OD CZASU UTWORZENIA UNII EUROPEJSKIEJ W 1957 R. POWIĘKSZYŁA SIĘ ONA Z 6 DO 27 PAŃSTW. KRAJE TE POŁĄCZYŁY SIŁY, ABY WSPÓLNIE DZIAŁAĆ NA RZECZ LEPSZEJ PRZYSZŁOŚCI. KTÓRE PAŃSTWA SĄ CZŁONKAMI UE I KIEDY PRZYSTĄPIŁY DO UNII? W TYM ROZDZIALE OPISANO, JAK UE STAŁA SIĘ TYM, CZYM JEST OBECNIE, A TAKŻE CO SPRAWIA, ŻE JEST TAK WYJĄTKOWA.
Unia Europejska jest wyjątkowym partnerstwem między 27 krajami europejskimi, które nazywane są państwami członkowskimi lub krajami UE. Ich wspólny obszar obejmuje większość Europy. W UE mieszka około 447 mln ludzi, czyli około 6 proc. ludności świata. Obywatele krajów UE są również obywatelami UE.
Przyjrzyjcie się liście flag i nazw państw po prawej stronie. Wszystkie te kraje leżą w Europie, ale nie wszystkie są członkami Unii Europejskiej. Wskażcie, które z nich są krajami UE, a następnie znajdźcie je na mapie. Jeśli potrzebujecie pomocy, możecie ją znaleźć na tej stronie internetowej: europa.eu/!xUQhgx.
ALBANIA
ANDORA
AUSTRIA
BELGIA
BIAŁORUŚ
BOŚNIA I HERCEGOWINA
BUŁGARIA
CHORWACJA
CYPR
CZARNOGÓRA
CZECHY
DANIA
ESTONIA
FINLANDIA
FRANCJA
GRECJA
HISZPANIA
HOLANDIA
IRLANDIA
ISLANDIA
LIECHTENSTEIN
LITWA
LUKSEMBURG
ŁOTWA
MACEDONIA PÓŁNOCNA
MALTA
MOŁDAWIA
MONAKO
NIEMCY
NORWEGIA
POLSKA
PORTUGALIA
RUMUNIA
SAN MARINO
SERBIA
SŁOWACJA
SŁOWENIA
SZWAJCARIA
SZWECJA
TURCJA
UKRAINA
WATYKAN
WĘGRY
WIELKA BRYTANIA
WŁOCHY
Wyobraźcie sobie, że pracujecie w agencji turystycznej w swoim kraju. Wybierzcie dwa kraje UE, które znacie najlepiej. Napiszcie o nich krótką notkę dla turystów. Na przykład: ile osób mieszka w tych dwóch państwach i jakie miasta są ich stolicami? Co te kraje mają do zaoferowania odwiedzającym (potrawy, kultura, język itp.)?
UE ma dziewięć regionów, które są położone z dala od kontynentu europejskiego. Te terytoria zamorskie (znane również jako „regiony najbardziej oddalone”) to: Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika, Majotta, Reunion i Saint-Martin (Francja), Azory i Madera (Portugalia) oraz Wyspy Kanaryjskie (Hiszpania).
Unia Europejska ma 24 języki urzędowe.
Dlaczego aż tyle? UE nie istniałaby bez swoich państw członkowskich i obywateli. Ponieważ Unia jest organizacją demokratyczną, musi porozumiewać się z rządami państw członkowskich, swoimi mieszkańcami, przedsiębiorstwami oraz organami administracji w ich własnych językach. Wszyscy mieszkańcy UE mają prawo do informacji o działaniach, które są podejmowane w ich imieniu, a także o tym, na co przeznaczane są ich podatki i jakich zasad muszą przestrzegać. Powinni także mieć możliwość uczestniczenia w sprawach UE bez konieczności wcześniejszego opanowania innego języka.
Możecie napisać do instytucji UE w dowolnym z 24 języków urzędowych UE i otrzymać odpowiedź w tym samym języku?
Czy słyszeliście kiedyś wyrażenie „Zjednoczeni w różnorodności”? Jest ono mottem UE i odzwierciedla wartości, na których jest ona oparta. Chociaż każdy kraj UE ma własną kulturę, język i tradycje, wszystkie wyznają te same wspólne wartości, które członkowie Unii Europejskiej muszą szanować.
Jedną z podstawowych wartości, która jednoczy wszystkie państwa członkowskie, jest demokracja. Oznacza to, że członkami Unii mogą być tylko państwa demokratyczne. Inne wartości wspólne dla wszystkich krajów UE to poszanowanie godności ludzkiej, wolności, równości, praworządności oraz praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
UE opiera się na sześciu podstawowych wartościach, które stanowią fundament naszego społeczeństwa:
O te wartości walczono przez wiele lat i to one ukształtowały społeczeństwo, w którym dziś żyjemy.
