CZĘSTO MOŻNA USŁYSZEĆ W WIADOMOŚCIACH, ŻE „BRUKSELA” O CZYMŚ ZADECYDOWAŁA. ALE CO TO TAK NAPRAWDĘ ZNACZY? KIM LUB CZYM DOKŁADNIE JEST TA „BRUKSELA”? TEN ROZDZIAŁ ZAWIERA KRÓTKI PRZEGLĄD STRUKTURY UE. POZNACIE W NIM GŁÓWNE INSTYTUCJE UE, DOWIECIE SIĘ, JAKIE MAJĄ OBOWIĄZKI I CO WOLNO IM ROBIĆ. DOWIECIE SIĘ RÓWNIEŻ, JAK MOŻECIE WPŁYWAĆ NA ICH PRACĘ.
Kiedy słyszycie dyskusje o polityce, często wspominane są w nich pewne osoby, jak na przykład premier Waszego kraju lub przywódca opozycji. Dzieje się tak, ponieważ to ludzie podejmują decyzje i kształtują politykę. To samo dotyczy UE.
Instytucje europejskie to po prostu miejsca, w których politycy z wszystkich państw członkowskich UE spotykają się, aby wspólnie pracować na rzecz konkretnych rezultatów. Przyjrzyjmy się instytucjom, w których podejmowana jest większość decyzji.
Parlament Europejski jest jedyną instytucją UE wybieraną bezpośrednio, a więc jest głosem obywateli w Unii Europejskiej. Obywatele Unii wybierają posłów do Parlamentu Europejskiego co pięć lat. Głosować w tych wyborach może każdy, kto posiada obywatelstwo Unii. W niektórych krajach UE, w których osoby niebędące obywatelami mogą czasami głosować w wyborach na szczeblu niższym niż krajowy, osoby spełniające inne warunki pobytu (np. osoby niebędące obywatelami legalnie mieszkające w danym kraju) również mogą głosować w wyborach do Parlamentu Europejskiego.
Ostatnie wybory europejskie odbyły się w 2019 r. Kolejne odbędą się w 2024 r. Prawo do głosowania uzyskuje się po ukończeniu 18 lat we wszystkich państwach UE z wyjątkiem Austrii i Malty, w których można głosować po ukończeniu 16 lat, i Grecji, w której można głosować po ukończeniu 17 lat.
Osoby młode – w wieku od 15 do 30 lat – mają najbardziej proeuropejską postawę z wszystkich pokoleń. W 2019 r. ponad 70 proc. z nich stwierdziło, że pozytywnie postrzega UE.
Źródło: Badanie Eurobarometr Flash 478.
Główne posiedzenia Parlamentu Europejskiego, nazywane też „posiedzeniami plenarnymi”, odbywają się 12 razy w roku w Strasburgu (Francja) i do 6 razy w roku w Brukseli (Belgia).
Parlament Europejski liczy 705 posłów, zwanych również eurodeputowanymi, pochodzących z wszystkich krajów UE. Liczba posłów wybieranych w poszczególnych państwach jest różna: kraje o większej liczbie ludności mają więcej posłów niż kraje mniejsze, o mniejszej liczbie ludności. Posłowie z całej UE o podobnych poglądach politycznych zamiast tworzyć grupy według narodowości, współpracują w ramach grup politycznych, podobnie jak w przypadku parlamentów narodowych.
Parlament Europejski wspólnie z Radą Unii Europejskiej podejmuje decyzje dotyczące prawa Unii. Jeżeli Parlament i Rada nie mogą osiągnąć porozumienia co do aktu prawnego, nowe przepisy nie wejdą w życie. Parlament wybiera przewodniczącego Komisji Europejskiej oraz ma prawo zatwierdzić lub odwołać cały skład Komisji Europejskiej. Parlament zatwierdza również budżet Unii Europejskiej.
Następne wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się w 2024 r. i być może do tego czasu będziecie już mieć prawo do głosowania w tych wyborach. Wasi przedstawiciele współpracują z posłami do Parlamentu Europejskiego w ramach grup politycznych. Do utworzenia grupy politycznej potrzeba 25 posłów, a w każdej grupie musi być reprezentowana co najmniej jedna czwarta z 27 państw UE. Obecnie w Parlamencie istnieje osiem ugrupowań politycznych. Każdy poseł może należeć tylko do jednej grupy politycznej. Niektórzy parlamentarzyści nie należą do żadnej grupy politycznej. To tak zwani posłowie niezrzeszeni.
W małych grupach przyjrzyjcie się mapie dostępnej pod poniższym linkiem, aby sprawdzić, które polskie partie osiągnęły sukces w ostatnich wyborach do Parlamentu Europejskiego i do których grup należą polscy posłowie: europa.eu/!YtKcdX.
