog in Oekraïne, Dublin, Ierland, 2 maart 2022.
© Brian Lawless/PA Images via Getty Images

Inspraak voor de burger

De EU luistert naar burgers en belanghebbenden en stelt beleidsvorming open voor het publiek. Dit is een van de manieren voor de EU om transparanter en doeltreffender te worden en verantwoording af te leggen. Het portaal Geef uw mening - In een nieuw tabblad openen. biedt burgers en belanghebbenden toegang tot de drie belangrijkste kanalen voor burgerparticipatie: openbare raadplegingen en feedback - In een nieuw tabblad openen., het Europees burgerinitiatief - In een nieuw tabblad openen., en de Europese burgerpanels - In een nieuw tabblad openen.. Sinds 2024 kunnen burgers ook via het platform voor burgerparticipatie - In een nieuw tabblad openen. actief met elkaar, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden in gesprek gaan.

Betrokkenheid van burgers in 2024
27 OPENBARE RAADPLEGINGEN GESTART

FEEDBACK OVER:

  • 60 verzoeken om input
  • 12 wetgevingsvoorstellen
  • 131 ontwerpen van uitvoeringshandelingen en gedelegeerde handelingen

11 NIEUWE EUROPESE BURGERINITIATIEVEN GEREGISTREERD

Deze riepen op tot actie op het gebied van: landbouw, voedsel- en waterzekerheid, veilige abortus, consumentenrechten van videogamers enz.

Een tekening van een vervuilde oceaan in de buurt van een stedelijke skyline. In de oceaan drijven verschillende stukken afval, zoals zakken, flessen en blikjes.
Een beeld uit een van de winnende video’s van de videowedstrijd ImagineEU - In een nieuw tabblad openen.. Middelbare scholieren werden aangemoedigd in hun video participatieve democratie en het Europees burgerinitiatief te promoten. Met zo’n initiatief kunnen burgers de Commissie vragen een nieuw wetsvoorstel in te dienen, als voldoende burgers het initiatief steunen.
30 000 REACTIES ONTVANGEN VAN BURGERS EN BELANGHEBBENDEN

2 EUROPESE BURGERPANELS OVER:

De aanbevelingen van beide panels zullen als input dienen bij toekomstige EU-initiatieven.

Een conferentiezaal vol deelnemers die in rijen zitten en groene en gele kaarten omhoogsteken.
Enkele van de 150 willekeurig geselecteerde burgers die deelnemen aan het Europees burgerpanel over energie-efficiëntie, Brussel, België, 14 april 2024. De burgerpanels worden een vast onderdeel van het democratische leven in de Europese EU. Er wordt in het bijzonder op toegezien dat de deelnemers representatief zijn voor de EU-bevolking en divers genoeg zijn om een breed scala aan inzichten en meningen te weerspiegelen.

Burgerwetenschap - In een nieuw tabblad openen. verbindt wetenschap en maatschappij. Het is een manier van wetenschap bedrijven waarbij burgers actief worden betrokken en die het vertrouwen in wetenschappelijke vooruitgang vergroot. Daarvoor kent de EU een prijs toe. In 2024 ging de prijs naar drie projecten op het gebied van mariene verontreiniging, biodiversiteit in de landbouw en geestelijke gezondheid.

© Adobe Stock

Hoofdprijs,
€60 000

INCREASE - In een nieuw tabblad openen. — voor het bevorderen van kennis over het bewaren van zaden, met name gericht op maatschappelijke organisaties en burgers in plattelandsgebieden.

© Adobe Stock

Prijs voor digitale gemeenschappen,
€20 000

CoAct for Mental Health - In een nieuw tabblad openen. — voor het gebruik van digitale technologieën om een gepersonaliseerde aanpak te ontwikkelen en de levenskwaliteit van mensen met geestelijke gezondheidsproblemen te verbeteren.

© Adobe Stock

Prijs voor diversiteit en samenwerking,
€20 000

SeaPaCS — Participatory Citizen Science against Marine Pollution - In een nieuw tabblad openen. — voor het produceren van transformatieve kennis die de bestaande cognitieve en emotionele kloof tussen samenleving en zee overbrugt.

