Unijne programy kosmiczne Galileo i Copernicus – usługi zostały uruchomione, lecz trzeba zapewnić ich powszechniejsze wykorzystanie

Streszczenie

Globalny system nawigacji satelitarnej Galileo oraz program obserwacji Ziemi Copernicus to przewodnie inicjatywy w ramach unijnej polityki kosmicznej. Umożliwiają one bardziej precyzyjną nawigację i dokładny pomiar czasu, a także zapewniają cenne dane dotyczące Ziemi, wspomagając tym samym monitorowanie środowiska, obszarów lądowych i oceanów. Programy te pociągają za sobą znaczne długofalowe koszty dla budżetu UE, które do końca 2020 r. wyniosły łącznie około 18 mld euro.

W opublikowanej w 2016 r. Strategii kosmicznej dla Europy Komisja zobowiązała się do lepszego wykorzystania potencjału unijnych programów kosmicznych poprzez maksymalizację korzyści, jakie programy te niosą dla społeczeństwa i gospodarki UE. W tym kontekście opracowała ona i finansowała działania zachęcające do korzystania z usług sektora kosmicznego, wykorzystywania danych pozyskanych w przestrzeni kosmicznej oraz stosowania aplikacji kosmicznych. Ponadto zobowiązała się do dbania o to, aby unijne przepisy sprzyjały wykorzystywaniu takich usług, o ile będzie to uzasadnione i korzystne.

W ramach kontroli Trybunał ocenił działania podejmowane przez Komisję od 2014 r., które miały na celu propagowanie korzystania z usług zapewnianych przez unijne programy kosmiczne Galileo i Copernicus z myślą o osiągnięciu zakładanych korzyści społecznych i gospodarczych. Trybunał zbadał, czy Komisja a) opracowała kompleksową i przyszłościową strategię na rzecz promowania korzystania z usług, która obejmowałaby wszystkie zaangażowane podmioty; b) ustanowiła rzetelne systemy umożliwiające ocenę korzyści płynących z tych usług oraz monitorowanie stopnia osiągnięcia strategicznych celów programów; c) finansowała działania skutecznie przyczyniające się do wymiernego wzrostu korzystania z tych usług; d) podjęła odpowiednie działania z myślą o stworzeniu ram regulacyjnych sprzyjających powszechniejszemu korzystaniu z usług sektora kosmicznego.

Kontrola miała na celu ocenę skuteczności działań podejmowanych przez Komisję na rzecz propagowania jak najszerszego wykorzystania usług sektora kosmicznego. Trybunał oczekuje, że wyniki kontroli oraz sformułowane w jej toku zalecenia przyniosą wartość dodaną, przyczyniając się do skuteczniejszego promowania przez Komisję w nowych wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027 korzystania z usług sektora kosmicznego UE, a także przekładając się na lepsze monitorowanie postępów w realizacji celów programów.

Trybunał jest ogólnie zdania, że unijne programy kosmiczne Galileo i Copernicus zapewniają cenne usługi i dane, których wykorzystanie Komisja wspierała na różne sposoby. Komisja nie podjęła jednak wystarczających wysiłków, by w pełni wykorzystać potencjał tych programów i zdyskontować znaczne nakłady poniesione na ich realizację w celu osiągnięcia zakładanych korzyści.

Usługi zapewniane w ramach programu Galileo przekładają się już teraz na większą precyzję nawigacyjną, a dane z programu Copernicus są wykorzystywane na potrzeby monitorowania w niektórych obszarach polityki UE. Komisja nie opracowała jednak jak dotychczas kompleksowej strategii, która wspierałaby korzystanie na większą skalę z rezultatów unijnych programów kosmicznych i obejmowała wszystkie zaangażowane podmioty na szczeblu UE i państw członkowskich. Co więcej, jej podejście do wspierania korzystania z usług jedynie częściowo opiera się na skonkretyzowanych, mierzalnych, osiągalnych, realnych i terminowych celach strategicznych wskazujących jasno, jakie rezultaty powinny zostać osiągnięte.

W ramach swojego podejścia Komisja nie uwzględniła rozdrobnionego charakteru rynków usług. Ponadto uzyskała ona bardzo niewiele informacji na temat znacznie różniących się od siebie strategii i podejść państw członkowskich, jeśli chodzi o korzystanie z usług przez organy administracji krajowej i ich propagowanie.

Na szczeblu UE brak jest powszechnie uznanej metodycznej koncepcji statystycznej, która umożliwiałaby oszacowanie korzyści płynących z usług sektora kosmicznego. W odnośnych szacunkach Komisji występują niedociągnięcia, jeśli chodzi o metodykę i zakres przeprowadzonych analiz. Sprawia to, że trudno jest w wiarygodny sposób oszacować korzyści wynikające z programów. Wykorzystane kluczowe wskaźniki efektywności zapewniają jedynie podstawowe informacje i nie pozwalają zmierzyć stopnia osiągnięcia głównych celów programów.

Działania Komisji miały na celu wspieranie rozwoju nowych technologii w zakresie nawigacji, zapewnienie lepszego dostępu do danych z programu Copernicus i umożliwienie ich powszechniejszego wykorzystania, a także propagowanie wiedzy na temat programów oraz rozwój rynków. Cele oraz oddziaływanie szeregu istotnych działań w tym zakresie nie były jednak jasne, nie wykorzystuje się też jak dotąd potencjalnej synergii między nimi. Co więcej, kluczowe elementy systemu Galileo nie są jeszcze dostępne, co może utrudniać pozyskanie rynku na te usługi.

Aby usprawnić korzystanie z usług Galileo, Komisja przyjęła przepisy dotyczące bezpieczeństwa na drogach oraz służb ratunkowych, nadal jednak niewiele działań podjęto w innych obszarach lub segmentach rynku. Jak dotąd nie przeprowadzono również kompleksowej analizy, z której wynikałoby, w których dziedzinach za pomocą przepisów UE można by lepiej wspierać korzystanie z usług zapewnianych w ramach programu Copernicus. Komisja i państwa członkowskie nie dysponują także usystematyzowanymi informacjami na temat barier regulacyjnych lub administracyjnych, które mogą utrudniać korzystanie z usług sektora kosmicznego.

Aby lepiej wykorzystać potencjał unijnych programów kosmicznych, Komisja powinna:

1. opracować kompleksową strategię na rzecz wspierania powszechniejszego korzystania z usług unijnego sektora kosmicznego;
2. opracować metodyczną koncepcję szacowania korzyści wynikających z unijnych programów kosmicznych oraz usprawnić pomiar osiągniętych wyników;
3. zapewnić pełną gotowość programu Galileo i lepsze ukierunkowanie działań na propagowanie korzystania z usług unijnego sektora kosmicznego;
4. lepiej wykorzystywać ramy regulacyjne, tak aby wspierać powszechniejsze korzystanie z usług unijnego sektora kosmicznego.

Wstęp

Unijne programy kosmiczne

W latach 90. XX wieku Unia Europejska zaangażowała się w rozwój programów kosmicznych. Celem działań w tym obszarze było pierwotnie zapewnienie satelitarnego wsparcia radionawigacyjnego na potrzeby transeuropejskich sieci transportowych. Ponadto istniało zapotrzebowanie na globalny satelitarny system obserwacji Ziemi, który dostarczałby informacji na temat środowiska i tym samym pozwolił zrozumieć i ograniczyć skutki zmiany klimatu, a jednocześnie zapewniał bezpieczeństwo cywilne.

Obecnie w UE realizowane są trzy sztandarowe programy kosmiczne:

• Galileo to cywilny globalny system nawigacji satelitarnej (GNSS). Został uruchomiony w 1999 r., a jego celem jest zapewnianie – niezależnie od innych istniejących już systemów – bardzo precyzyjnych sygnałów na potrzeby nawigacji i pomiaru czasu. Obecnie na orbicie znajduje się 26 satelitów. Od 2016 r. Galileo zapewnia podstawowe usługi: sygnał otwarty dla szerokiej gamy aplikacji opierających się na radionawigacji satelitarnej, takich jak systemy nawigacji samochodowej czy usługi oferowane w telefonach komórkowych, usługę publiczną o regulowanym dostępie dla użytkowników z administracji rządowej w obszarze bezpieczeństwa i obrony, a także usługę poszukiwawczo-ratowniczą, która pomaga w szybszym zlokalizowaniu i ratunku osób w sytuacjach zagrożenia życia. Planuje się, że kolejne usługi zostaną udostępnione w ciągu najbliższych kilku lat. Druga generacja programu Galileo oferująca nowe funkcje znajduje się obecnie na etapie przygotowań, a pierwsze satelity mają zostać wyniesione na orbitę w 2024 r.
• EGNOS, europejski system wspomagania satelitarnego, od 2009 r. zapewnia usługi nawigacji dla lotnictwa, marynarki i użytkowników na lądzie poprzez zwiększanie dokładności danych pochodzących z amerykańskiego globalnego systemu pozycjonowania (GPS). Na system EGNOS składają się trzy satelity geostacjonarne i 40 stacji naziemnych¹.
• Copernicus ma za zadanie zapewniać dokładne i wiarygodne informacje pochodzące z obserwacji Ziemi w dziedzinach takich jak środowisko, rolnictwo, klimat, bezpieczeństwo, nadzór morski i inne obszary polityki UE. Jest to największy tego rodzaju program na świecie i jako taki stanowi wkład UE do Globalnej Sieci Systemów Obserwacji Ziemi (GEOSS)². Copernicus zaczął funkcjonować w momencie uruchomienia pierwszego satelity w 2014 r. Obecnie na orbicie znajduje się osiem satelitów Sentinel, a w przyszłości zostaną wystrzelone kolejne.

Rozmieszczenie i obsługa unijnych systemów satelitarnych wiąże się ze znacznymi długofalowymi kosztami obciążającymi budżet UE. Od momentu rozpoczęcia programów do końca 2020 r. wydatki UE na ten cel wyniosły łącznie ponad 18 mld euro. Galileo i EGNOS są finansowane w całości z budżetu UE³. Koszty programu Copernicus są z kolei pokrywane w przybliżeniu w dwóch trzecich z budżetu UE, a w pozostałej części przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA) i inne strony trzecie.

Obsługa systemów satelitarnych oraz rozmieszczenie nowych satelitów będzie pociągać za sobą istotne koszty dla budżetu UE również w przyszłości. Nowy jednolity program kosmiczny rozpoczynający się w 2021 r., który konsoliduje istniejące programy przewodnie, będzie wyposażony w budżet w wysokości ponad 14 mld euro, przy czym środki te zostaną przeznaczone na finansowanie działalności Galileo, EGNOS i Copernicus oraz ich dalszy rozwój do 2027 r.⁴.

Łańcuch wartości w ramach unijnych programów kosmicznych

Uzasadnieniem dla wszystkich trzech omawianych programów przewodnich jest przede wszystkim konieczność zapewnienia UE niezależnego dostępu do usług sektora kosmicznego, w tym do informacji na potrzeby nawigacji i pomiaru czasu oraz do danych z obserwacji Ziemi. Usługi oferowane w ramach tych programów powinny również przyczyniać się do rozwoju rynków aplikacji i usług opierających się na systemach GNSS i obserwacji Ziemi zarówno na unijnym rynku wewnętrznym, jak i poza nim. To z kolei powinno prowadzić do nowych możliwości rynkowych i przekładać się na lepszą realizację strategii „Europa 2020” i jej celów związanych z inteligentnym, trwałym wzrostem gospodarczym sprzyjającym włączeniu społecznemu⁵.

W łańcuchu wartości w ramach działań w przestrzeni kosmicznej stosuje się zazwyczaj rozróżnienie na:

• sektor kosmiczny (upstream), który obejmuje działania prowadzące do stworzenia infrastruktury kosmicznej, w tym produkcję satelitów i stacji naziemnych, wyniesienie satelitów w przestrzeń kosmiczną oraz ich obsługę;
• sektor wykorzystania danych (downstream), który obejmuje pozyskiwanie i przechowywanie danych pozyskanych w przestrzeni kosmicznej, opracowywanie produktów i usług z wykorzystaniem sygnałów lub obrazów satelitarnych (przez użytkowników pośrednich), a także użytkowników końcowych, którzy korzystają z usług nawigacji i pomiaru czasu lub aplikacji opierających się na obserwacji Ziemi w celach komercyjnych bądź w życiu codziennym⁶.

Na rys. 1 zobrazowano, jak ów łańcuch wartości przedstawia się w przypadku unijnych programów kosmicznych.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy.

Strategia kosmiczna dla Europy przyjęta przez Komisję w 2016 r.