A tutaj możecie zobaczyć, według jakiego schematu posłowie zasiadają na sali plenarnej: europa.eu/!9RDbYf.
Czy rozpoznajecie niektórych posłów z Polski?
consilium.europa.eu/pl/european-council/
Rada Europejska zrzesza wybranych przywódców państw UE, czyli szefów państw lub szefów rządów. Spotykają się oni przynajmniej cztery razy do roku, a ich posiedzenia są często nazywane „szczytami europejskimi”. Rada Europejska ustala główne priorytety polityczne UE i ogólny kierunek polityki. Kieruje nią przewodniczący, który jest wybierany co 2,5 roku.
Rada Europejska nie uchwala unijnych aktów prawnych. Jest to zadanie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej – nie pomylcie ich!
Rada Europejska
Przywódcy polityczni UE i przywódcy państw UE biorą udział w spotkaniach na szczycie, którym przewodniczy przewodniczący Rady Europejskiej.
Rada Unii Europejskiej – zwana również w skrócie Radą – reprezentuje rządy państw UE. W Radzie ministrowie ze wszystkich krajów UE spotykają się, aby prowadzić dyskusje i podejmować decyzje w sprawie polityki i prawa UE. To, którzy ministrowie uczestniczą w posiedzeniach, zależy od tematu dyskusji. Jeżeli na przykład posiedzenie dotyczy zanieczyszczenia powietrza, wówczas spotykają się ministrowie środowiska. Jeśli głównym tematem dyskusji jest bezrobocie, uczestniczą w nim ministrowie odpowiedzialni za zatrudnienie i sprawy społeczne.
Rada jest jednym z dwóch organów stanowienia prawa w UE. Tak więc bez ministrów z wszystkich państw UE nie można nic zrobić w Unii Europejskiej.
Zasady głosowania w Radzie ustalają państwa UE. Rada podejmuje znaczną część swoich decyzji większością głosów, a w niektórych przypadkach jednomyślnie. W dziedzinach, w których państwa UE uzgodniły, że decyzje muszą być podejmowane jednomyślnie – na przykład w kwestiach dotyczących opodatkowania lub bezpieczeństwa – oznacza to, że aby decyzja została podjęta, muszą się na nią zgodzić wszyscy ministrowie.
W wielu innych dziedzinach ministrowie podejmują decyzje większością głosów, np. przy uchwalaniu unijnych aktów prawnych dotyczących praw konsumentów, w kwestiach takich jak odbudowa gospodarcza po pandemii COVID-19 lub w kwestiach środowiskowych dotyczących np. sposobów postępowania z odpadami miejskimi.
Co 6 miesięcy kolejne państwo UE przejmuje prezydencję w Radzie UE. Po Portugalii i Słowenii, które sprawowały prezydencję w 2021 r., Francja i Czechy będą ją sprawować w 2022 r., a Szwecja i Hiszpania w 2023 r.
Rada głosuje jednomyślnie w kwestiach dotyczących:
Wstrzymanie się od głosu nie uniemożliwia podjęcia decyzji jednomyślnie.
Więcej informacji o Radzie znajdziecie w krótkim filmie dokumentalnym: europa.eu/!Xm48xu.
Na posiedzeniach Rady decyzje w sprawie około 80 proc. wniosków dotyczących prawa podejmuje się kwalifikowaną większością głosów, zwaną również „podwójną większością”. W ramach tego systemu głosowania każdy minister może głosować za wnioskiem, przeciwko niemu lub wstrzymać się od głosu. Ponieważ liczba osób reprezentowanych przez każdego ministra różni się w zależności od liczby ludności danego kraju, aby decyzja została przyjęta sprawiedliwie, wymagana jest „podwójna większość”: za przyjęciem danego aktu prawnego musi głosować co najmniej 55 proc. państw UE (15 z 27) reprezentujących co najmniej 65 proc. całkowitej liczby ludności uczestniczących państw członkowskich (około 447 mln).
Więcej informacji: europa.eu/!4d9vYT
Wykonajcie poniższe ćwiczenie i wypróbujcie symulator głosowania na stronie internetowej Rady, aby zobaczyć, jak działa ten system: europa.eu/!mgrXFu.
Wyobraźcie sobie, że Wasza klasa zebrała pieniądze na wycieczkę szkolną i teraz musicie uzgodnić, dokąd pojedziecie. Ktoś proponuje, aby przegłosować proponowany cel wycieczki, głosując w systemie podwójnej większości. Czy wszyscy macie jednakowe zdanie, czy musicie zagłosować kwalifikowaną większością głosów?
Wybierzcie osobę, która będzie reprezentować Komisję Europejską – ma ona jedną minutę na przedstawienie argumentów przemawiających za danym celem wycieczki. Wybierzcie kolejną osobę, która zajmie się obsługą symulatora głosowania Rady. Role ministrów z każdego z 27 państw UE rozdzielcie między pozostałych uczniów.
