Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν με τις ενέργειές τους τη χαμηλή απορρόφηση κατά τα τελευταία έτη της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, χωρίς όμως να εστιάζουν επαρκώς στα αποτελέσματα

Σύνοψη

Σχετικά με την απορρόφηση

I

Σκοπός της πολιτικής συνοχής είναι η μείωση των αναπτυξιακών ανισορροπιών μεταξύ των διαφόρων περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Της αναλογεί το ένα τρίτο περίπου του προϋπολογισμού της ΕΕ, και υλοποιείται μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων (ΕΠ). Οι πόροι διατίθενται στην αρχή της πολυετούς περιόδου προγραμματισμού. Η ικανότητα απορρόφησης αναφέρεται στην ικανότητα ενός κράτους μέλους να δαπανήσει αποδοτικά και αποτελεσματικά τους οικονομικούς πόρους που του έχουν διατεθεί. Τα κράτη μέλη θεωρείται ότι έχουν απορροφήσει τη χρηματοδότηση μόλις λάβουν πληρωμή από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη συγχρηματοδότηση επιλέξιμων έργων. Προκειμένου να διατηρηθεί η εστίαση στα θετικά αποτελέσματα, είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να αποφεύγουν καταστάσεις κατά τις οποίες πλησιάζει το τέλος της περιόδου προγραμματισμού και παρ' όλα αυτά σημαντικό τμήμα των πόρων μένει να απορροφηθεί, καθώς η βιασύνη για απορρόφηση μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή εξέταση της οικονομικής αποδοτικότητας. Επομένως, παρόλο που η απορρόφηση είναι σημαντική για την επίτευξη των στόχων πολιτικής, δεν συνιστά αυτοσκοπό.

Πώς διενεργήσαμε τον έλεγχό μας

II

Εξετάσαμε κατά πόσον η Επιτροπή και τα κράτη μέλη ενήργησαν κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την απορρόφηση της χρηματοδότησης από το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το ΤΣ κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Πραγματοποιήσαμε επισκέψεις ελέγχου σε τέσσερα κράτη μέλη: την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, την Ιταλία και τη Ρουμανία. Ο έλεγχος κάλυψε την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Επιπροσθέτως, πραγματοποιήσαμε συγκρίσεις με τις περιόδους προγραμματισμού 2000-2006 και 2014-2020 και υπογραμμίσαμε τους κινδύνους που υπάρχουν ως προς την απορρόφηση κατά την τρέχουσα περίοδο.

Τι διαπιστώσαμε

III

Διαπιστώσαμε ότι για αμφότερες τις περιόδους προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020, η καθυστερημένη έγκριση του νομικού πλαισίου, έξι μήνες και δύο εβδομάδες αντίστοιχα πριν από την έναρξη των περιόδων προγραμματισμού, είχε ως συνέπεια την καθυστερημένη έγκριση των ΕΠ. Όσον αφορά και τις δύο περιόδους, τα περισσότερα ΕΠ εγκρίθηκαν έναν χρόνο μετά την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού. Αυτό επηρέασε αναπόφευκτα και αλυσιδωτά την εκκίνηση ανάλωσης των διατεθέντων πόρων.

IV

Η υλοποίηση άρχισε αργά την περίοδο 2007-2013 αλλά ήταν ακόμη βραδύτερη την περίοδο 2014-2020. Εκτός από τις προαναφερθείσες αλυσιδωτές συνέπειες, η αλληλοεπικάλυψη των περιόδων προγραμματισμού ήταν ένας περαιτέρω λόγος για τη βραδεία εκκίνηση, επειδή σήμαινε ότι τα κράτη μέλη δαπανούσαν ακόμη τη χρηματοδότηση της προηγούμενης περιόδου μολονότι είχε τεθεί σε εφαρμογή το επόμενο πρόγραμμα.

V

Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, η Επιτροπή παρακολουθούσε όντως την απορρόφηση των πόρων, αλλά η ειδική ομάδα που συνέστησε για να βοηθήσει τα κράτη μέλη που είχαν ΕΠ τα οποία παρουσίαζαν χαμηλή απορρόφηση συγκροτήθηκε μόλις 13 μήνες περίπου πριν από το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας. Οκτώ κράτη μέλη έλαβαν υποστήριξη από την ειδική ομάδα για την καλύτερη εφαρμογή. Τα μέτρα που ελήφθησαν συνέβαλαν σε αξιοσημείωτη αύξηση της απορρόφησης στα κράτη μέλη που έλαβαν υποστήριξη. Στην αρχή του 2018, το μέσο ποσοστό απορρόφησης της ΕΕ ανερχόταν στο 97,2 %. Αρκετά κράτη μέλη δεν κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν όλη τη διαθέσιμη χρηματοδότηση και η χρηματοδότηση που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ανερχόταν στα τέλη Ιανουαρίου του 2017 σε 4,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Το τελικό ποσοστό απορρόφησης και η τελική αξία της μη χρησιμοποιηθείσας χρηματοδότησης θα γίνουν γνωστά μόλις ολοκληρωθεί το κλείσιμο.

VI

Στα μέτρα που χρησιμοποιήθηκαν για την αύξηση της απορρόφησης συγκαταλέγονται τα εξής: αναθεωρήσεις των ΕΠ, τμηματοποίηση των έργων σε δύο περιόδους προγραμματισμού, αναδρομική συγχρηματοδότηση έργων, προπληρωμές σε χρηματοοικονομικά μέσα και συμβατικές προκαταβολές. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά εστιάζονταν κυρίως στην απορρόφηση και τη συμμόρφωση με τους κανόνες, δίνοντας μικρή σημασία στα αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, τα ΕΠ αναθεωρούνταν συχνά, με αποτέλεσμα να τίθεται υπό αμφισβήτηση η αρτιότητα των αναλύσεων στις οποίες βασίστηκαν ο προγραμματισμός αλλά και οι επόμενες αναθεωρήσεις, καθώς και η ικανότητα επίτευξης των στόχων των ΕΠ και της πολιτικής συνοχής.

VII

Η Επιτροπή δεν διαθέτει ολοκληρωμένη γενική εικόνα όλων των μέτρων που χρησιμοποιήθηκαν ούτε του αντικτύπου κάθε μέτρου στην απορρόφηση, λόγω του ότι τα κράτη μέλη δεν υπέβαλλαν επαρκείς πληροφορίες, καθώς και επειδή το νομικό πλαίσιο δεν προβλέπει την υποχρέωση των κρατών μελών να υποβάλλουν στοιχεία στην Επιτροπή σε σχέση με ορισμένα μέτρα (όπως τα αναδρομικά έργα και οι συμβατικές προκαταβολές).

Τι συνιστούμε

VIII

Η Επιτροπή πρέπει:

• να προτείνει στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένα χρονοδιάγραμμα για τις διαπραγματεύσεις, καθώς και για την έγκριση του νομικού πλαισίου και των εγγράφων προγραμματισμού, ώστε να διασφαλίζεται ότι το εκάστοτε ΕΠ αρχίζει να υλοποιείται από την αρχή της περιόδου προγραμματισμού·
• να διασφαλίζει, στις περιπτώσεις που επηρεάζονται βασικά στοιχεία των επιδόσεων, ότι η αναθεώρηση των ΕΠ βασίζεται σε άρτια και ολοκληρωμένη αξιολόγηση των ΕΠ, των συμφωνιών εταιρικής σχέσης και των σχετικών αναγκών, καθώς και ότι η αναθεώρηση αυτή στοχεύει πρωτίστως στη βελτίωση των αποτελεσμάτων· να διασφαλίζει ότι διαθέτει τα μέσα για την απόκτηση των πληροφοριών που θα της επιτρέψουν να παρακολουθεί την απορρόφηση, να διακρίνει αν είναι αργή ή ταχεία, καθώς και να αξιολογεί εκ των προτέρων την ανάγκη και τον αντίκτυπο των μέτρων ώστε να αποφασίζει αν πρέπει να τα εφαρμόσει ή όχι· και
• όταν παρέχει στοχευμένη στήριξη για την επιτάχυνση της υλοποίησης να διασφαλίζει ότι οι δράσεις που αναλαμβάνονται εστιάζονται στην επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων.

Εισαγωγή

Στόχοι, χρηματοδότηση και διαχείριση της πολιτικής

01

Σκοπός της πολιτικής συνοχής είναι η μείωση των αναπτυξιακών ανισορροπιών μεταξύ των διαφόρων περιφερειών, η αναδιάρθρωση παρακμαζουσών βιομηχανικών περιοχών και η ενθάρρυνση της διασυνοριακής, διακρατικής και διαπεριφερειακής συνεργασίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση¹. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, χρησιμοποιούνται πόροι της ΕΕ για την ανάπτυξη διαφόρων τομέων, όπως η οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οι υποδομές μεταφορών, η στήριξη των ΜΜΕ, η ένταξη ατόμων στην αγορά εργασίας και η κοινωνική ενσωμάτωση των μειονεκτούντων.

02

Στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) αναφέρονται τα μέγιστα ετήσια ποσά που μπορεί να δαπανά η ΕΕ για τις διάφορες πολιτικές της, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής για τη συνοχή. Περίπου το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της ΕΕ διατίθεται για την πολιτική συνοχής. Η πολιτική συνοχής χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) και το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ). Σε τρέχουσες τιμές, το συνολικό ποσό που διατέθηκε στο ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το ΤΣ αντιστοιχούσε σε 261 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, σε 346 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2007-2013 και σε 365 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020². Στη συνέχεια, κατανέμεται εκ των προτέρων στα κράτη μέλη το σχετικό με τον τομέα της συνοχής ποσό που προορίζεται για χρηματοδότηση.

03

Οι κανόνες που διέπουν την πολιτική συνοχής κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 ορίζονται σε έναν γενικό κανονισμό³, στους κανόνες εφαρμογής του⁴, καθώς και στους ειδικούς κανονισμούς για το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το ΤΣ⁵. Οι κανονισμοί αυτοί συμπληρώνονται από εκτελεστικούς κανονισμούς, κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις και έγγραφα καθοδήγησης της Επιτροπής. Για κάθε περίοδο προγραμματισμού εγκρίνεται νέα δέσμη νομοθετικών μέτρων.

04

Οι πόροι αυτοί χρησιμοποιούνται μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων (ΕΠ), στα οποία ορίζονται οι επενδυτικές προτεραιότητες και συγκεκριμένοι στόχοι. Περιγράφουν επίσης με ποιον τρόπο θα χρησιμοποιηθεί η χρηματοδότηση κατά την περίοδο προγραμματισμού⁶ για να χρηματοδοτηθούν έργα. Τα κράτη μέλη κατανέμουν το εθνικό χρηματοδοτικό χαρτοφυλάκιό τους στα διαφορετικά εθνικά ή περιφερειακά ΕΠ, σύμφωνα με τους εθνικούς στρατηγικούς στόχους και τους στόχους της συνοχής της ΕΕ.

05

Η υλοποίηση της πολιτικής συνοχής επιμερίζεται μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής. Το τρέχον Σώμα των Επιτρόπων άρχισε την πενταετή θητεία του τον Νοέμβριο του 2014. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής που είναι αρμόδιες για τη συνολική διαχείριση των συγκεκριμένων τομέων πολιτικής είναι η Γενική Διεύθυνση (ΓΔ) Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης και η Γενική Διεύθυνση (ΓΔ) Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης. Οι υπηρεσίες αυτές μπορούν να παρέχουν διοικητική και τεχνική υποστήριξη στα κράτη μέλη προκειμένου να διασφαλίζεται η κατάλληλη χρησιμοποίηση των πόρων⁷. Στα κράτη μέλη, οι αρχές οι οποίες είναι αρμόδιες για τα εθνικά ή/και περιφερειακά προγράμματα στο πλαίσιο της συνοχής έχουν το καθήκον να επιτυγχάνουν οικονομική αποδοτικότητα με τους διατεθέντες πόρους της ΕΕ, καθώς και να διασφαλίζουν τη νομιμότητα και την κανονικότητα των συγχρηματοδοτούμενων δράσεων, υπό την εποπτεία και την τελική ευθύνη της Επιτροπής⁸.

06

Τα κύρια στάδια μιας περιόδου προγραμματισμού σκιαγραφούνται στο γράφημα 1. Για κάθε περίοδο προγραμματισμού εγκρίνεται νέο νομικό πλαίσιο, ακολουθούμενο από την υποβολή και την έγκριση των εγγράφων προγραμματισμού. Η υλοποίηση μπορεί να αρχίσει την 1η Ιανουαρίου του πρώτου έτους της περιόδου προγραμματισμού ή όταν το ΕΠ υποβληθεί για έγκριση στην Επιτροπή (ανάλογα με το ποια ημερομηνία προηγείται). Εντούτοις οι πληρωμές από τον προϋπολογισμό της ΕΕ προς ένα ΕΠ μπορούν να αρχίσουν μόνο μετά την έγκριση του ΕΠ. Επομένως, καθυστερήσεις στην έγκριση του νομικού πλαισίου ή των ΕΠ επιφέρουν αλυσιδωτές συνέπειες στις πληρωμές από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Τέλος, το κλείσιμο αποτελεί το τελευταίο στάδιο του κύκλου ζωής ενός ΕΠ και ολοκληρώνεται με μια τελική πληρωμή ή την ανάκτηση ποσών αχρεωστήτως καταβληθέντων.

07

Η χρονογραμμή αυτών των σταδίων δεν εκτείνεται αποκλειστικά στην περίοδο 2007-2013. Παραδείγματος χάριν, μέρος της υλοποίησης και του κλεισίματος της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013 πραγματοποιήθηκε μετά το 2013, αφού είχε ήδη αρχίσει η περίοδος 2014-2020. Επομένως, υπήρξε αλληλοεπικάλυψη μεταξύ των περιόδων προγραμματισμού.

