INSTITIÚIDÍ EORPACHA

Ag déanamh cinntí le chéile

Ní stát cosúil leis an mBulgáir, an Iodáil ná leis an Spáinn é an tAontas Eorpach. Tá sé ina chomhlachas deonach a chuimsíonn stáit Eorpacha a chinn tionscadail a chur i gcrích le chéile.

Tá institiúidí láidre ag an Aontas, ar aistrigh na tíortha Eorpacha roinnt dá gcuid cumhachtaí chucu. Tá ról ar leith ag gach institiúid agus tá gach ceann díobh faoi stiúir ag uachtarán.

Conas a fheidhmíonn an tAontas Eorpach?

An Chomhairle Eorpach 1: an áit a dtagann ceannairí na mBallstát le chéile

Sa Chomhairle Eorpach, tugtar le chéile cinn stáit nó cinn rialtais na mBallstát. Ceithre huaire in aghaidh na bliana a thagann siad le chéile, de ghnáth. Tugtar “cruinnithe mullaigh Eorpacha” ar na cruinnithe sin agus úsáidtear iad chun gach a bhfuil ag tarlú san Eoraip a phlé agus chun mór-threoirlínte polaitiúla an Aontais a shocrú.

Is sa Bhruiséil (an Bheilg) atá an Chomhairle lonnaithe.

An Coimisiún Eorpach 2

Rialtas an Aontais Eorpaigh is ea an Coimisiún Eorpach. Molann sé dlíthe nua agus féachann sé chuige go gcuirtear i bhfeidhm iad.

Tá thart ar 27 gCoimisinéir ag an gCoimisiún (duine amháin in aghaidh an Bhallstáit) agus tá réimse amháin nó níos mó de chúram ar gach ceann acu (e.g. an comhshaol, an t-iompar, an t-oideachas).

Is sa Bhruiséil atá an Coimisiún lonnaithe.

Parlaimint na hEorpa 3

Guth mhuintir na hEorpa is ea Parlaimint na hEorpa. Tá 751 Fheisire aici. Is iad na daoine a thoghann na Feisirí, sna toghcháin Eorpacha.

Glacann an Pharlaimint dlíthe agus buiséad an Aontais in éineacht le Comhairle an Aontais Eorpaigh.

In Strasbourg (an Fhrainc), sa Bhruiséil agus i Lucsamburg atá sí lonnaithe.

Comhairle an Aontais Eorpaigh, nó Comhairle na nAirí 1

Tá an Chomhairle comhdhéanta d’airí ó na Ballstáit. Freastalaíonn aire amháin ó gach tír uirthi. Ní hé an t-aon aire amháin a fhreastalaíonn ar an gComhairle i ngach cás, áfach, mar go mbraitheann sé ar an tsaincheist atá á plé.

Más í an Chomhairle Talmhaíochta atá i gceist, mar shampla, is é an t-aire talmhaíochta a bheidh i láthair.

Glacann an Chomhairle dlíthe agus buiséad an Aontais in éineacht le Parlaimint na hEorpa.

Is sa Bhruiséil atá Comhairle an Aontais Eorpaigh lonnaithe.

Triantán institiúideach an Aontais Eorpaigh

 

CEARTA AGUS SAORÁNACHT

Ag urramú ár ndifríochtaí

San Aontas Eorpach, tá ag gach saoránach atá in aois vótála an ceart chun vóta a chaitheamh do pholaiteoirí fireanna agus do pholaiteoirí baineanna a sheasann i dtoghcháin. Gné riachtanach de gach daonlathas is ea an ceart atá ag saoránaigh chun vóta a chaitheamh.

An ceart chun vóta a chaitheamh… agus chun cosaint a fháil.

Tá cearta agus saoirsí ag gach saoránach den Aontas Eorpach. Leagtar na cearta agus na saoirsí sin amach i ndoiciméad aonair ar a dtugtar “Cairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh”. Ní mór do gach duine an chairt a urramú.

Cearta sonracha an linbh

Saoránaigh Eorpacha as a gceart féin is ea leanaí. Thart ar an gcúigiú cuid de dhaonra an Aontais Eorpaigh, is leanaí iad.

Tá an Chairt um Chearta Bunúsacha ríthábhachtach toisc go dtugann sí raon iomlán ceart sonrach do leanaí: e.g. an ceart dul ar scoil, an ceart a dtuairimí a chur in iúl, an ceart a bheith faoi chosaint agus an ceart cúram sláinte a rochtain.