Następnie każdy „minister” powinien zagłosować, czy jest za proponowanym celem wycieczki czy przeciwko niemu – może się też wstrzymać od głosu.
Sprawdźcie wyniki głosowania w symulatorze Rady. Jaki wynik udało się osiągnąć? Czy udało Wam się osiągnąć porozumienie? Omówcie swoje spostrzeżenia na temat tego systemu głosowania z pozostałymi członkami grupy.
Komisja Europejska składa się z 27 komisarzy – po jednym z każdego państwa UE. Komisarze, wraz z przewodniczącym Komisji Europejskiej, stanowią organ wykonawczy UE odpowiedzialny za codzienne funkcjonowanie UE. Ich kadencja trwa 5 lat.
Kandydaturę przewodniczącego Komisji wysuwają państwa członkowskie za pośrednictwem Rady Europejskiej, a Parlament Europejski powołuje go oficjalnie na pięcioletnią kadencję. Pozostali komisarze są mianowani po wysunięciu kandydatury przez ich rząd i zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Komisarze nie reprezentują punktu widzenia swojego kraju, ale wspólny interes UE. Przewodniczący przydziela każdemu członkowi Komisji konkretny obszar polityki, za który będzie odpowiedzialny, taki jak energia, gospodarka czy środowisko.
Komisja proponuje nowe akty prawne i programy w interesie ogólnym UE. Przed przedłożeniem wniosku Komisja prosi o wyrażenie opinii na jego temat parlamenty krajowe, rządy, grupy interesów, ekspertów oraz społeczeństwo, zapraszając ich do udziału w konsultacjach publicznych przez internet.
Więcej informacji na temat tego, w jaki sposób można zabrać głos w procesie kształtowania polityki UE, możecie znaleźć w części „Wasz głos w procesie decyzyjnym UE”.
Wnioski Komisji są szczegółowo analizowane przez Parlament Europejski i Radę. Te dwie instytucje podejmują ostateczną decyzję w sprawie wszystkich aktów prawnych UE – mogą zmieniać wnioski lub w całości je odrzucać. Komisja Europejska zarządza również polityką i budżetem UE oraz zapewnia, aby państwa UE prawidłowo stosowały prawo UE.
Codzienną pracę Komisji wykonuje jej personel administracyjny, eksperci, tłumacze pisemni i ustni oraz asystenci. Rekrutacją urzędników Komisji – tak jak i pracowników innych instytucji UE – zajmuje się Europejski Urząd Doboru Kadr (epso.europa.eu).
Urzędnicy ci są obywatelami krajów UE, wybranymi w trybie otwartych konkursów. W Komisji pracuje około 32 tys. osób. Liczba ta może wydawać się wysoka, ale w rzeczywistości jest niższa niż liczba pracowników administracji większości dużych miast w UE.
Jeśli wydaje Wam się, że jest to praca, która mogłaby Was interesować, możecie ubiegać się o staż w instytucjach UE.
Więcej informacji można znaleźć na tej stronie: europa.eu/!yx47kM.
Możecie odwiedzić instytucje europejskie!
Wybierzcie się na wycieczkę po Parlamencie Europejskim, Radzie, Radzie Europejskiej lub Komisji Europejskiej osobiście lub wirtualnie.
W ciągu ostatnich 70 lat państwa Unii opracowały razem wiele aktów prawnych UE. Trybunał Sprawiedliwości czuwa nad jednolitą wykładnią prawa Unii i jego jednolitym stosowaniem. Jeśli sąd krajowy ma wątpliwości związane z wykładnią któregokolwiek aktu prawnego UE, może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o wyjaśnienie. Poszczególne kraje UE nie zawsze w pełni stosują unijne akty prawne. W takim przypadku Komisja lub inne państwo członkowskie UE może wnieść sprawę do Trybunału. Trybunał ma siedzibę w Luksemburgu, a w jego skład wchodzi po jednym sędzi z każdego kraju UE.
Więcej informacji można znaleźć pod adresem: curia.europa.eu.
Dużo było tych informacji! Ważne jest jednak, aby rozumieć, czym faktycznie jest „Bruksela” oraz kto za co odpowiada. Rozwiążcie test, aby sprawdzić, jak dużo udało Wam się zapamiętać. Wstawcie krzyżyk w miejscu, w którym opis pasuje do instytucji.