08

Η χρηματοδότηση που διατίθεται σε ένα ΕΠ διαιρείται σε ετήσιες δόσεις οι οποίες κατανέμονται κατά μήκος της επταετούς περιόδου προγραμματισμού⁹. Για κάθε δόση υπάρχει η αντίστοιχη δημοσιονομική ανάληψη υποχρέωσης που αντιπροσωπεύει τη χρηματοδότηση της ΕΕ που διατίθεται για ένα ΕΠ, η οποία χρησιμοποιείται για τη συγχρηματοδότηση επιλέξιμων δαπανών στο πλαίσιο έργων. Οι δαπάνες που πραγματοποιεί ένας δικαιούχος θα αποτελέσουν αντικείμενο της αίτησης επιστροφής δαπανών που θα υποβάλει ένα κράτος μέλος στην Επιτροπή, η οποία θα εγκρίνει στη συνέχεια την καταβολή της πληρωμής από τις αναλήψεις υποχρεώσεων. Οσάκις η Επιτροπή πραγματοποιεί μια πληρωμή, θεωρείται ότι οι πόροι έχουν απορροφηθεί¹⁰.

09

Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, οι αναλήψεις υποχρεώσεων έπρεπε να χρησιμοποιηθούν (ήτοι να αντιστοιχιστούν με προχρηματοδότηση ή ενδιάμεση πληρωμή) εντός δύο ετών, δηλαδή οι δαπάνες στις οποίες υποβλήθηκαν οι δικαιούχοι μπορούσαν να καταβληθούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2015 και στη συνέχεια να υποβληθούν οι αιτήσεις επιστροφής των δαπανών. Οι πόροι αποδεσμεύονταν, ήτοι τα κράτη μέλη δεν μπορούσαν πλέον να τους δαπανήσουν εάν δεν τους είχαν χρησιμοποιήσει εντός των δύο ετών, σύμφωνα με τον «κανόνα ν+2»¹¹. Ο κανόνας ν+2 παρατάθηκε κατά ένα έτος («κανόνας ν+3») για ορισμένα κράτη μέλη¹² και για ορισμένες δόσεις των αναλήψεων υποχρεώσεων¹³.

Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

10

Σκοπός του συγκεκριμένου ελέγχου ήταν να αξιολογηθεί κατά πόσον η Επιτροπή και τα κράτη μέλη ενήργησαν κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την απορρόφηση της χρηματοδότησης από το ΕΤΠΑ, το ΕΚΤ και το ΤΣ κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Ειδικότερα, εξετάσαμε αν:

• η Επιτροπή εντόπισε τυχόν δυσκολίες στην απορρόφηση και αν τις αντιμετώπισε εγκαίρως με μέτρα για τη βελτίωση της απορρόφησης, καθώς και υποστηρίζοντας τα κράτη μέλη κατά την υλοποίηση των μέτρων αυτών,
• τα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν τα μέτρα αυτά δίνοντας τη δέουσα προσοχή στη συμμόρφωση και την οικονομική αποδοτικότητα (βλέπε πλαίσιο 1).

11

Μολονότι ο έλεγχος κάλυψε την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, γίνονται επίσης αναφορές στις περιόδους 2000-2006 και 2014-2020. Τέτοιου είδους αναφορές γίνονται για τους σκοπούς της σύγκρισης, καθώς και για την υπογράμμιση των κινδύνων που διατρέχει η απορρόφηση κατά την τρέχουσα περίοδο.

12

Οι ελεγκτικές εργασίες μας περιέλαβαν τα εξής:

• Ανάλυση των διατάξεων του νομικού πλαισίου της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013 που έχουν αντίκτυπο στην απορρόφηση.
• Εξέταση των σχετικών τεχνικών κατευθυντήριων οδηγιών της Επιτροπής για την υλοποίηση συγκεκριμένων νομικών διατάξεων που επηρεάζουν την απορρόφηση και το κλείσιμο.
• Αξιολόγηση των διαδικασιών παρακολούθησης της Επιτροπής την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 σχετικά με την απορρόφηση, συμπεριλαμβανομένων των εργασιών της ειδικής ομάδας για την καλύτερη εφαρμογή¹⁴.
• Ανάλυση 16 ΕΠ του ΕΤΠΑ και του ΤΣ και τεσσάρων ΕΠ του ΕΚΤ από τα εξής επτά κράτη μέλη: Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Ιταλία, Ρουμανία, Σλοβακία και Ισπανία. Από τα συγκεκριμένα ΕΠ, επτά του ΕΤΠΑ και του ΤΣ και δύο του ΕΚΤ εξετάστηκαν εις βάθος. Στο παράρτημα περιλαμβάνεται κατάλογος των ΕΠ που κάλυψε ο έλεγχος.
• Επισκέψεις ελέγχου σε τέσσερα κράτη μέλη: την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, την Ιταλία και τη Ρουμανία.
• Συνεντεύξεις με υπαλλήλους της ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης και της ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης που συμμετείχαν στην ειδική ομάδα για την καλύτερη εφαρμογή.

Παρατηρήσεις

Η Επιτροπή αντέδρασε μεν καθυστερημένα στην αργή υλοποίηση, συνέβαλε ωστόσο με τις ενέργειές της στην αύξηση της απορρόφησης

13

Συγκρίναμε το χρονοδιάγραμμα έγκρισης του νομικού πλαισίου των περιόδων προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020 για να διαπιστώσουμε πόσο χρόνο είχαν στη διάθεσή τους τα κράτη μέλη πριν από την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού για την υποβολή των ΕΠ. Εξετάσαμε το χρονοδιάγραμμα έγκρισης των ΕΠ κατά τις περιόδους προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020 για να διαπιστώσουμε από ποιο σημείο και έπειτα ήταν δυνατή η απορρόφηση πόρων από τα κράτη μέλη. Εξετάσαμε επίσης τα ποσοστά απορρόφησης των περιόδων προγραμματισμού 2000-2006, 2007-2013 και 2014-2020 προκειμένου να εντοπίσουμε ομοιότητες στους τρόπους ανάλωσης των πόρων και να εξετάσουμε τι μέλλει γενέσθαι κατά την τρέχουσα περίοδο. Τέλος, αξιολογήσαμε με ποιον τρόπο παρακολούθησε η Επιτροπή την απορρόφηση κατά την περίοδο 2007-2013, αν έλαβε εγκαίρως μέτρα και ποια ήταν τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν.

Η καθυστερημένη έγκριση του νομικού πλαισίου και η αργή υλοποίηση οδήγησαν σε αυξημένη πίεση για την απορρόφηση πόρων

14

Η έγκριση του νομικού πλαισίου αποτελεί ουσιαστική προϋπόθεση για την κατάρτιση των ΕΠ, επειδή καθιερώνει το ρυθμιστικό πλαίσιο και παρέχει στα κράτη μέλη ασφάλεια δικαίου, διασφαλίζοντας ότι τα σχέδια δαπανών και οι οριζόμενοι στα ΕΠ τους στόχοι ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της ΕΕ. Με τη σειρά της, η έγκριση των ΕΠ από την Επιτροπή σηματοδοτεί την έναρξη της πραγματοποίησης πληρωμών από τον προϋπολογισμό της ΕΕ προς ένα ΕΠ. Προκειμένου να διασφαλίζεται η δυνατότητα δαπάνης των πόρων ήδη από την έναρξη της περιόδου, πρέπει ο χρόνος κατά τον οποίο η Επιτροπή προτείνει και ο νομοθέτης εγκρίνει το νομικό πλαίσιο για την προσεχή περίοδο προγραμματισμού να προηγείται αισθητά της ημερομηνίας έναρξής του. Βάσει της πείρας μας, εκτιμούμε ότι ένα εύλογο χρονοδιάγραμμα θα είχε ως εξής:

• η Επιτροπή υποβάλλει την πρόταση για το νομικό πλαίσιο 30 μήνες (δυόμισι έτη) πριν από την έναρξη της περιόδου,
• ο νομοθέτης εγκρίνει το πλαίσιο εντός 18 μηνών από την υποβολή της πρότασης της Επιτροπής,
• τα κράτη μέλη υποβάλλουν και η Επιτροπή εγκρίνει τις εθνικές στρατηγικές (οι οποίες ήταν συμφωνίες εταιρικής σχέσης για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020) και τα ΕΠ εντός ενός έτους από την έγκριση του νομικού πλαισίου.

15

Αυτό είναι σημαντικό προκειμένου να αποφεύγεται τυχόν συσσώρευση καθυστερήσεων κατά την υλοποίηση αλλά και η άσκηση αδικαιολόγητων πιέσεων για απορρόφηση της χρηματοδότησης προς το τέλος της περιόδου, γεγονός που ενδεχομένως να αποβαίνει εις βάρος της τήρησης των κανόνων και της επίτευξης της οικονομικής αποδοτικότητας.

Η καθυστερημένη έγκριση του νομικού πλαισίου και των ΕΠ είχε αλυσιδωτές συνέπειες στην υλοποίηση

16

Όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, η πρόταση της Επιτροπής για τον γενικό κανονισμό υποβλήθηκε σχεδόν 30 μήνες πριν από την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού και εγκρίθηκε από τον νομοθέτη σχεδόν 24 μήνες μετά, δηλαδή σχεδόν έξι μήνες πριν από την έναρξη της περιόδου. Όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, η πρόταση της Επιτροπής για τον κανονισμό περί κοινών διατάξεων (ΚΚΔ) υποβλήθηκε σχεδόν 27 μήνες πριν από την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού και ο νομοθέτης χρειάστηκε περισσότερους από 26 μήνες για να τον εγκρίνει, με άλλα λόγια ο κανονισμός εγκρίθηκε μόλις δύο εβδομάδες πριν από την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού¹⁸. Στο γράφημα 2 παρουσιάζεται σχηματικά η χρονογραμμή της νομοθετικής διαδικασίας.

17

Σε σύγκριση με την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, ο πρόσθετος χρόνος που απαιτήθηκε για την έγκριση του κανονισμού κοινών διατάξεων για την περίοδο 2014-2020 οφειλόταν στα εξής:

• Η νομοθετική πρόταση της Επιτροπής υποβλήθηκε τρεις μήνες αργότερα (δηλαδή τον Οκτώβριο του 2011 σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2004).
• Η διάρκεια της διαπραγμάτευσης μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν κατά δυόμισι μήνες μεγαλύτερη, λόγω της υποχρεωτικής αναμονής έγκρισης του νέου δημοσιονομικού κανονισμού (τον Οκτώβριο του 2012) και του ΠΔΠ (το οποίο εγκρίθηκε μόλις τον Δεκέμβριο του 2013), καθώς και των διαπραγματεύσεων κατόπιν της νέας νομοθετικής διαδικασίας¹⁹.

18

Στην ανακοίνωσή της για το ΠΔΠ μετά το 2020²⁰, η Επιτροπή παραδέχθηκε ότι η καθυστερημένη έγκριση του ΠΔΠ της περιόδου 2014-2020 καθυστέρησε την υλοποίηση των επενδύσεων επιτόπου σε διάφορους τομείς πολιτικής (συμπεριλαμβανομένου του τομέα της συνοχής). Η Επιτροπή ενθαρρύνει την έγκριση έγκαιρης πολιτικής συμφωνίας σχετικά με το ΠΔΠ της περιόδου μετά το 2020, προκειμένου να διασφαλιστούν ασφάλεια δικαίου και δημοσιονομική βεβαιότητα για τις εθνικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και να διευκολυνθεί η άμεση έναρξη της υλοποίησης από την αρχή της περιόδου προγραμματισμού.

19

Όσον αφορά τις περιόδους προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020, κατά τον χρόνο έναρξης της περιόδου προγραμματισμού, την 1η Ιανουαρίου του 2007 και του 2014 αντίστοιχα, δεν είχαν εγκριθεί ΕΠ. Όσον αφορά την περίοδο 2007-2013, στο τέλος του πρώτου έτους της περιόδου προγραμματισμού είχε εγκριθεί μεγαλύτερος αριθμός ΕΠ σε σύγκριση με τον αντίστοιχο της περιόδου 2014-2020 (βλέπε πλαίσιο 2). Αυτό οφείλεται κυρίως στην καθυστερημένη έγκριση της νομοθετικής δέσμης και στις ενδεχομένως απαιτητικότερες διαπραγματεύσεις σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο για την έγκριση των συμφωνιών εταιρικής σχέσης και των ΕΠ^{21 22}.

Τα πρώτα έτη οι ρυθμοί απορρόφησης ήταν αργοί

20

Στο γράφημα 3 παρουσιάζεται το μοτίβο ετησίων δαπανών για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013. Το επίπεδο των αναλήψεων υποχρεώσεων στην αρχή της περιόδου ήταν πολύ υψηλότερο από εκείνο των πληρωμών, δεδομένου ότι τα κράτη μέλη χρησιμοποιούσαν ακόμη τις διαθέσιμες αναλήψεις υποχρεώσεων από την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, τα ΕΠ βρίσκονταν ακόμη στη διαδικασία έγκρισης ή οι διαδικασίες επιλογής των έργων δεν είχαν ακόμη οριστικοποιηθεί. Στο τέλος της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, με δύο έτη να έχουν απομείνει έως το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας (31 Δεκεμβρίου 2015), είχε απορροφηθεί μέσω πληρωμών λιγότερο από τα δύο τρίτα των αναλήψεων υποχρεώσεων.