Aby wyznaczyć długoterminową wizję europejskiej polityki kosmicznej⁷, w 2016 r. Komisja przyjęła Strategię kosmiczną dla Europy. Zważywszy na znaczne nakłady poniesione na infrastrukturę kosmiczną oraz istotne koszty jej eksploatacji, jednym z czterech celów strategicznych określonych w strategii było lepsze wykorzystanie potencjału unijnych programów kosmicznych poprzez maksymalizację ich korzyści dla społeczeństwa i gospodarki UE. Przyjmując za punkt wyjścia istniejące już ramy wdrażania unijnych programów kosmicznych, Komisja zobowiązała się w swojej strategii, że będzie zachęcać do korzystania z usług sektora kosmicznego i do wykorzystywania danych pozyskanych w przestrzeni kosmicznej oraz aplikacji w obszarach polityki UE, ilekroć będą one zapewniały skuteczne rozwiązania⁸. Ponadto zobowiązała się do dbania o to, aby unijne przepisy przyczyniały się do powszechnego korzystania z takich usług, o ile będzie to uzasadnione i korzystne, z uwzględnieniem środków wspomagających na poziomie krajowym i regionalnym. Parlament Europejski poparł te zobowiązania w dwóch rezolucjach⁹.

Aby propagować korzystanie z usług sektora kosmicznego, zarówno w programach kosmicznych, jak i w programie ramowym w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” przeznaczono na ten cel specjalne środki unijne¹⁰. Na okres 2014–2020 Komisja, Agencja Europejskiego GNSS (GSA) i podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus zaciągnęły zobowiązania na łączną kwotę około 565 mln euro. Na rys. 2 przedstawiono tę kwotę w rozbiciu na poszczególne podmioty i programy.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie danych Komisji (kwoty zobowiązań do 30.6.2020 r.).

Zarządzanie unijnymi programami kosmicznymi

Za zarządzanie unijnymi programami kosmicznymi odpowiadają Komisja, ESA oraz inne rozmaite podmioty unijne i spoza UE. Działają one we współpracy z państwami członkowskimi.

Rola Komisji

Ogólna odpowiedzialność za unijne programy kosmiczne spoczywa na Komisji, która nadzoruje ich wdrażanie i sporządza roczne programy prac dla Galileo i Copernicus. Zarządza ona także bezpośrednio niektórymi działaniami wspierającymi korzystanie z usług oferowanych w ramach Galileo i Copernicus.

W przypadku obydwu programów Komisja stoi na czele komitetu złożonego z przedstawicieli państw członkowskich i podmiotów bezpośrednio zaangażowanych w realizację danego programu, zapewniając koordynację ich działań. W przypadku programu Copernicus specjalna grupa robocza (tzw. forum użytkowników) wspomaga ów komitet w identyfikacji wymogów użytkowników, weryfikacji zgodności usługi oraz koordynacji z użytkownikami z sektora publicznego.

Rola Europejskiej Agencji Kosmicznej

ESA to organizacja międzyrządowa ustanowiona w 1975 r., która dysponuje obszerną wiedzą ekspercką na temat przestrzeni kosmicznej¹¹. Nie jest ona organem UE, ale odgrywa zasadniczą rolę w realizacji programów unijnych. Zapewnia bowiem wiedzę specjalistyczną niezbędną do technicznej koordynacji programów w zakresie koncepcji, rozwoju, udzielania zamówień i eksploatacji systemów satelitarnych¹². Równolegle ESA realizuje swoje własne programy, które wspierają rozwój technologii pozycjonowania, nawigacji i pomiaru czasu korzystających z sygnałów zapewnianych przez system GNSS i które promują korzystanie z danych z obserwacji Ziemi w nauce lub w aplikacjach komercyjnych.

Rola Agencji Europejskiego GNSS

GSA to agencja UE, która jest odpowiedzialna za nadzorowanie infrastruktury, zapewnianie świadczenia usług oraz monitorowanie i rozwój rynków usług oferowanych przez Galileo i EGNOS. Zarządzała również programem dotyczącym podstawowych elementów, w ramach którego wspierano prace nad gotowymi do wprowadzenia na rynek chipsetami, antenami i odbiornikami wykorzystywanymi w systemach EGNOS i Galileo, a także realizowano projekty dotyczące tych systemów w ramach unijnego programu „Horyzont 2020”. W nowym programie kosmicznym GSA zostanie zastąpiona przez Agencję Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego (EUSPA), do której zadań będzie należeć propagowanie korzystania z usług zapewnianych przez Galileo, EGNOS i Copernicus.

Podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus i usługi przez nie świadczone

Na program Copernicus składają się trzy komponenty, którymi zarządzają różne podmioty unijne i pozaunijne (zob. rys. 3):

• koordynacja techniczna, obsługa satelitów Sentinel i misji wspomagających prowadzonych przez ESA, państwa członkowskie lub innych partnerów międzynarodowych (tzw. komponent kosmiczny), a także udostępnianie surowych danych. Zadania te leżą w kompetencji ESA i Europejskiej Organizacji Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych (EUMETSAT), będącej organizacją pozaunijną. EUMETSAT będzie również obsługiwać przyszłe misje Sentinel 4, 5 i 6;
• zapewnianie usług w ramach programu Copernicus (tzw. komponent usługowy);
• gromadzenie danych pomocniczych z naziemnych, morskich lub powietrznych systemów monitorowania (tzw. komponent in situ), za co odpowiadają państwa członkowskie bądź które to dane są przekazywane przez określone podmioty z własnej inicjatywy.

Źródło: Komisja Europejska.

Usługi oferowane w ramach programu Copernicus to produkty lub aplikacje opierające się na danych, które mają zastosowanie w monitorowaniu obszarów morskich i lądowych, atmosfery i zmiany klimatu oraz w zarządzaniu kryzysowym i w dziedzinie bezpieczeństwa. Wykorzystują one surowe dane z satelitów Sentinel i innych satelitów oraz dane pomocnicze. Obecnie w ofercie jest ponad 500 takich produktów, a ich liczba nieustannie rośnie (zob. przykłady w ramce 1). Użytkownikami surowych danych i samych produktów są przede wszystkim eksperci, którzy łączą je z danymi z innych źródeł, a następnie wykorzystują w badaniach naukowych lub przetwarzają w celu opracowania aplikacji dla użytkowników końcowych, takich jak organy publiczne, przedsiębiorstwa lub konsumenci. Dane i usługi Copernicus są finansowane w ramach programu, ale udostępniane bezpłatnie i co do zasady nie powinny kolidować z ofertą usług komercyjnych.

Ramka 1

Przykłady produktów programu Copernicus

System CORINE Land Cover (CLC)

System CLC zapewnia wszystkim państwom członkowskim zharmonizowane informacje dotyczące pokrycia terenu i użytkowania gruntów. Dane z tego systemu są wykorzystywane przykładowo do opracowywania aplikacji lub analiz na potrzeby planowania miejskiego i przestrzennego, jak również w produktach geoprzestrzennych takich jak oprogramowanie nawigacyjne.

Analiza i prognozowanie fal na Morzu Śródziemnym

Produkt ten zapewnia analizę i prognozę fal na Morzu Śródziemnym. Dane wykorzystywane są przykładowo w aplikacjach używanych przez władze portowe, armatorów statków handlowych lub na potrzeby misji poszukiwawczo-ratowniczych.

Źródła: usługa monitorowania obszarów lądowych i usługa monitorowania środowiska morskiego w ramach programu Copernicus.

Rola państw członkowskich

Państwa członkowskie odgrywają istotną rolę we wspieraniu korzystania z usług unijnego sektora kosmicznego. Działają one we współpracy z UE i innymi podmiotami, ale mogą również przyjmować własne strategie lub programy kosmiczne oraz samodzielnie podejmować działania wspierające korzystanie z usług zapewnianych przez unijne programy kosmiczne, bez obowiązku ich koordynowania z Komisją. Usługa publiczna o regulowanym dostępie w ramach programu Galileo (zob. pkt 02) stanowi bezpośrednią odpowiedź na potrzeby organów krajowych. Obok instytucji i organów UE oraz innych organizacji międzynarodowych organy krajowe, regionalne lub lokalne w Europie, którym powierzono definiowanie, realizację, egzekwowanie lub monitorowanie usługi lub polityki publicznej, należą do grona „podstawowych użytkowników” programu Copernicus¹³.

Zakres kontroli i podejście kontrolne

W ramach kontroli dokonano oceny skuteczności działań podejmowanych przez Komisję, które miały na celu propagowanie korzystania z usług zapewnianych przez unijne programy kosmiczne z myślą o osiągnięciu dzięki tym usługom zakładanych korzyści społecznych i gospodarczych.

Kontrolerzy zbadali w szczególności, czy Komisja:

1. opracowała kompleksową i przyszłościową strategię na rzecz powszechniejszego korzystania z usług oferowanych w ramach unijnych programów kosmicznych, która obejmowałaby wszystkie zaangażowane podmioty;
2. ustanowiła rzetelne systemy umożliwiające ocenę korzyści płynących z unijnych programów kosmicznych oraz monitorowanie stopnia osiągnięcia celów strategicznych tych programów;
3. podjęła skuteczne działania w celu upowszechnienia korzystania z tych usług;
4. poczyniła odpowiednie kroki z myślą o stworzeniu ram regulacyjnych sprzyjających powszechniejszemu korzystaniu z usług oferowanych w ramach programów Copernicus i Galileo.

Wyniki niniejszej kontroli oraz sformułowane w jej toku zalecenia przyniosą wartość dodaną, przyczyniając się do skuteczniejszego promowania przez Komisję w nowych wieloletnich ramach finansowych na lata 2021–2027 korzystania z usług zapewnianych w programach kosmicznych Galileo i Copernicus, a także przekładając się na lepsze monitorowanie postępów w realizacji celów tych programów.

W tym kontekście Trybunał dokonał przeglądu podejścia i działań podejmowanych przez Komisję, GSA i podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus, mających na celu wspieranie korzystania z usług zapewnianych przez programy kosmiczne Galileo i Copernicus.

Kontrolą objęto próbę 30 działań sfinansowanych od 2014 r. W skład tej próby weszły kluczowe działania Komisji i pozostałych podmiotów podejmowane z myślą o szerokim upowszechnieniu korzystania z usług unijnego sektora kosmicznego, jak również dotacje na poszczególne projekty w ramach unijnego programu „Horyzont 2020”. Ponadto Trybunał skorzystał z pomocy zewnętrznych ekspertów przy ocenie jakości projektów i w ogólnych kwestiach technicznych.

Kontrolerzy Trybunału odbyli także spotkania z przedstawicielami podmiotów odpowiedzialnych za koordynację i wdrażanie krajowej polityki kosmicznej w Czechach, Niemczech, we Francji i Włoszech. Te państwa członkowskie zostały wybrane spośród krajów, które przyjęły własną strategię lub plan na rzecz powszechniejszego korzystania z usług zapewnianych przez unijne programy kosmiczne. Kontrolerzy spotkali się również z przedstawicielami rozmaitych organizacji reprezentujących europejski przemysł downstream¹⁴.

Ze względu na bardzo szczególny charakter oraz niewielkie znaczenie finansowe kontrolerzy nie uwzględnili w niniejszej kontroli systemu EGNOS ani działań wspierających korzystanie z usługi publicznej o regulowanym dostępie w ramach programu Galileo, która podlega osobnym przepisom i wiąże się z osobnymi działaniami.

Uwagi

Brak jest jak dotychczas kompleksowej strategii UE, która obejmowałaby korzystanie z usług sektora kosmicznego

Niektóre z celów w zakresie wspierania korzystania z usług unijnego sektora kosmicznego nie zostały wystarczająco zdefiniowane

Jak zauważono powyżej (zob. pkt 05), obydwa unijne programy kosmiczne są ściśle powiązane z celem promowania rozwoju rynków usług i aplikacji opierających się na danych z GNSS i obserwacji Ziemi, a tym samym przyczyniają się do osiągnięcia ogólnych celów polityki związanych z inteligentnym, trwałym wzrostem gospodarczym sprzyjającym włączeniu społecznemu. Ponieważ jednak w ramach prawnych regulujących te programy cele zostały określone jedynie w bardzo ogólny sposób, Trybunał sprawdził, czy Komisja opracowała kompleksową i przyszłościową strategię na rzecz promowania korzystania z usług, która obejmowałaby wszystkie zaangażowane podmioty, a także czy wyznaczyła realistyczne wartości docelowe i rezultaty.

W Strategii kosmicznej dla Europy z 2016 r. (zob. pkt 07) w bardzo ogólny sposób opisano cele i działania na rzecz wspierania korzystania z usług Galileo i Copernicus. Komisja miała podejmować wysiłki w celu maksymalizacji korzyści płynących z unijnych programów kosmicznych, lepszego powiązania sektora kosmicznego z innymi dziedzinami polityki i obszarami gospodarki na poziomie UE i we wszystkich państwach członkowskich oraz optymalizacji korzyści, jakie przestrzeń kosmiczna przynosi społeczeństwu i szeroko pojętej gospodarce UE¹⁵. Wspomniano również o ogólnych działaniach, jakie należy podjąć, aby osiągnąć ten cel, takich jak wprowadzenie systemu Galileo na konkretne rynki, prowadzenie kampanii informacyjnych, wspieranie sieci użytkowników systemu Copernicus oraz zapewnienie lepszego dostępu do danych z tego systemu¹⁶.