Een sterkere positie voor consumenten

Dankzij de EU-regels voor consumentenbescherming zijn consumenten goed beschermd en hebben ze recht op duidelijke informatie over de producten en diensten die ze kopen. Sinds 13 december zorgen nieuwe regels - In een nieuw tabblad openen. ervoor dat alle non-foodproducten op de EU-markt inherent veilig zijn. De nieuwe regels zijn bedoeld om grote maatschappelijke en marktveranderingen aan te pakken die de afgelopen twee decennia van invloed zijn geweest op de veiligheid van consumentenproducten. Ook moeten ze ervoor zorgen dat alle soorten producten veilig zijn, ongeacht of ze offline of online worden verkocht. Bovendien zullen consumenten dankzij de nieuwe regels sterker staan in de groene transitie, doordat ze producten kunnen kiezen die langer meegaan en beter kunnen worden gerepareerd (zie hoofdstuk 4).

Kinderen en jongeren mondiger maken
Margaritis Schinas en andere deelnemers aan een conferentie zitten aan een lange, gebogen tafel met microfoons en naambordjes. Achter hen zijn drie Europese vlaggen te zien.
Margaritis Schinas, toenmalig vicevoorzitter van de Europese Commissie voor de bevordering van onze Europese levenswijze (uiterst rechts), organiseert een jongerendialoog over de Europese levenswijze, waarin wordt benadrukt dat de EU zich inzet voor de democratie, mensenrechten en solidariteit, Brussel, België, 9 april 2024.

Om actieve burgers te worden, moeten jongeren begrijpen hoe de democratie werkt en wat hun rechten en plichten zijn. Ze moeten ook specifieke manieren hebben om in contact te komen met besluitvormers. Met het oog hierop bieden de jongerenbeleidsdialoog - In een nieuw tabblad openen. en het jongerenklankbord - In een nieuw tabblad openen. jongvolwassenen de mogelijkheid om hun stem te laten horen. Kinderen tussen de 10 en 17 jaar kunnen via het EU-platform voor de participatie van kinderen - In een nieuw tabblad openen. in een veilige omgeving hun mening delen over Europese wetgeving die hen aangaat. In 2024 werden meer dan duizend kinderen actief geraadpleegd over de aanbeveling over geïntegreerde kinderbeschermingssystemen - In een nieuw tabblad openen..

In de loop van het jaar heeft de EU 60 maatregelen - In een nieuw tabblad openen. aangekondigd die jongeren meer inspraak zullen geven bij besluiten die hen aangaan, of die ervoor moeten zorgen dat er bij verschillende EU-beleidsmaatregelen meer aandacht wordt geschonken aan de jeugddimensie. Een van deze maatregelen is de “jongerentoets”, die moet waarborgen dat bij het ontwerp van nieuw EU-beleid systematisch rekening wordt gehouden met de impact ervan op jongeren.

Burgers van alle leeftijden en achtergronden zouden een leidende en actieve rol moeten spelen bij het vaststellen van de prioriteiten en ambities van het EU-beleid. Hoe meer zij betrokken worden bij de beleidsvorming, hoe beter de EU-wetgeving een verschil kan maken in de levens van mensen. De Europese instanties werkten er daarom actief aan om Europeanen een grotere rol te geven in de EU-beleidsvorming, en ze zullen dit blijven doen in de nieuwe politieke cyclus (zie hoofdstuk 0).

Wat vinden kinderen van democratie?

KINDEREN EN TIENERS
WILLEN

  • meer te zeggen hebben bij beslissingen die rechtstreeks van invloed zijn op hun levens
  • meer informatie over het democratisch proces en meer worden aangemoedigd om eraan deel te nemen.
  • 1 921 kinderen uit 23 lidstaten hebben de online-enquête beantwoord.
  • Er werden 28 kinderen en 3 jonge activisten geïnterviewd.
  • 122 kinderen namen deel aan focusgroepen.