Is féidir leat léamh faoi do chearta anseo: Plean an Aontais Eorpaigh maidir le cearta leanaí (europa.eu)

 

DAOINE ÓGA AGUS AN tAONTAS EORPACH

Ag éisteacht le daoine óga

Ós rud é go bhfuil Eorpaigh óga ina saoránaigh as a gceart féin, tá an ceart acu a dtuairimí a chur in iúl. Agus baineann siad leas as an gceart sin! Ina lán tíortha AE, is féidir le daoine óga a dtuairimí a chur in iúl ar bhealaí difriúla, mar shampla trí pharlaimint náisiúnta le haghaidh daoine óga. Ina theannta sin, trí Idirphlé Óige an Aontais Eorpaigh iarrann institiúidí an Aontais ar dhaoine óga agus ar eagraíochtaí óige a gcuid dtuairimí a thabhairt maidir le ceisteanna is spéis leo féin.

 

AN MARGADH AONAIR

Ag obair i gcomhar lenár gcomharsana

Is críoch ollmhór ina bhfuil beagnach 4 mhilliún km² é an tAontas Eorpach, áit a maireann cultúir dhifriúla taobh le taobh. Chun saol na nEorpach a dhéanamh níos éasca, fuair formhór na dtíortha Eorpacha réidh le seiceálacha pas ag a dteorainneacha. Mar sin, tá an tsaoirse ag gach duine a chónaíonn i dtír AE gluaiseacht, cónaí agus obair a dhéanamh in aon tír eile san Eoraip.

Tá an tsaoirse sin ag daoine óga freisin!

Is féidir le daoine óga gluaiseacht ar fud na hEorpa freisin a bhuí le clár ar a dtugtar Erasmus+. Ligeann an clár seo do mhic léinn agus do dhaoine óga dul chuig tír eile agus staidéar nó obair dheonach a dhéanamh ann, nó oiliúint a dhéanamh ann. Tugann an taisteal deis dúinn tuilleadh teangacha a fhoghlaim. Ceann de na príomhbhuanna atá againn san Aontas Eorpach is ea an líon mór teangacha a labhraítear ann. Dá mhéad a labhraímid is ea is mó a thuigimid a chéile agus is fearr an t eagar a bhíonn orainn.

• An bhfuil a fhios agat cá mhéad teanga oifigiúil atá ag an Aontas Eorpach?

(¹) Féach an liosta ar.

 

AN tAIRGEADRA AONAIR AGUS AN LIMISTÉAR EURO

Ag éascú na trádála

Airgeadra aonair

A bhuí le Conradh Maastricht, a síníodh sa bhliain 1992, tá comhairgeadra ag roinnt Ballstát ón 1 Eanáir 2002 i leith, is é sin an euro. Tá an euro á úsáid ag 20 — Ballstát faoi láthair: an Bheilg, an Chipir, an Chróit, an Eastóin, Éire, an Fhionlainn, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Ghréig, an Iodáil, an Ísiltír, an Laitvia, an Liotuáin, Lucsamburg, Málta, an Ostair, an Phortaingéil, an tSlóvaic, an tSlóivéin agus an Spáinn.

I dteannta a chéile, is iad an “limistéar euro” iad. Maidir leis na tíortha eile — an Bhulgáir, an Danmhairg, an Pholainn, an Rómáin, an tSeicia, an tSualainn agus an Ungáir — baineann siad siúd úsáid as a n-airgeadra náisiúnta fós.

• Cé na tíortha lena mbaineann na boinn seo?

 

BUISÉAD AN AONTAIS EORPAIGH

Ag infheistiú inár dtodhchaí

Infheistíonn an tAontas Eorpach i roinnt mhaith réimsí: an t-oideachas, an comhshaol, taighde ar theicneolaíochtaí nua, an talmhaíocht, etc. Chun go mbeidh sé in ann infheistiú, áfach, teastaíonn airgead uaidh! Chomh maith leis sin, ní mór dó a eagrú cén dóigh a roinntear an t-airgead sin: is rud é sin a dtugaimid “buiséad” air.

Cén áit a bhfaigheann an tAontas Eorpach a chuid airgid?

Is ó na tíortha AE a fhaightear an chuid is mó de bhuiséad an Aontais Eorpaigh.

Baintear úsáid as chun roinnt mhaith tionscadal ar fud na hEorpa a mhaoiniú (tógáil bóithre, droichead, scoileanna, ollscoileanna, ionad taighde eolaíoch, músaem, ospidéal, monarchana) agus chun malartuithe daoine óga, poist san Eoraip a chur chun cinn agus an comhshaol a chosaint.