21

Από τη σύγκριση των μοτίβων δαπανών για τις περιόδους προγραμματισμού 2000-2006 και 2007-2013 προκύπτει η ύπαρξη παρόμοιων χαρακτηριστικών. Όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, η απορρόφηση στα τέλη του 2017 (4ο έτος της περιόδου προγραμματισμού) είναι βραδύτερη. Στο γράφημα 4 παρουσιάζεται το σωρευτικό ποσοστό απορρόφησης²⁵ κατά τις συγκεκριμένες τρεις περιόδους προγραμματισμού, από την έναρξη της περιόδου (1ο έτος) έως το έτος που πρέπει να υποβληθεί η δήλωση κλεισίματος (11ο έτος).

22

Πέραν της καθυστερημένης έγκρισης του νομικού πλαισίου και των ΕΠ, εντοπίσαμε τουλάχιστον δύο ακόμη παράγοντες που προκάλεσαν την αργή απορρόφηση τα πρώτα έτη της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013 σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο. Πρώτον, όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, η περίοδος επιλεξιμότητας των δαπανών, και επομένως η προθεσμία για το κλείσιμο, παρατάθηκαν κατά έξι μήνες (έως τον Ιούνιο του 2009 και τον Σεπτέμβριο του 2010 αντίστοιχα) για τα περισσότερα κράτη μέλη²⁶. Το γεγονός αυτό καθυστέρησε την υλοποίηση της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, εφόσον τα κράτη μέλη χρησιμοποιούσαν ακόμη τις αναλήψεις υποχρεώσεων που ήταν διαθέσιμες από την προηγούμενη περίοδο. Δεύτερον, κατά την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, η προχρηματοδότηση χορηγήθηκε εξ ολοκλήρου μόλις πραγματοποιήθηκε η πρώτη ανάληψη υποχρεώσεων²⁷, ενώ την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 χορηγήθηκε σταδιακά κατά τα έτη 2007-2009.

23

Το Συνέδριο είχε ήδη αναφέρει ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος οι καθυστερήσεις στην εκτέλεση του προϋπολογισμού την περίοδο 2014-2020 να είναι μεγαλύτερες από εκείνες που σημειώθηκαν την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013²⁸. Στο τέλος του 2016 (τρία έτη μετά την έναρξη της περιόδου προγραμματισμού), είχε οριστεί μόλις το 77 % των αρχών για τα ΕΠ του ΕΤΠΑ, του ΕΚΤ και του ΤΣ. Το γεγονός αυτό επιδείνωσε τους ήδη αργούς ρυθμούς εκκίνησης (βλέπε σημεία 16, 19 και πλαίσιο 2), επειδή οι αρχές των κρατών μελών μπορούν μεν να προκηρύσσουν προσκλήσεις και να επιλέγουν έργα, δεν μπορούν όμως να υποβάλλουν καταστάσεις δαπανών στην Επιτροπή μέχρι τον ορισμό τους. Τον Μάιο του 2018, η διαδικασία ορισμού είχε σχεδόν ολοκληρωθεί.

24

Την 1η Μαρτίου 2018, οι σωρευτικές δαπάνες που εμφαίνονται στους οριστικούς λογαριασμούς του πρώτου, δεύτερου και τρίτου έτους που υπέβαλαν τα κράτη μέλη ανέρχονται μόλις στο 5 % περίπου του προϋπολογισμού που διατέθηκε για το σύνολο της περιόδου προγραμματισμού²⁹.

25

Η Επιτροπή ανέφερε ότι η επιλογή των έργων για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020 άρχισε να πραγματοποιείται με αργούς ρυθμούς. Εντούτοις, τον Ιούλιο του 2017, το σχετικό ποσοστό έφτασε στο ίδιο επίπεδο όπως και την προηγούμενη περίοδο³⁰, ενώ για το μετέπειτα διάστημα η Επιτροπή αναμένει ποσοστά υλοποίησης σε γενικές γραμμές όμοια με εκείνα της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013. Εντούτοις, δεδομένων των δυσκολιών που υπήρξαν στην περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 όσον αφορά την απορρόφηση και τη βραδύτερη εκκίνηση κατά την περίοδο 2014-2020, είναι πιθανόν να υπάρξουν δυσκολίες στην απορρόφηση και την περίοδο 2014-2020.

26

Το Συνέδριο διαπίστωσε ότι όσον αφορά εννέα κράτη μέλη³¹, οι εκκρεμείς αναλήψεις υποχρεώσεων που σχετίζονταν με τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία (ΕΔΕΤ) της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020 αντιστοιχούσαν στο τέλος του 2016 σε περισσότερο από το 15 % των δαπανών γενικής κυβέρνησης για το εν λόγω έτος. Δεδομένου του όγκου των πιστώσεων ανάληψης υποχρεώσεων που παραμένουν διαθέσιμες στο πλαίσιο του ΠΔΠ της περιόδου 2014-2020, τα κράτη μέλη στα οποία τα ΕΔΕΤ αντιπροσωπεύουν σημαντικό ποσοστό των δαπανών γενικής κυβέρνησης ενδέχεται να δυσκολευθούν να συγκεντρώσουν επαρκή αριθμό έργων υψηλής ποιότητας στα οποία να δαπανήσουν τη διαθέσιμη χρηματοδότηση ή τα οποία να συγχρηματοδοτήσουν³².

Την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, τα μοτίβα των δαπανών παρουσίαζαν διαφορές μεταξύ των κρατών μελών και αρκετά κράτη δεν μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν όλη τη διαθέσιμη χρηματοδότηση

27

Στο πλαίσιο της εξέτασής μας για την απορρόφηση που πραγματοποίησαν τα κράτη μέλη την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 διαπιστώθηκε ότι ορισμένα κράτη μέλη απορρόφησαν τους πόρους ταχύτερα από άλλα. Εντούτοις, επισημαίνουμε ότι η απορρόφηση αποτελεί μέσο για την επίτευξη στόχων και αποτελεσμάτων και όχι αυτοσκοπό. Στο γράφημα 5 παρουσιάζονται οι διαφορές στα ποσοστά απορρόφησης μεταξύ των κρατών μελών.

28

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες που παρείχε η Επιτροπή στην αρχή του 2018, το μέσο ποσοστό απορρόφησης της ΕΕ ανερχόταν στο 97,2 %³³. Ορισμένα κράτη μέλη δεν κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν τη διαθέσιμη χρηματοδότηση εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας (κανόνας ν+2/3) ή δεν είχαν πραγματοποιήσει αρκετές επιλέξιμες δαπάνες ώστε να δηλώσουν το σύνολο των διατεθέντων πόρων κατά το κλείσιμο (βλέπε γράφημα 6). Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρείχε η Επιτροπή, στο τέλος του 2017 η μη χρησιμοποιηθείσα χρηματοδότηση ανερχόταν σε 4,4 δισεκατομμύρια ευρώ³⁴. Το συνολικό ποσό έργων που είχαν ανασταλεί λόγω κίνησης διαδικασιών ενώπιον διοικητικών ή δικαστικών αρχών ανερχόταν σε περίπου 853,8 εκατομμύρια ευρώ και η απορρόφησή του από τα κράτη μέλη θα εξαρτηθεί από την έκβαση των ανωτέρω διαδικασιών³⁵. Το οριστικό ποσοστό απορρόφησης και η συνολική αξία της μη χρησιμοποιηθείσας χρηματοδότησης θα επιβεβαιωθεί μόνο αφού κλείσουν όλα τα ΕΠ και προσδιοριστούν τυχόν δημοσιονομικές διορθώσεις και ανακτήσεις.

Παρότι η Επιτροπή ενήργησε καθυστερημένα για την αντιμετώπιση της απορρόφησης, άσκησε παρ' όλα αυτά κάποιον αντίκτυπο στην απορρόφηση

29

Η Επιτροπή οφείλει να παρακολουθεί τακτικά την εκτέλεση του προϋπολογισμού και να αναλαμβάνει την κατάλληλη δράση όταν εντοπίζονται καθυστερήσεις στην υλοποίηση. Επιπροσθέτως, πρέπει να αξιοποιεί τα διδάγματα που έχουν αντληθεί από προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού ώστε να βελτιώνεται η εφαρμογή των ταμείων.

Η Επιτροπή παρακολουθούσε τακτικά την εκτέλεση του προϋπολογισμού

30

Η Επιτροπή διαθέτει διάφορες πηγές πληροφόρησης για την παρακολούθηση της εφαρμογής των ταμείων της ΕΕ στα κράτη μέλη. Την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 η διαχειριστική αρχή κατάρτιζε για κάθε ΕΠ ετήσια έκθεση υλοποίησης (ΕΕΥ), την οποία και υπέβαλε στην Επιτροπή έως τις 30 Ιουνίου του επόμενου έτους, αρχής γενομένης από τον Ιούνιο του 2008³⁶.

31

Ο γενικός κανονισμός καθορίζει τις πληροφορίες που πρέπει να περιλαμβάνονται στην ΕΕΥ, δηλαδή πληροφορίες για την εκτέλεση του προϋπολογισμού, την πρόοδο που έχει σημειωθεί προς την επίτευξη του τεθέντος στόχου, καθώς και τυχόν σημαντικά προβλήματα που ανέκυψαν και τα σχετικά μέτρα για τον μετριασμό τους. Οι πληροφορίες στις ΕΕΥ συμπληρώνονται από τις δηλώσεις επιλέξιμων δαπανών. Τα κράτη μέλη υπέβαλαν επίσης ανά εξάμηνο τις προβλέψεις τους για τις αιτήσεις πληρωμής. Η Επιτροπή συγκέντρωνε περισσότερες πληροφορίες κατά τις συνεδριάσεις της επιτροπής παρακολούθησης (κατά μέσο όρο δύο φορές ετησίως), τις ετήσιες συνεδριάσεις επανεξέτασης και τις τεχνικές συνεδριάσεις.

32

Η ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης και η ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης παρακολουθούσαν τακτικά την εκτέλεση του προϋπολογισμού των προγραμμάτων από τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων μέσω μιας μηνιαίας έκθεσης για την εκτέλεση του προϋπολογισμού που κάλυπτε το σύνολο των κρατών μελών και των ΕΠ. Η παρακολούθηση πραγματοποιούνταν σε επίπεδο ΕΕ, κράτους μέλους, καθώς και σε επίπεδο προγράμματος. Προς το τέλος της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, η Επιτροπή ενίσχυσε την εποπτεία της, παρακολουθώντας τακτικά την υλοποίηση του εσωτερικού σχεδίου της ΓΔ σχετικά με την ετήσια διαχείριση.

Ορισμένα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για την αντιμετώπιση των δυσκολιών απορρόφησης σε σχετικά πρώιμο στάδιο, ωστόσο το πρόβλημα εξακολούθησε να υπάρχει

33

Ορισμένα από τα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις εντόπισαν δυσκολίες στην εφαρμογή των διαρθρωτικών ταμείων σε σχετικά πρώιμο στάδιο της περιόδου προγραμματισμού και κατάρτισαν σχέδια δράσης ή έλαβαν μέτρα για την αντιμετώπιση των εν λόγω δυσκολιών. Παραδείγματος χάριν, στην Ιταλία, τη Ρουμανία και την Τσεχική Δημοκρατία είχαν καταρτιστεί σχέδια δράσης ήδη από το 2011. Στο τέλος του 2014, με μόνο ένα έτος να απομένει για τη χρησιμοποίηση της διαθέσιμης χρηματοδότησης, το ποσοστό απορρόφησης για τα ΕΤΠΑ, ΕΚΤ και ΤΣ ανερχόταν στο 77 % περίπου στην ΕΕ των 28. Στην περίπτωση της Ιταλίας, της Ρουμανίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας, όπως και της Σλοβακίας και της Βουλγαρίας, το ποσοστό απορρόφησης βρισκόταν σε επίπεδο πολύ χαμηλότερο από το ανωτέρω, δηλαδή μεταξύ 61 % και 68 %, ενώ στην περίπτωση της Κροατίας³⁷ το ποσοστό απορρόφησης ανερχόταν στο 46 % περίπου.

Παρότι η ειδική ομάδα για την καλύτερη εφαρμογή συστάθηκε με καθυστέρηση, τα αποτελέσματά της ήταν σημαντικά

34

Τον Νοέμβριο του 2014, 11 μήνες μετά το πέρας της περιόδου προγραμματισμού, η Επιτροπή³⁸ συγκρότησε την ειδική ομάδα για την καλύτερη εφαρμογή. Σκοπός της ήταν να υποστηρίξει τα κράτη μέλη ώστε να αντιμετωπίσουν τυχόν δυσκολίες κατά την υλοποίηση των ΕΠ οι οποίες θα αφορούσαν τη χρησιμοποίηση του υπολοίπου της χρηματοδότησης από την περίοδο 2007-2013.

35

Η ειδική ομάδα για την καλύτερη εφαρμογή, η οποία εκπροσωπείται από υπαλλήλους της ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής και Αστικής Ανάπτυξης³⁹ είχε ως αντικείμενο κράτη μέλη με συνολικό ποσοστό απορρόφησης χαμηλότερο του μέσου όρου της ΕΕ (Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τσεχική Δημοκρατία, Ιταλία και Κροατία)⁴⁰. Κάλυψε επίσης την Ουγγαρία, η οποία το 2014 κινδύνευσε να απολέσει χρηματοδοτικούς πόρους εξαιτίας της διαδικασίας της αυτόματης αποδέσμευσης, παρότι το επίπεδο απορρόφησής της προσέγγιζε τον μέσο όρο της ΕΕ. Συνολικά, η εν λόγω ομάδα επικεντρώθηκε σε 38 ΕΠ του ΕΤΠΑ και του ΤΣ. Στο πλαίσιο 3 περιγράφονται σχηματικά οι εργασίες της ειδικής ομάδας.