W strategii Komisja nie określiła korzyści, jakie należy osiągnąć, ani nie wyznaczyła jasno zdefiniowanych wartości docelowych bądź priorytetów, które pozwoliłyby zrozumieć, czego realistycznie można oczekiwać, jeśli mowa jest o „maksymalizacji” korzyści. Nie wyznaczyła też ram czasowych, w jakich korzyści te miałyby się urzeczywistnić, ani nie ustanowiła odpowiednich wskaźników umożliwiających monitorowanie osiągniętych korzyści. Z tego względu od samego początku trudno było ocenić, czy podjęte działania faktycznie przyczyniały się do osiągnięcia celów strategicznych i zakładanych rezultatów.

Podejście Komisji w zakresie propagowania wykorzystania programów Galileo i Copernicus jedynie częściowo opiera się na mierzalnych wartościach docelowych

Na potrzeby obydwu programów kosmicznych Komisja opracowuje roczne programy prac, które zawierają plany realizacji z wyszczególnieniem działań i środków finansowych na ich realizację¹⁷. Celem rocznych programów prac jest umożliwienie finansowania działań i monitorowania działalności Komisji, GSA i podmiotów odpowiedzialnych za realizację programu Copernicus.

W przypadku programu Galileo Komisja nie opracowała jak dotąd kompleksowej strategii, która wspierałaby korzystanie z jego usług na większą skalę. Ponadto, mimo iż w rocznym programie prac wspomniano o ogólnych celach takich jak „podnoszenie poziomu wiedzy” czy „rozwój rynku i standardów”, a także wskazano główne działania i cele pośrednie, w przypadku wielu działań nie wyznaczono żadnych mierzalnych wartości docelowych, a rezultaty planowane do osiągnięcia nie zostały jasno zdefiniowane ani określone w czasie. Przykładowo w programie prac na 2018 r. Komisja za cel postawiła sobie „wspieranie rozwoju rynków na usługi Galileo i EGNOS poza UE poprzez realizację projektów dotyczących konkretnych zastosowań oraz prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wiedzy”, a także zapewnienie, by „Galileo i EGNOS zostały odpowiednio uwzględnione w dokumentach programowych i działaniach badawczo-rozwojowych dotyczących pojazdów autonomicznych”. Z programu nie wynika jednak jasno, jakie konkretne rezultaty miałyby zostać osiągnięte w zakresie wspierania korzystania z usług i w jakim terminie Komisja planowała je osiągnąć.

GSA przyjęła strategię rozwoju rynków, a w swoich dokumentach na potrzeby wieloletniego programowania, stanowiących część ram wykonania obowiązujących ją jako agencję UE, określiła skonkretyzowane, mierzalne, osiągalne, realne i terminowe cele strategiczne. Jasno sformułowała również wartości docelowe i rezultaty swoich działań. Z uwagi na swoją rolę w programie Galileo strategia skupiała się na rozwijaniu rynków na usługi GNSS w Europie, mimo że rynek europejski to tylko jeden z potencjalnych rynków.

W przypadku programu Copernicus Komisja nie opracowała jak dotąd kompleksowej strategii, która wspierałaby korzystanie z jego usług na większą skalę. Niemniej jednak, w ramach uzupełnienia działań prowadzonych przez podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus, a także na podstawie analizy luk i zapotrzebowania na interwencję¹⁸ w 2016 r. Komisja opracowała ramy działań na rzecz upowszechniania usług programu Copernicus wśród użytkowników, które miały na celu: i) podniesienie poziomu wiedzy, ii) ułatwienie dostępu do danych i usług Copernicus, iii) wsparcie podmiotów w sektorze downstream oraz iv) wzmocnienie działań podejmowanych przez Komisję we współpracy z państwami członkowskimi i podmiotami odpowiedzialnymi za realizację programu Copernicus. Komisja przedstawiła również zestaw najważniejszych działań wspierających korzystanie z usług oferowanych w ramach tego programu¹⁹, z których większość została uwzględniona w rocznym programie prac. W przypadku wielu z nich jednak w programie prac zakładane rezultaty zostały wyrażone nieprecyzyjnie jako „wyższy poziom wiedzy” lub „większa widoczność”. Komisja nie opracowała dodatkowych dokumentów programowych, w których wyjaśniłaby, co zamierzała osiągnąć poprzez „współpracę z podmiotami na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym” bądź „wspieranie międzysektorowego wymiaru programu Copernicus” (zob. tabela 1).

W 2019 r. w ramach jednolitego unijnego instrumentu kapitałowego Komisja ustanowiła pilotażowy program InnovFin Space Equity Pilot (ISEP) mający na celu zachęcanie do inwestycji w fundusze kapitałowe ukierunkowane strategicznie na technologie kosmiczne w sektorach upstream i downstream, a także na komercjalizację oraz rozwój rynków. Projekty z sektora kosmicznego mogły również otrzymać dofinansowanie z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS), który jednak w momencie zakończenia niniejszej kontroli zapewniał wsparcie jedynie na rzecz projektów z branży kosmicznej upstream, lub z programu UE na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME)²⁰, a także – w ramach krajowych strategii inteligentnej specjalizacji – z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego²¹. Niemniej jednak instrumenty te nie zostały zaprojektowane z myślą o wspieraniu szerszego korzystania z usług unijnego sektora kosmicznego i w związku z tym nie są monitorowane pod tym kątem, co oznacza, że ich wpływ na rozpowszechnianie takich usług jest nieznany.

Komisja odpowiednio wykorzystuje dane z programu Copernicus na potrzeby monitorowania w różnych obszarach polityki, ale nie opracowała jak dotąd kompleksowej strategii na rzecz wykorzystania tych danych na szerszą skalę

W 2015 r. Komisja przeprowadziła analizę w celu określenia potencjalnych metod wykorzystania danych z programu Copernicus przez swoje służby, na przykład na potrzeby monitorowania prowadzonego w poszczególnych obszarach polityki lub w celu promowania w unijnych tekstach legislacyjnych korzystania z danych z obserwacji Ziemi.

W 2019 r. w wewnętrznej ewaluacji przeprowadzonej przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji stwierdzono, że wiele służb Komisji dostrzega wprawdzie korzyści płynące z globalnego monitorowania i korzysta z danych na potrzeby analiz, nie wykorzystuje jednak w pełni potencjału danych i informacji pochodzących z programu Copernicus i z obserwacji Ziemi²². Jak dotąd w następstwie tej ewaluacji, która nie objęła agencji ani innych organów UE, nie przeprowadzono jednak bardziej wnikliwej analizy luk, a Komisja nie opracowała strategii na rzecz powszechniejszego korzystania z danych pochodzących z programu Copernicus i innych danych z obserwacji Ziemi w ramach swoich służb oraz przez inne instytucje lub organy UE odpowiedzialne za poszczególne obszary polityki.

Nie sprecyzowano jasno roli, jaką podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus miałyby odgrywać we wspieraniu korzystania z usług programu, a przyjęte przez nie podejścia nie były jednolite

W rozporządzeniu (UE) nr 377/2014 podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus zostały zobowiązane do tego, by zapewnić korzystanie z usług programu przez sektor publiczny. W latach 2014–2020 podmioty te dysponowały łącznym budżetem w wysokości około 43 mln euro na wspieranie powszechniejszego korzystania z tych usług (zob. rys. 4).

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie danych Komisji (kwoty zobowiązań do 30.6.2020 r.).

Z ustaleń Trybunału wynika, że w umowach o delegowaniu zadań, jakie Komisja zawarła z podmiotami odpowiedzialnymi za realizację programu Copernicus, nie wskazano wyraźnie zadań tych podmiotów w zakresie propagowania usług. Poszczególne podmioty dysponowały bardzo różnymi budżetami na działania promocyjne, a ponadto w rozmaity sposób podchodziły do kwestii promowania usług i produktów programu Copernicus. Przykładowo Mercator Océan International, podmiot odpowiedzialny za usługę monitorowania środowiska morskiego w ramach programu Copernicus (CMEMS), przyjął strategię mającą na celu objęcie usługą nowych grup użytkowników. Dysponował również odrębnym budżetem przeznaczonym na wyszukiwanie projektów demonstracyjnych (tj. indywidualnych projektów na niewielką skalę w sektorze downstream), które promowały korzystanie z usługi CMEMS.

Dla porównania Europejska Agencja Środowiska, która odpowiada za paneuropejski komponent usługi programu Copernicus w zakresie monitorowania obszarów lądowych (CLMS), nie posiadała strategii wspierającej korzystanie z tego komponentu, a budżet na jego promowanie był bardzo ograniczony. Tymczasem ów komponent ma duże znaczenie z perspektywy upowszechnienia oferowanej usługi²³. Agencja nie dysponowała też dostatecznymi informacjami na temat użytkowników usług oraz tego, do jakich celów wykorzystywali oni dane.

Strategie państw członkowskich w zakresie wspierania korzystania z usług programów są ze sobą skoordynowane jedynie w ograniczonym stopniu

Państwa członkowskie i ESA ściśle współpracują ze sobą w ramach unijnych programów kosmicznych, nie są jednak zobowiązane do koordynowania swoich własnych strategii kosmicznych lub działań z Komisją bądź GSA. O ile współpraca pomiędzy ESA, która ustanowiła program wspierania rozwoju technologii pozycjonowania, nawigacji i pomiaru czasu, i GSA jest bardzo ścisła, o tyle do 2019 r. GSA otrzymywała bardzo ograniczone informacje na temat strategii i działań państw członkowskich w zakresie propagowania korzystania z usług programu Galileo.

W 2019 r. GSA przeanalizowała dostępne informacje dotyczące krajowych programów kosmicznych i stwierdziła, że 18 państw członkowskich posiada strategię kosmiczną²⁴. Cztery państwa członkowskie przyjęły szczegółowe programy krajowe na rzecz upowszechniania korzystania z usług Galileo i EGNOS, ale nie skoordynowały ich z GSA²⁵. GSA i państwa członkowskie nie uzgodniły jak dotąd wspólnych planów działania, które umożliwiłyby skoncentrowanie wysiłków na segmentach wymagających największego wsparcia ze strony UE lub spotęgowanie wpływu działań na szczeblu krajowym.

W przypadku programu Copernicus państwa członkowskie odgrywają ważną rolę, gdyż to organy krajowe, regionalne i lokalne są podstawowymi użytkownikami usług. W analizie z 2016 r.²⁶ Komisja stwierdziła, że państwa członkowskie znacznie różnią się między sobą pod względem stopnia rozwoju w tym obszarze. W tym kontekście zrealizowała ona wprawdzie szereg działań, ale nie składały się one na kompleksowe podejście strategiczne, które przewidywałoby prowadzenie różnego rodzaju działań wspierających korzystanie z usług w zależności od potrzeb. Fakt ten znalazł również odzwierciedlenie w wynikach przeprowadzonej przez Komisję w 2018 r. oceny skutków, w której zwrócono uwagę na to, że program Copernicus nie zdołał w wystarczającym stopniu przyciągnąć potencjalnych użytkowników spoza tradycyjnych grup użytkowników usług sektora kosmicznego, a także podkreślono potrzebę większego wykorzystania danych kosmicznych w innych obszarach polityki i sektorach gospodarki²⁷.

Oprócz bardzo niewielkiej liczby większych podmiotów do grona europejskich dostawców aplikacji korzystających z danych z obserwacji Ziemi należy wiele wyspecjalizowanych mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw²⁸. Jeśli spojrzeć na stronę popytu, w 2016 r. ponad połowa rynku downstream w Europie w zakresie usług opierających się na obserwacji Ziemi przypadała na sektor publiczny. Rynek ten jest jednak bardzo rozdrobniony, a z usług sektora kosmicznego potencjalnie korzystać może wiele organów na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym. Taki stan rzeczy może stanowić przeszkodę dla racjonalnego pod względem kosztów korzystania z usług sektora kosmicznego przez wszystkie organy publiczne i państwa członkowskie.

W czterech państwach członkowskich wybranych do kontroli Trybunał stwierdził istotne różnice co do tego, w jaki sposób władze uwzględniły unijne programy kosmiczne w polityce krajowej i jak wspierały korzystanie z usług (zob. ramka 2).

Te inicjatywy krajowe miały potencjał do tego, by przyczynić się do większego wykorzystania aplikacji kosmicznych, ale ograniczały się do pojedynczych państw członkowskich i nie uwzględniały perspektywy rynku UE. Z ustaleń Trybunału wynika, że Komisja nie miała aktualnych informacji na temat ogólnego stanu wdrożenia poszczególnych strategii krajowych i nie brała ich pod uwagę w swoim podejściu strategicznym.

