It-tnaqqis tal-korruzzjoni kbira fl-Ukrajna:
bosta inizjattivi tal-UE, iżda r-riżultati għadhom mhux suffiċjenti

Sommarju eżekuttiv

I

L-Ukrajna ilha tbati minn korruzzjoni – b’mod partikolari minn korruzzjoni kbira – għal ħafna snin. L-UE appoġġat bosta riformi biex jiżdied l-istat tad-dritt u biex tiġi miġġielda l-korruzzjoni fl-Ukrajna.

II

Għalkemm dokumenti ewlenin tal-UE jsemmu l-ġlieda kontra l-korruzzjoni, dawn ma jagħmlu l-ebda referenza speċifika għall-korruzzjoni kbira. Il-“korruzzjoni kbira” hija ddefinita bħala l-abbuż ta’ setgħa ta’ livell għoli li jibbenefika lill-ftit, u li jikkawża ħsara serja u mifruxa lill-individwi u lis-soċjetà. L-oligarki u d-drittijiet akkwiżiti huma l-kawża ewlenija ta’ din il-korruzzjoni. Il-korruzzjoni kbira u l-manipulazzjoni tal-Istat ixekklu l-kompetizzjoni u t-tkabbir, u jagħmlu ħsara lill-proċess demokratiku.

III

Il-prevenzjoni ta’ u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni fl-Ukrajna huma wieħed mill-bosta objettivi tal-UE għall-assistenza mill-UE fl-Ukrajna. Il-Kummissjoni u l-Missjoni ta’ Konsulenza Ewropea fl-Ukrajna appoġġaw il-bini tal-kapaċitajiet għall-istituzzjonijiet involuti fit-trawwim tal-istat tad-dritt, b’mod partikolari l-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni maħluqa reċentement. Aħna ffukajna l-awditu tagħna fuq il-korruzzjoni kbira billi din hija l-ostakolu prinċipali għall-istat tad-dritt u għall-iżvilupp ekonomiku fl-Ukrajna. Aħna awditjajna jekk is-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna u l-Kummissjoni vvalutawx b’mod effettiv is-sitwazzjoni speċifika fl-Ukrajna fir-rigward tal-korruzzjoni kbira, u jekk ħadux l-azzjoni meħtieġa biex jappoġġaw ir-riformi fl-Ukrajna. Aħna ffukajna fuq il-kontribuzzjonijiet mill-UE għar-riformi tas-sistema ġudizzjarja u għal dawk kontra l-korruzzjoni matul il-perjodu ta’ implimentazzjoni 2016-2019.

IV

Is-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna u l-Kummissjoni qiesu l-korruzzjoni bħala prijorità trażversali, u dderiġew fondi u sforzi permezz ta’ varjetà ta’ setturi. B'mod ġenerali, aħna sibna li dan l-approċċ ma ffukax biżżejjed fuq il-korruzzjoni kbira. Filwaqt li l-UE għenet biex tnaqqas l-opportunitajiet ta’ korruzzjoni, il-korruzzjoni kbira għadha problema ewlenija fl-Ukrajna. Ir-riforma tas-sistema ġudizzjarja qed tesperjenza ostakoli kbar, l-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni jinsabu f’riskju, il-fiduċja f’dawn l-istituzzjonijiet għadha baxxa, u l-għadd ta’ kundanni li jirriżultaw mill-korruzzjoni kbira huwa żgħir. Għalkemm is-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna u l-Kummissjoni qiesu t-tnaqqis tal-korruzzjoni bħala problema trażversali, ma fasslux u lanqas implimentaw strateġija speċifika biex jindirizzaw il-korruzzjoni kbira. Il-proġetti li eżaminajna ma kinux esklużivament iffukati fuq il-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira, iżda nofshom kienu jinkludu xi attivitajiet li indirizzaw indirettament il-problema.

V

L-appoġġ mill-Kummissjoni għal proġetti tas-soċjetà ċivili u għall-ġurnaliżmu indipendenti kien azzjoni rilevanti, u għen mhux biss biex tiġi żgurata t-trasparenza iżda wkoll biex jiġu esposti prattiki korrotti.

VI

Il-Kummissjoni appoġġat l-attivitajiet tal-Kumitat Kontra l-Monopolji u r-riformi tal-governanza korporattiva tal-Intrapriżi tal-Istat, iżda l-fokus inizjalment kien fuq l-allinjament tal-leġiżlazzjoni Ukrena mal-istandards u l-prinċipji tal-UE aktar milli fuq l-infurzar tal-liġi dwar il-kompetizzjoni.

VII

Il-Kummissjoni u l-Missjoni ta’ Konsulenza Ewropea fl-Ukrajna pprovdew assistenza intensiva għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja. Madankollu, għadd sostanzjali ta’ mħallfin, prosekuturi u membri tal-korpi ta’ governanza għad għandhom bżonn jiġu eżaminati bir-reqqa dwar l-integrità. Il-Kummissjoni għenet ukoll biex jiġu stabbiliti u żviluppati istituzzjonijiet speċifiċi kontra l-korruzzjoni. Madankollu, aħna sibna li l-ambjent eżistenti fl-Ukrajna jpoġġi s-sostenibbiltà ta’ dawn l-istituzzjonijiet f’riskju, peress li dawn għadhom jibbażaw fuq is-setturi ġudizzjarji, tal-prosekuzzjoni u tal-infurzar tal-liġi mhux riformati.

VIII

Il-proġetti tal-UE għenu wkoll biex jissawwru għadd ta’ għodod diġitali għall-prevenzjoni tal-korruzzjoni, iżda bosta għodod irrikjedew aktar impenn mill-awtoritajiet nazzjonali. In-nuqqas attwali ta’ bażijiet ta' data preċiżi huwa magħruf li jagħmel lil għodda bħal dawn inqas effiċjenti għal kontroverifiki u t-trasparenza. Il-proġetti tal-UE qiegħdin jaħdmu fuq dawn il-kwistjonijiet.

IX

Il-koordinazzjoni tal-kundizzjonijiet tal-UE ma’ donaturi oħra kellha sehem fl-emendar tal-Kostituzzjoni tal-Ukrajna, fit-tisħiħ tal-qafas legali, u fit-twaqqif ta’ istituzzjonijiet. Madankollu, il-Kummissjoni setgħet serrħet aktar fuq il-kundizzjonijiet biex tappoġġa r-riformi fil-ġudikatura.

X

L-UE għandha sistema fis-seħħ għall-monitoraġġ u għall-evalwazzjoni tal-proġetti tagħha. Madankollu, il-valutazzjoni ta’ kemm il-proġetti għenu fil-ġlieda kontra kwalunkwe tip ta’ korruzzjoni hija diffiċli għal nofs il-proġetti awditjati, billi l-eżiti ma jistgħux jitkejlu (minħabba nuqqas ta’ linji bażi, miri u indikaturi rilevanti) u jirreferu għal outputs u attivitajiet.

XI

Fuq il-bażi ta’ dawn il-konklużjonijiet, aħna nirrakkomandaw li jenħtieġ li s-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna, il-Missjoni ta’ Konsulenza Ewropea fl-Ukrajna u l-Kummissjoni:

• ifasslu u jimplimentaw azzjonijiet speċifiċi li jimmiraw il-korruzzjoni kbira;
• jivvalutaw u jaġġustaw l-iskala tal-appoġġ tagħha għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u għall-ġurnaliżmu investigattiv;
• jikkontribwixxu għat-tneħħija tal-impedimenti għal kompetizzjoni ħielsa u ġusta;
• itejbu l-monitoraġġ u r-rappurtar sabiex jinfurmaw u jieħdu azzjoni korrettiva meta jkun meħtieġ;
• jenfasizzaw l-integrità u l-impenn ta’ riforma meta jipprovdu appoġġ għall-bini tal-kapaċitajiet;
• jappoġġaw id-diġitalizzazzjoni tar-reġistri; u
• jistipulaw kundizzjonijiet aktar stretti għall-appoġġ mill-Kummissjoni.

Introduzzjoni

L-Ukrajna: sieħba strateġika għall-UE

01

L-Ukrajna hija sieħba ġeopolitika u strateġika għall-UE¹. Hija wieħed mill-akbar pajjiżi tal-Ewropa f’termini ta’ ġeografija u popolazzjoni, u hija wkoll wieħed mill-ġirien diretti tal-UE. F’dawn l-aħħar snin, għadd kbir ta’ Ukreni emigraw lejn l-UE².

02

Għal aktar minn 20 sena issa, l-UE ilha tappoġġa lill-Ukrajna fl-aġenda ta’ riforma tagħha fi triq lejn integrazzjoni ekonomika u relazzjonijiet politiċi aktar profondi. L-Ukrajna ilha parti mill-Politika Ewropea tal-Viċinat mill-2003. L-Ukrajna u l-UE bdew jinnegozjaw il-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni (AA), inkluż iż-Żona ta’ Kummerċ Ħieles Approfondita u Komprensiva (DCFTA), fl-2007. F’Novembru 2013, l-Ukrajna ssospendiet l-iffirmar tal-AA/idDCFTA, u b’hekk skattat ir-rivoluzzjoni ta’ Maidan tal-2014³. L-AA/id-DCFTA ġew iffirmati f’Ġunju 2014, u daħlu fis-seħħ f’Settembru 2017. L-UE biħsiebha tqarreb aktar lill-Ukrajna u lill-UE lejn xulxin permezz ta’ rabtiet politiċi aktar profondi, rabtiet ekonomiċi aktar b’saħħithom, u rispett għal valuri komuni.

03

F’Marzu 2014, ir-Russja annettiet il-Krimea u s-Sevastopol, u beda kunflitt armat fil-Lvant tal-Ukrajna. B’riżultat ta’ dan, l-UE adottat miżuri restrittivi kontra dawk responsabbli għal azzjonijiet li sfidaw l-integrità territorjali, is-sovranità u l-indipendenza tal-Ukrajna.

Korruzzjoni fl-Ukrajna

04

L-Ukrajna għandha storja twila ta’ korruzzjoni, u tiffaċċja kemm korruzzjoni żgħira kif ukoll kbira. Il-korruzzjoni żgħira hija mifruxa, u hija aċċettata bħala kważi inevitabbli minn parti kbira tal-popolazzjoni. Iċ-ċittadini ta’ spiss jiġġustifikaw il-parteċipazzjoni tagħhom f’din il-korruzzjoni żgħira billi jinnutaw li l-uffiċjali u l-oligarki ta’ livell għoli huma involuti f’abbużi mill-pożizzjoni fuq skala ħafna akbar⁴. L-esperti stmaw li kull sena ammonti kbar – f’għexieren ta’ biljuni ta’ dollari – jintilfu minħabba l-korruzzjoni fl-Ukrajna⁵.

05

Transparency International tiddefinixxi l-korruzzjoni kbira bħala l-abbuż ta’ setgħa ta’ livell għoli li jibbenefika lill-ftit għad-detriment tal-ħafna, u li jikkawża dannu serju u mifrux lill-individwi u lis-soċjetà. Fl-Ukrajna, din hija bbażata fuq konnessjonijiet informali bejn uffiċjali tal-gvern, membri tal-parlament, prosekuturi, imħallfin, aġenziji tal-infurzar tal-liġi (LEAs), maniġers ta’ Intrapriżi tal-Istat (SOEs) u individwi/kumpaniji konnessi politikament (ara l-Figura 1). Hemm madwar 3 500 SOE fil-livell ċentrali u 11 000 fil-livell muniċipali⁶.

06

Il-manipulazzjoni tal-Istat permezz ta’ gruppi ta’ eliti politiċi u ekonomiċi b’saħħithom li huma piramidali fl-istruttura u li rabbew l-għeruq fl-istituzzjonijiet pubbliċi u l-ekonomija kollha tqieset bħala karatteristika speċifika tal-korruzzjoni tal-Ukrajna⁸. Kemm il-Fond Monetarju Internazzjonali (FMI) kif ukoll il-gvern tal-Ukrajna rrikonoxxew ir-reżistenza li wrew id-drittijiet akkwiżiti għar-riformi strutturali⁹. Il-korruzzjoni kbira li tirriżulta minn Stat tad-dritt dgħajjef u minn influwenza oligarkika mifruxa tmur kontra l-valuri tal-UE, u hija ostakolu ewlieni għall-iżvilupp tal-Ukrajna¹⁰. Il-korruzzjoni kbira jew fil-livelli għolja xxekkel il-kompetizzjoni u t-tkabbir fil-pajjiż, tagħmel ħsara lill-proċess demokratiku, u hija l-bażi għall-korruzzjoni żgħira fuq skala wiesgħa.

07

Barra minn hekk, il-ġurnalisti investigattivi ppubblikaw regolarment artikli dwar il-flussi finanzjarji illeċiti tal-oligarki (inkluż il-ħasil tal-flus barra mill-pajjiż), anke fl-UE¹¹. Rapport jistma li l-ispiża tal-evitar tat-taxxa permezz ta’ offshores hija ta’ mill-inqas EUR 1 000 000 fis-sena¹².