36

Στο πλαίσιο της εξέτασης στην οποία υποβάλαμε τεχνικά έγγραφα⁴¹ τα οποία παρείχε η ειδική ομάδα στα κράτη μέλη, επιβεβαιώθηκε ότι τα έγγραφα αφορούσαν την απορρόφηση και τους κινδύνους σχετικά με τη νομιμότητα και την κανονικότητα. Ωστόσο, τα έγγραφα δεν έκαναν οποιαδήποτε μνεία σε ενδεδειγμένους τρόπους δαπάνης των πόρων ή σε τρόπους βελτίωσης των εκροών και παραγωγής θετικών αποτελεσμάτων.

37

Η ειδική ομάδα παρακολουθούσε την πρόοδο των κρατών μελών ως προς τα συμφωνηθέντα μέτρα. Εντούτοις, ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη υπέβαλλαν στοιχεία σχετικά με τα αποτελέσματά τους δυσχέραινε τη διαμόρφωση γενικής εικόνας για όλα τα χρησιμοποιούμενα μέτρα και τον αντίκτυπο κάθε μέτρου στην απορρόφηση.

38

Ωστόσο, σε διάστημα ενός έτους το ποσοστό απορρόφησης για την ΕΕ των 28 αυξήθηκε από περίπου 77 % (Δεκέμβριος 2014) σε σχεδόν 90 % (Δεκέμβριος 2015). Το ποσοστό απορρόφησης στα κράτη μέλη που λάμβαναν στήριξη από την ειδική ομάδα αυξήθηκε σημαντικά, σε ορισμένες περιπτώσεις δε κατά περισσότερες από 20 ποσοστιαίες μονάδες (βλέπε πίνακα 1).

Πίνακας 1

Αύξηση του ποσοστού απορρόφησης στα κράτη μέλη που λαμβάνουν υποστήριξη από την ειδική ομάδα για τη βελτίωση της εφαρμογής

Κράτος μέλος	Ποσοστό απορρόφησης Δεκέμβριος 2014 (%)	Ποσοστό απορρόφησης Δεκέμβριος 2015 (%)	Αύξηση απορρόφησης (% μονάδες)
Τσεχική Δημοκρατία	64,4	85,3	20,9
Σλοβακία	61,7	87,60	25,9
Βουλγαρία	68,0	87,5	19,5
Iταλία	63,8	79,9	16,1
Ουγγαρία	76,1	88,4	12,3
Ρουμανία	62,1	77,0	14,9

Σημείωση: Η Σλοβενία και η Κροατία δεν περιλαμβάνονται στον πίνακα, καθώς η κατάστασή τους δεν ήταν συγκρίσιμη με αυτή των άλλων κρατών μελών (βλέπε υποσημειώσεις 37 και 40).

39

Τα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήσαμε επίσκεψη δήλωσαν ότι βρήκαν χρήσιμη τη συμβολή της ειδικής ομάδας, χάρη στην τεχνική καθοδήγηση και τη βοήθεια που προσέφερε, συγκεκριμένα όσον αφορά την τμηματοποίηση μεγάλων έργων (βλέπε σημεία 60 έως 62). Όπως δήλωσαν, η ομάδα είχε επίσης δημιουργήσει ένα επίσημο φόρουμ για την επίλυση προβλημάτων κατά την υλοποίηση και διευκόλυνε την ανταλλαγή γνώσεων. Η Τσεχική Δημοκρατία και η Ουγγαρία θεώρησαν ότι η ειδική ομάδα συγκροτήθηκε πολύ αργά, δεδομένου ότι και τα δύο αυτά κράτη μέλη είχαν ήδη δρομολογήσει ενέργειες για την ν αύξηση της απορρόφησης.

40

Οι εργασίες της ειδικής ομάδας περατώθηκαν στα τέλη του 2015. Η Επιτροπή θεώρησε αποτελεσματική την προσέγγιση και τη μέθοδο εργασίας της ειδικής ομάδας και κατά συνέπεια παρέτεινε τη λειτουργία της δημιουργώντας μια μόνιμη μονάδα, τη μονάδα καλύτερης εφαρμογής, η οποία θα βοηθήσει στην υλοποίηση κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020.

Διάφορα μέτρα επιτάχυναν την απορρόφηση, χωρίς όμως να υπάρχει ικανοποιητική εστίαση στα αποτελέσματα

41

Εξετάσαμε τα κύρια μέτρα που εφάρμοσαν τα κράτη μέλη, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο συνέβαλαν στην αύξηση της απορρόφησης, αλλά και τον αντίκτυπό τους στις επιδόσεις και τη συμμόρφωση με τους κανόνες επιλεξιμότητας.

42

Η χρηματοδότηση της ΕΕ που τίθεται στη διάθεση των κρατών μελών πρέπει να χρησιμοποιείται εξ ολοκλήρου και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για την επίτευξη των στόχων του εκάστοτε ΕΠ. Προς τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να χρησιμοποιούν τα μέτρα που επιτρέπει ο κανονισμός, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την οικονομική αποδοτικότητα και την κανονικότητα των δαπανών.

Ο αναπρογραμματισμός αποτέλεσε αποτελεσματικό εργαλείο για τη βελτιστοποίηση της απορρόφησης, αλλά επέφερε σημαντικές αλλαγές στα αρχικά σχέδια, εκθέτοντας σε κίνδυνο την οικονομική αποδοτικότητα

43

Η αναθεώρηση (ή ο αναπρογραμματισμός) των ΕΠ αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη βελτιστοποίηση της απορρόφησης και την αποφυγή της αποδέσμευσης, ήτοι τη μη χρησιμοποίηση των πόρων. Επιπλέον, παρέχει ευελιξία στα κράτη μέλη ώστε να προσαρμόζονται στις αλλαγές στις επικρατούσες περιστάσεις. Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 χρησιμοποιήθηκε συχνά και επέφερε σημαντικές αλλαγές σε σύγκριση με το αρχικό χρηματοδοτικό σχέδιο. Παρ’ όλα αυτά, διαπιστώσαμε ότι ελλοχεύουν και ορισμένοι κίνδυνοι για την οικονομική αποδοτικότητα, οι οποίοι συνδέονται με τη χρήση του αναπρογραμματισμού (βλέπε σημεία 53 και 55).

44

Οι μέθοδοι αναπρογραμματισμού περιλαμβάνουν τη μεταφορά πόρων μεταξύ ΕΠ και μεταξύ προτεραιοτήτων (περιλαμβανομένων του καθορισμού νέων προτεραιοτήτων ή της κατάργησης ήδη υπαρχουσών), την τροποποίηση των ποσοστών συγχρηματοδότησης ή τη μεταβολή του δημόσιου και του ιδιωτικού μεριδίου της εθνικής συνεισφοράς.

45

Στις ακόλουθες ενότητες (σημεία 46 έως 59) εξετάζεται η τροποποίηση του κανονιστικού πλαισίου, όπως θεσπίστηκε για τη διευκόλυνση του αναπρογραμματισμού, αναλύεται ο αντίκτυπος του αναπρογραμματισμού στον αρχικό σχεδιασμό και αποσαφηνίζεται η χρήση καθεμιάς από τις εν λόγω μεθόδους αναπρογραμματισμού, βάσει του δείγματός μας με τα 20 ΕΠ.

Η τροποποίηση του κανονισμού διευκόλυνε την αναθεώρηση των ΕΠ

46

Τα ΕΠ μπορούν να αναθεωρούνται με πρωτοβουλία των κρατών μελών ή της Επιτροπής σε συμφωνία με το κράτος μέλος. Οι προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση αναθεώρησης, όπως ορίζονται στο άρθρο 33 του γενικού κανονισμού, καλύπτουν ευρύτατο φάσμα και παρέχουν στα κράτη μέλη σημαντικά περιθώρια ελιγμού. Ένα ΕΠ μπορεί να αναθεωρηθεί στις εξής περιπτώσεις: σημαντικές κοινωνικοοικονομικές αλλαγές, μείζονες αλλαγές σε ενωσιακές, εθνικές ή περιφερειακές προτεραιότητες ή αξιολόγηση που δείχνει σημαντική απόκλιση από τους αρχικούς στόχους ή η οποία οφείλεται σε δυσκολίες υλοποίησης. Η Επιτροπή οφείλει να εγκρίνει ή να απορρίψει την αναθεώρηση του ΕΠ εντός τριών μηνών από την επίσημη υποβολή του από το κράτος μέλος. Στην αρχή, τα κράτη μέλη όφειλαν να διενεργούν αξιολόγηση οσάκις αναθεωρούσαν ένα ΕΠ. Αυτή η προϋπόθεση χαλάρωσε κάπως το 2010, με τα κράτη μέλη να χρειάζεται πλέον να διαβιβάζουν ανάλυση που να αιτιολογεί την αναθεώρηση του ΕΠ και τον αναμενόμενο αντίκτυπό του. Η εν λόγω τροποποίηση του γενικού κανονισμού σκοπό είχε να διευκολύνει την προσαρμογή των ΕΠ⁴².

Οι συχνές αναθεωρήσεις των ΕΠ θέτουν υπό αμφισβήτηση τον προγραμματισμό

47

Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, τα κράτη μέλη κατέφυγαν συχνά στον αναπρογραμματισμό. Δεκαεννέα από τα 20 ΕΠ του δείγματός μας αναπρογραμματίστηκαν πολλάκις κατά την εν λόγω περίοδο, ενίοτε δε περισσότερες φορές εντός του ίδιου έτους. Επιπλέον, διαπιστώσαμε ότι για οκτώ από τα 20 ΕΠ που εξετάστηκαν, το διάστημα που παρεμβλήθηκε μεταξύ δύο αναπρογραμματισμών ήταν συντομότερο των πέντε μηνών. Παραδείγματος χάριν, ένα τσεχικό ΕΠ του ΕΤΠΑ «Επιχειρήσεις και Καινοτομίες» είχε οκτώ διαφορετικές εκδοχές, εκ των οποίων οι δύο υποβλήθηκαν εντός του 2013, ενώ άλλες δύο το 2015. Στο γράφημα 7 παρουσιάζεται μια συνολική εικόνα του αριθμού των εκδοχών που υποβλήθηκαν για κάθε ΕΠ την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013.

48

Ο αναπρογραμματισμός δίνει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να επανευθυγραμμίσουν τις επιχειρησιακές δράσεις τους ώστε να λάβουν υπόψη τις αλλαγές, αφενός, στις επικρατούσες περιστάσεις, και, αφετέρου, στις πολιτικές της ΕΕ. Παρόλα αυτά, η υψηλή συχνότητα αναπρογραμματισμού θέτει εν αμφιβόλω την αρτιότητα των αναλύσεων στις οποίες βασίζεται η διαδικασία προγραμματισμού (π.χ. η αρχική ανάλυση αναγκών και η εκ των προτέρων αξιολόγηση) και οι επακόλουθες αναθεωρήσεις.

Με τον αναπρογραμματισμό επήλθαν σημαντικές αλλαγές στην κατανομή της χρηματοδότησης σε άξονες προτεραιότητας, οι οποίες δεν αντικατοπτρίζονται πάντοτε στις τιμές-στόχο των δεικτών επιδόσεων

49

Συχνά, ο αναπρογραμματισμός ενός ΕΠ λαμβάνει τη μορφή μεταφοράς πόρων από ένα ΕΠ σε άλλο ή από έναν άξονα προτεραιότητας σε άλλο εντός του ίδιου ΕΠ. Με τον τρόπο αυτό επιτρέπεται στα κράτη μέλη να μεταφέρουν πόρους σε μέτρα για τα οποία υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση χρηματοδότησης ή των οποίων η υλοποίηση είναι ευκολότερη. Γενικά, τυχόν ουσιαστική αλλαγή στην κατανομή των πόρων προϋποθέτει αντίστοιχη αναθεώρηση των δεικτών επιδόσεων και των τιμών-στόχου, ούτως ώστε να μπορεί να προσδιοριστεί αν οι πόροι που επενδύθηκαν επέφεραν ικανοποιητική οικονομική αποδοτικότητα.

50

Εννέα από τα 20 ΕΠ του δείγματός μας μετέφεραν πόρους ή δέχθηκαν πόρους από άλλα ΕΠ. Στις περισσότερες περιπτώσεις (σε οκτώ από τα εννέα ΕΠ), η μεταφορά δεν υπερέβαινε το 10 % της αρχικής συνεισφοράς της ΕΕ στο ΕΠ. Ωστόσο, για ένα σλοβακικό ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα και Οικονομική ανάπτυξη», η συνεισφορά της ΕΕ αυξήθηκε κατά 25,4 %.

51

Τα κράτη μέλη μετέφεραν επίσης χρηματοδότηση μεταξύ αξόνων προτεραιότητας, με αποτέλεσμα, σε ορισμένες περιπτώσεις να μεταβληθούν σημαντικά τα αρχικώς προγραμματισθέντα ποσά (βλέπε πλαίσιο 4).

52

Σε ένα ουγγρικό ΕΠ, οι αλλαγές που έγιναν στην κατανομή των πόρων δεν συνοδεύθηκαν από αλλαγή της τιμής-στόχου του δείκτη επιδόσεων (βλέπε πλαίσιο 5).

53

Από τα ανωτέρω παραδείγματα καθίσταται σαφές ότι με την εστίαση στην απορρόφηση και τη γρήγορη δαπάνη των πόρων διακυβεύεται η επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων κατά την εκταμίευση πόρων της ΕΕ.

Η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης της ΕΕ προωθεί την απορρόφηση, αλλά μειώνει την αξία που μπορεί να αποκτηθεί από πόρους της ΕΕ

54

Η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης της ΕΕ βοηθά τα κράτη μέλη να επιταχύνουν τον ρυθμό απορρόφησης και να μειώσουν το ποσό των πόρων που κινδυνεύει με αποδέσμευση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι δαπάνες που αποδίδονται σε ένα κράτος μέλος βασίζονται στο αναθεωρημένο ποσοστό και για όλες τις μέχρι πρότινος δηλωθείσες δαπάνες. Η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης επιτρέπει την άμεση και ταχεία απορρόφηση πόρων με αναδρομική ισχύ.