 

Tionscadail a dtacaíonn an tAontas Eorpach leo

Tá infheistíocht ón Aontas Eorpach faighte ag na céadta míle tionscadal i gcaitheamh na mblianta. Seo a leanas roinnt samplaí. https://kohesio.ec.europa.eu/ga/

Feabhas a chur ar an éifeachtúlacht fuinnimh sna scoileanna

Tá líon mór scoileanna san Eoraip a úsáideann a lán fuinnimh. Chabhraigh an tionscadal Energy@School le breis agus 40 scoil fuinneamh a spáráil idir bhunscoileanna agus mheánscoileanna i seacht mBallstát – an Ghearmáin, an Chróit, an Iodáil, an Ostair, an Pholainn, an Ungáir agus an tSlóivéin . Is tionscadal é lenar cuireadh oiliúint ar dhaltaí agus ar mhúinteoirí ionas gur “caomhnóirí fuinnimh” a bheidh iontu, agus ionas go mbeidh siad páirteach i gcruthú scoileanna atá “cliste ó thaobh an fhuinnimh de”.

Ag comhrac ailsí leanaí

Forbraíonn Apeiron Biologics, gnólacht biteicneolaíochta Ostarach, cógais cóireála ailse, go háirithe cineálacha neamhchoitianta ailse a bhíonn ar leanaí go háirithe. Bainfear leas as iasacht ón Aontas Eorpach chun cabhrú leis an gcuideachta níos mó taighde a dhéanamh agus teacht ar bhealaí nua chun an galar a chomhrac.

Clóis súgartha chliste do leanaí

Tá ag méadú sa lá atá inniu ann ar an méid ama a chaitheann leanaí ag imirt ar ghléasanna leictreonacha sa bhaile in ionad a bheith ag spraoi i gclóis súgartha. Fágann an easpa aclaíochta sin agus an drochréim bia a bhíonn acu go mbíonn níos mó leanaí ag éirí murtallach. A bhuí le cistiú ón Aontas Eorpach, d’fhorbair Playground Energy, gnólacht Bulgárach, clóis súgartha ina gclaochlaítear fuinneamh cinéiteach ina fhuaim agus ina sholas. Tugann sé sin spreagadh do leanaí bogadh níos mó agus beatha níos sláintiúla a chaitheamh.

 

TÁSTÁIL D’EOLAS

Tráth na gceist!

Tá 24 theanga oifigiúla ag an Aontas Eorpach. Cé go n-úsáidtear Béarla go minic, tá an tAontas tiomanta saibhreas gach teanga a chaomhnú agus tugann sé spreagadh do gach duine san Eoraip roinnt teangacha a fhoghlaim chun gur fearr a thuigfidh gach duine a chéile. Chun sinn féin a eagrú i gceart, ní mór dúinn tuiscint níos fearr a bheith againn ar a chéile!

Más mian leat foghlaim faoi bhunú na hEorpa agus faoin dóigh a n-oibríonn sí ó lá go chéile, féach leat an dá bhróisiúr seo go fóill:

Formáidí atá ar fáil

Tá an foilseachán ar líne seo ar fáil i 24 teanga agus sna formáidí seo a leanas:

 

Lámhscríbhinn arna uasdhátú i mí an Mhárta 2023 ag:

An Coimisiún Eorpach
Ard-Stiúrthóireacht na Cumarsáide
Seirbhís Eagarthóireachta & Sprioc For-rochtana
1049 Bruxelles/Brussel
BELGIQUE/BELGIË

Lucsamburg, Oifig Foilseachán an Aontais Eorpaigh, 2023
op.europa.eu/ga/publications

Ar bhain tú tairbhe as an bhfoilseachán seo? Cuir scéala chugainn.
comm-publi-feedback@ec.europa.eu

© An tAontas Eorpach, 2023

Déantar beartas athúsáide dhoiciméid an Choimisiúin Eorpaigh a chur chun feidhme le Cinneadh 2011/833/AE ón gCoimisiún an 12 Nollaig 2011 maidir le hathúsáid dhoiciméid an Choimisiúin (IO L 330, 14.12.2011, lch. 39). Ach amháin má shonraítear a mhalairt, údaraítear an doiciméad seo a athúsáid faoi cheadúnas Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) (creativecommons.org/licenses/by/4.0/). Ciallaíonn sé sin go gceadaítear an athúsáid ar choinníoll go dtugtar an t-aitheantas cuí agus go léirítear aon athrú a dhéantar.

Le haghaidh míreanna nach bhfuil faoi úinéireacht an Aontais Eorpaigh a úsáid nó a atáirgeadh, d’fhéadfadh sé gur ghá cead a iarraidh go díreach ar shealbhóirí an chóipchirt.

Gach íomhá © An tAontas Eorpach, mura sonraítear a mhalairt.

Ar ais go barr an leathanaigh ^