08

Mill-2016 sal-2020¹³, it-tliet ostakoli prinċipali għall-investiment barrani fl-Ukrajna baqgħu l-istess: il-korruzzjoni mifruxa, nuqqas ta’ fiduċja fil-ġudikatura, u l-monopolizzazzjoni tas-suq u l-manipulazzjoni tal-Istat mill-oligarki (ara l-Figura 2). Fi snin reċenti, l-investiment dirett barrani fl-Ukrajna baqa’ taħt il-livell tal-2016 (ara l-Anness I).

09

Diversi studji, b’mod partikolari mill-FMI (ara l-Figura 3), urew korrelazzjoni proġettata bejn tnaqqis fil-korruzzjoni mifruxa fuq naħa, u tkabbir ekonomiku u titjib relatat fil-ħajja taċ-ċittadini fuq in-naħa l-oħra. Partijiet ikkonċernati differenti¹⁴ jaqblu li ma tistax issir bidla reali fl-Ukrajna mingħajr ma tiġi indirizzata l-influwenza tad-drittijiet akkwiżiti.

Appoġġ mill-UE għall-Ukrajna

10

L-Ukrajna hija pajjiż tas-Sħubija tal-Lvant tal-UE¹⁵. L-UE u l-Ukrajna għandhom għan komuni ta’ aktar integrazzjoni ekonomika u assoċjazzjoni politika. Għalhekk, l-UE għandha ħafna prijoritajiet (governanza tajba, l-ekonomija, il-kummerċ, l-enerġija, it-tibdil fil-klima, il-mobbiltà, is-soċjetà ċivili, u l-assistenza umanitarja) li jeħtieġ li jiġu indirizzati mhux biss permezz ta’ kooperazzjoni finanzjarja iżda wkoll permezz ta’ djalogu politiku. L-Ukrajna hija t-tieni l-akbar pajjiż benefiċjarju tal-Istrument Ewropew tal-Viċinat. B’mod ġenerali, il-Kummissjoni impenjat madwar EUR 5,6 biljun għal programmi ta’ assistenza makrofinanzjarja (MFA) u EUR 2,2 biljun għal programmi ta’ assistenza mill-2014. Il-Kummissjoni tiggarantixxi wkoll self mill-Bank Ewropew tal-Investiment ta’ EUR 4,4 biljun. L-UE hija l-akbar donatur għall-Ukrajna¹⁶.

11

Il-finanzjament tal-Istrument Ewropew tal-Viċinat irid jikkonforma mal-istat tad-dritt¹⁷. Dan huwa valur fundamentali tal-UE¹⁸, u prinċipju gwida tal-politika barranija tagħha¹⁹. Barra minn hekk, l-AA/id-DCFTA UE-Ukrajna jelenka l-istat tad-dritt u l-ġlieda kontra l-korruzzjoni bħala elementi ewlenin għat-tisħiħ tal-kooperazzjoni bejn il-partijiet²⁰.

12

Is-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna (SEAE) u l-Kummissjoni indirizzaw il-korruzzjoni b’mod multidimensjonali permezz ta’ djalogu ta’ politika u politiku, attivitajiet tal-proġetti, u kundizzjonijiet għall-appoġġ baġitarju u għall-programmi tal-MFA. Wara l-abolizzjoni tal-liġijiet kontra l-korruzzjoni fl-2010, l-UE għamlet il-liberalizzazzjoni tal-viża suġġetta għal parametri referenzjarji, inkluż il-leġiżlazzjoni kontra l-korruzzjoni u l-korpi kontra l-korruzzjoni²¹.

13

Is-SEAE huwa responsabbli għad-djalogu politiku u, flimkien mal-Kummissjoni, għat-tfassil tal-istrateġija lejn l-Ukrajna. B’rispons għas-sitwazzjoni diffiċli fl-Ukrajna fl-2014, il-Kummissjoni ddeċidiet li tniedi “Miżuri Speċjali” (pakketti ta’ appoġġ)²² fuq bażi annwali mill-2014 sal-2017. Il-Kummissjoni stabbilixxiet ukoll grupp ta’ appoġġ speċjali (il-Grupp ta’ Appoġġ għall-Ukrajna) biex jgħin lill-awtoritajiet Ukreni jwettqu r-riformi ekonomiċi u politiċi meħtieġa, b’mod partikolari wara li ġew iffirmati l-AA/id-DCFTA. Il-kooperazzjoni kienet ilha mill-2018 ibbażata fuq programmazzjoni pluriennali għall-perjodu 2018-2020.

14

Il-missjoni ta’ konsulenza tal-UE (EUAM)²³ hija missjoni ċivili li taqa’ taħt il-Politika ta’ Sigurtà u ta’ Difiża Komuni ssorveljata mis-SEAE u mill-Istati Membri; din saret operattiva fl-Ukrajna f’Diċembru 2014. Il-mandat tagħha huwa li tappoġġa lill-Ukrajna fl-iżvilupp ta’ servizzi tas-sigurtà sostenibbli, responsabbli u effiċjenti li jsaħħu l-istat tad-dritt.

Ambitu u approċċ tal-awditjar

15

L-objettiv tal-awditu kien li jivvaluta jekk l-appoġġ mill-UE għar-riformi fl-Ukrajna kienx effettiv fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira.

16

Biex inwieġbu l-mistoqsija prinċipali tal-awditjar, aħna staqsejna lis-SEAE u lill-Kummissjoni tliet sottomistoqsijiet:

• Dawn ivvalutaw is-sitwazzjoni speċifika tal-Ukrajna fir-rigward tal-korruzzjoni kbira, u assistew lill-Ukrajna fl-indirizzar ta’ dik is-sitwazzjoni?
• L-assistenza għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja li pprovdew wasslet għar-riżultati mistennija?
• L-assistenza għar-riformi kontra l-korruzzjoni li pprovdew wasslet ir-riżultati mistennija?

17

Fl-2016, aħna rrappurtajna dwar l-assistenza mill-UE lill-Ukrajna²⁴. Aħna nnutajna li l-Kummissjoni kienet ilha mill-2010 tenfasizza dejjem aktar ir-riskji maħluqa mis-sistema oligarkika, u li għalkemm kienu ttieħdu passi sinifikanti biex tiġi miġġielda l-korruzzjoni wara r-rivoluzzjoni ta’ Maidan, kienet għadha meħtieġa aktar konsolidazzjoni tal-qafas kontra l-korruzzjoni. Aħna kkonkludejna li l-assistenza mill-UE lill-Ukrajna kienet parzjalment effettiva fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni.

18

Minħabba li l-korruzzjoni u l-manipulazzjoni tal-Istat mill-oligarki huma problemi ewlenin fl-Ukrajna (ara l-paragrafi 04-08), aħna ffukajna l-awditu tagħna fuq l-appoġġ mill-UE għal riformi biex tiġi miġġielda l-korruzzjoni kbira. Aħna prinċipalment koprejna l-perjodu ta’ implimentazzjoni 2016-2019, u ħadna inkunsiderazzjoni wkoll l-avvenimenti tal-passat u dawk reċenti. L-awditu vvaluta s-SEAE, il-Kummissjoni u l-attivitajiet tal-EUAM, u la jinkludi valutazzjoni tal-Istati Membri individwali tal-UE u lanqas l-azzjonijiet tal-awtoritajiet Ukreni.

19

Bħala parti mix-xogħol tagħna, aħna rrieżaminajna d-dokumentazzjoni ta’ sostenn u intervistajna rappreżentanti mill-Kummissjoni, mis-SEAE, u mill-EUAM għas-settur tas-sigurtà ċivili. Intervistajna wkoll partijiet ikkonċernati ewlenin, inkluż l-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiċi (OECD), il-Kunsill tal-Ewropa, il-Bank Ewropew għar-Rikostruzzjoni u l-Iżvilupp (BERŻ), il-FMI, implimentaturi tal-proġetti, benefiċjarji, u organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili (OSĊ). Għall-iskopijiet tal-awditu tagħna, aħna wettaqna analiżi dettaljata ta’ żewġ programmi ta’ assistenza makrofinanzjarja (MFA III u IV) u, dawk l-attivitajiet ikkonċernati fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira fi 22 proġett (ara l-Anness II). Aħna kkonsultajna lill-Kummissjoni u lill-EUAM meta għażilnal-proġetti, u għażilna dawk li kienu l-aktar probabbli li jgħinu fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Għal attivitajiet tal-proġetti li potenzjalment jindirizzaw il-korruzzjoni kbira, aħna eżaminajna jekk it-tagħlimiet meħuda u l-miżuri ta’ mitigazzjoni li ttieħdu indirizzawx ir-riskji relatati mal-korruzzjoni kbira, u jekk l-interventi kinux rilevanti, appoġġawx il-kompetizzjoni, u kisbux riżultati fil-qasam tar-riformi tas-sistema ġudizzjarja u ta’ dawk kontra l-korruzzjoni.

20

Aħna żorna l-Ukrajna matul il-fażi preliminari meta konna qed nistabbilixxu l-ambitu tal-awditjar. Madankollu, minħabba li l-pandemija żammitna milli nagħmlu żjara fuq il-post f’Ottubru 2020 kif kien ippjanat oriġinarjament, aħna minflok għamilna telefonati bil-vidjo lill-implimentaturi tal-proġetti u lil għadd limitat ta’ benefiċjarji. Minkejja dawn ir-restrizzjonijiet, aħna konna kapaċi nikkompletaw l-awditu.

Osservazzjonijiet

1. L-istrateġija tal-UE ma ffukatx speċifikament fuq il-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira, u l-impatt tagħha kien diffiċli biex jiġi mmonitorjat

21

F’dawn it-taqsimiet li ġejjin, aħna neżaminaw jekk is-SEAE u l-Kummissjoni:

1. identifikawx il-korruzzjoni kbira u l-influwenza tas-sistema oligarkika bħala problema pervażiva u indirizzawx il-korruzzjoni kbira b’enfasi suffiċjenti;
2. indirizzawx il-korruzzjoni kbira permezz ta’ żieda fil-kompetizzjoni u governanza korporattiva;
3. immonitorjawx l-appoġġ tagħha b’mod adegwat.

1.1. Is-SEAE u l-Kummissjoni ma ffukawx speċifikament fuq l-indirizzar tal-korruzzjoni kbira

22

Is-SEAE u l-Kummissjoni ġabru informazzjoni minn diversi sorsi biex iħejju l-interventi ta’ politika u ta’ assistenza tagħhom. Madankollu, ma ppreżentawx dokument li jagħti dettalji dwar il-kawżi ewlenin tal-korruzzjoni kbira.

23

Il-Kummissjoni rrikonoxxiet li l-korruzzjoni fil-livelli għolja kienet problema ewlenija fl-Ukrajna għal ħafna snin. Fl-2014, il-Kummissjoni kienet diġà konxja sew li l-Ukrajna kienet iddominata mill-oligarki, li wasslu għal sistemi korrotti, ikkaratterizzati minn kunflitti ta’ interess endemiċi u poter vertikali²⁵. Matul id-djalogu UE-Ukrajna, is-SEAE u l-Kummissjoni saħqu fuq il-ħtieġa li tingħata prijorità lill-ġlieda kontra l-korruzzjoni, u wissew li n-nuqqas ta’ prosekuzzjoni jew ta’ impożizzjoni ta’ sanzjonijiet fuq trasgressuri ta’ profil għoli għamel ħsara lill-fiduċja pubblika.

24

Il-biċċa l-kbira tad-dokumenti ewlenin tal-UE²⁶ jirreferu għall-ħtieġa li tiġi indirizzata l-korruzzjoni fl-Ukrajna, iżda jinkludu biss ftit objettivi speċifiċi f'dan ir-rigward. L-objettivi tal-Aġenda ta’ Assoċjazzjoni UE-Ukrajna tal-2015 għandhom prijorità waħda fuq żmien qasir ifformulata kif ġej: jintwera progress qawwi fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni, inkluż permezz tal-implimentazzjoni tal-pakkett ġuridiku komprensiv kontra l-korruzzjoni adottat fl-14 ta’ Ottubru 2014, li jibda bl-istabbiliment u bl-iżgurar tal-funzjonament effettiv kemm tal-Uffiċċju Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni kif ukoll tal-Aġenzija Nazzjonali għall-Prevenzjoni tal-Korruzzjoni²⁷.

25

Is-SEAE u l-Kummissjoni allokaw appoġġ għall-Ukrajna fuq bażi annwali mill-2014 sal-2017. Dawn ilhom li ddefinixxew l-istrateġija tal-pajjiż (il-Qafas ta’ Appoġġ Uniku)²⁸ mill-2018, u jelenkaw il-prijoritajiet li ġejjin:

1. it-tisħiħ tal-istituzzjonijiet u l-governanza tajba, inkluż l-istat tad-dritt u s-sigurtà;
2. l-iżvilupp ekonomiku u l-opportunitajiet fis-suq, inkluż l-iżvilupp tas-settur privat u t-titjib tal-klima kummerċjali;
3. il-konnettività, l-effiċjenza fl-użu tal-enerġija, l-ambjent u t-tibdil fil-klima; u
4. il-mobilità u l-kuntatti interpersonali, inkluż l-inklużjoni soċjali.