55

Η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης αμβλύνει την πίεση που ασκείται στον εθνικό προϋπολογισμό, καθώς μειώνεται η αρχικώς προγραμματισθείσα συνεισφορά του κράτους μέλους στο ΕΠ, μειώνοντας βέβαια παράλληλα και τη συνολική αξία του ΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι μειώνεται επίσης η κλίμακα (αριθμός ή μέγεθος) των παρεμβάσεων, εκτός εάν τα κράτη μέλη συνεχίσουν να επενδύουν τα κεφάλαια που είχαν αρχικώς προγραμματίσει σε εθνικό επίπεδο. Τούτο μπορεί να επηρεάσει πιθανώς αρνητικά τους στόχους και τα αποτελέσματα που μπορούν να επιτευχθούν με τα ΕΠ, το οποίο με τη σειρά του επηρεάζει την ενδεχόμενη χρησιμότητα των εκταμιευθέντων πόρων της ΕΕ.

56

Πάνω από το ήμισυ των ΕΠ του δείγματός μας (11 από τα 20 ΕΠ) είχαν εξαρχής προγραμματισθεί με το μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης από την ΕΕ που ορίζεται στον κανονισμό⁴³. Για οκτώ ΕΠ, το ποσοστό συγχρηματοδότησης αυξήθηκε κατά την περίοδο αυτή. Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης της ΕΕ, καθώς και η μείωση της εθνικής συνεισφοράς. Για τα εν λόγω οκτώ ΕΠ, η συνολική μειωμένη εθνική συνεισφορά ανέρχεται σε 4,8 δισεκατομμύρια ευρώ.

Πίνακας 2

Μείωση της εθνικής συνεισφοράς ως αποτέλεσμα της αύξησης του ποσοστού συγχρηματοδότησης

Κράτος μέλος	Επιχειρησιακό πρόγραμμα	Αρχικό ποσοστό συγχρηματοδότησης από την ΕΕ (σε %)	Αναθεωρημένο ποσοστό συγχρηματοδότησης από την ΕΕ (σε %)	Μείωση της εθνικής συνεισφοράς (σε εκατομμύρια ευρώ)
Ρουμανία	Περιβάλλον	80	85	302,1
Βουλγαρία	Περιβάλλον	81	85	75,5
Ισπανία	Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία (R&D&I) για και από επιχειρήσεις - Τεχνολογικό ταμείο	67	75	356,8
	Οικονομία βασισμένη στη γνώση	70	80	259,0
Iταλία	Καλαβρία ΕΚΤ	50	75	286,8
	Ασφάλεια για ανάπτυξη	50	75	386,0
	Καλαβρία	50	75	999,4
	Σικελία	50	75	2 179,8
	Σύνολο			4 845,4

Σημ.: Το εκ του νόμου προβλεπόμενο μέγιστο ποσοστό συγχρηματοδότησης από την ΕΕ είναι 85 % για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, 80 % για την Ισπανία και 75 % για την Ιταλία.

Πηγή: ΕΕΣ.

Τα κράτη μέλη κινητοποίησαν ιδιωτικές συνεισφορές προκειμένου να αυξήσουν τα ποσοστά απορρόφησής τους, αλλά και πάλι οι παρεμβάσεις ήταν περιορισμένες

57

Το μερίδιο εθνικής συγχρηματοδότησης των κρατών μελών μπορεί είτε να συνίσταται αμιγώς σε δημόσια συνεισφορά είτε να περιλαμβάνει και ιδιωτικές συνεισφορές. Όταν το πρόγραμμα περιλαμβάνει ιδιωτική συνεισφορά, το χρηματοδοτικό σχέδιο του ΕΠ⁴⁴ λαμβάνει υπόψη τη χρηματοδότηση που παρέχουν αποδέκτες επιχορηγήσεων του ιδιωτικού τομέα.

58

Μια αύξηση των ιδιωτικών συνεισφορών μπορεί να βοηθήσει στην ταχύτερη απορρόφηση, καθώς οι συνεισφορές αυτές συμπληρώνουν τις εθνικές δημόσιες δαπάνες που επιστρέφονται ως τμήμα της συγχρηματοδότησης της ΕΕ ή/και αντικαθιστούν την εθνική δημόσια συνεισφορά που χρειάζεται για τη συμπλήρωση της συγχρηματοδότησης της ΕΕ. Το αποτέλεσμα είναι άμεσο και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο επηρεάζει θετικά την απορρόφηση πόρων της ΕΕ είναι η αύξηση του ποσού των επιλέξιμων δαπανών που μπορούν να επιστραφούν. Ωστόσο, από τη στιγμή που η ιδιωτική συνεισφορά θεωρείται δαπάνη που θα μπορούσε να έχει πραγματοποιηθεί ανεξαρτήτως της δημόσιας συνεισφοράς, η αντικατάσταση της δημόσιας συνεισφοράς με ιδιωτικούς πόρους μειώνει συνολικά την επένδυση των κρατών μελών. Όπως αναφέρεται ανωτέρω (βλέπε σημείο 55), αυτό αποδυναμώνει τη δυναμική της παρέμβασης να επιτύχει τους στόχους της πολιτικής συνοχής.

59

Στην αρχή της περιόδου προγραμματισμού κανένα από τα 20 ΕΠ του δείγματός μας δεν περιλάμβανε ιδιωτικές επενδύσεις στον χρηματοδοτικό προγραμματισμό του. Μέχρι τη λήξη της περιόδου προγραμματισμού, πέντε ΕΠ κινητοποίησαν ιδιωτικές συνεισφορές, μειώνοντας έτσι παραλλήλως την εθνική δημόσια συνεισφορά. Στον πίνακα 3 φαίνεται η ιδιωτική εισφορά που κινητοποιήθηκε και η θεωρητική συνεισφορά της ΕΕ που θα μπορούσε να χορηγηθεί συνεκδοχικά.

Πίνακας 3

Η ιδιωτική συνεισφορά αντικαθιστά τη δημόσια συνεισφορά και το σχετικό θεωρητικό ποσό της συνεισφοράς της ΕΕ

Κράτος μέλος	ΕΠ	Νέα ιδιωτική συνεισφορά (εκατ. ευρώ)	Ποσοστό συγχρηματοδότησης (%)	Θεωρητικό ποσό συνεισφοράς της ΕΕ που απορρέει από ιδιωτική συνεισφορά (εκατ. ευρώ)
Ισπανία	Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία (R&D&I) για και από επιχειρήσεις - Τεχνολογικό ταμείο	500,5	75	375,4
Τσεχική Δημοκρατία	Επιχειρήσεις και Καινοτομίες	472,5	85	401,6
	Περιβάλλον	97,2	85	82,7
Ουγγαρία	Περιβάλλον και ενέργεια	85,1	85	72,3
	Βόρεια Ουγγαρία	54,2	85	46,0

Σημείωση: Το θεωρητικό ποσό της συνεισφοράς της ΕΕ που προκύπτει από τη συμπερίληψη ιδιωτικών δαπανών υπολογίζεται εφαρμόζοντας το ποσοστό συγχρηματοδότησης της ΕΕ στην ιδιωτική συνεισφορά. Η τελική συνεισφορά που προκύπτει από ιδιωτικές δαπάνες γνωστοποιείται μόνο κατά τον χρόνο του κλεισίματος.

Πηγή: ΕΕΣ, βάσει των στοιχείων που παρείχε η Επιτροπή.

Η τμηματοποίηση έργων περιστέλλει τον κίνδυνο αποδέσμευσης αν τα έργα δεν έχουν ολοκληρωθεί εξ ολοκλήρου κατά το κλείσιμο

60

Το κανονιστικό πλαίσιο της περιόδου 2007-2013 προέβλεπε την υλοποίηση μεγάλων έργων⁴⁵ σε διάστημα δύο περιόδων προγραμματισμού. Δηλαδή, ένα μεγάλο έργο διαιρούνταν σε δύο στάδια, εκτεινόμενα στις περιόδους προγραμματισμού 2007-2013 και 2014-2020⁴⁶. Παρότι ο γενικός κανονισμός προέβλεπε την τμηματοποίηση μόνο στην περίπτωση μεγάλων έργων, οι κατευθυντήριες οδηγίες της Επιτροπής για το κλείσιμο προχώρησαν ακόμη περαιτέρω, επεκτείνοντας την αρχή της τμηματοποίησης σε μη μεγάλα έργα με αξία τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων ευρώ⁴⁷.

61

Η τμηματοποίηση έχει το πλεονέκτημα ότι μειώνει τον κίνδυνο, αφενός, να θεωρηθούν μη επιλέξιμα εν εξελίξει μεγάλα έργα που δεν καθίστανται λειτουργικά μέχρι τις 31 Μαρτίου 2017 (ήτοι την ημερομηνία υποβολής των εγγράφων κλεισίματος), ή μέχρι τις 31 Μαρτίου 2019 το αργότερο⁴⁸και, αφετέρου, να μην χρησιμοποιηθεί η αντίστοιχη χρηματοδότηση της ΕΕ. Εννέα από τα 14⁴⁹ ΕΠ του δείγματός μας επέλεξαν να τμηματοποιήσουν μεγάλα έργα ή έργα αξίας άνω των 5 εκατομμυρίων ευρώ. Η τμηματοποίηση περιόρισε τον κίνδυνο να μην χρησιμοποιηθούν οι πόροι με τους οποίους θα συγχρηματοδοτούσε η ΕΕ τα εν λόγω έργα ύψους 4,5 δισεκατομμυρίων ευρώ (3,8 δισεκατομμύρια ευρώ για μεγάλα έργα και 0,7 δισεκατομμύρια ευρώ για μη μεγάλα έργα αξίας άνω των 5 εκατομμυρίων ευρώ) κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013.

62

Παρόλο που η τμηματοποίηση ωφελεί την απορρόφηση και λαμβάνει ως δεδομένο ότι η υλοποίηση ενός έργου συνεχίζεται ακόμη και μετά το τέλος του προγράμματος, αυτό που προκύπτει από πρόσφατο έλεγχο είναι ότι, στον τομέα της συνοχής, η τμηματοποίηση είναι περισσότερο πολύπλοκη και περιοριστική απ’ ό,τι στον τομέα της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης, παρά τις ομοιότητες των δύο αυτών τομέων πολιτικής⁵⁰.

Τα αναδρομικά έργα χρησιμοποιήθηκαν για να απορροφηθεί χρηματοδότηση της ΕΕ, συνιστούν όμως σημαντικό κίνδυνο για το φαινόμενο της μη αποδοτικής δαπάνης

63

Αναδρομικά έργα ή αναδρομικές δράσεις ονομάζονται τα έργα ή οι δράσεις που έχουν πραγματοποιήσει δαπάνες ή έχουν ολοκληρωθεί πριν από την επίσημη υποβολή αίτησης για συγχρηματοδότηση από την ΕΕ ή τη σχετική χορήγησή της, ήτοι χρηματοδοτούνται αναδρομικά. Αποτελούν ένα ακόμη μέσο απορρόφησης χρηματοδότησης, μέσω της δημιουργίας πρόσθετων νέων δαπανών ή με την υποκατάσταση μη επιλέξιμων δαπανών.

64

Με τα αναδρομικά έργα τίθεται σοβαρά σε κίνδυνο η οικονομική αποδοτικότητα, καθώς συχνά η επιλογή, η δρομολόγηση και η υλοποίησή τους δεν συνδέονται ρητώς με συγκεκριμένους στόχους ενός προγράμματος ή με συγκεκριμένες νομικές απαιτήσεις που συνδέονται με βοήθεια της ΕΕ. Στις κατευθυντήριες οδηγίες της για την αναδρομική βοήθεια της ΕΕ⁵¹ η Επιτροπή αποθαρρύνει τη χρήση τους, καθώς συνεπάγονται υψηλό κίνδυνο μη συμμόρφωσης με τους συναφείς ενωσιακούς και εθνικούς κανόνες.

65

Επιπλέον, δεδομένου ότι τα αναδρομικά έργα υλοποιούνται ήδη με εθνικά κονδύλια, εγείρονται ερωτηματικά σχετικά με την προστιθέμενη αξία που αποφέρει η χρήση πόρων της ΕΕ για τη συγχρηματοδότηση αυτών των έργων. Ενυπάρχει επίσης ο κίνδυνος εμφάνισης του φαινομένου της μη αποδοτικής δαπάνης, αφ’ ης στιγμής τα έργα αυτά θα είχαν υλοποιηθεί ακόμη και χωρίς χρηματοδότηση από την ΕΕ.

66

Από τα τέσσερα κράτη μέλη που επισκεφθήκαμε, τα τρία (Ιταλία, Ουγγαρία και Ρουμανία) δήλωσαν ότι κατέφευγαν στη χρήση αναδρομικών έργων (βλέπε πλαίσιο 6).

67

Τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να αναφέρουν στην Επιτροπή στοιχεία σχετικά με δαπάνες που δηλώνονται αναδρομικά. Αποτέλεσμα αυτού είναι η Επιτροπή να μη γνωρίζει ούτε τον όγκο ούτε και τον οικονομικό αντίκτυπο των δαπανών που δηλώνονται αναδρομικά, παρά τους σαφείς κινδύνους που ενέχει το συγκεκριμένο είδος χρηματοδότησης. Από τις εργασίες που πραγματοποιήσαμε στο πλαίσιο της δήλωσης αξιοπιστίας προκύπτει ότι είναι πολλά τα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν αναδρομικές δαπάνες και ότι η συγχρηματοδότηση αναδρομικών έργων από την ΕΕ πιθανόν να αφορά σημαντικά ποσά την περίοδο 2007-2013.