Kto ...? | Parlament Europejski | Rada Europejska | Rada Unii Europejskiej | Komisja Europejska | Trybunał Sprawiedliwości |
---|---|---|---|---|---|
1. … przedstawia wnioski dotyczące aktów prawnych UE | |||||
2. … zatwierdza akty prawne UE | |||||
3. … ma w swoim składzie jednego przedstawiciela/członka z każdego państwa UE | |||||
4.… ma członków wybieranych w wyborach bezpośrednich | |||||
5. … zarządza budżetem | |||||
6.… reprezentuje interesy obywateli | |||||
7. … reprezentuje interesy państw UE/ich rządów | |||||
8.… reprezentuje interesy UE jako całości | |||||
9. … decyduje o wykładni aktów prawnych UE | |||||
10. … określa ogólny kierunek polityki UE |
Poza omówionymi tu instytucjami możecie znać ze słyszenia inne instytucje i organy UE. Są to:
Najpowszechniejszą procedurą stanowienia prawa w UE jest tak zwana „zwykła procedura ustawodawcza”. W ramach tej procedury wnioski dotyczące nowego aktu prawnego są rozpatrywane maksymalnie trzy razy (tak zwane „czytania”). Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia, wniosek zostaje wycofany.
Traktaty określają, kto może stanowić prawo i w jakich dziedzinach: UE, rządy krajowe, czy też i UE, i rządy krajowe. Państwa UE odpowiadają za podejmowanie własnych decyzji i ustanawianie praw w określonych obszarach polityki krajowej, takich jak przemysł, zdrowie i kształcenie. W tych obszarach UE jedynie zapewnia wsparcie rządom krajowym. W dziedzinach, w których działania podejmować mogą i UE, i rządy krajowe, UE może je podjąć tylko wówczas, gdy jej działania będą skuteczniejsze.
Dowiedz się więcej o kompetencjach UE: europa.eu/!6cmkXB
W czytaniach uczestniczą przede wszystkim trzy instytucje: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska.
Wpisz każdą instytucję w prawidłowym polu obok.
Wiecie już dużo o instytucjach europejskich, ale czy znacie imiona i nazwiska oraz twarze ludzi, którzy nimi kierują? Czy wiesz, kto jest obecnie:
Jako obywatele Unii Europejskiej możecie wpływać na politykę UE na kilka sposobów.
OBEJRZYJ FILM: Jaki macie wpływ na kształtowanie instytucji UE? europa.eu/!B6FNBq
Głosowanie na posłów do Parlamentu Europejskiego w Brukseli i Strasburgu ma ogromne znaczenie, podobnie jak głosowanie na członków rządów krajowych. Jest tak dlatego, że zarówno głowa państwa, jak i rząd krajowy mają wpływ na pracę UE.
Możecie wyrażać własną opinię, biorąc udział w internetowych konsultacjach społecznych. Przed złożeniem wniosków dotyczących nowych aktów prawnych UE i podczas całego procesu decyzyjnego Komisja Europejska zbiera opinie obywateli, a także przedstawicieli sektora publicznego i prywatnego.
Możecie wziąć udział tutaj: europa.eu/!nJ49bd.
Możecie również wypowiedzieć się na temat tego, co dzieje się w UE, podczas licznych debat, które odbywają się w całej UE zarówno w formie fizycznej, jak i przez internet.
Więcej informacji o tym, jak można zaangażować się w kształtowanie polityki UE, możecie przeczytać tutaj: europa.eu/!YKRpv9
OBEJRZYJ FILM: What is the European Citizens' Initiative? Take the initiative europa.eu/!kpmXmn
Obywatele UE mogą zgłosić lub poprzeć europejską inicjatywę obywatelską (europa.eu/citizens-initiative/_pl). W ramach tych inicjatyw obywatele mogą wezwać Komisję Europejską, aby przedstawiła wniosek dotyczący przepisów w konkretnej dziedzinie, za którą odpowiada UE, takiej jak środowisko, rolnictwo czy transport. Aby zorganizować inicjatywę i zebrać podpisy poparcia, potrzebna jest grupa co najmniej siedmiu obywateli UE mieszkających w siedmiu różnych krajach UE. Po zgromadzeniu podpisów od 1 mln osób, czyli nieco ponad 0,2 proc. ludności UE, inicjatywa może zostać przedłożona Komisji do rozpatrzenia.
Pierwsza w historii europejska inicjatywa obywatelska „Right2Water” zebrała 1,6 mln podpisów. Inicjatywa ta doprowadziła do zaproponowania nowych przepisów dotyczących wody pitnej.
We wszystkich krajach UE Komisja Europejska posiada niewielkie biura (zwane „przedstawicielstwami”), których pracownicy posługują się językiem (językami) danego kraju. Możecie z nimi porozmawiać lub poprosić o pisemne informacje na temat UE w swoim języku. We wszystkich krajach UE znajdują się również lokalne biura informacyjne sieci Europe Direct. Ich dane kontaktowe znajdują się na końcu tej broszury.