26

Minkejja li l-prijoritajiet ma jirreferux speċifikament għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni, wieħed mill-objettivi sottostanti tagħhom jirrikjedi prevenzjoni ta’ u ġlieda kontra l-korruzzjoni msaħħa, istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni msaħħa, inkluż l-istabbiliment ta’ qrati kontra l-korruzzjoni. Is-SEAE u l-Kummissjoni qiesu l-korruzzjoni bħala prijorità trażversali²⁹ li għaliha jeħtieġ approċċ multidimensjonali, aktar milli bħala settur ta’ prijorità uniku. Madankollu, dawn ma żviluppawx strateġija ffukata biex jimmiraw lejn il-korruzzjoni kbira u d-dominanza tas-sistema oligarkika. Skont ċerti akkademiċi, mhuwiex minħabba li organizzazzjoni tkun adottat approċċ olistiku li din ma tkunx teħtieġ strateġija. Fil-fatt, strateġija hija saħansitra aktar meħtieġa għal approċċ multidimensjonali billi din tiddetermina kif se jintlaħqu l-objettivi li organizzazzjoni tkun għażlet billi tanalizza sitwazzjoni partikolari³⁰.

27

Bħala parti mill-approċċ tagħha, is-SEAE u l-Kummissjoni użaw firxa wiesgħa ta’ strumenti, inkluż proġetti, kundizzjonijiet, u djalogu politiku/ta’ politika. L-appoġġ tagħhom kopra setturi u riformi differenti (ara l-paragrafu 25 u l-Figura 4). Il-Kummissjoni impenjat EUR 5,6 biljun għall-programmi tal-MFA u żborżat EUR 1,6 biljun għall-programmi tal-MFA I u II, segwiti minn EUR 2,2 biljun għall-programmi tal-MFA III u IV li għalihom analizzajna l-kundizzjonijiet kontra l-korruzzjoni. Barra minn hekk, minn EUR 2,2 biljun assistenza li ġiet impenjata, il-Kummissjoni nefqet EUR 839 miljun fuq programmi ta’ bini tal-kapaċitajiet li potenzjalment jindirizzaw il-korruzzjoni. Fil-każ ta’ korruzzjoni, huma iffukaw l-aktar fuq il-bini tal-istituzzjonijiet, b’mod partikolari billi appoġġaw l-istabbiliment u l-operazzjonalizzazzjoni ta’ istituzzjonijiet/aġenziji kontra l-korruzzjoni li għandhom l-għan li jinvestigaw, iħarrku u jiddeċiedu dwar każijiet ta’ korruzzjoni fil-livelli għolja.

28

Il-Kummissjoni pprovditilna lista ta’ programmi u proġetti għall-perjodu 2016-2020. Dawn kienu jinkludu bosta attivitajiet u benefiċjarji, li wħud minnhom indirizzaw il-korruzzjoni. Is-sistema ta’ traċċabbiltà tal-Kummissjoni hija bbażata fuq kodiċi tas-settur għal kull proġett. Madankollu, il-Kummissjoni la tista’ tidentifika faċilment attivitajiet speċifiċi kontra l-korruzzjoni, u lanqas ma tista’ tikkalkula l-finanzjament relatat għal kull istituzzjoni benefiċjarja.

29

L-għan ta’ proġett wieħed (il-Proġett 12 fl-Anness II) kien li tittejjeb l-implimentazzjoni tal-politika kontra l-korruzzjoni fl-Ukrajna. Għalkemm l-objettiv kumplessiv tal-proġett ma rreferiex għall-korruzzjoni kbira, l-attivitajiet tiegħu kienu jinkludu l-appoġġ lill-istituzzjonijiet ta’ kontra l-korruzzjoni, lill-OSĊ u lill-ġurnalisti li jinvestigaw każijiet ta’ korruzzjoni kbira, u l-identifikazzjoni ta’ riskji ta’ korruzzjoni.

30

Diversi proġetti (il-proġetti 8, 11, 12 u 15 fl-Anness II) ipprovdew appoġġ għall-identifikazzjoni ta’ riskji ta’ korruzzjoni f’abbozzi ta’ liġijiet. B’mod ġenerali, dawn il-proġetti setgħu jidentifikaw u jirrapportaw lill-awtoritajiet aktar minn 250 abbozz ta’ liġijiet li kienu jinvolvu riskji ta’ korruzzjoni mill-2018 sal-2020.

31

Sibna wkoll li 11-il proġett (il-Proġetti 3, 4, 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16, 17 u 20 fl-Anness II) kienu jinvolvu attivitajiet li jipprovdu appoġġ għall-istabbiliment jew it-tisħiħ tal-aġenziji l-ġodda kontra l-korruzzjoni, tal-qafas legali, tas-settur tal-ġustizzja, ta’ investigazzjonijiet, u tal-klima kummerċjali li, jekk jiġu implimentati b’mod effettiv, jgħinu fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira.

32

Apparti l-iżvilupp tal-bażi ta' data għall-“persuni esposti politikament”, il-proġetti li awditjajna ma ndirizzawx b’mod dirett is-sistema oligarkika. Eżempji tajba ta’ dan l-appoġġ setgħu jinkludu l-iffinanzjar ta’ analiżi minn esperti biex jiġu identifikati l-eżenzjonijiet mit-taxxa jew programmi ta’ għajnuna mill-Istat li jenħtieġ li jiġu mwaqqfa, kif ukoll skemi ta’ korruzzjoni u l-manipulazzjoni tal-Istat, u l-monopolji u l-iżvantaġġi tagħhom, u biex tiġi vverifikata s-sjieda tal-kumpaniji. Għażla oħra kienet tkun li jiġu ffinanzjati l-awditi tal-SOE. L-appoġġ għall-Parlament tal-Ukrajna (ir-Rada), għas-Servizz Fiskali tal-Istat (SFS), u għall-Kumitat Kontra l-Monopolji (AMCU) ma għamilx il-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira prijorità tiegħu. Il-proġetti ffinanzjati mill-UE indirizzaw il-korruzzjoni kbira fl-infurzar tal-liġi fil-marġini biss (pariri strateġiċi u korsijiet ta’ taħriġ dwar l-iżvelar ta’ informazzjoni protetta, leġiżlazzjoni kontra l-korruzzjoni u l-integrità kienu ftit minn dawn l-attivitajiet).

33

Il-korruzzjoni kbira u l-flussi finanzjarji illeċiti - inkluż il-ħasil tal-flus - huma intrinsikament marbuta. Kif irrikonoxxiet il-Kummissjoni³¹, ir-riskju ta’ ħasil ta’ flus barra mill-pajjiż, anke fl-UE, huwa għoli. Mill-proġetti awditjati, 3 kienu jinkludu attivitajiet limitati kontra l-ħasil tal-flus (il-proġetti 7, 12 u 13 fl-Anness II). Wieħed minnhom (il-proġett 12) ipprovda wkoll appoġġ għas-servizz tal-Istat għall-monitoraġġ finanzjarju u mar lil’hinn mill-kwistjoni tal-ħasil tal-flus. Il-programm tal-MFA kien jinkludi kundizzjoni li tirrikjedi lill-Ukrajna tadotta l-liġi kontra l-ħasil tal-flus, f’konformità mal-AA u mar-raba’ Direttiva tal-UE Kontra l-Ħasil tal-Flus sa Diċembru 2019. Din il-liġi ġiet adottata u daħlet fis-seħħ f’April 2020, iżda issa jeħtieġ li tiġi implimentata.

34

Il-Kunsill introduċa r-reġim ta’ sanzjonijiet għall-miżapproprjazzjonijiet fl-2014 biex jiffriża l-assi ta’ 22 individwu akkużati b’approprjazzjoni indebita tal-fondi tal-Istat fl-Ukrajna³². Fl-2020, 10 biss mill-individwi msemmija inizjalment baqgħu fuq il-lista tas-sanzjonijiet minħabba li oħrajn tneħħew minn fuq il-lista mill-Kunsill wara sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea. Is-SEAE ma kienx ġabar informazzjoni robusta biżżejjed³³. Is-SEAE uża l-“iffriżar tal-assi” biex jevita li l-flus jiġu ttrasferiti lil pajjiżi oħrajn qabel ma jkunu jistgħu jinħarġu d-deċiżjonijiet tal-qorti. Barra minn hekk, għall-kuntrarju tal-Istati Uniti, is-SEAE u l-Kummissjoni għadhom ma pproponewx lill-Kunsill mudell fejn jiġi ristrett id-dħul fl-UE għall-Ukreni ssuspettati b’korruzzjoni kbira. Barra minn hekk, is-SEAE ma rrakkomandax li jenħtieġ li l-Kunsill jimponi projbizzjonijiet fuq l-ivvjaġġar taħt ir-reġim ta’ “miżapproprjazzjonjiet ta’ sanzjonijiet”.

35

Aħna sibna li 4 proġetti (il-Proġetti 12, 13, 14 u 16 fl-Anness II) naqqsu l-korruzzjoni u salvaw il-fondi direttament. Il-benefiċjarji rċevew għotjiet biex iwettqu inkjesti, u l-evidenza miġbura permezz tal-proġetti ġiet trażmessa lill-aġenziji tal-infurzar tal-liġi. Dawn il-proġetti għenu biex jinkixfu skemi ta’ korruzzjoni, iżidu s-sensibilizzazzjoni tal-pubbliku, u jżommu s-suġġett fuq l-aġenda politika u pubblika.

36

L-EUAM, bħala attur ewlieni fir-riforma tas-settur tas-sigurtà, tat parir dwar it-tfassil u l-attivitajiet tal-proġett 18 (ara l-Anness II). Għalkemm il-Kummissjoni ħallset EUR 29 miljun, il-proġett kien wassal biss għadd limitat ta’ riżultati saż-żmien tal-awditjar minħabba dewmien u kwistjonijiet fit-tfassil.

37

Fil-bidu, il-mandat tal-EUAM kien limitat għall-għoti ta’ pariri strateġiċi biex jiġi rriformat is-settur tas-sigurtà ċivili. L-EUAM kkontribwixxiet għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira permezz ta’ leġislazzjoni u appoġġ għar-riformi tas-servizzi ta’ prosekuzzjoni u sigurtà. Minkejja li l-immirar tal-korruzzjoni ma kinitx l-attività prinċipali tal-EUAM, 2 biss minn 50 kompitu indirizzaw direttament il-korruzzjoni. Il-EUAM qies lill-ġlieda kontra l-korruzzjoni bħala prijorità trażversali. Din tat pariri, mentoraġġ u appoġġ għall-valutazzjonijiet tar-riskju u għall-programmi kontra l-korruzzjoni. Madankollu, il-mandat tal-EUAM jillimita l-appoġġ tiegħu għar-riskji identifikati fi ħdan – iżda mhux lil hinn minn – l-LEAs, li jfisser li ma jistax jidentifika skemi ta’ korruzzjoni li jinvolvu bosta partijiet ikkonċernati.

1.2. L-appoġġ mill-UE għall-ġlieda kontra l-istrutturi u l-imġiba antikompetittivi ta riżultati limitati

38

L-oligarki Ukreni jiddominaw għadd kbir ta’ setturi tal-ekonomija u swieq li huma marbuta mill-qrib mal-SOEs³⁴ (ara l-Figura 5). Din is-sitwazzjoni toħloq distorsjoni fil-kompetizzjoni. Għalkemm il-proġetti tal-Kummissjoni ma ffukawx fuq il-governanza u r-riformi tal-SOEs, l-UE appoġġat il-kompetizzjoni permezz ta’ diversi mezzi (ara l-Anness VI).

39

Il-Kummissjoni appoġġat riformi relatati mal-enerġija, kontra l-korruzzjoni, is-sistema ġudizzjarja, il-banek, riformi elettorali u riformi amministrattivi pubbliċi, u l-appoġġ għall-ġurnaliżmu investigattiv. Minkejja dan l-appoġġ u l-appoġġ ipprovdut minn donaturi oħra, l-oligarki u d-drittijiet akkwiżiti komplew idgħajfu l-isforzi għar-riformi.

40

Individwi/kumpaniji konnessi politikament – speċjalment l-oligarki – influwenzaw il-qafas legali biex jiksbu sensiela ta’ vantaġġi mill-Istat³⁵, u jużaw kumpaniji satellita li jibbenefikaw minn relazzjonijiet esklussivi mal-SOEs³⁶ (ara l-Figura 1). L-esperti ffinanzjati mill-UE mill-proġett 17 (ara l-Anness II) identifikaw bosta moratorji li jippermettu lill-kumpaniji – l-aktar lill-SOEs – biex ikomplu jinnegozjaw mingħajr ma jfallu jew iħallsu lura d-djun dovuti għar-ripagament (ara l-Figura 6). Il-Kummissjoni pprovdiet il-bini tal-kapaċitajiet, iżda ma talbitx lill-Ukrajna tneħħi dawn il-moratorji permezz ta’ kundizzjonijiet tal-MFA. Dawn il-benefiċċji jiffavorixxu l-manipulazzjoni tal-Istat u l-korruzzjoni, jillimitaw il-kompetizzjoni fis-suq, u jxekklu lill-parteċipanti l-ġodda³⁷.