68

Στο πλαίσιο των εργασιών μας για την ετήσια έκθεση του 2015, εντοπίσαμε σφάλματα σχετικά με τις δαπάνες σε αναδρομικά έργα (βλέπε πλαίσιο 7). Σε παλαιότερη έκθεση, το Συνέδριο έχει δηλώσει ότι τα έργα αυτά είναι περισσότερο επιρρεπή σε σφάλματα από εκείνα που επιλέγονται με τον συνήθη τρόπο⁵².

69

Όσον αφορά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, η χρήση αναδρομικών έργων έχει κάπως περιοριστεί. Οι δράσεις (που αποτελούνται από ένα ή περισσότερα έργα), οι οποίες έχουν ήδη πραγματοποιήσει δαπάνες αλλά των οποίων το φυσικό αντικείμενο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί ούτε έχουν τεθεί πλήρως σε λειτουργία προτού ο δικαιούχος υποβάλλει στη διαχειριστική αρχή την αίτηση για χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προγράμματος, μπορούν να είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από την ΕΕ⁵³. Ωστόσο, ο κίνδυνος μη επιλέξιμων δαπανών όπως και το ζήτημα της προστιθέμενης ή μη αξίας της συγχρηματοδότησης της ΕΕ παραμένουν ανοικτά.

Παρότι η περίοδος επιλεξιμότητας παρατάθηκε, το 8 % των κεφαλαιακών πόρων των χρηματοοικονομικών μέσων δεν χρησιμοποιούνταν ούτε ανακυκλώνονταν

70

Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, τα κράτη μέλη είχαν τη δυνατότητα να απορροφούν προσωρινά χρήματα καταβάλλοντάς τα σε ένα χρηματοοικονομικό μέσο και εισπράττοντας την επιστροφή από την Επιτροπή, αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο αποδέσμευσης κατά τη διάρκεια του σταδίου υλοποίησης. Επιπλέον, προκειμένου η Επιτροπή να συνδράμει στη βελτίωση της απορρόφησης, παρέτεινε την περίοδο επιλεξιμότητας για εκταμιεύσεις από χρηματοοικονομικά μέσα προς τελικούς αποδέκτες από τις 31 Δεκεμβρίου 2015 στις 31 Μαρτίου 2017⁵⁴. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να πραγματοποιηθούν πρόσθετες πληρωμές σε τελικούς αποδέκτες ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ⁵⁵. Το Συνέδριο ασχολήθηκε με το ζήτημα αυτό σε παλαιότερες εκθέσεις⁵⁶.

71

Σημαντικό πλεονέκτημα της χρήσης χρηματοοικονομικών μέσων είναι η ανακύκλωσή τους, δηλαδή η δυνατότητα να χρησιμοποιούν τους κεφαλαιακούς πόρους τους περισσότερες από μία φορές. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να χρησιμοποιείται το σύνολο των κεφαλαιακών πόρων σε χρηματοοικονομικά μέσα κατά την περίοδο προγραμματισμού, ώστε να καθίσταται δυνατή η ανακύκλωσή τους.

72

Έχουμε αναφέρει παλαιότερα ότι τα χαμηλά ποσοστά εκταμίευσης, συγκεκριμένα στα πρώτα έτη της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013, περιορίζουν την ανακύκλωση⁵⁷. Τον Οκτώβριο του 2017, η Επιτροπή κατάρτισε έκθεση για την εκτέλεση του προϋπολογισμού στις 31 Μαρτίου 2017 (κατά το κλείσιμο) σχετικά με τα χρηματοοικονομικά μέσα. Στο πλαίσιο της εξέτασης εγγράφων όσον αφορά τα αριθμητικά στοιχεία που αναφέρονταν στην εν λόγω έκθεση αποκαλύφθηκαν ασυνέπειες και ανακρίβειες στην υποβολή στοιχείων από τα κράτη μέλη⁵⁸. Δεδομένου ότι η διαδικασία κλεισίματος δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, η Επιτροπή θα μπορούσε να επαληθεύσει την αξιοπιστία των αριθμητικών στοιχείων που χρησιμοποιήθηκαν για το κλείσιμο των ΕΠ.

73

Παρόλα αυτά, βάσει των δεδομένων που ανέφεραν τα κράτη μέλη στην Επιτροπή κατά το κλείσιμο, εκτιμούμε ότι σχεδόν το 8 % (ήτοι 0,9 δισεκατομμύρια από 11,3 δισεκατομμύρια ευρώ) των κεφαλαιακών πόρων των χρηματοοικονομικών μέσων δεν είχαν χρησιμοποιηθεί μέχρι τη λήξη της προθεσμίας στις 31 Μαρτίου 2017 και πρέπει να επιστραφούν στα ΕΠ⁵⁹. Οι πόροι αυτοί θα μπορούσαν να μεταφερθούν από τον άξονα προτεραιότητας των μη αποδοτικών χρηματοοικονομικών μέσων σε έναν άλλο άξονα προτεραιότητας, υπό την προϋπόθεση ότι θα είναι διαθέσιμες επαρκείς πρόσθετες δαπάνες σύμφωνα με τον κανόνα ευελιξίας του 10 % που ορίζεται στις κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με το κλείσιμο. Όσον αφορά τα ΕΠ που δεν πληρούν τους όρους αυτούς, οι πόροι που επιστρέφονται στο ΕΠ (ή το τμήμα αυτών) πρέπει να επιστραφούν στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Οι πόροι που επεστράφησαν στα ΕΠ δεν ανακυκλώθηκαν και οι αμοιβές διαχείρισης που καταβλήθηκαν συναφώς, παρόλο που ήταν σύμφωνες με τις χρηματοδοτικές συμφωνίες, δεν επέφεραν καμία προστιθέμενη αξία στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Οι συμβατικές προκαταβολές που πραγματοποιούνται προς το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας μπορεί να θέτουν σε κίνδυνο την οικονομική αποδοτικότητα και τη συμμόρφωση

74

Οι συμβατικές προκαταβολές είναι συνήθης πρακτική της αγοράς, και επιτρέπουν στον ανάδοχο να καλύπτει τις αρχικές δαπάνες του για την κινητοποίηση των πόρων που είναι απαραίτητοι για την παράδοση των συμβεβλημένων υπηρεσιών ή έργων. Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι προκαταβολές αυτές κυμαίνονται τυπικά μεταξύ του 10 % και του 40 % της συμβατικής αξίας.

75

Μια συμβατική προκαταβολή είναι επιλέξιμη αν είχε καταβληθεί στον ανάδοχο έως τις 31 Δεκεμβρίου 2015 και μετατραπεί σε πραγματικές δαπάνες πριν από τις 31 Μαρτίου 2017. Η πληρωμή αυτή πρέπει να είναι σύμφωνη με τους εθνικούς κανόνες και τις συμβατικές υποχρεώσεις. Ωστόσο, όσον αφορά έργα που εγκρίθηκαν προς το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας (ήτοι 31 Δεκεμβρίου 2015), και δεδομένης της ανάγκης ολοκλήρωσής τους πριν από την εκπνοή της προθεσμίας κλεισίματος (ήτοι 31 Μαρτίου 2017) μπορεί να διατεθούν πόροι σε έργα που έχουν τη δυνατότητα να τους δαπανήσουν σε σύντομο διάστημα και όχι σε έργα που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν αποτελέσματα.

76

Από τα τέσσερα κράτη μέλη που επισκεφθήκαμε, τα δύο (Τσεχική Δημοκρατία και Ουγγαρία) χρησιμοποιούσαν συμβατικές προκαταβολές προκειμένου να ενισχύσουν την απορρόφηση. Παραδείγματος χάριν, η τσεχική διαχειριστική αρχή επεσήμανε ότι, αρχής γενομένης τον Σεπτέμβριο του 2016, οι συνολικές τιμολογηθείσες προκαταβολές για το ΕΠ «Περιβάλλον» ανέρχονταν σε 133 εκατομμύρια ευρώ από συνεισφορές της ΕΕ. Αυτό αντιστοιχούσε σε περίπου το 5 % της συνολικής απορρόφησης το 2014 και το 2015 (βλέπε πλαίσιο 8).

77

Έχουμε αναφέρει στο παρελθόν ότι η δήλωση συμβατικών προκαταβολών, ιδίως όταν αυτές αντιπροσωπεύουν υψηλό ποσοστό της συμβατικής αξίας, ενέχει σημαντικό κίνδυνο ύπαρξης μη επιλέξιμων δαπανών κατά τον χρόνο του κλεισίματος. Δεδομένου ότι μέχρι τις 31 Μαρτίου 2017 υπήρχε η δυνατότητα κάλυψης πραγματικών δαπανών με τις προκαταβολές, όσο πιο κοντά στην προθεσμία πραγματοποιούνται οι δαπάνες τόσο λιγότερος είναι ο χρόνος που έχουν στη διάθεσή τους οι ελεγκτικές αρχές για να τις επαληθεύσουν και να παράσχουν διασφάλιση όσον αφορά την επιλεξιμότητά τους⁶⁰.

78

Τα κράτη μέλη ήταν υποχρεωμένα να παρακολουθούν τις συμβατικές προκαταβολές, χωρίς όμως να πρέπει να υποβάλλουν σχετικά στοιχεία στην Επιτροπή. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή δεν είναι σε θέση να γνωρίζει πώς χρησιμοποιήθηκαν συνολικά ούτε τον αντίκτυπό τους. Κατά τον χρόνο του ελέγχου διαπιστώσαμε ότι η Ουγγαρία δεν παρακολουθούσε ούτε τη χρήση ούτε τον αντίκτυπό τους.

Συνολικά, το ποσοστό σφάλματος μειώθηκε για τον τομέα της συνοχής σε σχέση με το 2007, παρότι ορισμένα αναδρομικά έργα συνεπέφεραν σφάλματα

79

Παρακολουθήσαμε τις εξελίξεις στο πλαίσιο ελέγχου της συνοχής την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 και πώς αυτό επηρέασε το ποσοστό σφάλματος. Εξετάσαμε επίσης κατά πόσον η εστίαση στην απορρόφηση, ιδίως προς το τέλος της περιόδου προγραμματισμού, είχε ως αποτέλεσμα να προκληθούν περισσότερα λάθη.

80

Από την εξέταση των ποσοστών σφάλματος που αναφέρει το Συνέδριο από το 2007 και έπειτα, διαφαίνεται σημαντική μείωση του ποσοστού σφάλματος στις δαπάνες της περιόδου 2007-2013, σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού. Το ποσοστό σφάλματος ήταν αισθητά χαμηλότερο από το 2011 έως το 2016, με αποτέλεσμα το πιθανότερο ποσοστό σφάλματος να πλησιάζει το 4,8 % το 2016 (χαμηλότερο όριο σφάλματος το 3,1 % σε σύγκριση με το 11 % το 2007 και το 2008 για πληρωμές της περιόδου 2000-2006).

81

Η εξέλιξη του ποσοστού σφάλματος μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους παράγοντες. Όπως επισημαίνεται ανωτέρω, ορισμένα μέτρα για τη βελτίωση της απορρόφησης, όπως η καταφυγή σε αναδρομικά έργα (βλέπε πλαίσιο 7) προκάλεσε μερικά σφάλματα. Από την άλλη πλευρά, άλλοι σημαντικοί παράγοντες όπως οι συνολικές βελτιώσεις στα συστήματα διαχείρισης, ελέγχου και εποπτείας των κρατών μελών και η χρήση εκ μέρους της Επιτροπής μέτρων, τόσο προληπτικών (διακοπές και αναστολές) όσο και διορθωτικών μέτρων για την περίοδο προγραμματισμού οδήγησαν στη μείωση του ποσοστού σφάλματος.

Συμπεράσματα και συστάσεις

82

Όσον αφορά την πολιτική του τομέα της συνοχής, το μέγιστο επίπεδο δαπανών στο πλαίσιο του ΠΔΠ επιμερίζεται σε ετήσιες κατανομές πόρων ανά κράτος μέλος. Οι εν λόγω κατανομές διευκολύνουν τη διαδικασία προγραμματισμού και καθιστούν δυνατό τον εκ των προτέρων καθορισμό στόχων εντός των ΕΠ. Ωστόσο, όπως επισημαίνει το Συνέδριο, αποτελεί πρόκληση η επίτευξη ικανοποιητικών αποτελεσμάτων από καθεστώτα στο πλαίσιο των οποίων οι πόροι έχουν εκ των προτέρων κατανεμηθεί σε κράτη μέλη και η απορρόφηση των πόρων κεντρίζει σε πρώτη φάση το ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα να ανάγεται σε αυτοσκοπό. Προκειμένου να διατηρηθεί η εστίαση στην επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων, είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να αποφεύγουν καταστάσεις κατά τις οποίες παραμένουν προς απορρόφηση σημαντικά ποσά πόρων στο τέλος της περιόδου προγραμματισμού, καθώς η βιασύνη για απορρόφηση μπορεί να οδηγήσει σε ανεπαρκή εξέταση της συνιστώσας της οικονομικής αποδοτικότητας. Επομένως, παρόλο που η απορρόφηση είναι σημαντική για την επίτευξη των στόχων πολιτικής, δεν συνιστά αυτοσκοπό.

83

Σε ό,τι αφορά τις τελευταίες δύο περιόδους προγραμματισμού, η καθυστερημένη έγκριση του νομικού πλαισίου συνεπήχθη την καθυστερημένη έγκριση των ΕΠ. Αυτό προξένησε αναπόφευκτες αλυσιδωτές συνέπειες στην εκτέλεση των διατεθέντων πόρων και χαμηλά επίπεδα πληρωμών κατά τα πρώτα έτη. Η Επιτροπή ενθαρρύνει την έγκριση έγκαιρης πολιτικής συμφωνίας σχετικά με το ΠΔΠ της περιόδου μετά το 2020 προκειμένου να διασφαλιστούν ασφάλεια δικαίου και δημοσιονομική βεβαιότητα για τις εθνικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και να διευκολυνθεί η άμεση έναρξη της υλοποίησης από την αρχή της περιόδου προγραμματισμού. (σημεία 16 έως 19).

