STAIR LÁNPHÁIRTIÚ NA hEORPA
Ag cuimhneamh ar ár bhfréamhacha
An Eoraip atá ann sa lá atá inniu ann, tá a fréamhacha ag dul i bhfad siar.
Más mian linn a thuiscint cad é a dhéanann an Eoraip dúinn sa lá atá inniu ann, is mithid a fháil amach conas a bunaíodh í.
Na chéad iarrachtaí…
Daoine áirithe, ar nós Charlemagne agus Napoléon, d’fhéach siad le tíortha uile na hEorpa a chomhcheangal ina náisiún aonair. Ba as cogaí dearga a tháinig Eoraip na ndaoine sin, áfach.
San 20ú céad, thosaigh dhá chogadh ar mhór-roinn na hEorpa agus scaip siad chuig an domhan mór ansin. Is é sin an fáth a dtugtar cogaí domhanda orthu.
Bhí an Chéad Chogadh Domhanda ann ó 1914 go 1918. Thosaigh an Dara Cogadh Domhanda thart ar 20 bliain ina dhiaidh sin.
An raibh a fhios gur as miotaseolaíocht na Gréige a tháinig an focal “Eoraip”?
Banphrionsa galánta a chónaigh ar an Tuír, ar chósta Áiseach na Meánmhara (an Liobáin), ba ea Europa. Thit Séas, rí na ndéithe, i ngrá léi. Mheall sé í agus thóg sé chun na Gréige í. Bhí triúr leanaí acu agus ba as an mbanphrionsa a ainmníodh an mór-roinn: an Eoraip.
An Dara Cogadh Domhanda
Sa bhliain 1945, bhí an Eoraip ina fothracha tar éis an Dara Cogadh Domhanda.
Mar thoradh ar an gcogadh uafásach sin, a mhair 6 bliana, fágadh 20 milliún leanbh ina ndílleachtaí, scriosadh na bóithre go hiomlán, fuair daoine bás den ocras agus theith daoine as a dtír. Ní raibh ann ach léirscrios agus uafás. B’éigean gach rud a atógáil!
Easaontas idir dhá bhloc
Cé go raibh an tsíocháin faoi réim athuair san Eoraip tar éis na bliana 1945, bhí an Eoraip roinnte ina dhá bloc: Oirthear na hEorpa agus Iarthar na hEorpa. Sa Ghearmáin a bhí an líne dhealaithe idir an dá bhloc.
Mar sin, bhí an Ghearmáin roinnte ina dhá tír freisin: Oirthear na Gearmáine agus Iarthar na Gearmáine.
Ba mhór an difear idir saol san Oirthear agus saol san Iarthar.
Conas a d’éirigh le daoine maireachtáil go síochánta san Iarthar ina ainneoin sin?
Cén bhaint atá aige sin leis an Aontas Eorpach, áfach?
An 9 Bealtaine 1950, rinne Robert Schuman, státaire ón bhFrainc, togha smaoinimh a bhí aige a chur i láthair: Iarthar na Gearmáine agus an Fhrainc oibriú le chéile sna tionscail ghuail agus chruach. D’fhágfadh sé sin, nach gcuimhneodh ceachtar den dá thír cogadh a chur ar a chéile go brách arís.
Thosaigh Iarthar na hEorpa á hathfhorbairt féin faoi shíocháin.
Gan iad a tharraingt, ainmnigh roinnt nithe is féidir a dhéanamh as cruach.
An Comhphobal Eorpach do Gual agus Cruach
Tamaillín ina dhiaidh sin, chuaigh tíortha eile isteach sa tionscadal guail agus cruach: an Bheilg, an Iodáil, an Ísiltír agus Lucsamburg.
An 18 Aibreán 1951, shínigh na sé thír sin téacs ar a dtugtar “conradh” lenar bunaíodh an Comhphobal Eorpach do Ghual agus Cruach. Ba chéim eile i dtreo na síochána é sin!