41

Biex tiġi ffaċilitata l-privatizzazzjoni, il-kumpaniji l-ewwel jeħtieġ li jtejbu l-governanza tagħhom. L-UE kkontribwixxiet għal dan (ara l-proġett 20 fl-Anness II) permezz tal-Kont b’Bosta Donaturi³⁹ (MDA) tal-BERŻ (ara l-Figura 7). Minn meta nħoloq, 14-il donatur, inkluż l-UE, ikkontribwixxew aktar minn EUR 53 miljun għall-MDA. Diversi SOEs (eż. Naftogaz, Ukrzaliznytsia [ferroviji], Ukrenergo [operatur tas-sistema ta’ trażmissjoni tal-enerġija] u Ukrposhta [is-servizz postali]) irriformaw il-governanza korporattiva tagħhom, b’mod partikolari billi stabbilixxew bordijiet superviżorji indipendenti, kif irrakkomandat mill-BERŻ. Aħna nnutajna li kien hemm kisbiet f’termini ta’ ġestjoni f’Naftogaz li, minn kumpanija li kienet qed tagħmel telf, saret waħda profittabbli, u kienet it-tieni l-akbar kontribwent fl-2019. Madankollu, dawn il-kisbiet huma mhedda fis-settur tal-enerġija: Naftogaz għamlet telf fl-2020, u ħatret Uffiċjal Kap Eżekuttiv ġdid mingħajr ma segwiet il-proċedura xierqa. Dan ġie kkritikat mill-Aġenzija Nazzjonali għall-Prevenzjoni tal-Korruzzjoni (NACP).

42

L-SOEs huma meħtieġa bil-liġi jabbozzaw programmi kontra l-korruzzjoni. Il-Kummissjoni pprovdiet għotjiet għall-media u l-attivisti indipendenti (ara l-paragrafu 35), li kixfu skemi ta’ korruzzjoni li kienu jinvolvu SOEs u intrapriżi muniċipali. Bl-eċċezzjoni ta’ dawn l-għotjiet, il-proġetti tal-UE ma ffukawx fuq l-identifikazzjoni ta’ skemi ta’ korruzzjoni kbira li kienu jinvolvu SOEs, u ma kinux ipprovdew appoġġ għall-iżvilupp ta’ dawn il-programmi, minkejja li l-Ukrajna għandha madwar 3 500 SOE fil-livell nazzjonali biss (ara l-paragrafu 05). L-MDA ikkofinanzjat tal-BERŻ jippjana li jappoġġa l-Ferroviji tal-Ukrajna f’dan il-qasam, iżda mill-2021 biss.

43

L-AMCU ma ntużax biex jittratta l-kompetizzjoni fis-suq. Il-liġi dwar l-għajnuna mill-Istat ġiet adottata fl-2014, iżda daħlet fis-seħħ biss f’Awwissu 2017. Matul il-perjodu awditjat, il-Kummissjoni kkonsolidat l-AMCU permezz ta’ żewġ proġetti (il-Proġetti 10 u 19 fl-Anness II) u l-MDA tal-BERŻ (il-Proġett 20 fl-Anness II). L-enfasi tal-proġetti ffinanzjati mill-UE kienet fuq l-approssimazzjoni leġiżlattiva (allinjament tal-leġiżlazzjoni Ukrena mal-istandards u l-prinċipji tal-UE) iżda kienet għadha mhux fuq l-infurzar tal-liġi dwar il-kompetizzjoni. Il-Kummissjoni appoġġat lill-AMCU fl-istabbiliment tad-dipartiment il-ġdid għall-monitoraġġ tal-għajnuna mill-Istat u tat-tim ta’ rieżami tal-akkwisti pubbliċi li jittratta l-appelli, u fil-qasam tal-fużjonijiet u tal-akkwiżizzjonijiet. Minkejja l-appoġġ iffinanzjat mill-UE u l-iżviluppi reċenti, l-AMCU mhuwiex b’saħħtu biżżejjed biex jindirizza l-akbar każijiet ta’ għajnuna mill-Istat, u jidher li huwa nieqes mill-indipendenza⁴¹.

1.3. Il-Kummissjoni u l-EUAM jimmonitorjaw l-appoġġ tagħhom, iżda jeħtieġ enfasi akbar fuq ir-riżultati u l-impatti mistennija

44

Il-Kummissjoni għandha sistema fis-seħħ għall-monitoraġġ tal-proġetti tagħha. Madankollu, nofs il-proġetti ma kellhom l-ebda indikatur, linja bażi jew mira ċari, u b’hekk tnaqqset ir-rilevanza tar-rappurtar (ara l-Kaxxa 1). Tnejn minn 21⁴² proġett (12 u 15 fl-Anness II) elenkaw b’mod sodisfaċenti l-outputs u l-eżiti fil-logframes, u rreferew għal miri annwali u l-livelli ta’ kisba.

45

Il-proġetti tal-UE li jittrattaw il-governanza korporattiva u l-kompetizzjoni (il-Proġetti 10, 19 u 20 fl-Anness II) taw ir-riżultati mistennija (eż. għodod legali aċċettati, korsijiet ta’ taħriġ organizzati, eċċ.). Madankollu, il-proġetti tal-UE naqsu milli jiddefinixxu l-eżiti (ara l-eżempji fil-Kaxxa 2) u l-effetti fit-tul rilevanti li jikkontribwixxu b’mod effettiv għall-ġlieda kontra l-istrutturi u l-imġiba antikompetittivi. L-indikaturi tal-kompetittività (ara l-indikaturi tal-Anness V inklużi fil-Qafas ta’ Appoġġ Uniku) ma jurux progress sinifikanti. Il-kompetittività tal-Ukrajna għadha baxxa.

46

Il-Kummissjoni mmonitorjat l-MFA u l-kundizzjonijiet tal-appoġġ baġitarju, il-parametri referenzjarji għal-liberalizzazzjoni tal-viża, u s-sitwazzjoni ġenerali fil-pajjiż permezz ta’ djalogu ta’ politika u politiku, kuntatti mal-OSĊ, studji u evalwazzjonijiet. Il-Kummissjoni u s-SEAE jirrappurtaw pubblikament dwar il-progress tar-riformi fl-Ukrajna, speċjalment permezz tal-implimentazzjoni tal-AA tagħha u tar-rapporti adottati taħt il-mekkaniżmu ta’ liberalizzazzjoni tal-viża. Madankollu, ma hemm l-ebda rappurtar pubbliku dwar il-kontribuzzjonijiet tal-UE għall-kisbiet tal-Ukrajna fil-ġlieda kontra kwalunkwe tip ta’ korruzzjoni. Rappurtar sempliċi dwar ir-riżultati huwa mxekkel mill-fatt li d-dokumenti strateġiċi ta’ livell għoli bħall-Qafas ta’ Appoġġ Uniku għall-appoġġ mill-UE għall-Ukrajna (2018-2020) jew il-Pjan Operazzjonali tal-EUAM ġeneralment huma nieqsa mill-miri (ara l-Figura 8).

47

L-UE ma tirrappurtax dwar l-indikaturi tal-Qafas ta’ Appoġġ Uniku (eż. il-prestazzjoni f’indikaturi tal-Governanza Dinjija, u l-livell ta’ fiduċja pubblika f’indikaturi tas-servizzi ta’ prosekuzzjoni, tal-aġenziji ġudizzjarji u tal-infurzar tal-liġi u tal-Kummissjoni Ewropea għall-Effikaċja tal-Ġustizzja) biex jimmonitorjaw il-progress tal-Ukrajna f’format pubbliku, regolari u standardizzat. Dawn l-indikaturi juru li l-Ukrajna ma tantx għamlet progress fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni (ara l-Anness III u l-Anness IV).

48

Il-Kummissjoni użat diversi rapporti minn organizzazzjonijiet internazzjonali biex timmonitorja l-progress tal-Ukrajna fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni, pereżempju mill-Grupp ta’ Stati kontra l-Korruzzjoni (GRECO) u mill-OECD. GRECO rrikonoxxa li kienu għadhom għaddejjin riformi importanti; il-livell baxx ta’ konformità mar-rakkomandazzjonijiet tiegħu (16 % biss ġew implimentati bis-sħiħ) jirrikjedi sforz akbar biex jintlaħaq livell aċċettabbli ta’ konformità⁴³. L-OECD ukoll tirrapporta progress limitat⁴⁴.

49

Minkejja li r-rapporti tal-EUAM jimmonitorjaw il-kompiti (l-objettivi), dawn ma jkejluhomx sistematikament ma’ indikaturi verifikabbli. Barra minn hekk, il-monitoraġġ tal-eżiti rari jkun ibbażat fuq data kwantifikabbli, u jelenka l-attivitajiet u l-outputs aktar milli l-eżiti. Barra minn hekk, l-EUAM ma wettqitx evalwazzjoni tal-impatt wara aktar minn ħames snin ta’ operazzjonijiet fil-pajjiż. Dan mhuwiex konformi mas-sett ta’ għodod għal Regolamentazzjoni Aħjar 43 tal-UE⁴⁵.

2. L-appoġġ mill-UE għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja: ma tax biżżejjed riżultati

50

F’din it-taqsima, aħna neżaminaw jekk il-Kummissjoni u s-SEAE:

1. ħejjewx l-interventi tagħhom fis-settur ġudizzjarju wkoll bil-ħsieb li jindirizzaw il-kwistjoni tal-korruzzjoni kbira;
2. ipprovdewx appoġġ għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja li ta r-riżultati mistennija;
3. ippromovewx għodod diġitali li taw ir-riżultati mistennija.

2.1. Il-proġetti għall-bini tal-kapaċitajiet ħolqu anqas benefiċċji milli kien mistenni

51

Ir-riforma tal-ġudikatura kienet waħda mill-ogħla prijoritajiet tal-Ukrajna minn meta din issieħbet fil-Kunsill tal-Ewropa fl-1995. Fl-2014, il-gvern Ukren innifsu nnota li l-ġudikatura kienet titqies bħala waħda mill-aktar istituzzjonijiet korrotti fil-pajjiż⁴⁶.

52

Il-Kummissjoni pprovdiet appoġġ sinifikanti għall-bini tal-kapaċitajiet, bħal esperti internazzjonali u lokali li jipprovdu analiżi, pariri, metodoloġija, opinjonijiet, manwali, korsijiet ta’ taħriġ, seminars, laqgħat ta’ diskussjoni madwar mejda, żjarat ta’ studju, attivitajiet ta’ komunikazzjoni kif ukoll appoġġ għat-twaqqif ta’ sistemi tal-IT (ara l-Figura 9). Irrispettivament minn appoġġ ieħor ipprovdut, aħna nistmaw li dan ikopri kważi 85 % tal-baġit tal-proġetti awditjati. Madankollu, il-Kummissjoni ma tistax tipprovdi stima tal-ammonti involuti. Il-proġetti tal-UE għenu biex tiġi abbozzata mill-ġdid il-Kostituzzjoni, kif ukoll għadd kbir ta’ liġijiet u liġijiet sekondarji. F’dak li jikkonċernal-adozzjoni tal-leġiżlazzjoni, il-qafas legali huwa aktar allinjat mill-qrib mal-istandards tal-UE.

53

Waħda mill-kisbiet ewlenin kienet li tiġi ssimplifikata s-sistema tal-qorti u li tinħoloq Qorti Suprema ġdida (il-proġetti 6, 7 u 15 fl-Anness II), li ġiet stabbilita f’Diċembru 2017. Il-proġetti fis-sistema ġudizzjarja wasslu l-maġġoranza tal-outputs ippjanati (eż. analiżi tal-lakuni, rakkomandazzjonijiet, l-iżvilupp ta’ strateġija tas-settur tal-ġustizzja, għodod ta’ monitoraġġ, pariri u appoġġ għall-istituzzjonijiet, u appoġġ għall-proċess tal-għażla tal-imħallfin). L-analiżi u l-monitoraġġ tas-sistema ġudizzjarja kienu utli biex jiġu identifikati d-dgħufijiet.

54

Skont il-Kunsill tal-Ewropa, l-emendi legali differenti għenu biex b’mod formali jintlaħqu 90 % tal-objettivi leġiżlattivi u istituzzjonali tal-Istrateġija ta’ Riforma u tal-Pjan ta’ Azzjoni tas-Settur tal-Ġustizzja⁴⁷.

55

Madankollu, is-sostenibbiltà tal-interventi tal-Kummissjoni u l-appoġġ għar-riformi jinsabu taħt theddida kontinwa, kif muri mill-emendi frekwenti fil-liġijiet, u mid-dewmien jew mid-distorsjonijiet fil-liġijiet sekondarji, u dan ma jippermettix l-implimentazzjoni effettiva tar-riformi. Esperti ffinanzjati mill-UE mill-proġett 12 (ara l-Anness II) ġibdu wkoll l-attenzjoni għall-fatt li attività titqies li nkisbet meta att jiġi approvat, anke jekk il-qafas legali jiġi implimentat biss parzjalment jew xejn affattu. Fl-2020, il-Kummissjoni ta’ Venezja indikat l-urġenza straordinarja tas-sitwazzjoni, u vvalutat il-problemi tar-riforma tas-sistema ġudizzjarja bħala r-riżultat ta’ proċess leġiżlattiv fqir [...], ta’ [...] nuqqas ta’ approċċ olistiku, tal-ebda valutazzjoni tal-impatt xierqa [...], ta’ nuqqas ta’ ċarezza [... u] tal-implimentazzjoni fqira tal-liġijiet ladarba jiġu adottati⁴⁸. Matul il-perjodu awditjat, kien hemm bosta tentattivi biex jittaffew ir-riformi appoġġati mill-Kummissjoni u mis-SEAE (ara l-Kaxxa 3).