84

Πέραν των αλυσιδωτών συνεπειών που αναφέρονται ανωτέρω, ένας ακόμα παράγοντας που εξηγεί τη βραδεία εκκίνηση πραγματοποίησης δαπανών είναι το γεγονός ότι εν μέσω της περιόδου προγραμματισμού, τα κράτη μέλη χρησιμοποιούσαν ακόμη πόρους από την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού (βλέπε σημείο 22). Για τον λόγο αυτό μάλιστα είχαμε προτείνει στην Επιτροπή σε προηγούμενη ειδική έκθεσή μας να διασφαλίσει στις νομοθετικές προτάσεις της για την περίοδο μετά το 2020, ότι οι περίοδοι επιλεξιμότητας δεν θα αλληλεπικαλύπτονται πλέον με την επόμενη περίοδο προγραμματισμού και η διαδικασία κλεισίματος να ολοκληρώνεται ταχέως μετά τη λήξη της περιόδου επιλεξιμότητας⁶¹.

85

Προκειμένου να επιτευχθούν ομαλοί και σταθεροί ρυθμοί υλοποίησης καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού, θα πρέπει οι δράσεις για την αντιμετώπιση της βραδείας απορρόφησης να αναλαμβάνονται νωρίς. Ορισμένα κράτη μέλη και η Επιτροπή εντόπισαν δυσκολίες στην απορρόφηση πόρων σε σχετικά πρώιμο στάδιο της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013. Παρ’ όλα αυτά, η Επιτροπή προέβη σε ενέργειες μόλις τον Νοέμβριο του 2014, περίπου ένα έτος πριν από το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας, συγκροτώντας μια ειδική ομάδα με σκοπό τη συνδρομή των κρατών μελών με ποσοστά απορρόφησης χαμηλότερα του μέσου όρου της ΕΕ (βλέπε σημεία 34 και 35).

86

Τα κράτη μέλη χρησιμοποίησαν διάφορα μέτρα, περιλαμβανομένων εκείνων που είχε προσδιορίσει η ειδική ομάδα, και σε διάστημα ενός χρόνου κατάφεραν να αυξήσουν το ποσοστό απορρόφησης, σε ορισμένες περιπτώσεις κατά άνω των 20 ποσοστιαίων μονάδων. Στην αρχή του 2018, το μέσο ποσοστό απορρόφησης της ΕΕ ανερχόταν στο 97,2 %. Αρκετά κράτη μέλη δεν κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν όλη τη διαθέσιμη χρηματοδότηση και η χρηματοδότηση που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ανερχόταν στα τέλη Ιανουαρίου του 2017 σε 4,4 δισεκατομμύρια ευρώ. Το τελικό ποσοστό απορρόφησης και η τελική αξία της μη χρησιμοποιηθείσας χρηματοδότησης θα γίνουν γνωστά μόλις ολοκληρωθεί το κλείσιμο (βλέπε σημείο 28).

87

Οι εργασίες μας έδειξαν ότι οι δράσεις που ανέλαβαν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη για να αντιμετωπίσουν τα χαμηλά ποσοστά απορρόφησης εστιάζονταν κυρίως στην απορρόφηση και τη νομιμότητα, αλλά δεν έλαβαν υπόψη διάφορες συνιστώσες που αφορούν τις επιδόσεις. Σε σχέση με ορισμένα από τα μέτρα που εφαρμόστηκαν, διαπιστώσαμε από το δείγμα μας τα εξής:

• Τα ΕΠ υφίσταντο συχνά αναθεωρήσεις, οι οποίες μετέβαλλαν ουσιωδώς τα αρχικά σχέδια, θέτοντας έτσι υπό αμφισβήτηση την αρτιότητα των αναλύσεων στις οποίες βασίζεται ο προγραμματισμός, καθώς και την ικανότητα επίτευξης των στόχων των ΕΠ και της πολιτικής της συνοχής (βλέπε σημεία 43 έως 59).
• Τα κράτη μέλη που επισκεφθήκαμε είχαν προσδιορίσει αναδρομικές δαπάνες που ανέρχονταν σε περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Η αξία των εν λόγω έργων σε όλα τα ΕΠ της περιόδου 2007-2013 είναι πιθανό να είναι σημαντικά υψηλότερη. Αυτά τα είδη έργων ενέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης του φαινομένου της μη αποδοτικής δαπάνης (θα μπορούσαν δηλαδή να έχουν υλοποιηθεί και χωρίς χρηματοδότηση από την ΕΕ) και έτσι η προστιθέμενη αξία της ΕΕ είναι περιορισμένη (βλέπε σημεία 63 έως 69).
• Οι προπληρωμές, όπως οι κεφαλαιακοί πόροι που επενδύονται σε χρηματοοικονομικά μέσα, συνέβαλαν στην ενίσχυση της απορρόφησης κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού, αλλά η βραδεία υλοποίηση μείωσε την ανακύκλωση των πόρων. Μέχρι το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας δεν είχε χρησιμοποιηθεί ένα δισεκατομμύριο ευρώ περίπου. Επομένως, οι πόροι αυτοί δεν ανακυκλώθηκαν και οι αμοιβές διαχείρισης που καταβλήθηκαν συναφώς, παρόλο που ήταν σύμφωνες με τις χρηματοδοτικές συμφωνίες, δεν επέφεραν καμία προστιθέμενη αξία στον προϋπολογισμό της ΕΕ (βλέπε σημεία 70 έως 73).
• Οι συμβατικές προκαταβολές συνέβαλαν επίσης στη βελτίωση της απορρόφησης. Ωστόσο, όσον αφορά προγράμματα που εγκρίθηκαν προς το τέλος της περιόδου επιλεξιμότητας, η ανάγκη ολοκλήρωσης των έργων πριν από την εκπνοή της προθεσμίας κλεισίματος μπορεί να οδηγήσει στην κατανομή πόρων σε έργα, βάσει της ικανότητάς τους να τους δαπανήσουν σε σύντομο διάστημα και όχι βάσει της δυνατότητάς τους να παράγουν αποτελέσματα. Επιπλέον, όσο πιο κοντά στη λήξη της προθεσμίας επιλεξιμότητας πραγματοποιούνται οι δαπάνες, τόσο λιγότερος είναι ο χρόνος που έχουν στη διάθεσή τους οι ελεγκτικές αρχές προκειμένου να επαληθεύσουν την επιλεξιμότητά τους (βλέπε σημεία 74 έως 78).

88

Η ειδική ομάδα παρακολουθούσε την πρόοδο των κρατών μελών ως προς τα μέτρα που είχαν συμφωνηθεί για τη βελτίωση της απορρόφησης. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη υπέβαλλαν τα στοιχεία σχετικά με τα αποτελέσματά τους δυσχέραινε τη διαμόρφωση μιας γενικής εικόνας για όλα τα μέτρα που χρησιμοποιούνταν και του αντικτύπου κάθε μέτρου. Για ορισμένα από τα μέτρα (π.χ. έργα αναδρομικώς συγχρηματοδοτηθέντα, χρήση συμβατικών προκαταβολών), το νομικό πλαίσιο δεν απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν στοιχεία στην Επιτροπή. Οι εν λόγω δύο παράγοντες εμπόδισαν την ικανότητα της ομάδας να αποκτήσει εμπεριστατωμένη εικόνα των μέτρων που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και του επιμέρους οικονομικού αντικτύπου τους (βλέπε σημεία 37, 67 και 78).

89

Παρότι η πίεση να δαπανηθούν οι πόροι προς το τέλος της περιόδου προγραμματισμού 2007-2013 είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ορισμένων σφαλμάτων, το εκτιμώμενο ποσοστό σφάλματος για τον τομέα της συνοχής ήταν συστηματικά χαμηλότερο την περίοδο 2011-2016, σε σύγκριση με τα έτη 2007 και 2008. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο τελικό αποτέλεσμα πολλαπλών παραγόντων (βλέπε σημεία 80 και 81).

90

Την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, η υλοποίηση των ΕΠ άρχισε με βραδύτερους ρυθμούς σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες που είχαν ανακύψει και κατά την υλοποίηση της περιόδου 2007-2013, είναι πιθανό τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν δυσκολίες σχετικά με την απορρόφηση και κατά την τρέχουσα περίοδο (βλέπε σημεία 23 έως 26).

Σύσταση 1 - Χρονοδιάγραμμα για το νομικό πλαίσιο και τα έγγραφα προγραμματισμού

Η Επιτροπή πρέπει να καταρτίσει ένα χρονοδιάγραμμα που θα περιλαμβάνει βασικές ημερομηνίες-ορόσημο (π.χ. πρόταση και έγκριση του νομικού πλαισίου) ώστε να διασφαλίζεται ότι η υλοποίηση του ΕΠ αρχίζει εγκαίρως, στην αρχή της περιόδου προγραμματισμού. Στη συνέχεια πρέπει να το προτείνει στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με σκοπό την επίτευξη συμφωνίας.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Αμελλητί (για το νομικό πλαίσιο μετά το 2020).

Σύσταση 2 - Καλά τεκμηριωμένα αιτήματα για αναθεώρηση των προγραμμάτων (περιλαμβανομένου του αντικτύπου στα αποτελέσματα)

Όταν η αναθεώρηση επηρεάζει βασικά στοιχείων των επιδόσεων, η Επιτροπή πρέπει να μεριμνά, πριν από την έγκριση απόφασής της για αναθεώρηση ενός επιχειρησιακού προγράμματος, ώστε:

1. το αίτημα να βασίζεται σε άρτια και ολοκληρωμένη αξιολόγηση της υλοποίησης του ΕΠ, της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και των σχετικών αναγκών κατά τον χρόνο της αναθεώρησης και
2. η αναθεώρηση να αποφασίζεται πρωτίστως για τη διασφάλιση καλύτερων αποτελεσμάτων και οι αλλαγές όσον αφορά τη χρηματοδότηση προτεραιοτήτων να αντικατοπτρίζονται στους δείκτες επιδόσεων.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Να εφαρμοστεί στα μελλοντικά αιτήματα αναθεώρησης των ΕΠ που θα υποβάλουν τα κράτη μέλη.

Σύσταση 3 - Μέσα για τη συλλογή στοιχείων σχετικά με την καλύτερη παρακολούθηση της απορρόφησης

Η Επιτροπή πρέπει να διασφαλίσει ότι διαθέτει τα μέσα ώστε:

1. να αποκτά τις πληροφορίες που χρειάζεται για τη διεξοδική και αναλυτική παρακολούθηση της απορρόφησης κάθε ΕΠ,
2. να εντοπίζει τα αίτια τόσο για τη βραδεία όσο και για την ταχεία απορρόφηση, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι δαπάνες πρέπει να είναι νόμιμες και κανονικές, καθώς και τη σπουδαιότητα της αποτελεσματικής δαπάνης των πόρων και
3. να αξιολογεί εκ των προτέρων την ανάγκη για τη λήψη μέτρων, καθώς και τον αντίκτυπό τους ως προς την αύξηση της απορρόφησης, προκειμένου να αποφασίζει κατά πόσον θα τα χρησιμοποιήσει.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Έως τα τέλη του 2018 για τα α) και β). Έως τα τέλη του 2020 για το γ).

Σύσταση 4 - Εστίαση στις επιδόσεις και την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων

Στις περιπτώσεις που η Επιτροπή παρέχει στοχευμένη στήριξη σε κράτη μέλη και ΕΠ ώστε να επιταχυνθεί η υλοποίηση της περιόδου προγραμματισμού 2014-2020 (όπως η αναθεώρηση ενός ΕΠ), οφείλει να μεριμνά ώστε η ανάληψη των δράσεων να εστιάζεται στην επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Αμελλητί.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα II, του οποίου προεδρεύει η Iliana IVANOVA, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, κατά τη συνεδρίασή του της 30ής Μαΐου 2018.

Γλωσσάριο και συντομογραφίες

Αναδρομικό έργο: Αναδρομικά έργα ή αναδρομικές δράσεις ονομάζονται τα έργα ή οι δράσεις που έχουν πραγματοποιήσει δαπάνες από εθνικές πηγές ή έχουν ολοκληρωθεί πριν από την επίσημη υποβολή αίτησης για συγχρηματοδότηση από την ΕΕ ή τη σχετική χορήγησή της, ήτοι χρηματοδοτούνται αναδρομικά. Την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, τα έργα ή οι δράσεις των οποίων το φυσικό αντικείμενο έχει ολοκληρωθεί ή τα οποία έχουν υλοποιηθεί στο σύνολό τους προτού ο δικαιούχος υποβάλλει αίτηση για χρηματοδότηση δεν είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση από την ΕΕ.

Ανάληψη υποχρέωσης: Νομική δέσμευση για την υπό όρους παροχή χρηματοδότησης, με την οποία η ΕΕ δεσμεύεται να καταβάλει το μερίδιο των δαπανών που της αναλογεί σε χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο, μόλις το έργο ολοκληρωθεί.

Άξονας προτεραιότητας: Μία από τις προτεραιότητες της στρατηγικής του επιχειρησιακού προγράμματος, η οποία συνίσταται σε σειρά πράξεων σχετικών μεταξύ τους και με συγκεκριμένους μετρήσιμους στόχους.

Αποδέσμευση: Ακύρωση του συνόλου ή μέρους της ανάληψης υποχρέωσης που δεν έχει χρησιμοποιηθεί. Η αποδέσμευση είναι αυτόματη έπειτα από ορισμένη χρονική περίοδο, συνήθως δύο ή τριών ετών («κανόνας ν+2/3»).

