INSTYTUCJE EUROPEJSKIE

Decydujmy w większej zgodzie

Unia Europejska nie jest państwem, tak jak na przykład Bułgaria, Hiszpania czy Włochy. Unia Europejska jest dobrowolnym stowarzyszeniem państw europejskich, które postanowiły wspólnie realizować projekty.

W skład Unii wchodzą silne instytucje, którym państwa europejskie przekazały część swoich kompetencji. Każda instytucja pełni jakąś rolę, a na jej czele stoi przewodniczący.

W jaki sposób funkcjonuje Unia Europejska?

Rada Europejska 1: zrzesza przywódców państw członkowskich

Rada Europejska zrzesza szefów państw lub rządów państw członkowskich Unii. Zwykle jej członkowie spotykają się cztery razy do roku. Takie spotkania nazywa się „szczytami europejskimi” – ich celem jest rozmowa na temat tego, co się dzieje w Europie i jakie powinny być najważniejsze kierunki polityki unijnej.

Siedziba Rady znajduje się w Brukseli (Belgia).

Komisja Europejska 2

Komisja Europejska jest rządem Unii Europejskiej. Komisja proponuje nowe przepisy prawa i dba o to, aby były one przestrzegane.

Składa się z 27 komisarzy (po jednym z każdego państwa) – każdy z nich odpowiada za jedną dziedzinę lub ich większą liczbę (np. za środowisko, transport, edukację).

Siedziba Komisji Europejskiej znajduje się w Brukseli.

Parlament Europejski 3

Parlament Europejski wyraża głos obywateli Unii. Składa się z europosłów wybranych przez obywateli w wyborach europejskich.

Głosuje nad przepisami unijnymi i budżetem wraz z Radą Unii Europejskiej.

Siedziby Parlamentu Europejskiego znajdują się w Strasbourgu (Francja), Brukseli i Luksemburgu.

Rada Unii Europejskiej (Rada Ministrów) 1

W jej skład wchodzą ministrowie państw członkowskich UE, czyli po jednym ministrze z każdego państwa. Nie zawsze jednak w Radzie zasiada ten sam minister – to zależy od omawianych kwestii.

Jeżeli na przykład Rada omawia kwestie rolnictwa, w posiedzeniu uczestniczy Minister Rolnictwa.

Rada Unii Europejskiej głosuje nad przepisami unijnymi i budżetem wraz z Parlamentem Europejskim.

Siedziba Rady Unii Europejskiej znajduje się w Brukseli.

Trójkąt instytucji europejskich

Wykres przedstawiający trójkąt instytucjonalny Unii Europejskiej. Rada Europejska ustala priorytety UE. 
            Komisja Europejska proponuje nowe przepisy, wdraża budżet i czuwa nad przestrzeganiem przepisów, traktatów i programów. 
            Parlament Europejski i Rada Ministrów przyjmują akty prawne i budżet. Dokonują przeglądu proponowanych aktów i je zmieniają, przyjmują albo odrzucają.  
            Po osiągnięciu porozumienia publikuje się nowy akt prawny.

Czym jest demokracja?

Demokracja jest systemem politycznym, w którym władza należy do wszystkich osób w danym państwie. W demokracji osoby te nazywa się „obywatelami”. Każdy dorosły obywatel ma prawo głosować w wyborach.

 

PPRAWA I OBYWATELSTWO

Szanujmy bardziej dzielące nas różnice

W Unii Europejskiej każdy dorosły obywatel ma prawo głosować w wyborach na polityków kandydujących w wyborach. Prawo obywateli do głosowania jest kluczowym elementem każdego systemu demokratycznego.

Prawo głosu... i do ochrony.

Wszyscy obywatele Unii Europejskiej mogą korzystać z praw i wolności. Te prawa i wolności opisano w jednym dokumencie pod tytułem „Karta praw podstawowych Unii Europejskiej”. Każdy musi jej przestrzegać.

Szczególne prawa dziecka

Dzieci również są pełnoprawnymi obywatelami Unii. Stanowią niemal jedną piątą populacji Unii Europejskiej.