56

Għalkemm il-Kummissjoni ilha tipprovdi assistenza lis-settur ġudizzjarju għal għexieren ta’ snin, ir-reżistenza għall-bidla kkawżat ostakoli kbar li ma setgħux jiġu evitati mill-analiżi tal-Kummissjoni u mill-miżuri ta’ mitigazzjoni. Nofs il-proġetti awditjati biss kellhom taqsima dedikata “tagħlimiet meħuda”. L-approċċ tal-Kummissjoni għall-iżgurar tas-sostenibbiltà kien l-impenn fit-tul fil-qasam tal-istat tad-dritt, tad-djalogu politiku/ta’ politika, u tal-kundizzjonijiet. Il-Kummissjoni tejbet l-approċċ tagħha billi stabbilixxiet proġett speċifiku biex tiġi indirizzata l-korruzzjoni (ara l-paragrafu 29), iżda ma għamlitx l-assistenza teknika suġġetta għall-implimentazzjoni ta’ rakkomandazzjonijiet preċedenti, għas-sostenibbiltà ta’ outputs preċedenti, jew għall-integrità tal-ġestjoni. Fl-2021 il-Kummissjoni kkanċellat proġett ta’ ġemellaġġ ippjanat mas-CCU b'segwitu għad-deċiżjoni tal-Qorti ta’ Ottubru 2020 li invalidat ir-riformi ta’ kontra l-korruzzjoni.

57

Iż-żamma tar-riforma tal-prosekuzzjoni f’konformità mal-istandards tal-UE hija waħda mill-aktar kompiti diffiċli. Il-programm ta’ appoġġ baġitarju tal-Kummissjoni rrikjeda li l-liġi li tirriforma l-Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali (PGO) tiġi adottata u tidħol fis-seħħ. Għalkemm il-liġi kellha l-għan li tiddemonopolizza s-setgħat tal-PGO, l-evalwaturi kkummissjonati mill-Kummissjoni sabu li l-liġi ma għamlitx il-PGO indipendenti biżżejjed mill-pressjoni minn partijiet ikkonċernati politiċi. Il-mod kif il-każijiet jiġu allokati lill-prosekuturi mhuwiex robust biżżejjed biex jevita l-interferenza. Barra minn hekk, il-liġi ma ġietx implimentata bis-sħiħ u rrikjediet reviżjoni.

58

Il-Kummissjoni għenet lill-PGO biex jiżviluppa pjan direzzjonali għar-riforma tas-servizzi ta’ prosekuzzjoni; dan kien jinkludi l-ħolqien tal-Kummissjoni tal-Prosekuturi għall-Kwalifiki u d-Dixxiplina (QDCP). Madankollu, minkejja l-isforzi tal-Kummissjoni u tal-EUAM, il-proċess ta’ riforma beda bil-mod ħafna (ara l-Kaxxa 4). F’Settembru 2019, sar progress kbir meta l-President iffirma l-liġi li ġeddet l-uffiċċju tal-prosekutur. Dan kien jinvolvi t-tnaqqis fl-għadd ta’ prosekuturi reġjonali u lokali (minn 15 000 għal 10 000), l-għeluq tal-uffiċċji tal-prosekutur militari, il-valutazzjoni tal-prosekuturi kollha, l-evalwazzjoni tal-prestazzjoni, u s-sospensjoni tal-QDCP sa Settembru 2021⁵¹.

59

Ir-riformi tal-infurzar tal-liġi u tal-prosekuzzjoni għadhom ma tejbux il-fiduċja, li għadha baxxa (ara l-Figura 10). Bosta organizzazzjonijiet irrappurtaw każijiet ta’ mġiba ħażina fl-aġenziji tal-infurzar tal-liġi⁵⁴. Stħarriġ li sar għall-EUAM juri wkoll tnaqqis fil-fiduċja pubblika fis-suffiċjenza u fl-għajnuna tal-azzjonijiet tal-UE u tal-EUAM għall-promozzjoni tar-riforma (ara l-Anness VII).

2.2. L-appoġġ mill-UE għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja ma laħaqx l-istituzzjonijiet ewlenin, u jkompli jesperjenza ostakoli kbar

60

Ir-riforma tas-sistema ġudizzjarja rrikjediet valutazzjoni mill-ġdid jew evalwazzjoni tal-imħallfin kollha (ara l-Figura 11). Il-Kummissjoni pprovdiet appoġġ sinifikanti għal dan il-proċess, li kien immexxi mill-Kummissjoni Superjuri għall-Kwalifiki tal-Imħallfin (HQCJ) bl-assistenza tal-Kunsill għall-Integrità pubblika (PIC), irrappreżentati mill-OSĊ. L-ewwel għażla kienet tikkonċerna l-imħallfin tal-Qorti Suprema fl-2017. Il-Qorti Suprema tinsab fil-quċċata tal-ġerarkija ġudizzjarja. Mill-2018, il-proċess tal-għażla kompla bil-kandidati u bl-imħallfin eżistenti, u bl-imħallfin tal-HACC. Fil-każ ta’ dawn tal-aħħar, intużat proċedura innovattiva mal-Kunsill Pubbliku ta’ Esperti Internazzjonali – korp konsultattiv speċjali ta’ esperti legali internazzjonali rikonoxxuti – li jassisti lill-HQCJ.

61

Flimkien ma’ donaturi oħrajn, il-Kummissjoni – permezz tal-programm ta’ appoġġ baġitarju tagħha (il-proġett 3 fl-Anness II) – irrikjediet l-adozzjoni ta’ emendi fil-Kostituzzjoni u ta’ liġi li tistabbilixxi Kunsill Għoli tal-Ġustizzja (HCJ) biex tiggarantixxi l-indipendenza u l-integrità ġudizzjarja. Madankollu, l-appoġġ tal-Kummissjoni għall-proċess tal-għażla u għar-riforma tas-sistema ġudizzjarja jinsab f’riskju. Is-sistema ta’ ħatriet mill-Kungress tal-Imħallfin kienet tinvolvi l-aktar imħallfin li ma ġewx evalwati (ara l-Figura 12).

62

Is-CCU, l-HCJ u l-HQCJ ukoll għandhom rwoli strateġiċi fis-sistema ġudizzjarja. Għalhekk, l-integrità tal-membri tagħhom hija kruċjali, iżda din ma ġietx ikkontrollata waqt il-ħatra tagħhom (ara l-eżempji fl-Anness VIII). Bħala parti mill-programm tal-MFA, f’Lulju 2020 il-Kummissjoni rrikjediet li tinħoloq Kummissjoni tal-Etika b’mandat biex tikkontrolla l-integrità tal-membri tal-HCJ. Fiż-żmien tal-awditu, din il-kundizzjoni ma kinitx ġiet issodisfata. La din il-kundizzjoni u lanqas l-obbligu li jitwettqu kontrolli tal-integrità ta’ korpi ġudizzjarji ewlenin oħra, bħall-HQCJ u s-CCU, ma ġew imposti fil-programmi tal-MFA qabel ma tnediet ir-riforma.

63

Għal ħafna snin, id-djalogu politiku tal-UE saħaq fuq il-ħtieġa li l-ġudikatura tiġi rriformata sabiex tittejjeb il-fiduċja pubblika, li kienet tvarja minn 5 % sa 12 % fl-2015⁵⁶. Din hija wkoll waħda mill-indikaturi għall-kejl tar-riżultati mistennija tal-UE. Madankollu, din il-fiduċja tibqa’ baxxa ħafna, bejn 14 % u 17 % fl-2019⁵⁷.

2.3. L-appoġġ mill-Kummissjoni għall-iżvilupp ta’ għodod diġitali biex tiġi indirizzata l-korruzzjoni huwa mxekkel minn kwistjonijiet fil-kwalità tad-data u averżjoni għall-bidla u għar-riforma

64

Il-proġetti tal-UE kienu jinkludu għadd ta’ għodod diġitali biex jgħinu fil-prevenzjoni tal-korruzzjoni. Ingħata appoġġ speċjalment biex jitħallsu t-testijiet tal-għażla fis-settur tal-ġustizzja, biex tiġi diġitalizzata l-ġestjoni tal-każijiet elettroniċi tal-aġenziji kontra l-korruzzjoni (ara l-Kaxxa 5), biex tiġi aġġornata l-bażi tad-data tal-“persuni esposti politikament”⁵⁸, biex jiġu żviluppati siti web, biex tingħata kontribuzzjoni lill-pjattaforma għall-akkwist pubbliku ProZorro, u biex titħejja ġestjoni tal-każijiet elettronika għar-riċeventi f’falliment, għan-nutara u għall-uffiċjali tal-infurzar privat. Is-soċjetà ċivili bdiet il-pjattaforma għall-akkwist pubbliku elettroniku “ProZorro” u “DoZorro” biex tiżgura t-trasparenza u l-monitoraġġ. Dawn l-għodod jgħinu biex tiġi esposta l-korruzzjoni, u jistgħu jiskoraġġixxu xi prattiki korrotti. Il-Kummissjoni ffinanzjat indirettament il-korsijiet ta’ żvilupp u ta’ taħriġ ProZorro bħala parti mill-MDA tal-BERŻ. Is-soċjetà ċivili żviluppat ukoll il-pjattaforma “persuni esposti politikament”. Din tal-aħħar tiġbor informazzjoni minn reġistri differenti, inkluż dikjarazzjonijiet tal-assi, u tista’ tintuża mill-istituzzjonijiet finanzjarji biex iwettqu l-kontrolli tagħhom.

65

Il-Kummissjoni ffinanzjat il-maħżen virtwali tad-data tan-NABU, li jippermetti tiftix awtomatiku u jgħaqqad bażijiet ta’ data differenti. Il-Kummissjoni akkwistat ukoll sistemi ta’ ġestjoni tad-data għall-Ministeru tal-Ġustizzja, bl-għan li tiddiġitalizza d-dokumenti u tiffaċilita t-tiftix.

66

Il-valutazzjoni tal-Kummissjoni tar-reġistri użati fis-settur tal-ġustizzja pprovdiet appoġġ utli (il-proġetti 6 u 17 fl-Anness II). B’mod partikolari, l-esperti ġibdu l-attenzjoni għan-nuqqas ta’ interoperabbiltà bejn ir-reġistri, għan-nuqqas ta’ identifikaturi uniċi, għan-nuqqas ta’ indirizzi miftiehma, u għan-nuqqas ta’ jew għal ineżattezzi fid-data li ġiet irreġistrata. Dawn il-kwistjonijiet kollha għamlu l-kontroverifiki aktar diffiċli, u b’hekk dewmu l-infurzar tad-deċiżjonijiet tal-qorti (il-proġett 6 fl-Anness II) u ffaċilitaw l-akkwiżizzjoni illegali ta’ negozji jew proprjetà permezz ta’ prattiki korrotti, magħrufa wkoll bħala “raiding” korporattiv (ara l-Figura 13). Biex tiżgura d-drittijiet ta’ proprjetà, il-Kummissjoni pprovdiet appoġġ f’għadd ta’ oqsma (ara l-Figura 14).

67

Il-ħolqien tal-portal tad-data miftuħa⁵⁹ kien pass kbir lejn żieda fit-trasparenza u tnaqqis fl-opportunitajiet ta’ korruzzjoni. Waħda mill-kundizzjonijiet tal-appoġġ baġitarju fl-2016 kienet l-“aċċess għar-reġistri pubbliċi”. Għalkemm l-Ukrajna għamlet progress f’dan il-qasam, għad fadal bosta nuqqasijiet:

• tariffi għolja u funzjonijiet tat-tiftix restrittivi jillimitaw l-użu tar-reġistri pubbliċi;
• l-għadd ta’ reġistri tal-istat miftuħa meħtieġa bil-liġi għadu ma ntlaħaqx;
• il-kwalità tar-reġistri mhijiex uniformi.

68

Prerekwiżit għall-użu tal-aħħar żviluppi teknoloġiċi (eż. il-big data u l-estrazzjoni tad-data) bħala għodod preventivi għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni huwa s-soluzzjoni tal-problemi ġġenerati minn nuqqas ta’ data affidabbli (eż. fir-reġistri).

69

Il-programmi tal-AMF III u IV inkludew diversi kundizzjonijiet għal aċċess aħjar għall-informazzjoni (il-pubblikazzjoni ta’ rapporti tal-awditjar, kuntratti ta’ akkwist pubbliku, u l-verifika ta’ informazzjoni dwar is-sjieda tal-kumpaniji).

3. Il-Kummissjoni appoġġat l-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni, iżda dawn isibuha diffiċli biex iwasslu r-riżultati mistennija

70

F’din it-taqsima li ġejja, aħna neżaminaw jekk il-Kummissjoni:

1. stabbilixxietx il-kundizzjonijiet rilevanti biex tgħin fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira, u ġabritx u analizzatx biżżejjed informazzjoni biex jiġi vvalutat il-progress;
2. ipprovdietx appoġġ għall-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni li taw ir-riżultati mistennija.