Unijne programy kosmiczne przynoszą wprawdzie korzyści, ale informacje na ten temat są ograniczone

Brak jest powszechnie uznanej koncepcji metodycznej umożliwiającej oszacowanie korzyści, jakie przynoszą usługi sektora kosmicznego

Korzystanie z usług sektora kosmicznego wiąże się z wielorakimi korzyściami gospodarczymi i społecznymi. Korzyści te mają swe źródło zarówno w sektorze upstream, jak i downstream (zob. rys. 5).

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy.

Brak jest powszechnie uznanej koncepcji metodycznej, która umożliwiałaby oszacowanie korzyści w obszarze infrastruktury kosmicznej. Nie ma też ustrukturyzowanego systemu gromadzenia danych statystycznych na temat korzyści płynących z usług sektora kosmicznego. Co więcej, nie ma oficjalnej definicji łańcucha wartości w gospodarce kosmicznej ani uzgodnionej definicji „działalności w sektorze downstream”.

W 2012 r. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) opublikowała podręcznik dotyczący pomiaru gospodarki kosmicznej, w którym zaproponowano pewne metody i źródła informacji oraz zestaw wskaźników³¹. Komisja skorzystała co prawda z niektórych informacji podanych w podręczniku, ale uznała, że przedstawione w nim metody nie są odpowiednie do pomiaru unijnej gospodarki kosmicznej, w związku z czym kierowała się swoim własnym podejściem, by oszacować korzyści społeczno-gospodarcze wynikające z programów Copernicus i Galileo. Było ono zbliżone do podejścia innych europejskich podmiotów działających w sektorze kosmicznym. Ze względu na brak powszechnie przyjętej koncepcji metodycznej trudno jest wiarygodnie oszacować korzyści zapewniane przez sektor kosmiczny, porównać je z korzyściami w innych sektorach gospodarki bądź opracować analizę kosztów i korzyści wynikających z programów kosmicznych.

W metodyce stosowanej przez Komisję w celu oszacowania korzyści wynikających z usług sektora kosmicznego występują niedociągnięcia

W 2018 r. Komisja stwierdziła, że wpływ usług zapewnianych w ramach unijnych programów kosmicznych na wzrost gospodarczy i zatrudnienie w UE przeważy ostatecznie nad znacznymi kosztami inwestycji publicznych w te programy³², a na poparcie tej oceny przedstawiła szereg badań, w których oszacowano korzyści wynikające z unijnych programów kosmicznych. Takie szacunki są istotne również w kontekście oceny oddziaływania nowych programów kosmicznych. Korzyści płynące z tego rodzaju programów powinny być szacowane na podstawie rzetelnej i – w stosownych przypadkach – spójnej metodyki oraz realistycznych danych. W związku z tym Trybunał sprawdził, czy w przypadku obydwu analizowanych programów Komisja konsekwentnie zastosowała rzetelną metodykę oraz czy badania opierały się na danych z wiarygodnych źródeł.

Gospodarcze korzyści wynikające z programów kosmicznych można wyrazić w postaci wartości dodanej brutto wypracowanej przez przedsiębiorstwa prowadzące działalność w sektorach upstream i downstream. Wartość dodana brutto odpowiada wartości wygenerowanej w sektorze produkcji i jest mierzona jako suma wszystkich dochodów uzyskanych w procesie wytwarzania wyrobów i usług, powiększona o podatki od produktów i importu, pomniejszona o dotacje. Metoda stosowana przez Komisję w celu oszacowania dochodów wygenerowanych w ramach programów Copernicus i Galileo była jednak niezgodna z koncepcją metodyczną przewidzianą w rozporządzeniu (UE) nr 549/2013 i wykorzystywaną do obliczania produktu krajowego brutto (PKB) w UE³³, co spowodowało, że tego rodzaju korzyści zostały oszacowane niepoprawnie.

Metodyka wykorzystana do obliczenia korzyści płynących z programu Galileo różniła się od metodyki zastosowanej w przypadku programu Copernicus. Korzyściom o charakterze niepieniężnym, takim jak wkład w przeciwdziałanie zmianie klimatu czy liczba osób ocalonych dzięki globalnemu systemowi nawigacji satelitarnej, przypisano wartości pieniężne, co spowodowało, że te same korzyści zostały ocenione w różny sposób. Przykłady niedociągnięć w obliczeniach dotyczących korzyści, jakie wynikają z unijnych programów kosmicznych, przedstawiono w ramce 3. W rezultacie wpływ gospodarczy na wzrost i zatrudnienie może być niedoszacowany, zaś ogólne korzyści faktycznie wynikające z programów mogą być przeszacowane.

Komisja nie posiada informacji ani właściwych kluczowych wskaźników efektywności, by monitorować korzystanie z usług programów

Zarówno w rozporządzeniach nr 1285/2013 i 377/2014 dotyczących odpowiednio programu Galileo i systemu EGNOS oraz programu Copernicus, jak i w nowym rozporządzeniu ustanawiającym unijny program kosmiczny na Komisję nałożono obowiązek regularnego monitorowania osiąganych wyników. Określono również podstawowe wskaźniki efektywności³⁴. Oprócz aspektów technicznych, takich jak dostępność usług lub danych, Komisja jest zobowiązana regularnie monitorować wpływ oferowanych usług na różne sektory gospodarki, a także analizować, czy odnośne branże UE faktycznie zwiększają swój udział w światowym rynku downstream korzystającym z danych z nawigacji satelitarnej i obserwacji Ziemi. W tym celu należy zdefiniować odpowiednie wskaźniki, które będą służyć za podstawę do oceny efektów programów.

Na potrzeby programu Galileo GSA zapewnia zasadniczo użyteczne i spójne kluczowe wskaźniki efektywności, które pokazują osiągnięte postępy. Z biegiem czasu liczba wskaźników produktu i rezultatu zwiększyła się jednak do 97, co sprawiło, że monitorowanie stało się skomplikowane. Niektóre ze wskaźników są przedstawiane bez odnośnego kontekstu, w związku z czym ich interpretacja jest utrudniona. Przykładowo wskaźnik dotyczący przedsiębiorstw, które wprowadzają do obrotu produkty korzystające z danych Galileo, pokazuje, jak zmieniała się ich liczba z roku na rok, ale nie zapewnia informacji na temat ich udziału w danym rynku. Ponadto brak jest wskaźników mierzących koszty i korzyści działań podejmowanych przez GSA z myślą o rozwijaniu określonych rynków ze względu na ich znaczenie strategiczne i gospodarcze. W momencie zakończenia niniejszej kontroli GSA prowadziła już prace nad nowym, uproszczonym zestawem wskaźników.

Jeśli chodzi o korzystanie z usług zapewnianych w ramach programu Copernicus, Komisja monitoruje kluczowe parametry, takie jak wzrost liczby użytkowników zarejestrowanych przez ESA lub inne podmioty odpowiedzialne za realizację programu, ilość pobranych danych czy liczba zorganizowanych szkoleń bądź wydarzeń promocyjnych. Informacje na temat liczby użytkowników są jednak tylko częściowe, jako że mogą oni zarejestrować się również na krajowych platformach dystrybucji danych bądź w systemach innych podmiotów trzecich. ESA i pozostałe podmioty odpowiedzialne za realizację programu mają ponadto trudności, by pozyskać informacje, kto i w jakich celach faktycznie korzysta z danych pochodzących z programu Copernicus. W odniesieniu do podmiotów odpowiedzialnych za realizację programu Copernicus Komisja nie sformułowała jasno kluczowych wskaźników efektywności w zakresie wspierania korzystania z usług, a sprawozdawczość tych podmiotów nie była zharmonizowana. Trudno również stwierdzić, w jakim stopniu korzystano z usług zapewnianych w ramach programów, opierając się na liczbie zorganizowanych szkoleń lub wydarzeń promocyjnych.

W rozporządzeniu (UE) nr 377/2014 na Komisję nałożono obowiązek monitorowania wykorzystania danych i informacji pochodzących z programu Copernicus za pomocą określonych wskaźników rezultatu. Monitorowaniem mieli być objęci podstawowi użytkownicy, w tym organy krajowe, regionalne lub lokalne, a także aspekty takie jak penetracja rynku, rozwój istniejących rynków, tworzenie nowych rynków oraz konkurencyjność europejskich operatorów usług w sektorze downstream³⁵. Ze względu na różnorodność potencjalnych zastosowań danych i usług z programu Copernicus Komisji trudno jest jednak pozyskać odpowiednie zagregowane dane na potrzeby tych wskaźników. W 2019 r. Komisja opublikowała raport rynkowy, w którym podano, że w 2017 r. około 72% przedsiębiorstw w Europie zajmujących się obserwacją Ziemi korzystało już z danych lub usług programu Copernicus, w porównaniu z 66% w 2016 r.³⁶ Bardzo niewiele dostępnych było jednak informacji na temat stopnia korzystania z tych usług przez podstawowych użytkowników programu bądź na temat tego, w jakim zakresie usługi te przyczyniły się do wzmocnienia konkurencyjności europejskich operatorów w sektorze downstream.

Zaobserwowano znaczne postępy, jeśli chodzi o umożliwienie korzystania z usług programu Galileo, ale kluczowe elementy niezbędne do pełnego wykorzystania jego potencjału nie są jeszcze dostępne

Obok amerykańskiego systemu GPS i rosyjskiego systemu GLONASS Galileo to trzeci globalny system nawigacji satelitarnej zapewniający usługi nawigacji i pomiaru czasu. W momencie uruchomienia pierwszych usług w 2016 r. program Galileo był już opóźniony o osiem lat w stosunku do pierwotnych założeń³⁷. GPS miał znaczną przewagę jako pierwszy na świecie otwarty system nawigacji satelitarnej i jest obecnie wykorzystywany przez większość odbiorników. Usługi zapewniane w ramach programu Galileo charakteryzują się wprawdzie większą precyzją niż w przypadku innych usług GNSS, po tym jednak, jak w 2019 r. doszło do poważnego incydentu, w następstwie którego system był niedostępny przez sześć dni, zaangażowane podmioty (GSA, Komisja i ESA) musiały podjąć konsekwentne działania w celu zapewnienia większej stabilności, niezawodności i odporności systemu. Co więcej, inni operatorzy mogą wkrótce osiągnąć zbliżony poziom precyzji. Obecnie trwa proces wynoszenia na orbitę satelitów GPS nowej generacji, które wykazują się większą precyzją i mają zostać oddane do eksploatacji w nadchodzących latach.

W tym kontekście GSA musiała wskazać segmenty rynku o największym potencjale z punktu widzenia usług zapewnianych przez program Galileo i opracować działania na rzecz ich rozwoju. Trybunał sprawdził, czy GSA przeprowadziła odpowiednią analizę rynku oraz czy podjęte przez nią działania stanowiły odpowiedź na jasno określone potrzeby, były ukierunkowane na rozpowszechnianie usług programu Galileo i miały wymierny wpływ na korzystanie z tych usług.

Dalsze zainteresowanie usługami programu Galileo zależy przede wszystkim od dostępności kluczowych funkcji

Z ustaleń Trybunału wynika, że GSA prawidłowo zidentyfikowała najważniejsze obecnie segmenty rynku usług GNSS, takie jak smartfony, producenci samochodów czy producenci urządzeń geodezyjnych, a ponadto poprawnie określiła ich wymogi.

Nawiązała także bliską współpracę z producentami urządzeń na całym świecie i dążyła do poprawy dostępności na rynku chipów i odbiorników przystosowanych do obsługi systemu Galileo. Istotnym osiągnięciem był fakt, że do 2020 r. czołowi dostawcy, którzy odpowiadają za ponad 95% rynku chipsetów GNSS, produkowali chipy i moduły przystosowane do obsługi Galileo, a odbiorniki kompatybilne z systemem Galileo są dostępne w wielu segmentach rynku i zazwyczaj współpracują również z pozostałymi globalnymi systemami nawigacji satelitarnej. Przekłada się to na ogólnie większą dokładność usług nawigacji, nie oznacza jednak, że w urządzeniach lub odbiornikach sygnał pozyskiwany jest priorytetowo z systemu Galileo. GPS jest wciąż bardzo rozpowszechniony na rynku i minie sporo czasu, zanim większość użytkowników w rozmaitych segmentach rynku przejdzie na technologie kompatybilne z systemem Galileo.

Kluczowe elementy systemu Galileo (tzw. czynniki wyróżniające) to usługa wysokiej dokładności (HAS) oraz usługa uwierzytelnienia komunikatu nawigacyjnego (OSNMA). Usługa OSNMA polega na opatrzeniu sygnałów nawigacyjnych podpisem cyfrowym w celu zapewnienia ich autentyczności. Komercyjna usługa uwierzytelnienia (CAS), zapewniająca z kolei zaszyfrowany sygnał Galileo, powinna umożliwić ochronę przed atakami przez powtórzenie. Tego typu usługi nie są oferowane przez pozostałe globalne systemy nawigacji satelitarnej i tym samym stanowią wyjątkowy atut systemu Galileo. CAS to również jedyna usługa w ramach programu Galileo, którą Komisja planowała udostępnić za opłatą, w związku z czym może ona generować dochody dla budżetu UE.