Karta praw podstawowych ma ogromne znaczenie, ponieważ uznano w niej szereg szczególnych praw dziecka: prawo do nauki w szkole, prawo do swobody wypowiedzi, prawo do ochrony i prawo do opieki zdrowotnej.

O swoich prawach możesz przeczytać tutaj: Plan Unii Europejskiej na rzecz praw dziecka.

Trybunał Sprawiedliwości

Rolą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest zapewnienie, by prawo Unii było przestrzegane i stosowane wszędzie w ten sam sposób. W Trybunale zasiada po jednym sędzim z każdego państwa Unii. Siedziba Trybunału Sprawiedliwości znajduje się w Luksemburgu.

 

MŁODE POKOLENIE UNII EUROPEJSKIEJ

Szanujmy bardziej opinię młodych ludzi

Młodzi Europejczycy są pełnoprawnymi obywatelami, co oznacza, że mają prawo swobody wypowiedzi. I chętnie z niego korzystają! W wielu państwach UE młodzi ludzie mogą przedstawiać swoje pomysły np. dzięki krajowemu parlamentowi młodzieży. Instytucje Unii zwracają się również do młodych ludzi i organizacji młodzieżowych o opinię na interesujące ich tematy w ramach unijnego dialogu młodzieżowego.

Około 40 dzieci siedzi razem i próbuje wspólnie podjąć decyzję. 
            Jeden z chłopców krzyczy, że teraz jego kolej.
            Inny chłopiec mówi „Więcej musu czekoladowego!”, a dziewczynka dodaje „i lodów!”.
  • A czy Ty chcesz wyrazić swoje zdanie?

Stwórzcie w klasie miniparlament i porozmawiajcie na tematy, które bezpośrednio Was dotyczą. Na przykład:

  • Jak lepiej żyć razem na co dzień?
  • Jak lepiej stosować prawa dziecka i ich bronić?

 

JEDNOLITY RYNEK

Współpracujmy lepiej z sąsiadami

UE jest ogromnym obszarem o powierzchni prawie 4 milionów km2, na którym sąsiadują ze sobą różne kultury. Aby ułatwić życie Europejczykom, większość państw UE zrezygnowała z kontroli paszportów na granicy. Każda osoba, która mieszka w państwie UE, może zatem swobodnie podróżować, wybrać miejsce zamieszkania i pracować w innym państwie UE.

Młodzież także!

Młode osoby również mogą podróżować po Europie dzięki programowi o nazwie Erasmus+. Program ten umożliwia studentom i młodym ludziom wyjazd do innego kraju i podjęcie tam studiów, wolontariatu lub szkolenia.

Podróże pozwalają na naukę języków. Jednym z elementów, które wzbogacają naszą Unię, jest również duża liczba języków, którymi mówimy. Im więcej rozmawiamy, tym skuteczniej możemy się porozumiewać i organizować nasze działania.

Czy wiesz, że...?

Strefa Schengen jest obszarem swobodnego przepływu osób między państwami, które podpisały układ z Schengen (Schengen to miasto w Luksemburgu). Strefa Schengen liczy 27 państw: 23 państwa UE i cztery państwa spoza UE. W strefie Schengen każdy obywatel UE (lub innego państwa) może przekraczać granice z innymi państwami strefy Schengen bez konieczności okazania paszportu.

  • Jakie znasz języki urzędowe Unii Europejskiej? (1)

 

JEDNA WALUTA I STREFA EURO

Handlujmy łatwiej

Jedna waluta

W dniu 1 stycznia 2002 r., zgodnie z traktatem z Maastricht z 1992 r., w niektórych państwach UE obowiązuje wspólna waluta: euro. Obecnie euro posługuje się 20 państw: Austria, Belgia, Chorwacja, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia i Włochy.

Razem tworzą strefę euro. Pozostałe państwa – tj. Bułgaria, Czechy, Dania, Polska, Rumunia, Szwecja i Węgry – korzystają jeszcze ze swojej własnej waluty.

Czy wiesz, że...?

Symbol euro (€) pochodzi od greckiej litery epsilon i odnosi się do pierwszej litery słowa „Europa”. Dwie kreski przecinające symbol to nawiązanie do dwóch innych dobrze znanych walut: dolara i jena.