3.1. Il-Kummissjoni appoġġat ir-riforma kontra l-korruzzjoni prinċipalment permezz ta’ kundizzjonijiet, iżda l-valutazzjoni tagħha tal-progress baqgħet diskrezzjonali

71

Il-Kummissjoni użat kundizzjonijiet kontra l-korruzzjoni – l-aktar bidliet leġiżlattivi u istituzzjonali – biex tiżgura li dawn l-entitajiet ġodda kontra l-korruzzjoni jkunu ġew stabbiliti u saru operattivi. Il-kundizzjonijiet kontra l-korruzzjoni stipulati fis-self tal-MFA jikkumplimentaw l-appoġġ baġitarju u l-azzjonijiet ta’ liberalizzazzjoni tal-viża. Madankollu, il-mod kif ġew abbozzati l-kundizzjonijiet ippermetta livell ta’ diskrezzjoni, billi ħafna drabi kien hemm nuqqas ta’ linji bażi ċari u miri li jistgħu jitkejjlu. Inġenerali, ma kienx hemm biżżejjed enfasi mhux biss fuq l-implimentazzjoni xierqa ta’ liġijiet u miżuri kontra l-korruzzjoni, iżda wkoll fuq eżiti tanġibbli. Barra minn hekk, il-kundizzjonijiet iffukaw fuq is-sistema l-ġdida kontra l-korruzzjoni, iżda mhux suffiċjentement jew kmieni biżżejjed fuq l-integrità u l-indipendenza tas-setturi ġudizzjarji u tal-infurzar tal-liġi (ara l-paragrafi 61-62).

72

Il-valutazzjonijiet tal-Kummissjoni tal-appoġġ baġitarju, tal-liberalizzazzjoni tal-viża u tal-kundizzjonijiet tal-MFA kienu bbażati fuq informazzjoni mogħtija mill-awtoritajiet, mis-soċjetà ċivili u mill-esperti ffinanzjati mill-UE, u mill-organizzazzjonijiet internazzjonali. Meta l-kundizzjonijiet evidentement ma ġewx issodisfati, il-Kummissjoni naqqset l-iżborż tal-appoġġ baġitarju (52,5 % biss tal-porzjon tal-2016 ġie żborżat) u kkanċellat it-tielet porzjon tal-MFA III ta’ EUR 600 miljun. Madankollu, l-ewwel porzjon tal-MFA IV ta’ EUR 500 miljun tħallas ftit wara.

73

Il-Kummissjoni setgħet tipproponi biss lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill li l-obbligu tal-viża jenħtieġ li jitneħħa meta vvalutat li l-parametri referenzjarji kollha kienu ġew issodisfati. Madankollu, il-Kummissjoni interpretat il-kundizzjonijiet tagħha b’diskrezzjoni, u dan wassal għal valutazzjoni pożittiva żżejjed. L-analiżi tagħna wriet li għalkemm inkiseb wieħed mit-tliet parametri referenzjarji kontra l-korruzzjoni għall-pjan ta’ azzjoni għal-liberalizzazzjoni tal-viża⁶⁰, it-tnejn l-oħra inkisbu biss parzjalment (ara l-Kaxxa 6). Dan ma wassalx biex is-sistema mingħajr viżi tiġi kkunsidrata mill-ġdid.

3.2. L-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni li l-UE għenet biex tistabbilixxi għadhom qed isibuha diffiċli biex iwasslu r-riżultati mistennija

74

L-Istrateġija Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni għall-2014-2017 irrikjediet li jinħolqu istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni (dawk prinċipali jidhru fil-Figura 15). Is-SEAE u l-Kummissjoni ħeġġew ukoll lill-gvern biex jistabbilixxihom u jagħmilhom jiffunzjonaw b’mod effiċjenti. Huma appoġġaw l-istabbiliment ta’ istituzzjonijiet speċjalizzati ta’ kontra l-korruzzjoni filwaqt li l-ġudikatura u l-infurzar tal-liġi baqgħu kompromessi b’mod konsiderevoli mill-korruzzjoni.

L-Aġenzija Nazzjonali għall-Prevenzjoni tal-Korruzzjoni

75

L-NACP abbozzat Strateġija Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni għall-2018-2020 abbażi tal-implimentazzjoni ta’ dik preċedenti. Esperti ffinanzjati mill-UE impjegati mill-proġett 12 (ara l-Anness II) ivvalutaw li madwar 40 % tal-istrateġija u tal-programm tal-Istat preċedenti tlestew, u 30 % inkisbu parzjalment. Is-SEAE u l-Kummissjoni laqgħu l-approvazzjoni mill-Kabinett tal-Ministri tal-istrateġija f’April 2018; madankollu, il-Parlament qatt ma adottaha. Il-proġetti ffinanzjati mill-UE u l-EUAM ipprovdew aktar rakkomandazzjonijiet għall-abbozz tal-Istrateġija Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni għall-2020-2024. Id-dokument għadda mill-ewwel qari tiegħu fil-Parlament f’Novembru 2020. It-tieni qari kien għadu għaddej meta aħna konna qed niffinalizzaw ir-rapport tagħna.

76

Minkejja l-appoġġ tal-Kummissjoni, il-kompiti ta’ verifika tal-NACP baqgħu ma ssodisfawx ir-rakkomandazzjonijiet tal-GRECO⁶¹. Diversi kundizzjonijiet tal-UE rrikjedew sistema effettiva għall-verifika tal-assi. Madankollu, is-sistema ta’ dikjarazzjoni tal-assi elettroniċi mhijiex effettiva daqskemm jenħtieġ li tkun. Ma kien hemm l-ebda kundanna għall-arrikkiment illeċitu (ara l-Figura 16 u l-Kaxxa 6). Madankollu, il-pubblikazzjoni tad-dikjarazzjonijiet tal-assi sservi ta’ għodda preventiva.

77

Il-proġett tal-MDA ffinanzjat mill-UE u l-EUAM għenu biex jiġu abbozzati programmi kontra l-korruzzjoni (ara l-paragrafu 37), u l-NACP sussegwentement approvathom. Madankollu, il-maġġoranza l-kbira ma ndirizzatx ir-riskji ta’ korruzzjoni ewlenin, u l-proċedura ġiet ittrattata bħala “formalità u eżerċizzju ta’ mmarkar tal-kaxex”⁶².

78

Il-Kummissjoni eventwalment naqqset l-impenn tagħha mal-NACP wara li ttebbgħet ir-reputazzjoni ta’ din tal-aħħar , pereżempju billi għamlet l-assistenza tal-IT kontinġenti fuq il-progress f’oqsma ewlenin tal-operazzjonijiet. Donaturi oħrajn kienu waqfu jipprovdu assistenza aktar qabel meta ġew innutati żviluppi negattivi.

79

Bl-appoġġ tal-Kummissjoni, ġiet adottata struttura ġdida għall-NACP f’Ottubru 2019. Inħatar ukoll kap ġdid tal-NACP f’Jannar 2020 wara li għadda minn kompetizzjoni ssorveljata mill-kummissjoni ta’ esperti internazzjonali.

L-Uffiċċju Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni

80

L-Uffiċċju Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni (NABU) għandu reputazzjoni tajba fost il-komunità internazzjonali. Għalkemm l-appoġġ politiku tal-UE għen biex iżomm lin-NABU operazzjonali u indipendenti, l-Aġenzija tiġi dejjem mhedda minn opponenti li jirrikorru għal mezzi bħal akkużi ta’ mġiba ħażina. Esperti ffinanzjati mill-UE pprovdew abbozzi ta’ proposti għall-ġuriżdizzjoni tan-NABU, iżda din il-leġiżlazzjoni tinsab ukoll taħt theddida kontinwa (eż. il-kanċellazzjoni tad-drittijiet għall-kontestazzjoni tal-ftehimiet kummerċjali relatati mal-korruzzjoni⁶³). F’Settembru 2020, is-CCU ddikjarat li xi dispożizzjonijiet importanti tal-Liġi tan-NABU ma kinux kostituzzjonali. Dan se jkollu impatt fuq il-ħatra tal-Kap, il-Kunsill tas-Sorveljanza Ċivili, u l-awditjar indipendenti li għad irid isir⁶⁴.

81

Il-Kummissjoni u l-EUAM organizzaw għadd kbir ta’ korsijiet ta’ taħriġ, sessjonijiet ta’ ħidma u żjarat ta’ studju, u pprovdew ukoll gwida għan-NABU, b’enfasi fuq il-kompiti investigattivi. L-istatistika tan-NABU turi li sar progress f’termini ta’ investigazzjonijiet miftuħa (ara l-Figura 17). L-Aġenzija kkalkulat il-benefiċċju ekonomiku tagħha għas-soċjetà billi qabblet il-baġit tagħha (EUR 30 miljun) mal-impatt ekonomiku (telf ta’ EUR 450 miljun li ġie evitat)⁶⁵. Il-kapaċità tagħha li tinvestiga każijiet ta’ livell għoli żdiedet b’mod sinifikanti, b’mod partikolari meta mqabbla mal-għadd ta’ profili ta’ livell għoli li ġew investigati qabel ma twaqqaf in-NABU⁶⁶. Il-maġġoranza tal-każijiet jinvolvu l-SOEs⁶⁷, u madwar 18 % tal-“avviżi ta’ suspett” kienu jinvolvu uffiċjali għolja⁶⁸. Fiż-żmien tal-awditjar, in-NABU kien qed jinvestiga skemi ta’ korruzzjoni ewlenin bħall-każ ta’ Rotterdam + u Privatbank⁶⁹.

82

Madankollu, NABU huwa biss ħolqa waħda fil-katina kontra l-korruzzjoni. L-eżitu tal-investigazzjonijiet tan-NABU jiddependi fuq fatturi bħall-prosekuturi u l-uffiċċju tal-forensika li jivvalida l-evidenza. In-NABU sostna li x-xogħol tiegħu ilu jiġi mxekkel mis-Servizz tas-Sigurtà Nazzjonali tal-Ukrajna (SBU)⁷⁰, li huwa sid it-tagħmir tekniku għat-tappjar telefoniku u għandu l-persunal meħtieġ, nuqqas ta’ drittijiet ta’ tappjar telefoniku, u aċċess insuffiċjenti għar-reġistri. Permezz tad-djalogu politiku tagħha, l-UE flimkien ma’ donaturi oħrajn għamlu pressjoni b’suċċess għal liġi (eventwalment adottata f’Ottubru 2019) li tippermetti lin-NABU jwettaq investigazzjonijiet diskreti bit-tappjar telefoniku. Madankollu, fil-prattika, u minkejja l-involviment tal-UE, l-SBU jżomm il-kontroll fuq it-tappjar telefoniku.

L-Uffiċċju Speċjalizzat tal-Prosekuzzjoni Kontra l-Korruzzjoni

83

Għalkemm is-SAPO huwa responsabbli mit-tressiq ta’ każijiet ta’ korruzzjoni ta’ livell għoli quddiem il-qorti, dan jibqa’ parti mill-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku u għalhekk mhuwiex kompletament indipendenti. Minbarra l-attivitajiet tal-EUAM, il-Kummissjoni pprovdiet appoġġ l-aktar permezz ta’ erba’ proġetti (il-Proġetti 6, 12, 13 u 15 fl-Anness II). Il-kisba ta’ eżiti ta’ suċċess kienet mhedda mill-indipendenza limitata tal-ġestjoni u tal-akkumulazzjonijiet tas-SAPO⁷¹. Il-Kummissjoni naqqset l-appoġġ tagħha wara l-iskandlu tat-tappjar telefoniku tal-2018, li ssuġġerixxa li l-Kap tas-SAPO kien ġab pressjoni fuq il-prosekuturi u l-qrati⁷².

Il-Qorti Għolja Kontra l-Korruzzjoni

84

Qabel ma ġiet stabbilita l-HACC f’Settembru 2019, għadd sinifikanti ta’ każijiet ta’ korruzzjoni ta’ livell għoli kienu waqfu fil-qrati wara li ġew trażmessi mis-SAPO/min-NABU, fatt li l-OECD ikkwalifikat bħala “xokkanti”⁷³. Fid-dawl ta’ din is-sitwazzjoni, il-komunità internazzjonali⁷⁴ u l-OSĊ argumentaw favur il-ħolqien ta’ qorti indipendenti bi proċedura ta’ reklutaġġ affidabbli. Bħala parti mid-djalogu tagħhom fl-2016, is-SEAE u l-Kummissjoni talbu li għandha tiġi adottata leġiżlazzjoni għall-HACC.

85

Il-Kummissjoni pprovdiet appoġġ sinifikanti għall-istabbiliment tal-HACC (ara l-Figura 9). Wara kompetizzjoni trasparenti, inħatru 38 imħallef f’April 2019. Il-qorti tant mistennija, li tinkludi kemm taqsima tal-ewwel grad u tal-appell, fetħet uffiċjalment fil-5 ta’ Settembru 2019, u bdiet teżamina l-ewwel każijiet ta’ livell għoli tagħha fl-aħħar kwart tal-2019.

86

Sa Settembru 2020, l-HACC kienet ħarġet 16-il kundanna u liberazzjoni waħda (ara l-Figura 18). Meta mqabbel mal-qrati ġenerali fejn il-każijiet ta’ korruzzjoni ilhom jieqfu għal ħafna snin, l-HACC bdiet turi l-ewwel riżultati promettenti tagħha. Madankollu, l-effettività, l-indipendenza u s-sostenibbiltà tagħha kienu taħt theddida fiż-żmien tal-awditjar.