Choć planowano, że system Galileo będzie w pełni operacyjny do końca 2020 r., jak dotąd nie osiągnął on tego statusu. Wystąpiły dalsze opóźnienia w pracach nad rozwojem usług HAS I OSNMA, a odnośne testy są planowane na 2021 r., tak aby umożliwić producentom w poszczególnych branżach dokonanie walidacji kompatybilnych odbiorników. Usługi te mogą być zatem dostępne dopiero od 2024 r. Usługa CAS jest z kolei nadal na etapie uzgodnień i nie wiadomo, kiedy zostanie uruchomiona. Taki stan rzeczy nie stoi wprawdzie na przeszkodzie, by rozwijać potencjalne rynki, może jednak spowodować, że trudno będzie pozyskać rynek na usługi programu Galileo, a tym samym niełatwo będzie zdyskontować znaczne nakłady poniesione na ten program, zanim inne globalne systemy nawigacji satelitarnej zaczną oferować podobne usługi.

Działania na rzecz rozwijania usług Galileo i powszechniejszego z nich korzystania wykazują się dobrą jakością, nadal istnieje jednak ryzyko, że usługi te nie będą faktycznie wykorzystywane

Od 2014 r. GSA wydała około 22 mln euro na rozwijanie rynków i propagowanie usług Galileo i EGNOS. Do połowy 2020 r. w ramach programu „Horyzont 2020” przyznała także dotacje w wysokości 141 mln euro na rzecz 79 projektów i udzieliła wsparcia na kwotę około 41 mln euro na rzecz 14 projektów w ramach swojego programu dotyczącego podstawowych elementów.

Trybunał zaobserwował, że od momentu publikacji zaproszenia do składania wniosków do ukończenia projektu mogą minąć ponad cztery lata. Zważywszy na to, że rynki nowoczesnych technologii szybko się rozwijają, istnieje zatem ogólne ryzyko, że projekty staną się przestarzałe, jeszcze zanim dostępne będą ich rezultaty.

W ramach próby kontrolnej (zob. pkt 21) Trybunał dokonał przeglądu ośmiu działań, które były zakończone w momencie przeprowadzania kontroli i które zostały objęte wsparciem przez GSA z programu „Horyzont 2020”, programu dotyczącego podstawowych elementów bądź w ramach rozwijania rynków. Z ustaleń Trybunału wynika, że działania te zasadniczo dotyczyły jasno określonych potrzeb technicznych lub były ukierunkowane na obiecujące segmenty rynku, a ponadto wykazywały się odpowiednią jakością pod względem technicznym i przyniosły zakładane produkty w zaplanowanych ramach czasowych. Niektóre rynki nie są jednak jeszcze w pełni rozwinięte, w związku z czym wkład projektów w rozpowszechnienie usług będzie można ocenić dopiero w dłuższej perspektywie. W innych przypadkach z kolei stopień wykorzystania usług może zależeć od tego, czy klienci potencjalnie zainteresowani nowatorskimi rozwiązaniami będą dysponować niezbędnymi środkami finansowymi (zob. ramka 4).

Działania Komisji na rzecz powszechniejszego wykorzystania danych z programu Copernicus były rozdrobnione i nie wykorzystywano synergii między nimi

Wiele kluczowych działań Komisji nie miało jasno sformułowanych celów i było rozdrobnionych, a ponadto brakowało środków na ich realizację

Od 2014 r. Komisja przeznaczyła około 30 mln euro na bezpośrednie wsparcie powszechniejszego korzystania z usług programu Copernicus. Ponadto udostępniono około 83 mln euro na opracowanie nowych metod ułatwiających dostęp do danych z tego programu. W ramach programu „Horyzont 2020” udzielone zostały dotacje w wysokości 194 mln euro na rzecz 79 projektów ukierunkowanych na wspieranie rozwoju rynków i rozwój usług zapewnianych przez program Copernicus. Trybunał dobrał do próby i przeanalizował sześć kluczowych działań, na które Komisja udzieliła bezpośredniego wsparcia (zob. pkt 30), oraz osiem projektów sfinansowanych w ramach programu „Horyzont 2020”, które miały na celu rozpowszechnienie usług i były ukończone w momencie przeprowadzania kontroli.

Aby propagować wiedzę na temat programu Copernicus, Komisja ustanowiła sieci Copernicus Academy i Copernicus Relays. Celem tej pierwszej jest wspieranie korzystania z usług przez uczelnie wyższe i ośrodki badawcze poprzez zapewnianie publicznym organizacjom badawczym odpowiednich materiałów i informacji. Sieć Copernicus Relays ma z kolei przyczyniać się do lepszego zrozumienia potrzeb użytkowników, rozpowszechniania wiedzy na temat programu na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym oraz popularyzowania najlepszych praktyk.

Trybunał ustalił, że od 2017 r. Komisja nawiązała współpracę z ponad 160 podmiotami zrzeszonymi w sieci Copernicus Academy we wszystkich 27 państwach członkowskich i niektórych państwach trzecich, jak również z ponad 90 partnerami uczestniczącymi w pracach sieci Copernicus Relays, w tym z władzami krajowymi, agencjami rządowymi, klastrami innowacji, przedsiębiorstwami z sektora kosmicznego, instytutami uniwersyteckimi i organizacjami non-profit. W 2019 r. w ramach sieci Copernicus Relays zorganizowano około 200 wydarzeń informacyjnych. Należy jednak zauważyć, że podmioty partnerskie nie otrzymują bezpośredniego finansowania, brak jest też informacji, czy przyczyniają się one do długofalowego strukturalnego upowszechnienia usług wśród użytkowników na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym.

Zgodnie z założeniami Strategii kosmicznej dla Europy z 2016 r. Komisja wspierała również przedsiębiorstwa typu start-up. W tym celu organizowała ona rozmaite wydarzenia i współfinansowała nagrody za nowatorskie pomysły (w ramach hakatonów i konkursu „Copernicus Masters”), a także stworzyła programy „Copernicus Accelerator” i „Copernicus Incubation”. Ze środków programu „Copernicus Accelerator” finansowano co roku coaching dla około 40 innowacyjnych przedsiębiorstw prowadzony przez doświadczonych mentorów, zaś w ramach programu „Copernicus Incubation” około 20 innowacyjnych przedsiębiorstw korzystających z usług Copernicus otrzymało dotację w wysokości 50 000 euro, która stanowiła dodatkowe wsparcie w stosunku do środków otrzymanych już z innych inicjatyw na rzecz inkubacji, na przykład w ramach inkubatorów przedsiębiorczości ESA. Liczba przedsiębiorstw start-up, którym udzielono wsparcia, była jednak niewielka, a Komisja nie sprecyzowała, jakie cele zamierza osiągnąć w ten sposób. Po upływie okresu objęcia wsparciem w zakresie przyspieszenia rozwoju lub inkubacji nie monitorowano już dalej postępów przedsiębiorstw w tym obszarze. W związku z tym jest zbyt wcześnie, by stwierdzić, czy te dwie inicjatywy w skuteczny i efektywny sposób przyczyniły się do wsparcia przedsiębiorstw start-up.

Kolejne kluczowe działanie, ramowa umowa o partnerstwie Caroline Herschel, miało na celu zacieśnienie współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi. W ramach tej umowy podmioty publiczne (takie jak agencje kosmiczne czy ośrodki badawcze) w 22 państwach członkowskich zaproponowały Komisji projekty do realizacji i przyznały dotacje na działania dotyczące jednego z trzech celów szczegółowych („szczebli”), przy czym do 85% kosztów było pokrywane z budżetu UE (zob. tabela 2).

Ramowa umowa o partnerstwie umożliwia Komisji bezpośrednie wspieranie korzystania z usług wspólnie z partnerami krajowymi, co przekłada się na spotęgowanie wpływu działań podejmowanych przez Komisję. Z uwagi jednak na to, że działania takie jak warsztaty, szkolenia oraz projekty na poszczególnych szczeblach miały niewielką skalę i nie były ze sobą powiązane, wdrażanie samej umowy przebiegało fragmentarycznie. Spodziewany ogólny wpływ tej umowy oraz jej związki z krajowymi strategiami na rzecz propagowania usług nie zostały dostatecznie doprecyzowane. Przykładowo w programie przewidziano działania ukierunkowane na opracowanie katalogu najlepszych praktyk, który miał posłużyć za źródło inspiracji dla nowych użytkowników programu Copernicus w sektorze publicznym oraz zapewniać informacje na temat możliwości wykorzystania przez organy administracji publicznej usług oferowanych w ramach tego programu. Korzystanie z danych z obserwacji Ziemi jest jednak skomplikowane i wymaga odpowiedniej wiedzy specjalistycznej, w związku z czym działania objęte wsparciem z ramowej umowy o partnerstwie pociągają za sobą konieczność podjęcia środków uzupełniających, takich jak zatrudnienie ekspertów w organach krajowych, co nie zostało zapewnione.

Na 2018 r., który był pierwszym rokiem realizacji programu, Komisja przewidziała w budżecie wkład w wysokości 6 mln euro. W momencie przeprowadzania kontroli wiele projektów było jednak opóźnionych, co wynikało głównie z opóźnień w podpisywaniu umów o dofinansowanie lub umów na realizację, a także ze zwłoki w wypłacie płatności zaliczkowych. W przypadku działań przewidzianych w programie prac na 2019 r. zaplanowane finansowanie ze środków UE w kwocie 8 mln euro zostało przyznane ze znacznym opóźnieniem. Umowy o dofinansowanie mogły zatem zostać podpisane dopiero we wrześniu 2020 r., a na ten moment finansowanie działań z programu prac na 2020 r. wciąż było niepewne.

Projekty finansowane ze środków programu „Horyzont 2020” charakteryzują się zasadniczo dobrą jakością, nie można jednak ocenić ich wpływu na stopień korzystania z usług programu Copernicus

Program „Horyzont 2020” stanowił istotny filar działań podejmowanych przez Komisję z myślą o propagowaniu usług programu Copernicus. Odnośne działania zostały uwzględnione w sekcji programu dotyczącej przestrzeni kosmicznej, ale wnioskodawcy korzystający z danych z obserwacji Ziemi mogli również ubiegać się o wsparcie w ramach pozostałych sekcji programów prac „Horyzont 2020”, niezwiązanych z polityką kosmiczną³⁸.

Trybunał dokonał przeglądu zaproszeń do składania wniosków dotyczących korzystania z usług programu Copernicus, które zostały ogłoszone w ramach programów prac „Horyzont 2020” na lata 2014/2015 i 2016/2017, a w przypadku ośmiu zakończonych projektów sprawdził, czy przyczyniły się one do korzystania na większą skalę z usług tego programu.

Skontrolowane projekty były przekonujące pod względem technicznym i osiągnęły większość celów wyznaczonych w programach prac. W przypadku trzech z sześciu projektów ukierunkowanych na rozwój rynków nie było jednak jasne, czy beneficjentom udało się wypracować usługi, które byłyby źródłem wysokich obrotów dla uczestników lub które przyczyniłyby się do szerszego korzystania z danych zapewnianych przez program Copernicus. Trybunał zauważył również, że w przypadku niektórych zaproszeń do składania wniosków wyznaczono wprawdzie bardzo ambitne cele pod względem oddziaływania, ale ze względu na niewielką liczbę projektów objętych wsparciem osiągnięcie tych celów było mało prawdopodobne (zob. ramka 5).

Komisja zapewnia łatwiejszy dostęp do danych z programu Copernicus, ale potencjał w zakresie uzyskiwania synergii nie jest wykorzystywany

Odpowiedni dostęp do danych i produktów programu Copernicus ma kluczowe znaczenie dla skutecznego korzystania z jego usług. W związku z tym Trybunał przeanalizował, czy Komisja zapewniała dostęp do takich danych i usług, mając na względzie racjonalność kosztów i dążenie do wypracowania synergii.

ESA i EUMETSAT utworzyły centra przetwarzania danych, skąd użytkownicy mogli pobierać surowe dane pochodzące z satelitów Sentinel. W ramach infrastruktury 13 państw członkowskich UE³⁹ sfinansowało i prowadziło krajowe serwery lustrzane z danymi z programu Copernicus, tzw. współpracujące segmenty naziemne, z których część zapewnia użytkownikom dodatkowe usługi. Z kolei podmioty odpowiedzialne za komponenty usługowe udostępniały produkty programu Copernicus za pomocą własnych narzędzi zapewniających dostęp do danych.