Jedna strona wszystkich monet euro przedstawia mapę Europy i jest taka sama dla każdego kraju.  Na drugiej stronie każde państwo umieszcza własny motyw. Oto kilka przykładów: 
            Moneta o nominale 1 euro w Finlandii pokazuje dwa lecące łabędzie.
            Monety o nominale 1 i 2 euro na Malcie przedstawiają symbol nazywany maltańskim krzyżem.
            Włoskie monety o nominale 1 euro przedstawiają słynny rysunek Leonarda da Vinci ilustrujący idealne proporcje ludzkiego ciała.
            Grecka moneta o nominale 2 euro pokazuje Europę uprowadzoną przez Zeusa, który przybrał postać byka. Europa jest postacią z greckiej mitologii, której imieniem nazwano Europę.

1 Finlandia – 2 Malta – 3 Włochy – 4 Słowenia – 5 Estonia – 6 Niemcy – 7 Grecja – 8 Hiszpania

Europejski Bank Centralny

Europejski Bank Centralny (EBC) dba o właściwe funkcjonowanie waluty euro i zezwala na produkcję banknotów euro przez państwa należące do strefy euro. Siedziba EBC znajduje się we Frankfurcie nad Menem (Niemcy).

  • Najbardziej pożądana przez kolekcjonerów jest ta moneta o nominale 2 euro. Czy wiesz, skąd pochodzi?
Słynny austriacki kompozytor pojawia się na austriackiej monecie o nominale 1 euro. Czy zgadniesz kto to? 

               odpowiedź: Wolfgang Amadeusz Mozart

Wolfgang Amadeus Mozart, Austria.

 

BUDŻET UNII EUROPEJSKIEJ

Inwestujmy więcej w naszą przyszłość

Unia Europejska inwestuje w wiele dziedzin: edukację, środowisko, badania nad nowymi technologiami, rolnictwo itd. Ale aby inwestować, potrzeba pieniędzy! Trzeba także dobrze podzielić te pieniądze – właśnie ten podział nazywamy „budżetem”.

Skąd biorą się pieniądze Unii Europejskiej?

W większości budżet Unii Europejskiej tworzą składki państw UE.

Celem tego budżetu jest finansowanie wielu projektów w całej Europie (budowa dróg i mostów, szkół i uniwersytetów, ośrodków badań naukowych, muzeów, szpitali, fabryk itd.), ale także zachęcanie do wymiany młodzieży i do pracy w Europie oraz do ochrony środowiska.

 

Projekty wspierane przez Unię Europejską

Na przestrzeni lat dzięki inwestycjom przeprowadzanym przez Unię Europejską zrealizowano setki tysięcy projektów. Oto kilka przykładów – więcej możesz znaleźć na tej stronie: https://kohesio.ec.europa.eu/pl/

Poprawa efektywności energetycznej w szkołach

Wiele szkół w Europie zużywa dużo energii. Projekt Energy@School (energia w szkole) pomógł zaoszczędzić energię ponad 40 szkołom podstawowym i ponadpodstawowym w siedmiu krajach UE – w Austrii, Chorwacji, Niemczech, Polsce, Słowenii, na Węgrzech i we Włoszech. W ramach projektu przeszkolono uczniów i nauczycieli do pełnienia obowiązków „strażników energii”, aby mogli się zaangażować w tworzenie „inteligentnych energetycznie” szkół.

Walka z nowotworami u dzieci

Austriacka firma biotechnologiczna Apeiron Biologics opracowuje leki przeciwnowotworowe, zwłaszcza przeciwko rzadkim nowotworom występującym głównie u dzieci. Pożyczka udzielona przez Unię Europejską pozwala rozszerzyć prowadzone badania i opracować nowe metody walki z chorobą.

Inteligentne place zabaw dla dzieci

Coraz częściej dzieci zamiast bawić się na placu zabaw wolą grać na urządzeniach elektronicznych w domu. Z powodu braku aktywności fizycznej i niezdrowego odżywiania coraz więcej dzieci cierpi na otyłość. Dzięki wsparciu ze środków unijnych bułgarska firma Playground Energy stworzyła place zabaw, które przekształcają energię kinetyczną wytwarzaną podczas zabawy w światło i dźwięk, co motywuje dzieci do większej aktywności i zdrowszego trybu życia.