L-Aġenzija għall-Irkupru u l-Ġestjoni tal-Assi

87

L-EUAM u l-proġett 12 iffinanzjat mill-Kummissjoni (ara l- Anness II) assistew fl-istabbiliment tal-Aġenzija għall-Irkupru u l-Ġestjoni tal-Assi (ARMA) sa mill-bidu nett. Il-proġett kien jinvolvi t-twettiq ta’ valutazzjoni teknika u l-għoti ta’ appoġġ leġiżlattiv lill-ARMA. Dan iffinanzja wkoll għodod tal-IT (eż. tagħmir bażiku, is-sit web tal-ARMA, u tagħmir ta’ vidjokonferenza) u taħriġ. L-Aġenzija bdiet mill-bidu nett, u l-persunal kollu kellu jitħarreġ. L-ARMA żiedet il-kapaċità tagħha għat-traċċar u l-ġestjoni tal-assi, u pproċessat għadd dejjem jikber ta’ rkupri tal-assi⁷⁵.

88

F’Ottubru 2020, l-ARMA sostniet li kienet sabet u ttraċċat assi miksuba illegalment li jiswew aktar minn UAH 100 biljun (kważi EUR 3 biljun). Madankollu, il-mandat tal-ARMA huwa limitat, peress li din tista’ ssib u tittraċċa l-assi biss meta tintalab tagħmel dan mill-aġenziji tal-infurzar tal-liġi. Minkejja żieda fil-volum ta’ assi ġestiti mill-ARMA, dan l-ammont jirrappreżenta biss 4 % (madwar EUR 119-il miljun) tal-ammonti traċċati kollha.

Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

89

Aħna sibna li għalkemm l-UE appoġġat riformi għall-ġlieda kontra l-korruzzjoni u għenet biex tnaqqas l-opportunitajiet ta’ korruzzjoni, il-korruzzjoni kbira għadha problema ewlenija fl-Ukrajna. Ir-riforma tas-sistema ġudizzjarja qed tesperjenza ostakoli kbar, l-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni jinsabu f’riskju, il-fiduċja f’dawn l-istituzzjonijiet għadha baxxa, u l-għadd ta’ kundanni li jirriżultaw mill-korruzzjoni kbira huwa żgħir.

90

L-oligarki u d-drittijiet akkwiżiti madwar l-Ukrajna kollha huma l-kawża ewlenija tal-korruzzjoni u l-ostakoli prinċipali għall-istat tad-dritt u għall-iżvilupp ekonomiku fil-pajjiż. Is-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna (SEAE) u l-Kummissjoni kienu konxji sew tal-bosta konnessjonijiet bejn l-oligarki, l-uffiċjali ta’ livell għoli, il-gvern, il-parlament, il-ġudikatura u l-Intrapriżi tal-Istat (SOEs). Is-SEAE għadu ma pproponiex mudell għar-restrizzjoni tad-dħul fl-UE għall-individwi Ukreni ssuspettati b’korruzzjoni kbira, u li ma jħallihomx jużaw l-assi tagħhom fl-UE. Għalkemm id-dokumenti tal-UE jsemmu l-ġlieda kontra l-korruzzjoni, ma hemm l-ebda strateġija kumplessiva li tindirizza speċifikament il-korruzzjoni kbira. Is-SEAE u l-Kummissjoni indirizzaw il-korruzzjoni bħala prijorità trażversali, billi dderiġew il-fondi u l-isforzi permezz ta’ varjetà ta’ setturi; dan kien jinkludi appoġġ għall-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni inkarigati mill-ġlieda kontra l-korruzzjoni ta’ livell għoli. L-approċċ multisettorjali ma ffukax biżżejjed fuq il-korruzzjoni kbira (ara l-paragrafi 22-28 u 34).

91

Il-proġett tal-Inizjattiva tal-UE Kontra l-Korruzzjoni ffoka esklużivament fuq il-korruzzjoni, speċjalment permezz tal-appoġġ tiegħu għal istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni li jittrattaw il-korruzzjoni kbira. L-ebda wieħed mill-proġetti l-oħrajn li awditjajna ma kellu l-objettiv kumplessiv li jnaqqas speċifikament il-korruzzjoni kbira, iżda nofshom kienu jinkludu attivitajiet li indirizzaw il-problema. Il-korruzzjoni kbira u l-flussi finanzjarji illeċiti, inkluż il-ħasil tal-flus, huma marbuta intrinsikament, iżda l-proġetti li awditjajna kien fihom għadd żgħir ħafna ta’ attivitajiet li jindirizzaw ir-riskji tal-ħasil tal-flus. Il-Kummissjoni stabbilixxiet ukoll kundizzjonijiet biex tippromovi riformi f’dawn l-oqsma fil-programmi ta’ assistenza makrofinanzjarja (MFA) tagħha u fil-parametri referenzjarji għal-liberalizzazzjoni tal-viża. Il-missjoni ta’ konsulenza tal-UE (EUAM) appoġġat lill-awtoritajiet Ukreni fit-tentattivi tagħhom biex jirriformaw is-settur tas-sigurtà ċivili. Din involviet ruħha ma’ aġenziji tal-infurzar tal-liġi biex tnaqqas il-korruzzjoni bħala waħda mill-prijoritajiet trażversali tagħha. Madankollu, il-mandat tal-EUAM ma jinkludix l-indirizzar tal-ġlieda kontra l-korruzzjoni kbira (ara l-paragrafi 29-37, u 71-73).

Rakkomandazzjoni 1 – Tfassil u implimentazzjoni ta’ azzjonijiet speċifiċi li jimmiraw lejn il-korruzzjoni kbira

Sabiex titnaqqas il-korruzzjoni kbira, jenħtieġ li s-SEAE u l-Kummissjoni:

1. bħala parti mill-approċċ multidimensjonali tal-UE għall-indirizzar tal-korruzzjoni, jiżviluppaw dokument strateġiku dwar kif jiġġieldu u jipprevienu l-korruzzjoni kbira, inkluża il-manipulazzjoni tal-Istat. Jenħtieġ li dan id-dokument jidentifika azzjonijiet ewlenin fi ħdan qafas ta’ żmien iddefinit sew biex jiġu mmirati l-kawżi ewlenin, inkluż l-istruttura oligarkika;
2. flimkien mal-Istati Membri u s-sħab internazzjonali, janalizzaw u jqisu mudell għall-prevenzjoni ta’ Ukreni individwali (oligarki u nies taħt l-influwenza tagħhom) li huma suspettati b’korruzzjoni kbira milli jidħlu fl-UE u jużaw l-assi tagħhom hemmhekk;
3. isaħħu l-monitoraġġ ta’ u l-appoġġ għall-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni kontra l-ħasil tal-flus fl-Ukrajna.

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2022.

92

L-appoġġ mill-Kummissjoni għal proġetti tas-soċjetà ċivili u għal midja indipendenti kien azzjoni raġonevoli għall-prevenzjoni u d-detezzjoni tal-korruzzjoni. Pereżempju, is-soċjetà ċivili żviluppat il-pjattaformi ProZorro u “persuni esposti politikament”, li t-tnejn li huma stabbilixxew il-bażijiet għall-monitoraġġ tar-riformi u għat-twissija lill-opinjoni pubblika dwar prattiki korrotti u abbużi tal-poter (il-Kaxxa 4, u l-paragrafi 29, 35 u 64).

Rakkomandazzjoni 2 – Valutazzjoni u aġġustament tal-iskala tal-appoġġ tagħha għall-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u għall-ġurnaliżmu investigattiv

Sabiex issaħħaħ it-trasparenza u trawwem ir-riforma, jenħtieġ li l-Kummissjoni:

1. tivvaluta u taġġusta l-iskala tal-appoġġ tagħha għas-soċjetà ċivili u għall-ġurnaliżmu investigattiv, billi tagħmel enfasi partikolari fuq il-ġlieda kontra l-korruzzjoni u billi tappoġġa l-isforzi biex titnaqqas l-influwenza tal-media tal-oligarki;
2. tappoġġa lill-benefiċjarji tas-soċjetà ċivili fl-iżvilupp ta’ mekkaniżmi ta’ monitoraġġ sistematiku (eż. tabella ta’ valutazzjoni) għat-traċċar tal-prestazzjoni ta’ riformi kontra l-korruzzjoni, u tiddokumenta regolarment ir-riżultati miksuba mill-proġetti ffinanzjati.

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2022.

93

Hemm kunsens wiesa’ li f’sitwazzjoni ta’ manipulazzjoni tal-Istat, l-individwi u l-kumpaniji li jkollhom influwenza ekonomika jiksbu vantaġġi mill-Istat, b’mod partikolari permezz tal-SOEs. Il-Kummissjoni appoġġat il-privatizzazzjoni ta’ SOEs kbar. Hija ffukat fuq il-governanza korporattiva tagħhom fid-djalogu ta’ politika u fil-kundizzjonijiet tal-MFA tagħha, iżda dawn ir-riformi jinsabu f’riskju. Appoġġat ukoll lill-Ukrajna fil-bini tal-kapaċità istituzzjonali tal-Kumitat Kontra l-Monopolji; madankollu, fiż-żmien tal-awditu, il-Kumitat kien għadu dgħajjef wisq biex jinforza l-politika tal-kompetizzjoni. Tenħtieġ ħafna aktar azzjoni, speċjalment peress li ħafna kumpaniji fl-Ukrajna jgawdu l-istatus ta’ oligopolji jew monopolji (ara l-paragrafi 38-43).

Rakkomandazzjoni 3 – Kontribuzzjoni għat-tneħħija tal-impedimenti għal kompetizzjoni ħielsa u ġusta

Sabiex tagħti spinta lill-kompetizzjoni ġusta, jenħtieġ li l-Kummissjoni:

1. tidentifika u tevita li tappoġġa (permezz ta’ proġetti, self u garanziji) lil dawk il-kumpaniji taħt influwenza oligarkika li joħolqu impedimenti għal kompetizzjoni ħielsa u ġusta;
2. tappoġġa l-isforzi tal-awtoritajiet Ukreni biex jiżżarmaw il-monopolji taħt influwenza oligarkika meta jkun hemm tħassib dwar il-kompetizzjoni ħielsa u ġusta;
3. tipprovdi appoġġ istituzzjonali msaħħaħ għall-Kumitat Kontra l-Monopolji bil-ħsieb li żżid il-kapaċitajiet u l-indipendenza tiegħu, filwaqt li timmira li tiżgura li l-Kumitat għandu l-integrità u l-impenn għar-riforma.

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2023

94

Il-Kummissjoni għandha sistema fis-seħħ għall-monitoraġġ u għall-evalwazzjoni tal-appoġġ tagħha. Madankollu, il-valutazzjoni ta’ kemm il-proġetti għenu fil-ġlieda kontra kwalunkwe tip ta’ korruzzjoni hija diffiċli għal nofs il-proġetti li awditjajna, peress li l-eżiti ma jistgħux jitkejjlu (minħabba nuqqas ta’ linji bażi, miri u indikaturi rilevanti) u jirreferu għal outputs u attivitajiet. Barra minn hekk, l-EUAM ma ħarġitx l-evalwazzjoni tal-impatt tagħha (ara l-paragrafi 44-49).

95

Għalkemm is-SEAE u l-Kummissjoni jirrappurtaw kull sena dwar il-progress tar-riformi fl-Ukrajna, ma hemm l-ebda rappurtar speċifiku tal-progress tal-kontribuzzjonijiet mill-UE fil-ġlieda kontra kwalunkwe tip ta’ korruzzjoni. Is-sistema ta’ rappurtar mhijiex ibbażata fuq miri u indikaturi predefiniti meta mqabbla ma’ linji bażi (ara l- paragrafi 45-47, 55-57 u 71).

Rakkomandazzjoni 4 – Titjib tal-monitoraġġ u tar-rapportar għall-infurmar u għat-teħid ta’ azzjoni korrettiva meta jkun meħtieġ

Jenħtieġ li s-SEAE, il-Kummissjoni u l-EUAM:

1. itejbu s-sistema pubblika ta’ monitoraġġ u ta’ rappurtar (abbażi ta’ objettivi ċari u speċifiċi, miri u indikaturi ddefiniti minn qabel, u mqabbla ma’ linji bażi), b’mod partikolari meta tkun ikkonċernata l-ġlieda kontra l-korruzzjoni fl-Ukrajna, billi jiffukaw fuq il-kontribuzzjonijiet mill-UE;
2. jirrikjedu li l-implimentaturi tal-proġetti jimlew il-logframes tal-proġetti tagħhom kif suppost billi jqabblu l-kisbiet tal-proġetti ma’ linji bażi u miri mistennija.

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2022

96

In-nuqqas ta’ xewqa għar-riforma u r-reżistenza għar-riformi kontra l-korruzzjoni u r-riformi ġudizzjarji kkawżaw ostakoli kbar li ma ġewx evitati b’miżuri ta’ mitigazzjoni. F’ambjent ta’ sfida, is-sostenibbiltà tal-kisbiet preċedenti tinsab f’riskju kontinwu (ara l-paragrafi 55-58).