Ponieważ ilość danych i informacji generowanych w programie Copernicus stwarzała trudności w przypadku tradycyjnego pobierania danych, w 2016 r. utworzono grupę zadaniową składającą się z przedstawicieli Komisji, ESA, EUMETSAT, państw członkowskich i krajów uczestniczących w programie Copernicus, która zaproponowała przyjęcie rozwiązań ułatwiających dostęp do danych i produktów programu Copernicus⁴⁰. W ramach tej inicjatywy Komisja sfinansowała opracowanie platform zapewniających usługi w zakresie dostępu do danych i informacji (DIAS). Jak dotąd nie ukończono jednak zintegrowanego segmentu naziemnego, w związku z czym dane z programu Copernicus są w dalszym ciągu udostępniane na rozmaitych platformach obsługiwanych przez ESA, podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus, państwa członkowskie i operatorów prywatnych.

Usługi DIAS są świadczone za pośrednictwem innowacyjnych platform cyfrowych, które – dzięki temu, że funkcjonują na zasadzie chmury obliczeniowej – umożliwiają użytkownikom korzystanie z dużych ilości danych z programu Copernicus i innych danych satelitarnych bez konieczności ich transferu i przechowywania we własnych sieciach komputerowych. Celem było zwiększenie konkurencji zarówno między tymi platformami, jak i względem już istniejących usług, a także poszerzenie ich oferty o dodatkowe usługi świadczone na zasadach komercyjnych, tak aby w perspektywie długoterminowej platformy te były rentowne i mogły funkcjonować niezależnie od finansowania ze środków publicznych.

Na etapie tworzenia platform DIAS nie było wiadomo, ilu potencjalnych użytkowników będzie zainteresowanych usługami oferowanymi za opłatą i czy w związku z tym uda się zapewnić długofalową rentowność platform. Ostatecznie Komisja postanowiła udzielić wsparcia na rzecz pięciu takich platform do 2021 r. Ze względu na tak niewielką ich liczbę trudniej im było pozyskać wystarczającą liczbę użytkowników i tym samym osiągnąć masę krytyczną, czerpać korzyści z efektów sieciowych i skutecznie konkurować z dostawcami spoza UE oferującymi podobne usługi. Platformy DIAS rozpoczęły działalność w połowie 2018 r., lecz stopień wykorzystania ich usług jest nadal bardzo niski w porównaniu z ogólną liczbą aktywnych użytkowników programu Copernicus, a tylko niewielka liczba użytkowników korzysta obecnie z usług za opłatą. Co więcej, Komisja nie promowała korzystania z tych usług w dostatecznym stopniu w ramach innych instrumentów takich jak program „Horyzont 2020”, nie zachęcała bowiem beneficjentów do stosowania tego nowego narzędzia na potrzeby przetwarzania danych.

Komisja nie posiada jak dotąd strategii, z której wynikałoby, jak w opłacalny sposób zintegrować dostęp do danych Copernicus i ich przetwarzania. Tylko jeden z 13 współpracujących segmentów naziemnych został zrealizowany z wykorzystaniem infrastruktury DIAS i tym samym wykazuje potencjał w zakresie współdziałania. Komisja nie sprecyzowała również, w jaki sposób dostęp do danych z programu Copernicus i innych danych satelitarnych oraz ich przetwarzanie zostaną uwzględnione w inicjatywie dotyczącej europejskiej chmury dla otwartej nauki⁴¹. Inicjatywa ta ma ogólnie na celu wyeliminowanie problemu fragmentacji infrastruktur danych w UE poprzez stworzenie infrastruktury na potrzeby przechowywania, udostępniania i ponownego wykorzystywania danych naukowych oraz wzajemną wymianę danych w ramach różnych zbiorów, w tym danych z obserwacji Ziemi.

Środki regulacyjne mogą wspierać korzystanie z usług unijnego sektora kosmicznego, nadal jednak występują braki

W Strategii kosmicznej dla Europy z 2016 r. Komisja zobowiązała się również do podjęcia środków regulacyjnych (jeżeli będą one uzasadnione i korzystne), tak by wprowadzić system Galileo na konkretne rynki lub obszary, a ponadto zadeklarowała, że w dłuższej perspektywie będzie zachęcać do przyjmowania rozwiązań kosmicznych za pośrednictwem środków normalizacyjnych.

Trybunał przeanalizował, czy Komisja skutecznie rozpoznała możliwości wprowadzenia środków regulacyjnych lub normalizacyjnych z myślą o wspieraniu korzystania z usług sektora kosmicznego oraz czy podejmowała odnośne działania. Co więcej, jako że istniejące przepisy mogą utrudniać korzystanie z takich usług (np. przepisy obowiązujące organy administracji publicznej mogą zakazywać korzystania z danych lub usług tego rodzaju), Trybunał sprawdził, czy Komisja i państwa członkowskie wybrane do kontroli poczyniły kroki w celu określenia i wyeliminowania ewentualnych barier.

Dzięki środkom regulacyjnym poszerzono wprawdzie możliwości korzystania z urządzeń kompatybilnych z systemem Galileo, ale niezbędne są dalsze wysiłki

Usługi nawigacji satelitarnej i pomiaru czasu podlegają licznym normom technicznym i regulacjom, takim jak przepisy unijne i krajowe lub normy określone w porozumieniach międzynarodowych bądź przez organizacje normalizacyjne. Tego typu środki mogą wspierać korzystanie z usług sektora kosmicznego, gdyż dzięki nim producenci urządzeń mogą normalizować swoje produkty, a systemy są interoperacyjne. Ponieważ w systemach nawigacji satelitarnej wykorzystywane są częstotliwości radiowe, normy są niezbędne również w celu ochrony sygnału przed zakłóceniami.

Komisja przyjęła już przepisy z myślą o wspieraniu korzystania z usług programu Galileo w obszarze bezpieczeństwa na drogach i służb ratunkowych⁴². W następstwie tych inicjatyw nowe samochody i telefony komórkowe są obecnie wyposażone w chipsety kompatybilne z systemem Galileo, co umożliwia ratownikom szybsze dotarcie na miejsce wypadku. Ponadto w 2020 r. zaktualizowana została odnośna norma międzynarodowa, zgodnie z którą do tamtej pory system GPS miał uprzywilejowaną pozycję jako preferowane źródło sygnałów nawigacyjnych w urządzeniach. W następstwie aktualizacji producenci mogą obecnie wybrać preferowany system nawigacji, co powinno przełożyć się na większe upowszechnienie usług Galileo.

W opublikowanym w 2017 r. badaniu Komisja wskazała braki i przyszłe potrzeby w zakresie normalizacji, mając na względzie rozpowszechnienie systemów Galileo i EGNOS na rynku, a także zaproponowała plany działania w odniesieniu do poszczególnych segmentów rynku⁴³. Opracowała również europejski plan nawigacji radiowej, który zawierał wykaz istniejących i nowo powstających systemów radionawigacji oraz obejmował ogólny przegląd ustawodawstwa unijnego w tej dziedzinie⁴⁴. Po konsultacjach z państwami członkowskimi Komisja wskazała trzy obszary priorytetowe, w których przyjęcie przepisów lub norm mogłoby przynieść korzyści⁴⁵:

• inteligentny transport i mobilność: lotnictwo załogowe, bezzałogowe i autonomiczne statki powietrzne, inteligentne systemy transportu drogowego, transport morski i kolejowy;
• inteligentne sieci wzajemnych połączeń: usługi w zakresie lokalizacji (na przykład w smartfonach), sieci urządzeń podłączonych do internetu (tzw. internet rzeczy), kontakt z organami administracji publicznej;
• inteligentne infrastruktury: usługi pomiaru czasu i synchronizacji w infrastrukturze krytycznej w obszarach takich jak energia, telekomunikacja czy transport.

Na moment zakończenia niniejszej kontroli osiągnięto umiarkowane postępy. Analiza działań Komisji i GSA w zakresie opracowywania norm kompatybilnych z systemem Galileo w sektorze downstream została uwzględniona w programie prac Galileo na 2020 r., a badania i projekty dotyczące zastosowań w obszarze ruchu lotniczego oraz transportu drogowego i morskiego są w trakcie realizacji. Aby jednak zapewnić skuteczność, konieczne jest przyjęcie uzupełniających środków regulacyjnych w tych sektorach. Tymczasem w istotnych dziedzinach, w których zastosowanie mają dane z globalnych systemów nawigacji satelitarnej, normy muszą zostać uzgodnione przez organy międzynarodowe, co może być skomplikowanym i czasochłonnym zadaniem. Ponadto w istotnych obszarach, takich jak transport drogowy, logistyka, samochody autonomiczne czy drony, wciąż brakuje szczegółowych przepisów sektorowych bądź są one niekompletne. Komisja monitoruje obecnie sytuację w tym zakresie, brak jest jednak harmonogramu, z którego wynikałoby, kiedy przyjęte zostaną odpowiednie przepisy lub normy dotyczące poszczególnych obszarów polityki lub segmentów rynku, co z kolei sprzyjałoby upowszechnieniu usług Galileo.

Trybunał zaobserwował także niewielkie postępy w zakresie inteligentnych sieci wzajemnych połączeń i łączności organów administracji publicznej (poza usługą publiczną o regulowanym dostępie). Obecnie nie ma jeszcze norm, które wzmacniałyby pozycję systemu Galileo w aplikacjach opierających się na internecie rzeczy lub sztucznej inteligencji. Jeśli chodzi o ułatwienie obywatelom komunikacji z organami administracji publicznej, działania Komisji ograniczały się do umożliwienia rolnikom korzystania z nawigacji satelitarnej w ramach projektu polegającego na stworzeniu platformy cyfrowej.

Komisja nie promuje w wystarczającym stopniu w swoich przepisach korzystania z danych z obserwacji Ziemi

Zgodnie z wnioskami z analizy przeprowadzonej przez Komisję w 2015 r. (zob. pkt 32) ustawodawstwo UE może wspierać efektywniejsze wdrażanie polityki unijnej i przyczyniać się do ograniczenia obciążeń administracyjnych. Istotnym krokiem we właściwym kierunku było przyjęcie podstawy prawnej, w której państwa członkowskie zachęca się do korzystania z danych z obserwacji Ziemi w celu monitorowania wdrażania wspólnej polityki rolnej⁴⁶. Trybunał zauważył jednak, że w innych sektorach poczyniono niewielkie postępy, choć przepisy UE mogłyby poskutkować powszechniejszym korzystaniem z danych z obserwacji Ziemi pochodzących z programu Copernicus i z innych źródeł. Jak dotąd jedynie w bardzo nielicznych przepisach unijnych, takich jak rozporządzenie 2018/841 w sprawie monitorowania użytkowania gruntów i obszarów leśnych w celu osiągnięcia unijnego celu redukcji emisji gazów cieplarnianych, przewidziano wymóg jak najlepszego wykorzystania programów Copernicus i Galileo na potrzeby gromadzenia danych⁴⁷. Ponadto Komisja nie przeprowadziła kompleksowej analizy, by ustalić, w których obszarach przepisy UE mogłyby przyczynić się do powszechniejszego korzystania z danych z obserwacji Ziemi.

Podjęto niewiele działań z myślą o wskazaniu barier regulacyjnych lub administracyjnych utrudniających korzystanie z usług sektora kosmicznego

Oprócz norm technicznych, które mogą uniemożliwiać wykorzystanie w pełni potencjału unijnych programów kosmicznych (zob. pkt 81), występować mogą również bariery regulacyjne lub administracyjne utrudniające korzystanie z usług obserwacji Ziemi czy nawigacji, przykładowo w zakresie ścigania przestępstw lub w sytuacji, gdy przepisy dotyczące udzielania zamówień nie zezwalają na korzystanie z takich usług. Ponadto korzystanie z nowych technologii opierających się na danych z satelitów Sentinel może wymagać wprowadzenia istotnych zmian w procedurach administracyjnych i systemach informatycznych⁴⁸.

Z ustaleń Trybunału wynika, że Komisja nie dysponowała usystematyzowanymi informacjami na temat tego, w jaki sposób organy administracyjne państw członkowskich wykorzystują dane pochodzące z sektora kosmicznego bądź czy istnieją bariery regulacyjne uniemożliwiające korzystanie z takich danych. We Włoszech władze krajowe powołały grupę roboczą wysokiego szczebla z zadaniem wskazania potencjalnych barier regulacyjnych na szczeblu krajowym i europejskim, które mogą negatywnie wpływać na korzystanie z produktów i usług zapewnianych przez programy Copernicus i Galileo, ale wyniki jej prac nie są jeszcze dostępne. Organy krajowe w Czechach, Niemczech i we Francji nie przeprowadziły jak dotąd takiej analizy.

Wnioski i zalecenia

Trybunał jest ogólnie zdania, że unijne programy kosmiczne Galileo i Copernicus zapewniają cenne usługi i dane, których wykorzystanie Komisja upowszechniała na różne sposoby. Komisja nie podjęła jednak wystarczających działań, by w pełni wykorzystać potencjał tych programów. Konieczne są dalsze wysiłki, by zdyskontować znaczne nakłady poniesione na realizację tych programów i tym samym osiągnąć zakładane korzyści społeczne i gospodarcze oraz wzmocnić rynek wewnętrzny UE.