Απορρόφηση: Οι πόροι της ΕΕ θεωρούνται ότι απορροφήθηκαν όταν η Επιτροπή τους χορηγήσει σε ΕΠ ενός κράτους μέλους, ως συγχρηματοδότηση για επιλέξιμα έργα. Οι πόροι αυτοί περιλαμβάνουν προπληρωμές, ενδιάμεσες και τελικές πληρωμές.

Αρχή πιστοποίησης: Ορίζεται από το κράτος μέλος για να υποβάλλει σε πρωτοβάθμιους ελέγχους τις δαπάνες που δηλώνουν οι διαχειριστικές αρχές και για να πιστοποιεί ότι οι δαπάνες αυτές είναι νόμιμες και κανονικές.

Διατεθείσα χρηματοδότηση: Το συνολικό ποσό που διατίθεται σε κάποιο κράτος μέλος ή επιχειρησιακό πρόγραμμα (ΕΠ) σε δεδομένη περίοδο προγραμματισμού. Το ποσό αυτό είναι θεωρητικά το μέγιστο που μπορεί να καταβληθεί.

Διαχειριστική αρχή: Εθνική, περιφερειακή ή τοπική δημόσια αρχή (ή άλλος δημόσιος ή ιδιωτικός φορέας) που ορίζεται από κράτος μέλος για τη διαχείριση επιχειρησιακού προγράμματος. Στα καθήκοντά της συγκαταλέγονται η επιλογή των προς χρηματοδότηση έργων, η παρακολούθηση της υλοποίησής τους και η υποβολή στοιχείων στην Επιτροπή όσον αφορά διάφορες οικονομικές πτυχές και τα επιτευχθέντα αποτελέσματα. Είναι επίσης ο φορέας που επιβάλλει δημοσιονομικές διορθώσεις σε δικαιούχους κατόπιν ελέγχων που έχει διενεργήσει η Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) ή οποιαδήποτε αρχή ενός κράτους μέλους.

COCOF: Η επιτροπή συντονισμού των ταμείων (Coordination Committee of the Funds, COCOF) είναι μόνιμη επιτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Αποστολή της είναι να εξετάζει ζητήματα που συνδέονται με την εφαρμογή των κανονισμών που διέπουν τα διαρθρωτικά ταμεία και το Ταμείο Συνοχής. Τα καθοδηγητικά σημειώματα της COCOF λειτουργούν ως συστάσεις και περιέχουν πρακτικά παραδείγματα και πληροφορίες, αλλά δεν είναι νομικά δεσμευτικά ή περιοριστικά.

Εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς: Έγγραφο αναφοράς για τον προγραμματισμό των ταμείων της ΕΕ σε εθνικό επίπεδο την περίοδο 2007-2013. Εξασφαλίζει ότι η συνδρομή από τα ταμεία συμβαδίζει με τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη συνοχή και προσδιορίζει την σύνδεση μεταξύ, αφενός, των προτεραιοτήτων της ΕΕ και, αφετέρου, των εθνικών και περιφερειακών προτεραιοτήτων. Για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, οι συμφωνίες εταιρικής σχέσης (βλέπε ορισμό παρακάτω) αντικατέστησαν το εθνικό στρατηγικό πλαίσιο αναφοράς.

Ελεγκτική αρχή: Παρέχει διασφάλιση στην Επιτροπή όσον αφορά την αποτελεσματική λειτουργία των συστημάτων διαχείρισης και των εσωτερικών δικλίδων ελέγχου στο πλαίσιο ενός ΕΠ (και, κατ’ επέκταση, όσον αφορά τη νομιμότητα και κανονικότητα των πιστοποιηθεισών δαπανών). Συνήθως οι ελεγκτικές αρχές, οι οποίες ορίζονται από τα κράτη μέλη, αποτελούν υπηρεσία είτε του γραφείου του επικεφαλής της κυβέρνησης είτε του υπουργείου οικονομικών (ή φορέων εσωτερικού ελέγχου που υπάγονται στη δικαιοδοσία του), άλλων υπουργείων ή ανώτατων οργάνων ελέγχου. Οι εν λόγω αρχές πρέπει να είναι λειτουργικά ανεξάρτητες από τους οργανισμούς που διαχειρίζονται τους χρηματοδοτικούς πόρους. Η ελεγκτική αρχή υποβάλλει στις αρχές διαχείρισης και πιστοποίησης του ελεγχόμενου επιχειρησιακού προγράμματος τις διαπιστώσεις των ελέγχων στους οποίους υποβάλλει συστήματα και πράξεις. Άπαξ ετησίως, αναφέρει τις ετήσιες εργασίες της στην ετήσια έκθεση ελέγχου της Επιτροπής. Σε περίπτωση που η ελεγκτική αρχή κρίνει ότι η διαχειριστική αρχή δεν έχει λάβει τα ενδεδειγμένα διορθωτικά μέτρα, οφείλει να επιστήσει επ’ αυτού την προσοχή της Επιτροπής.

Επιχειρησιακό πρόγραμμα (ΕΠ): Στο ΕΠ καθορίζονται οι προτεραιότητες και οι συγκεκριμένοι στόχοι ενός κράτους μέλους και προσδιορίζεται ο τρόπος με τον οποίο θα χρησιμοποιηθούν οι χρηματοδοτικοί πόροι (συγχρηματοδότηση από την ΕΕ και από εθνικές δημόσιες και ιδιωτικές πηγές) σε συγκεκριμένο διάστημα (επί του παρόντος 7ετία) για τη χρηματοδότηση έργων. Τα έργα που υπάγονται σε ένα ΕΠ πρέπει να συμβάλλουν στην επίτευξη μιας σειράς στόχων. Η χρηματοδότηση του ΕΠ μπορεί να προέρχεται από το ΕΤΠΑ, το ΤΣ ή/και το ΕΚΤ. Το ΕΠ καταρτίζεται από το κράτος μέλος και, προτού εκτελεστεί οποιαδήποτε πράξη πληρωμής από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, πρέπει να εγκριθεί από την Επιτροπή. Το ΕΠ μπορεί να τροποποιηθεί μόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου προγραμματισμού και εφόσον συμφωνήσουν αμφότερα τα μέρη.

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ): Σκοπός του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου είναι η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω της βελτίωσης των ευκαιριών απασχόλησης και εργασίας (κυρίως με μέτρα κατάρτισης), καθώς και της προώθησης υψηλότερου επιπέδου απασχόλησης και της δημιουργίας περισσότερων και καλύτερων θέσεων εργασίας.

Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ): Σκοπός του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης είναι η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την εξάλειψη των κύριων περιφερειακών ανισορροπιών. Για να το επιτύχει, παρέχει οικονομική στήριξη για τη δημιουργία υποδομών και παραγωγικών επενδύσεων που συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας, ιδίως για τις επιχειρήσεις.

Κλείσιμο: Η οικονομική εκκαθάριση η οποία συντελείται με την πληρωμή του τελικού υπολοίπου στο κράτος μέλος ή την ανάκτηση των ποσών που καταβλήθηκαν αχρεωστήτως από την Επιτροπή. Το κλείσιμο είναι το τελευταίο στάδιο στον κύκλο ζωής ενός προγράμματος.

Κοινό στρατηγικό πλαίσιο (ΚΣΠ): Παρέχει καθοδήγηση και συμβάλλει στην εναρμόνιση των στόχων που επιδιώκονται με τα διάφορα ταμεία της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, καθώς και με άλλα μέσα και πολιτικές της ΕΕ.

Κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για τη συνοχή: Οι κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν τις αρχές και τις προτεραιότητες της πολιτικής συνοχής και προτείνουν στις ευρωπαϊκές περιφέρειες τρόπους για τη βέλτιστη χρήση των πόρων που διατίθενται στο πλαίσιο των εθνικών και περιφερειακών προγραμμάτων βοήθειας της περιόδου 2007-2013. Οι εθνικές αρχές οφείλουν να χρησιμοποιήσουν τις κατευθυντήριες γραμμές ως βάση για την κατάρτιση των εθνικών στρατηγικών προτεραιοτήτων και του σχετικού σχεδιασμού για την περίοδο 2007-2013, οι οποίες είναι συνιστώσες του εθνικού στρατηγικού πλαισίου αναφοράς.

Μεγάλο έργο: Τα μεγάλα έργα περιλαμβάνουν σειρά οικονομικά αδιαίρετων εργασιών, δραστηριοτήτων ή υπηρεσιών που επιτελούν συγκεκριμένη λειτουργία τεχνικής φύσης και έχουν σαφώς προσδιορισμένους στόχους. Το συνολικό κόστος τους υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ ή τα 75 εκατομμύρια ευρώ στην περίπτωση έργου στον τομέα των μεταφορών. Απαιτείται έγκριση της Επιτροπής σε επίπεδο επιμέρους έργου.

Περίοδος προγραμματισμού: Το πολυετές χρονικό διάστημα εντός του οποίου προγραμματίζονται και εκτελούνται οι δαπάνες των διαρθρωτικών ταμείων και του Ταμείου Συνοχής.

Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο: Το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) ορίζει τις προτεραιότητες όσον αφορά τις δαπάνες και τα ποσά που μπορεί κατ’ ανώτατο όριο να δαπανήσει η ΕΕ σε συγκεκριμένους τομείς εντός προκαθορισμένης πολυετούς περιόδου. Το τρέχον ΠΔΠ καλύπτει την περίοδο 2014-2020, ενώ τα προηγούμενα κάλυπταν τις περιόδους 2007-2013 και 2000-2006 (Ατζέντα 2000).

Ποσοστό απορρόφησης: Το ποσοστό του συνολικού ποσού που δεσμεύθηκε να παρασχεθεί σε επιχειρησιακό πρόγραμμα και έχει απορροφηθεί, ήτοι καταβληθεί.

Προστιθέμενη αξία της ΕΕ: H αξία που προσθέτει μια ενέργεια της ΕΕ στην αξία που θα είχαν δημιουργήσει τα κράτη μέλη εάν ενεργούσαν μεμονωμένα.

Συμφωνίες εταιρικής σχέσης: Οι συμφωνίες εταιρικής σχέσης συνάπτονται μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των επιμέρους κρατών μελών για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020. Περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο οι εθνικές αρχές προτίθενται να χρησιμοποιήσουν τη χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, τους στρατηγικούς στόχους και τις επενδυτικές προτεραιότητες κάθε χώρας, καθώς και τη σχέση τους με τον συνολικό στόχο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Επίσης, περιλαμβάνουν λεπτομερή στοιχεία για τυχόν εκ των προτέρων αιρεσιμότητες (ήτοι προαπαιτούμενα για την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση των πόρων) και πλαίσια διαχείρισης επιδόσεων. Καταρτίζονται από το κράτος μέλος σε συνεννόηση με την Επιτροπή και εγκρίνονται από αυτή.

Ταμείο Συνοχής (ΤΣ): Σκοπός του είναι η ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της χρηματοδότησης έργων στους τομείς του περιβάλλοντος και των μεταφορών σε κράτη μέλη με κατά κεφαλήν ΑΕΠ χαμηλότερο του 90 % του μέσου όρου της ΕΕ.

Τμηματοποίηση: Τρόπος οργάνωσης της χρηματοδότησης ενός έργου σε δύο περιόδους προγραμματισμού ώστε να περιοριστεί ο κίνδυνος ατελών (και επομένως μη επιλέξιμων) έργων και να αυξηθεί η απορρόφηση στο πρώτο στάδιο (2007-2013).

Φαινόμενο μη αποδοτικής δαπάνης: Φαινόμενο που εμφανίζεται όταν χορηγείται χρηματοδότηση για τη στήριξη δικαιούχου ο οποίος θα λάμβανε την ίδια απόφαση και χωρίς την ενίσχυση. Στην περίπτωση αυτή, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να αποδοθεί στη σχετική πολιτική και η καταβληθείσα στον συγκεκριμένο δικαιούχο ενίσχυση δεν επιφέρει κανέναν αντίκτυπο. Κατά συνέπεια, το μερίδιο των δαπανών που δημιουργεί το φαινόμενο αυτό είναι εξ ορισμού αναποτελεσματικό, επειδή δεν συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων.

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων που αυτό διενεργεί επί των πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ ή επί διαχειριστικών θεμάτων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς του προϋπολογισμού. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

Ο εν προκειμένω έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα Ελέγχου IΙ, το οποίο ειδικεύεται στους τομείς δαπανών που αφορούν τις επενδύσεις υπέρ της συνοχής, της ανάπτυξης και της κοινωνικής ένταξης, και του οποίου προεδρεύει η Iliana Ivanova, Μέλος του ΕΕΣ. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο Henri Grethen, Μέλος του ΕΕΣ, συνεπικουρούμενος από τους Marc Hostert, προϊστάμενο του ιδιαίτερου γραφείου του, Niels-Erik Brokopp και Emmanuel Rauch, ανώτερα διοικητικά στελέχη, Anna Fiteni και Peggy Vercauteren, υπεύθυνες έργου και Alessandra Falcinelli, Agota Krenusz, Radka Papouskova, Adrian Rosca και Piotr Senator, ελεγκτές.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (https://europa.eu/european-union/index_el).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018

PDF	ISBN 978-92-847-0029-5	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/40805	QJ-AB-18-013-EL-N
HTML	ISBN 978-92-872-9809-6	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/19558	QJ-AB-18-013-EL-Q

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018

Για κάθε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού τα οποία δεν καλύπτονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να ζητείται απευθείας η άδεια των κατόχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας ατελώς τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact/write-to-us_el

ΒΡΕΙΤΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο Europa: https://europa.eu/european-union/index_el

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να τηλεφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: https://publications.europa.eu/el/publications. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. https://europa.eu/european-union/contact_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον δικτυακό τόπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://data.europa.eu/euodp/el/home?

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp/el/home?) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να τηλεφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.