  • A w Twoim kraju? Czy znasz jakieś działania wspierane przez Unię Europejską w Twoim kraju, regionie lub w Twojej miejscowości?

 

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

Quizzzzzz!

W Unii Europejskiej istnieją 24 języki urzędowe. Chociaż najpopularniejszy jest język angielski, Unia Europejska dba o zachowanie bogactwa każdego języka i zachęca wszystkich mieszkańców Unii do nauki wielu języków, aby mogli się oni lepiej porozumiewać. Lepsze porozumiewanie się oznacza lepszą organizację!

Hello
I don’t understand - Un helado
Danke - ¡Hola! - Bitte - Entschuldigung
Tschüss - Thank you - Ein Eis
No entiendo - Sorry - Por favor - Hallo
Goodbye - Tengo hambre - Das verstehe ich nicht
Perdón - Please - Ich habe Hunger
How are you? - ¡Hasta pronto! - See you
Adiós - An ice cream - Bis bald
Gracias - Wie geht’s ? - I am hungry
¿Cómo estás?

  • Oto słowa „dzień dobry” i „dziękuję” we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej. Czy umiesz połączyć słowa z właściwym językiem?
Powitanie – Język – Uznanie

Bułgarski: Dobro utro - добро утро, Blagodarya - Благодаря; Chorwacki: Dobro jutro, Hvala; Czeski: Dobré ráno, Děkuji; Duński: Godmorgen, Tak; Holenderski: Goedemorgen, Bedankt; Angielski: Good morning, Thank you; Estoński: Tere hommikust, Aitäh; Fiński: Hyvää huomenta, Kiitos; Francuski: Bonjour, Merci; Niemiecki: Guten Tag, Danke; Grecki: Kalimera - Καλημέρα, Efkaristó - ευχαριστώ; Węgierski: Jó reggelt, Köszönöm; Irlandzki: Dia dhuit, Go raibh maith agat; Włoski: Buongiorno, Grazie; Łotewski: Labrīt, Paldies; Litewski: Labas rytas, Ačiū; Maltański: L-għodwa t-tajba, Grazzi; Polski: Dzień dobry, Dziękuję; Portugalski: Bom dia, Obrigado; Rumuński: Buna dimineata, Mulțumesc; Słowacki: Dobré ráno, Ďakujem; Słoweński: Dobro jutro, Hvala; Hiszpański: Buenos días, Gracias; Szwedzki: God morgon, Tack.

Aby dowiedzieć się więcej na temat korzeni Europy i jej codziennego życia, przeczytaj dwie broszury:

Dostępne formaty

Ta publikacja online jest dostępna w 24 językach i w następujących formatach:

PDF PRINT HTML

Dokument zaktualizowano w marcu 2023 r.

Komisja Europejska
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Społecznej
Serwis redakcyjny i ukierunkowane działania informacyjne
1049 Bruksela
BELGIA

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2023
op.europa.eu/pl/publications

Czy ta publikacja zawiera użyteczne informacje? Napisz do nas:
comm-publi-feedback@ec.europa.eu

© Unia Europejska, 2023

Logo CC

Komisja Europejska wdrożyła politykę ponownego wykorzystywania swoich dokumentów zgodnie z decyzją Komisji 2011/833/UE z dnia 12 grudnia 2011 r. w sprawie ponownego wykorzystywania dokumentów Komisji (Dz.U. L 330 z 14.12.2011, s. 39).
Z wyjątkiem przypadków, w których stwierdzono inaczej, ponowne wykorzystywanie tego dokumentu jest dozwolone na podstawie licencji Creative Commons Attribution 4.0 International (CC-BY 4.0) (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). Oznacza to, że ponowne wykorzystywanie jest dozwolone pod warunkiem odpowiedniego poinformowania o autorze oraz o wszelkich zmianach wprowadzonych w dokumencie.

W przypadku wykorzystania lub kopiowania elementów, które nie są własnością Unii Europejskiej, konieczne może być uzyskanie zgody bezpośrednio od właściwych podmiotów prawa autorskiego

Wszystkie ilustracje © Unia Europejska, o ile nie wskazano inaczej.