W Strategii kosmicznej dla Europy z 2016 r. Komisja zobowiązała się, że będzie podejmować wysiłki w celu maksymalizacji korzyści społecznych i gospodarczych płynących z unijnych programów kosmicznych. Nie wyznaczyła jednak jasno zdefiniowanych wartości docelowych i priorytetów, które pozwoliłyby zrozumieć, czego realistycznie można oczekiwać w przypadku „maksymalizacji” korzyści. Nie określiła też ram czasowych na osiągnięcie celów (pkt 24–26).

Brak jest jak dotąd kompleksowej strategii, która wspierałaby korzystanie na większą skalę z unijnych programów kosmicznych, a podejście Komisji jedynie częściowo opiera się na skonkretyzowanych, mierzalnych, osiągalnych, realnych i terminowych celach strategicznych wskazujących jasno, jakie rezultaty powinny zostać osiągnięte (pkt 27–31).

W ramach swoich wewnętrznych struktur Komisja umiejętnie wykorzystuje dane pochodzące z programu Copernicus na potrzeby monitorowania w różnych obszarach polityki. Nie korzysta jednak w pełni z potencjału tych danych, a ponadto nie opracowała jak dotąd strategii, jak zwiększyć ich wykorzystanie zarówno przez swoje własne służby, jak i przez inne instytucje lub organy UE (pkt 32 i 33).

Komisja nie zdefiniowała w jasny sposób, jaką rolę we wspieraniu korzystania z usług miałyby odgrywać podmioty odpowiedzialne za realizację programu Copernicus. W rezultacie nie wszystkie z nich dysponowały odnośną strategią w tym zakresie i w różny sposób podchodziły do upowszechniania korzystania z usług programu (pkt 34 i 36).

Komisja i GSA otrzymywały niewiele informacji na temat podejścia i strategii państw członkowskich na rzecz powszechniejszego korzystania z usług. Państwa członkowskie wybrane do kontroli w różny sposób podchodziły do tej kwestii i pomimo obiecujących inicjatyw mających na celu zapewnienie ściślejszej współpracy sektora kosmicznego z podmiotami z innych branż brak było kompleksowych analiz pokazujących, w których obszarach usługi oferowane w ramach programu Copernicus mogłyby przyczynić się do większej skuteczności i efektywności w działaniu organów administracji publicznej. Ponadto Komisja nie uwzględniła jak dotąd rozdrobnionego charakteru rynku usług sektora kosmicznego w ramach swojego podejścia (pkt 37–42).

Aby skuteczniej wspierać korzystanie na większą skalę z usług unijnego sektora kosmicznego, Komisja powinna:

1. opracować kompleksową strategię wspierającą korzystanie z usług programów Galileo i Copernicus, która będzie obejmować wszystkie zaangażowane podmioty na różnych szczeblach, a także sprecyzować ich zadania oraz określić realistyczne i wymierne wartości docelowe, jakie należy osiągnąć;
2. wraz z państwami członkowskimi zidentyfikować obszary, w których usługi unijnego sektora kosmicznego mogłyby się przełożyć na większą efektywność i skuteczność organów administracji publicznej, a tym samym przeciwdziałać rozdrobnieniu rynków.

Termin realizacji: 2023 r.

Korzystanie z usług sektora kosmicznego wiąże się z wielorakimi korzyściami gospodarczymi i społecznymi, brak jest jednak powszechnie uznanej koncepcji metodycznej i statystycznej, która umożliwiałaby oszacowanie takich korzyści. Z tego względu trudno jest w wiarygodny sposób skwantyfikować te korzyści i porównać je z kosztami programów kosmicznych (pkt 43–45).

W szacunkach Komisji występują niedociągnięcia, jeśli chodzi o ich metodykę i zakres. Oceny korzyści wynikających z obydwu programów nie były ze sobą porównywalne, a niektóre korzyści były przeszacowane bądź niedoszacowane (pkt 46–48).

Komisja jest zobowiązana regularnie monitorować rezultaty osiągnięte w toku realizacji programów, korzystając w tym celu z kluczowych wskaźników efektywności. W przypadku programu Galileo GSA opracowała wprawdzie spójny system wskaźników produktu i rezultatu, ale ze względu na ich dużą liczbę monitorowanie jest skomplikowane, a ich interpretacja bywa utrudniona. Jeśli chodzi o program Copernicus, wskaźniki zapewniają jedynie bardzo podstawowe informacje na temat korzystania z usług, nie obejmują natomiast stopnia osiągnięcia kluczowych celów programu (pkt 49–52).

Aby w bardziej wiarygodny i spójny sposób oszacować korzyści społeczne i gospodarcze zapewniane przez usługi sektora kosmicznego oraz skuteczniej monitorować stopień osiągnięcia kluczowych celów, Komisja powinna:

1. opracować metodyczną koncepcję szacowania korzyści gospodarczych i społecznych wynikających z unijnych programów kosmicznych, uwzględniającą inne zainteresowane strony takie jak OECD, ESA i państwa członkowskie, a także zharmonizować oceny tych korzyści w oparciu o rzetelne metody i wiarygodne dane;
2. monitorować stopień osiągnięcia celów określonych w programach kosmicznych w oparciu o zestaw odpowiednich wskaźników efektywności.

Termin realizacji: 2024 r.

Osiągnięto znaczne postępy, jeśli chodzi o umożliwienie korzystania z odbiorników kompatybilnych z usługami w systemie Galileo w wielu segmentach rynku. Kluczowe elementy Galileo zostaną jednak udostępnione z dużym opóźnieniem, co może utrudnić pozyskanie rynku na te usługi (pkt 55–58).

Działania podejmowane w celu wspierania powszechniejszego wykorzystania usług programu Galileo wykazywały się odpowiednią jakością pod względem technicznym i przyniosły zakładane produkty w zaplanowanych ramach czasowych. W przypadku wielu projektów objętych przeglądem wciąż jednak nie wiadomo, czy opracowywaniu innowacyjnych produktów będzie towarzyszył rozwój odnośnych rynków, co będzie można ocenić dopiero w dłuższej perspektywie (pkt 59–61).

Kluczowe działania Komisji dotyczące programu Copernicus miały na celu rozpowszechnienie wiedzy na jego temat, a ponadto polegały na wspieraniu przedsiębiorstw start-up i zacieśnianiu współpracy z państwami członkowskimi z myślą o zwiększeniu korzystania z usług programu. Cele oraz wpływ szeregu tych działań nie były jednak jasno sprecyzowane, brakowało też informacji, jak miałyby one przyczynić się do strukturalnego upowszechnienia usług wśród użytkowników, a ponadto w przypadku niektórych z nich brakowało środków na ich realizację (pkt 62–68).

Jeśli chodzi o działania dotyczące programu Copernicus realizowane w ramach programu „Horyzont 2020”, Komisja wspierała zasadniczo projekty dobrej jakości, ale z uwagi na ich małą liczbę było mało prawdopodobne, by przyniosły one oczekiwany wpływ. W przypadku niektórych projektów nie było jasne, w jaki sposób miałyby się one przyczynić do upowszechnienia usług programu (pkt 69–71).

Komisja ułatwiła dostęp do danych z programu Copernicus i usług opartych na chmurze obliczeniowej, lecz dane są obecnie zapewniane za pośrednictwem wielu kanałów. Jak dotąd nie wykorzystuje się potencjalnej synergii między nimi, a Komisja nie podała szczegółowych informacji, w jaki sposób program Copernicus zostanie uwzględniony w inicjatywie dotyczącej europejskiej chmury dla otwartej nauki (pkt 72–77).

Aby lepiej wspierać korzystanie z usług i zapewnić sprawny dostęp do danych i produktów programów kosmicznych, Komisja powinna:

1. poczynić ustalenia techniczne i legislacyjne niezbędne w celu zapewnienia pełnej gotowości czynników wyróżniających systemu Galileo;
2. jasno sformułować cele i oczekiwane oddziaływanie kluczowych działań, a także dążyć do zapewnienia ich komplementarności z działaniami państw członkowskich;
3. opracować, we współpracy z państwami członkowskimi i innymi zaangażowanymi podmiotami, długofalowe ramy na rzecz bardziej zrównoważonego i zintegrowanego podejścia w zakresie dostępu do danych i produktów programu Copernicus, a także dążyć do tego, by w unijnych infrastrukturach opartych na chmurze obliczeniowej korzystano z rezultatów tego programu.

Termin realizacji: 2024 r.

Przyjmując rozporządzenia w obszarze bezpieczeństwa na drogach i służb ratunkowych, Komisja przyczyniła się do większego rozpowszechnienia urządzeń kompatybilnych z systemem Galileo, co powinno przełożyć się na większe wykorzystanie usług Galileo. Inne działania w obszarach priorytetowych wciąż znajdują się na etapie przygotowań i jak dotąd nie opracowano harmonogramu, z którego wynikałoby, kiedy przyjęte zostaną przepisy lub normy dotyczące poszczególnych obszarów polityki lub segmentów rynku (pkt 80–84).

Jeśli chodzi o obserwację Ziemi, Komisja nie promowała w wystarczającym stopniu za pomocą przepisów unijnych korzystania z danych zapewnianych w ramach programu Copernicus, a ponadto nie przeprowadziła dotychczas kompleksowej analizy, by ustalić, w których obszarach przepisy UE mogłyby przyczynić się do powszechniejszego korzystania z tych danych (pkt 85).

Korzystanie z usług sektora kosmicznego może być utrudnione ze względu na bariery regulacyjne lub administracyjne. Komisja ani państwa członkowskie wybrane do kontroli nie dysponowały jednak usystematyzowanymi informacjami na temat takich barier bądź sposobów ich wyeliminowania (pkt 86 i 87).

Aby wspierać i ułatwiać korzystanie na większą skalę z usług oferowanych w ramach unijnych programów kosmicznych, Komisja powinna:

1. przeprowadzić analizę w celu wskazania obszarów, w których za pomocą przepisów unijnych lub norm można by promować jak najlepsze wykorzystanie usług i produktów programu Copernicus;
2. zidentyfikować, wspólnie z państwami członkowskimi, bariery regulacyjne i administracyjne utrudniające korzystanie z usług unijnego sektora kosmicznego i wspierać państwa członkowskie w działaniach na rzecz wyeliminowania takich barier;
3. wyznaczyć terminy przyjęcia przepisów bądź norm wspierających korzystanie z usług Galileo w poszczególnych segmentach rynku i ściśle monitorować ich przestrzeganie.

Termin realizacji: 2024 r.

Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę IV, której przewodniczy Alex Brenninkmeijer, członek Trybunału Obrachunkowego, w Luksemburgu w dniu 23 marca 2021 r.

W imieniu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Klaus-Heiner Lehne
Prezes

Załączniki

Załącznik I – Środki budżetowe przeznaczone na unijne programy kosmiczne

Załącznik II – Najważniejsze działania przewidziane w Strategii kosmicznej dla Europy z 2016 r.

Załącznik III – Przepisy wspierające upowszechnienie usług zapewnianych przez program Galileo

Wykaz akronimów

C3S – usługa programu Copernicus w zakresie zmiany klimatu

CAMS – usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania atmosfery

CEMS – usługi programu Copernicus w zakresie zarządzania kryzysowego

CLMS – usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania obszarów lądowych

CMEMS – usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania środowiska morskiego

CORINE – unijny program koordynacji informacji dotyczących środowiska

COSME – unijny program na rzecz konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw

DIAS – usługi dostępu do informacji i danych

EBI – Europejski Bank Inwestycyjny

ECMWF – Europejskie Centrum Prognoz Średnioterminowych

EFI – Europejski Fundusz Inwestycyjny

EGNOS – europejski system wspomagania satelitarnego

ESA – Europejska Agencja Kosmiczna

EUMETSAT – Europejska Organizacja Eksploatacji Satelitów Meteorologicznych

EUSPA – Agencja Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego

GIS – system informacji geograficznej

GLMS – globalna usługa programu Copernicus w zakresie monitorowania obszarów lądowych

GNSS – globalny system nawigacji satelitarnej

GSA – Agencja Europejskiego GNSS

JRC – Wspólne Centrum Badawcze

OECD – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Glosariusz

Europejski System Wspomagania Satelitarnego (EGNOS) – system satelitarny, który wzmacnia sygnały GPS i umożliwia ich wykorzystanie w ramach zastosowań o kluczowym znaczeniu z punktu widzenia bezpieczeństwa (takich jak lotnictwo).

Galileo – unijny globalny system nawigacji satelitarnej.

Podstawowi użytkownicy programu Copernicus – na potrzeby rozporządzenia w sprawie programu Copernicus przyjęto, że do podstawowych użytkowników zalicza się instytucje lub organy unijne bądź organy europejskie, krajowe, regionalne lub lokalne, którym powierzono definiowanie, realizację, egzekwowanie lub monitorowanie usługi lub polityki publicznej.