Bunaitheoirí an Aontais
Ach ní bheadh sé éasca Eoraip aontaithe a chruthú. Ní gan ceannairí ar leith a rinneadh an beart, idir fhir agus mhná a bhí díograiseach dúthrachtach fadbhreathnaitheach, fir agus mná nárbh fhéidir tionscadal coiteann a dhéanamh den aisling dá n‑uireasa. Nuair a labhraímid faoi na daoine sin sa lá atá inniu ann, tugaimid ”bunaitheoirí an Aontais” orthu. Cérbh iad na bunaitheoirí?
1A – 2D – 3E – 4B – 5E – 6F – 7C – 8A – 9D – 10E
Comhphobal Eacnamaíochta na hEorpa
Ag teacht sna sála ar chruthú an Chomhphobail do Ghual agus Cruach, chinn na sé thír margadh mór gan teorainneacha a bhunú. Chruthaigh siad Comhphobal Eacnamaíochta na hEorpa sa bhliain 1957. Ciallaíonn an téarma “Comhphobal Eacnamaíochta” bloc a phléann le hairgead, leis an ngnó, leis an obair agus leis an trádáil.
Cuireadh an geilleagar ar a bhoinn arís dá bharr sin. D’fhág an Eoraip an cogadh ina diaidh. Bhí Iarthar na hEorpa faoi shíocháin.
Balla Bheirlín (féach an léarscáil)
An cuimhin leat gurb amhlaidh, tar éis an Dara Cogadh Domhanda, a roinneadh an Eoraip ina dhá bloc nár réitigh le chéile?
Sa bhliain 1961, thóg Oirthear na Gearmáine Balla a roinn cathair Bheirlín ina dhá cuid: Oirthear Bheirlín agus Iarthar Bheirlín. Na daoine a bhí ina gcónaí thoir, bhí bac orthu feasta anoir. Balla Bheirlín, ó ba dheighilt é idir an tOirthear (cumannach) agus an tIarthar (caipitlíoch), ba shiombail den Chogadh Fuar a bhí ann.
San Oirthear, bhí gach rud faoi úinéireacht agus faoi stiúir an Stáit: an fheirmeoireacht, an táirgeadh tionsclaíoch agus dáileadh earraí. San Iarthar, bhí na daoine saor agus bhí cead acu a dtuairimí a chur in iúl, gnólachtaí a bhunú, dul ag taisteal, a gceannairí a roghnú agus vóta a chaitheamh.
Na chéad mhéaduithe
Bhí fás faoi Iarthar na hEorpa, agus theastaigh ó thíortha eile dul i bpáirt leis na sé thír a bhí i gComhphobal Eacnamaíochta na hEorpa ón tús. Rinneadh baill den Chomhphobal den Danmhairg, d’Éire agus den Ríocht Aontaithe (1) in 1973. Chuaigh an Ghréig isteach sa Chomhphobal sa bhliain 1981 agus chuaigh an Spáinn agus an Phortaingéil isteach ann sa bhliain 1986.
Leagan an Bhalla
Tharla rud an-tábhachtach i gcroílár mhór-roinn na hEorpa sa bhliain 1989. Athaontaíodh muintir Oirthear na hEorpa agus muintir Iarthar na hEorpa.
Bhí deireadh le Balla Bheirlín, an deighilt fhisiciúil agus pholaitiúil idir an dá dhream. Tháinig na mílte de mhuintir Bheirlín amach agus tharraing siad an Balla Mór as a chéile go ndeachaigh siad ar athmhuintearas leis an leath eile den tír.: bhí an Ghearmáin athaontaithe. Bhí ceiliúradh ollmhór ann i measc mhuintir na hEorpa.
Is leis sin a cuireadh deireadh leis an gcumannachas sa Ghearmáin agus, de réir a chéile ina dhiaidh sin chuaigh a lán tíortha eile atá in Oirthear na hEorpa isteach san Aontas Eorpach. Poblacht Chónaidhme na Gearmáine – Iarthar na Gearmáine
Bunú an Aontais Eorpaigh
In 1992, trí Chonradh Maastricht, rinneadh an tAontas Eorpach (An tAontas) de Chomhphobal Eacnamaíochta na hEorpa.
Na méaduithe
Chuaigh 16 thír isteach san Aontas Eorpach idir na blianta 1995 agus 2013. Tá 27 mBallstát ann ó d’fhág an Ríocht Aontaithe sa bhliain 2020.