Wartości UE są zapisane w traktatach UE oraz w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Są to bardzo ważne dokumenty prawne i ponieważ wszystkie kraje UE je zatwierdziły – muszą przestrzegać zapisanych w nich postanowień.
OBEJRZYJ FILM: Wartości UE wyjaśnione w 60 sekund europa.eu/!uwrcHp
Traktaty UE zawierają zasady kierujące pracami UE. Od czasu do czasu są one aktualizowane, na przykład w przypadku przystąpienia nowych państw lub zmian w sposobie funkcjonowania UE. Najnowszym traktatem jest Traktat z Lizbony, który podpisano w stolicy Portugalii w 2007 r.
Dowiedz się więcej na temat traktatów UE: europa.eu/!bbyRD4.
Wraz z Traktatem z Lizbony w życie weszła Karta praw podstawowych Unii Europejskiej. Określono w niej prawa i wolności, które przysługują wszystkim ludziom mieszkającym w UE, takie jak prawa osobiste, gospodarcze i społeczne. Aby odzwierciedlić cechy współczesnego społeczeństwa, Karta zawiera nowsze prawa podstawowe, takie jak gwarancje dotyczące ochrony danych i bioetyki. Zawiera również szczegółowe zapisy dotyczące praw osób poniżej 18 roku życia, gwarantujące, że prawa dzieci są częścią praw człowieka, których UE i jej państwa członkowskie zobowiązują się przestrzegać i które zobowiązują się chronić.
Więcej informacji na temat Karty praw podstawowych UE znajdziecie na stronie: fra.europa.eu/pl/eu-charter, a jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o strategii UE na rzecz praw dziecka, odwiedźcie stronę: ec.europa.eu/info/policies/justice-and-fundamental-rights/rights-child_pl
Unia składa się z bardzo różnych państw. Krajem UE o największej liczbie ludności są Niemcy, które mają około 83 mln mieszkańców, natomiast kraj o najmniejszej liczbie ludności – Malta – ma 500 tys. mieszkańców. W UE ludzie posługują się różnymi językami i używają trzech różnych alfabetów (łacińskiego, greckiego i cyrylicy). Każdy kraj ma swoje tradycje, kultury, potrawy i święta.
Flaga europejska przedstawia okrąg złożony z dwunastu złotych gwiazd na błękitnym tle. Została przyjęta w 1984 r. przez Unię Europejską (która wówczas nazywała się Europejską Wspólnotą Gospodarczą) i obecnie powiewa nad budynkami, parkami i pomnikami w całej Europie. Liczba gwiazd nigdy się nie zmienia – zawsze wynosi 12. Symbolizują one jedność, solidarność i harmonię między narodami Europy.
Państwo… | (A) ... może zostać członkiem Unii Europejskiej |
(B) … nie może zostać członkiem Unii Europejskiej |
---|---|---|
1. … które nie zapewnia wolności prasy | TAK/NIE | TAK/NIE |
2. … które stosuje karę śmierci | TAK/NIE | TAK/NIE |
3. … które pozwala obywatelom organizować protesty antyrządowe | TAK/NIE | TAK/NIE |
4. … w którym odbywają się regularnie wybory do parlamentu | TAK/NIE | TAK/NIE |
5. … w którym wojsko kształtuje życie polityczne, a nawet ingeruje militarnie w politykę wewnętrzną | TAK/NIE | TAK/NIE |
6. … w którym obywatele pozostają niewinni do momentu stwierdzenia ich winy przez sąd | TAK/NIE | TAK/NIE |
7. … w którym istnieje tylko jedna partia polityczna, która zawsze tworzy rząd | TAK/NIE | TAK/NIE |
8. … które zapewnia ochronę mniejszości, nawet jeżeli większość jest przeciwko nim | TAK/NIE | TAK/NIE |
Po dwóch wyniszczających wojnach światowych w pierwszej połowie dwudziestego wieku (w latach 1914–1918 i 1939–1945) ludzie byli zdeterminowani, by nie dopuścić, żeby coś takiego zdarzyło się ponownie.
W latach 1945–1950 szereg polityków europejskich, w tym Robert Schuman, Konrad Adenauer, Alcide De Gasperi i Winston Churchill, rozpoczęło proces tworzenia Unii Europejskiej, w której dziś żyjemy. Ich wizją było zjednoczenie państw europejskich pod względem gospodarczym i politycznym w celu zapewnienia długotrwałego pokoju i dobrobytu.
9 maja 1950 r. minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman zaproponował wspólną koordynację produkcji stali i wydobycia węgla. Były to wówczas surowce używane podczas wojny – węgiel jako źródło energii, a stal do produkcji broni i maszyn. Dzięki wspólnej koordynacji ich produkcji żaden kraj nie mógłby potajemnie zbroić się przeciwko innym. W następstwie tej propozycji w 1952 r. powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Została założona przez sześć sąsiadujących ze sobą krajów – Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy – i położyła podwaliny pod UE, jaką znamy dzisiaj.