Program Copernicus – unijny program obserwacji i monitorowania Ziemi, który gromadzi i przetwarza dane z satelitów i czujników naziemnych w celu zapewnienia informacji na temat środowiska i bezpieczeństwa.

Satelity Sentinel – flota satelitów zapewniających dane z obserwacji Ziemi w ramach programu Copernicus.

Segment naziemny – wszystkie naziemne elementy systemu satelitarnego wykorzystywane w celu kontrolowania satelitów i transmisji danych.

Zespół kontrolny

Sprawozdania specjalne Trybunału przedstawiają wyniki kontroli dotyczących obszarów polityki i programów UE bądź kwestii związanych z zarządzaniem w wybranych obszarach budżetowych. Trybunał wybiera i opracowuje zadania kontrolne tak, aby osiągnąć jak największe oddziaływanie, biorąc przy tym pod uwagę kryteria takie jak zagrożenia dla wykonania zadań lub zgodności, poziom dochodów lub wydatków w danym obszarze, nadchodzące zmiany oraz interes polityczny i społeczny.

Niniejsza kontrola wykonania zadań została przeprowadzona przez Izbę IV – której przewodniczy członek Trybunału Alex Brenninkmeijer – zajmującą się obszarami regulacji rynków i konkurencyjnej gospodarki. Kontrolą kierował Mihails Kozlovs, członek Trybunału, a w działania kontrolne zaangażowani byli: Edite Dzalbe, szefowa gabinetu; Laura Graudina, attaché; John Sweeney, kierownik; Sven Kölling, koordynator zadania, a także kontrolerzy: Agnieszka Plebanowicz, Maria-Isabel Quintela i Aleksandar Latinov.

Przypisy

¹ Przepisy dotyczące EGNOS i Galileo są zawarte w rozporządzeniu (UE) nr 1285/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. w sprawie realizacji i eksploatacji europejskich systemów nawigacji satelitarnej (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 1).

² Program Copernicus został ustanowiony rozporządzeniem (UE) nr 377/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r. (Dz.U. L 122 z 24.4.2014, s. 44) i opierał się na wcześniejszym programie monitorowania Ziemi (GMES) ustanowionym rozporządzeniem (UE) nr 911/2010 z dnia 22 września 2010 r. (Dz.U. L 276 z 20.10.2010, s. 1).

³ Szczegółowe informacje na ten temat przedstawiono w załączniku I.

⁴ Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program kosmiczny Unii i Agencję Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 912/2010, (UE) nr 1285/2013 i (UE) nr 377/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE (COM/2018/447 final z 6.6.2018).

⁵ Zob. art. 2 rozporządzenia (UE) nr 1285/2013 i art. 4 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 377/2014.

⁶ Zob. na przykład publikacja OECD „The Space Economy at a Glance 2007”, OECD Publishing, 2007.

⁷ Art. 189 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (Dz.U. C 326 z 26.10.2012, s. 47).

⁸ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów z 26.10.2016 pt. „Strategia kosmiczna dla Europy” (COM(2016) 705 final).

⁹ Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie rozwoju rynku kosmicznego (2016/2731(RSP) oraz z dnia 12 września 2017 r. w sprawie strategii kosmicznej dla Europy (2016/2325(INI)).

¹⁰ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1291/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020) oraz uchylające decyzję nr 1982/2006/WE (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 104).

¹¹ Państwami członkowskimi ESA są Belgia, Czechy, Dania, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Francja, Włochy, Luksemburg, Węgry, Niderlandy, Austria, Polska, Portugalia, Rumunia, Finlandia i Szwecja, a ponadto państwa spoza UE: Norwegia, Szwajcaria i Zjednoczone Królestwo. Łotwa i Słowenia są członkami stowarzyszonymi.

¹² Art. 15 rozporządzenia (UE) nr 1285/2013 i art. 10 rozporządzenia (UE) nr 377/2014.

¹³ Art. 3 ust. 9 rozporządzenia (UE) nr 377/2014.

¹⁴ Europejskie Stowarzyszenie Przedsiębiorstw Teledetekcyjnych, organizacja Galileo Services, Sieć Regionów Europejskich Wykorzystujących Technologie Kosmiczne.

¹⁵ Zob. COM(2016) 705 final, s. 3.

¹⁶ Wykaz najważniejszych działań zaplanowanych w Strategii kosmicznej dla Europy z 2016 r. przedstawiono w załączniku II.

¹⁷ Art. 27 rozporządzenia (UE) nr 1285/2013 i art. 12 ust. 2 rozporządzenia (UE) nr 377/2014.

¹⁸ Publikacja pt. „Copernicus User Uptake – Engaging with public authorities, the private sector and civil society”.

¹⁹ Publikacja DG GROW pt. „Fostering the uptake of Copernicus and space applications”, 2016, zaktualizowana w lipcu 2017 r.

²⁰ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1287/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (COSME) (2014–2020) i uchylające decyzję nr 1639/2006/WE (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 33).

²¹ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1301/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i przepisów szczególnych dotyczących celu „Inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia” oraz w sprawie uchylenia rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 289).

²² Publikacja pt. „Copernicus and Earth Observation in Support of EU policies – Part I: Copernicus Uptake in the European Commission”, 2020.

²³ Raport rynkowy pt. „Copernicus Market Report” z 2019 r., s. 32.

²⁴ Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Niemcy, Irlandia, Grecja, Francja, Włochy, Luksemburg, Węgry, Malta, Niderlandy, Austria, Polska, Portugalia, Finlandia i Szwecja.

²⁵ Belgia, Irlandia, Austria i Finlandia.

²⁶ Zob. przypis 18.

²⁷ Dokument roboczy służb Komisji towarzyszący wnioskowi dotyczącemu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program kosmiczny Unii i Agencję Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 912/2010, (UE) nr 1285/2013 i (UE) nr 377/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE (SWD(2018) 327 final z 6.6.2018, s. 11).

²⁸ Europejskie Stowarzyszenie Przedsiębiorstw Teledetekcyjnych, badanie branży z 2020 r.

²⁹ „Plan d’applications satellitaires”, 2018.

³⁰ Plan strategiczny „Space Economy”, 2016.

³¹ Podręcznik OECD pt. „OECD Handbook on Measuring the Space Economy”, OECD Publishing, 2012.

³² Ocena skutków towarzysząca wnioskowi dotyczącemu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program kosmiczny Unii i Agencję Unii Europejskiej ds. Programu Kosmicznego oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 912/2010, (UE) nr 1285/2013 i (UE) nr 377/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE (SWD(2018) 327 final z 6.6.2018, s. 7).

³³ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 549/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej (Dz.U. L 174 z 26.6.2013, s. 1).

³⁴ Art. 12 i 34 rozporządzenia (UE) nr 1285/2013 i art. 4 ust. 3 rozporządzenia (UE) nr 377/2014, a także art. 101 przyszłego rozporządzenia ustanawiającego program kosmiczny UE (zob. przypis 4).

³⁵ Art. 4 ust. 3 lit. c) i d) rozporządzenia (UE) nr 377/2014.

³⁶ Raporty rynkowe pt. „Copernicus Market Report” z 2016 i 2019 r., s. 8.

³⁷ Zob. również sprawozdanie specjalne Trybunału nr 7/2009 pt. „Zarządzanie fazą rozwoju i walidacji programu Galileo”.

³⁸ Zob. rozdział 5 ppkt iii) dwuletnich programów prac „Horyzont 2020”.

³⁹ Belgia, Czechy, Niemcy, Estonia, Irlandia, Grecja, Francja, Włochy, Luksemburg, Austria, Portugalia, Rumunia i Finlandia. Ponadto Hiszpania, Węgry i Polska planowały stworzyć platformy krajowe bądź prowadziły już prace w tym zakresie.

⁴⁰ Publikacja „Operational Implementation Plan – Proposed approach to implement the roadmap and annexes of the Integrated Ground Segment and Big Data Governance Task Force”, 15.6.2016.

⁴¹ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Europejska inicjatywa dotycząca przetwarzania w chmurze – budowanie w Europie konkurencyjnej gospodarki opartej na danych i wiedzy”, COM(2016) 178 final z 19.4.2016.

⁴² Zob. załącznik III.

⁴³ Publikacja pt. „Overview of EGNSS downstream standardisation and assessment of gaps and future needs”, 1.2.2018.

⁴⁴ Europejski plan nawigacji radiowej, 9.3.2018.

⁴⁵ Dokument roboczy służb Komisji „EGNSS downstream standards development”, SWD(2019) 454 z 20.12.2019.

⁴⁶ Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2018/746 z dnia 18 maja 2018 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 809/2014 w odniesieniu do zmiany pojedynczych wniosków i wniosków o płatność i kontroli (Dz.U. L 125 z 22.5.2018, s. 1).

⁴⁷ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/841 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie włączenia emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych w wyniku działalności związanej z użytkowaniem gruntów, zmianą użytkowania gruntów i leśnictwem do ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 i zmieniające rozporządzenie (UE) nr 525/2013 oraz decyzję nr 529/2013/UE (Dz.U. L 156 z 19.6.2018, s. 1).

⁴⁸ Sprawozdanie specjalne Trybunału nr 4/2020 pt. „Wykorzystanie nowych technologii obrazowania na potrzeby monitorowania wspólnej polityki rolnej – ogólnie odnotowano stałe postępy, ale w przypadku monitorowania w zakresie klimatu i środowiska zachodziły one wolniej”.

⁴⁹ Kucera, J., Janssens-Maenhout, G., Brink, A., Greidanus, H., Roggeri, P., Strobl, P., Tartaglia, G., Belward A., M. Dowell, Copernicus and Earth observation in support of EU policies - Part I: Copernicus uptake in the European Commission, EUR 30030 EN, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2020, ISBN 978-92-76-14559-2, doi:10.2760/024084, JRC118879.

⁵⁰ Warsztaty na temat programu Copernicus: Wzmacnianie efektów synergii w działaniach upowszechniających program Copernicus wśród użytkowników na poziomie europejskim i krajowym, 19 czerwca 2019 r.

⁵¹ https://www.nist.gov/news-events/news/2019/10/economic-benefits-global-positioning-system-us-private-sector-study

⁵² COM(2020) 66 final z 19.2.2020.

Kalendarium

Kontakt

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG

Tel. +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2021

PRAWA AUTORSKIE

© Unia Europejska, 2021.

Polityka Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystywania dokumentów jest realizowana na podstawie decyzji Trybunału nr 6/2019 w sprawie polityki otwartych danych oraz ponownego wykorzystywania dokumentów.

O ile nie wskazano inaczej (np. nie zawarto indywidualnych adnotacji o prawach autorskich), treści Europejskiego Trybunału Obrachunkowego będące własnością UE objęte są licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że ponowne wykorzystanie jest dozwolone, pod warunkiem że dokumenty zostaną odpowiednio oznaczone i zostaną wskazane dokonane w nich zmiany. W przypadku ponownego wykorzystania nie można zmieniać ich oryginalnego znaczenia ani przesłania. Trybunał nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje ponownego wykorzystania dokumentów.

W przypadku ponownego wykorzystania dokumentów wymagane jest zweryfikowanie praw autorskich, jeżeli konkretna treść wskazuje na możliwą do zidentyfikowania osobę fizyczną, tak jak zdjęcia, na których przedstawiono pracowników Trybunału lub prace stron trzecich. Uzyskanie zezwolenia na ponowne wykorzystanie dokumentu unieważnia wymienione wcześniej ogólne zezwolenie. Należy w nim wyraźnie opisać wszelkie ograniczenia dotyczące wykorzystania dokumentów.

W celu wykorzystania lub powielenia treści niebędącej własnością UE może być konieczne wystąpienie o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.

Rys. 5: ikony wykonane przez Pixel perfect, pochodzące z https://flaticon.com.

Oprogramowanie lub dokumenty objęte prawem własności przemysłowej, takie jak patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe, znaki graficzne i nazwy nie są objęte polityką Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystywania i nie jest udostępniana licencja na nie.

Na stronach internetowych instytucji Unii Europejskiej dostępnych w domenie europa.eu zamieszczane są odsyłacze do stron zewnętrznych. Trybunał nie kontroluje ich zawartości i w związku z tym zachęca użytkowników, aby we własnym zakresie zapoznali się z polityką ochrony prywatności i polityką w zakresie praw autorskich stosowanymi na tych stronach.

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nie może być wykorzystywany bez uprzedniej zgody Trybunału.

JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE

Osobiście
W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Telefonicznie lub drogą mailową
Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:

• dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),
• dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,
• drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

WYSZUKIWANIE INFORMACJI O UE

Online
Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/index_pl.

Publikacje UE
Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić na stronie: https://op.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).

Prawo UE i powiązane dokumenty
Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1952 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu.

Portal Otwartych Danych UE
Unijny portal otwartych danych (http://data.europa.eu/euodp/pl) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.