Więcej na temat ludzi i polityków, którzy przez lata kształtowali Unię Europejską, dowiecie się z naszej serii Pionierzy UE:
Kilka lat później sześć państw założycielskich postanowiło rozszerzyć swoją współpracę na inne sektory gospodarki. W 1957 r. podpisano traktat rzymski ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Traktat ten wszedł w życie rok później, w 1958 r. Jego pierwotnym celem było wspieranie handlu i dalszej integracji gospodarczej między uczestniczącymi krajami.
W 1973 r. do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej przystąpiły Dania, Irlandia i Wielka Brytania(*). Kilka lat później, po upadku dyktatur prawicowych w Europie Południowej, trzy kraje uzyskały prawo do ubiegania się o członkostwo. Pierwszym z nich była Grecja, która dołączyła w 1981 r. Następnie w 1986 r. dołączyły Portugalia i Hiszpania. W 1993 r. powstała Unia Europejska, do której dwa lata później przystąpiły Austria, Finlandia i Szwecja. W ten sposób liczba członków UE wzrosła do 15.
Wkrótce po drugiej wojnie światowej Europa została podzielona przez żelazną kurtynę na część wschodnią i zachodnią – rozpoczęła się trwająca 40 lat zimna wojna. Symbolem tego podziału był mur berliński, który podzielił Berlin na dwie części. Po upadku komunizmu w 1989 r. postkomunistyczne kraje Europy Środkowej i Wschodniej rozpoczęły proces demokratyzacji oraz podjęły starania o przyjęcie do UE.
W 2004 r. do UE przystąpiło osiem państw z Europy Środkowo-Wschodniej. Były to: Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry. W tym samym roku członkami UE zostały również dwie wyspy położone na Morzu Śródziemnym, czyli Cypr i Malta. W 2007 r. do UE przystąpiły Bułgaria i Rumunia, a w 2013 r. – Chorwacja.
Przyjęcie nowych członków UE pozwoliło rozszerzyć wspólny rynek i przyczyniło się do utrzymania pokoju i dobrobytu w Europie. Każde nowe państwo członkowskie musi być gotowe do podpisania traktatów i przyjęcia całego dorobku prawnego UE. Musi przestrzegać wartości UE, w tym zasad wolności, demokracji, praworządności oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych swobód.
Poza swoimi granicami UE utrzymuje również bliskie stosunki z krajami sąsiadującymi. Europejska polityka sąsiedztwa wspiera bezpieczeństwo, stabilność i dobrobyt krajów położonych w bezpośrednim sąsiedztwie na wschodzie i południu UE. Ponadto polityka rozszerzenia UE obejmuje potencjalnych nowych członków. Poza regionem sąsiedztwa podstawę globalnych stosunków UE stanowią zazwyczaj umowy handlowe, partnerstwa i współpraca wielostronna.
Obecnie krajami kandydującymi do UE są: Albania, Czarnogóra, Macedonia Północna, Serbia i Turcja. Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo * są potencjalnymi kandydatami do członkostwa.
* Użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa.
UE została utworzona w celu zapewnienia trwałego pokoju między jej członkami. Od czasu jej powstania gwałtowne konflikty wewnętrzne, a szanse na to, że dojdzie do wybuchu wojny między Europejczykami, zostały znacznie ograniczone. W 2012 r. w uznaniu działań na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka w Europie i na całym świecie Unii Europejskiej przyznano Pokojową Nagrodą Nobla. Unia postanowiła przekazać nagrodę w wysokości 930 tys. euro oraz dodatkowe 930 tys. euro z własnego budżetu na pomoc dzieciom, które nie mają szansy dorastać w pokoju.
UE NA PRZESTRZENI LAT
Od kontynentu ogarniętego wojną do pokojowej unii – prześledźcie losy UE dzięki kalendarium Unii Europejskiej:
Jak już widzieliśmy, początki Unii Europejskiej sięgają wczesnych lat 50. ubiegłego wieku – UE została założona przez ludzi, którzy doświadczyli okrucieństw jednej lub nawet dwóch wojen światowych. Wojny te doprowadziły do śmierci dziesiątek milionów ludzi na całym kontynencie. W tamtym czasie ambicja zjednoczenia krajów i ludzi, którzy niedawno walczyli przeciwko sobie, była wizjonerska.
Kiedy się urodziliście, w UE już od 50 lat panowały pokój i dobrobyt, choć być może słyszeliście lub czytaliście historie o trudnych doświadczeniach w innych częściach świata w tym czasie. Co myślicie o tym długotrwałym pokoju w Europie? Czy uważacie go za coś oczywistego, czy czasami obawiacie się o przyszłość? Czy sama demokracja wystarczy, by zagwarantować pokój? Omówcie to z innymi uczniami.