97

Il-Kummissjoni u l-EUAM ipprovdew għajnuna intensiva għar-riformi ġudizzjarji, speċjalment lill-Qorti Għolja Kontra l-Korruzzjoni, li issa wasslet l-ewwel riżultati tagħha fil-forma ta’ kundanni. Il-Kummissjoni u l-EUAM ipprovdew appoġġ sinifikanti għall-valutazzjoni tal-kwalifiki u tal-integrità tal-imħallfin u tal-prosekuturi. Madankollu, il-membri tal-korpi ta’ governanza ġudizzjarja, għadd sostanzjali ta’ mħallfin u xi prosekuturi għad iridu jiġu eżaminati bir-reqqa dwar l-integrità (ara l-Figura 18, il-Kaxxa 4, u l-paragrafi 60-63 u 84-86).

98

Il-Kummissjoni għenet biex jiġu stabbiliti u żviluppati l-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni. Madankollu, jekk rabta waħda fil-katina istituzzjonali tkun dgħajfa, l-intier ma jkunx jista’ jiffunzjona kif suppost. Is-SEAE u l-Kummissjoni kienu attivi fl-iżgurar ta’ qafas kontra l-korruzzjoni li huwa taħt theddida kontinwa, u fit-tentattiv li jiġi inkorporat fil-kuntest lokali tal-organizzazzjonijiet eżistenti. Madankollu, it-tentattiv li jiġu integrati l-istituzzjonijiet il-ġodda fl-ambjent eżistenti huwa battalja kontinwa (ara l-paragrafi 74-88).

Rakkomandazzjoni 5 – Enfasi fuq l-integrità u l-impenn ta’ riforma meta jipprovdu appoġġ għall-bini tal-kapaċitajiet

Sabiex l-appoġġ mill-UE jsir aktar effettiv, jenħtieġ li l-Kummissjoni u s-SEAE:

1. meta jipprovdu appoġġ istituzzjonali għall-istituzzjonijiet ġudizzjarji, tal-infurzar tal-liġi u tal-prosekuzzjoni, jenfasizzaw il-kriterji għall-integrità u l-impenn ta’ riforma (jiġifieri l-implimentazzjoni ta’ rakkomandazzjonijiet preċedenti, is-sostenibbiltà tal-outputs preċedenti, u l-integrità tal-ġestjoni);
2. meta jipprovdu assistenza, ikollhom l-għan li jiżguraw li jitwettqu valutazzjonijiet ta’ integrità għal karigi ġudizzjarji u ta’ infurzar tal-liġi ewlenin (jiġifieri l-imħallfin tal-Qorti Kostituzzjonali, il-kapijiet tal-qrati, u l-membri tal-Kummissjoni Superjuri għall-Kwalifiki tal-Imħallfin u l-Kunsill Għoli tal-Ġustizzja).

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2022

99

Il-proġetti tal-UE għenu wkoll biex jissawru għadd ta’ għodod diġitali għall-prevenzjoni tal-korruzzjoni, iżda diversi għodod irrikjedew aktar impenn mill-awtoritajiet nazzjonali. Il-valutazzjoni tar-reġistri tal-Ministeru tal-Ġustizzja kienet utli biex jiġu identifikati dgħufijiet, b’mod partikolari n-nuqqas ta’ data preċiża. Il-verifika tad-dikjarazzjonijiet tal-assi elettroniċi hija affettwata mill-ineżattezza ta’ wħud mir-reġistri li jiġu kkonsultati. L-akkwiżizzjoni illegali ta’ negozju jew proprjetà hija problema serja fl-Ukrajna u riskju ewlieni għall-investituri. Il-Kummissjoni qed tindirizza din il-problema (il-paragrafi 64-69, u 76).

Rakkomandazzjoni 6 – Appoġġ għad-diġitalizzazzjoni tar-reġistri

Sabiex tiżdied it-trasparenza tar-reġistri pubbliċi, jiġu protetti d-drittijiet ta’ proprjetà u jiġi eżaminat bir-reqqa l-użu tal-flus pubbliċi,jenħtieġ li l-Kummissjoni tappoġġa d-diġitalizzazzjoni tal-aktar reġistri pubbliċi importanti. Dan l-appoġġ għandu jżid l-interoperabbiltà u l-kwalità tad-data tagħhom, u jiżgura t-trattament tagħhom.

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2022.

100

Il-koordinazzjoni tal-kundizzjonijiet tal-UE ma’ donaturi oħrajn kellha sehem fl-emendar tal-Kostituzzjoni, fit-tisħiħ tal-qafas legali, u fl-istabbiliment ta’ istituzzjonijiet. Madankollu, għadd ta’ kundizzjonijiet ma kinux speċifiċi biżżejjed, u ppermettew ċertu ammont ta’ libertà. Billi rrikonoxxiet li sar progress, il-Kummissjoni vvalutat xi kundizzjonijiet bħala li ntlaħqu. Madankollu, il-valutazzjoni tagħna hija aktar kritika, b’mod partikolari fejn għandhom x’jaqsmu l-eżiti (ara l-paragrafi 61, 71-73).

101

Inizjalment, il-Kummissjoni għamlet biss użu limitat mill-kundizzjonijiet għar-riforma tal-ġudikatura, u ffukat l-ewwel fuq il-bidliet kostituzzjonali meħtieġa biex il-ġudikatura tiġi riorganizzata u fuq il-bini tal-istituzzjonijiet kontra l-korruzzjoni. Fl-aħħar programm tal-MFA tagħha (Lulju 2020), il-Kummissjoni rrikjediet kontrolli tal-integrità għal korpi ta’ governanza ġudizzjarja ewlenin. Barra minn hekk, xi kisbiet ġew irtirati minn interessi personali. Waħda mill-aħħar tentattivi kienet id-deċiżjoni tal-Qorti Kostituzzjonali li ddikjarat id-dikjarazzjoni tal-assi elettroniċi bħala mhux kostituzzjonali. Għalkemm il-pressjoni tal-UE u dik internazzjonali wasslet biex il-leġiżlaturi jerġgħu jistabbilixxu l-obbligu li jiddikjaraw l-assi u s-sanzjonijiet f’każ ta’ nuqqas ta’ konformità, is-sanzjonijiet mhumiex dissważivi biżżejjed. L-isforzi tas-SEAE u tal-Kummissjoni evitaw ftit treġġigħ lura, iżda dawn huma taħt theddida kontinwa (il-paragrafi 55, 61, 71, 73, il-Kaxxa 3 u l-Figura 16).

102

Is-SEAE u l-Kummissjoni rrakkomandaw it-titjib fil-governanza korporattiva tal-għadd kbir ta’ SOEs fl-Ukrajna, u l-iffaċilitar tal-privatizzazzjoni tagħhom. Madankollu, l-esperti ffinanzjati mill-UE kkonkludew li l-moratorji li jipprojbixxu l-infurzar tad-deċiżjonijiet tal-qorti u jipproteġu l-SOEs mill-falliment jew milli jħallsu lura d-dejn tagħhom kienu problema ewlenija (ara l-paragrafi 38-41).

Rakkomandazzjoni 7 – Stabbiliment ta’ kundizzjonijiet aktar stretti għall-appoġġ mill-Kummissjoni

Sabiex tiggarantixxi u tiżgura r-riformi, meta tkun qed tfassal u tivvaluta l-kundizzjonijiet tal-MFA, jenħtieġ li l-Kummissjoni:

1. tinkludi rekwiżiti stretti għar-riforma tal-ġudikatura, għas-servizzi ta’ prosekuzzjoni u għall-aġenziji tal-infurzar tal-liġi, b’mod partikolari bil-ħsieb li tiġi żgurata l-indipendenza u l-integrità tagħhom;
2. Tesplora, b’mod iddokumentat, il-kundizzjonijiet għat-tneħħija tal-moratorji tad-dejn fuq SOEs bil-ħsieb li tinkludi din il-kundizzjoni f’programm futur tal-MFA.

Data mmirata għall-implimentazzjoni: tmiem l-2022

Dan ir-Rapport ġie adottat mill-Awla III, immexxija mis-Sinjura Bettina Jakobsen, Membru tal-Qorti tal-Awdituri, fil-Lussemburgu fl-20 ta’ Lulju 2021.

Annessi

Anness I — Investiment Dirett Barrani (FDI), 2016-2019

Anness II — Programmi u proġetti awditjati

Nru	TITLU TAL-KUNTRATT	IMPENJATI (f’EUR)	IKKUNTRATTATI (f’EUR)	IMĦALLSA (f’EUR) sa Ottubru 2020
1	MFA III	1 800 000 000		1 200 000 000
2	MFA IV	1 000 000 000		1 000 000 000
3	2014/344231 Il-Kuntratt ta’ Bini tal-Istat għall-Ukrajna	355 000 000	305 125 000	305 125 000
4	2014/345095 It-tisħiħ tar-riformi kostituzzjonali, kontra l-korruzzjoni u legali fl-Ukrajna (l-Inizjattiva Reanimation Package of Reforms)	394 974	394 974	394 974
5	2014/351692 Il-Konsolidazzjoni tal-Iżvilupp tal-Politika tas-Settur tal-Ġustizzja fl-Ukrajna	520 000	520 000	520 000
6	2013/328160 Il-Proġett għall-Appoġġ tar-Riformi fis-Settur tal-Ġustizzja fl-Ukrajna	7 857 467	7 857 467	7 506 681
7	2014/346257 L-Implimentazzjoni tal-Qafas ta’ Kooperazzjoni Programmatika mal-Kunsill tal-Ewropa fis-Sħubija tal-Lvant	30 400 000	30 400 000 inkluż 3 357 220 fl-Ukrajna	30 400 000 inkluż 3 259 547 fl-Ukrajna
8	2016/373210 It-tisħiħ tal-koalizzjoni Reanimation Package of Reforms	918 771	918 771	918 771
9	2015/369527 APPOĠĠ GĦAS-SERVIZZ FISKALI TAL-ISTAT (SFS) TAL-UKRAJNA FIT-TISĦIĦ TAL-ELEMENTI TAL-IBM FIL-QASAM TAL-KWISTJONIJIET DOGANALI	1 800 000	1 800 000	1 723 068,09
10	2016/374091 It-tisħiħ tal-kapaċitajiet istituzzjonali tal-Kumitat Kontra l-Monopolji tal-Ukrajna biex iwettaq studji tas-suq u jinforza b’mod effettiv il-liġi dwar il-kompetizzjoni f’konformità mal-istandards tal-UE.	1 688 065	1 688 065	1 688 065
11	2016/374814 Rada za Evropu: Il-Bini tal-Kapaċitajiet b’Appoġġ għall-Verkhovna Rada tal-Ukrajna	1 255 926	1 255 926	1 255 926
12	2016/382642 Il-ġlieda kontra l-korruzzjoni u l-appoġġ għal riformi ewlenin	14 500 000	14 500 000	14 500 000
13	2017/388596 It-tisħiħ tar-rwol tas-soċjetà ċivili fis-sorveljanza tal-finanzi pubbliċi	682 670	682 670	670 849
14	2017/388935 Il-ġlieda kontra l-korruzzjoni u l-implimentazzjoni tar-riformi fil-livell reġjonali	729 541	729 541	656 586
15	2017/389065 It-Tisħiħ tar-Rwol tas-Soċjetà Ċivili fil-Faċilitazzjoni tar-Riformi Demokratiċi u ż-Żieda fl-Akkontabilità, fir-Responsabbiltà u fil-Kwalità tal-Gvern	685 805	685 805	656 199
16	2017/392878 L-appoġġ għall-prevenzjoni tal-korruzzjoni u għall-investigazzjoni permezz ta’ parteċipazzjoni taċ-ċittadini fil-livell lokali	748 944	748 944	674 050
17	2017/390764 PRAVO-JUSTICE: L-Appoġġ għal Riformi Relatati mal-Ġustizzja fl-Ukrajna	15 290 000	15 290 000	9 584 385
18	2017/392754 L-appoġġ għal riformi tal-istat tad-dritt fl-Ukrajna (PRAVO - Pulizija, Prosekuzzjoni Pubblika, Governanza Tajba)	36 000 000	36 000 000	29 061 551
19	2017/387956 L-Appoġġ lill-Kumitat Kontra l-Monopolji tal-Ukrajna għall-Infurzar tar-Regoli dwar l-Għajnuna mill-Istat	2 900 100	2 900 100	2 320 080
20	Il-Kont b’Bosta Donaturi tal-BERŻ-Ukrajna għall-Istabbilizzazzjoni u t-Tkabbir Sostenibbli
	2016/379989 “Il-Kont b’Bosta Donaturi tal-BERŻ-UKRAJNA għall-Istabbilizzazzjoni u t-Tkabbir Sostenibbli”	8 000 000	8 000 000	8 000 000
	2017/394778 BERŻ ADD Nru 1 “Il-Kont b’Bosta Donaturi tal-BERŻ-Ukrajna għall-Istabbilizzazzjoni u t-Tkabbir Sostenibbli”	9 000 000	9 000 000	9 000 000
	2018/401226 Addendum Nru 2 tal-Ftehim ta’ Delegazzjoni mal-BERŻ ENI/2016/379-989 “Il-Kont b’Bosta Donaturi tal-BERŻ-Ukrajna għall-Istabbilizzazzjoni u t-Tkabbir Sostenibbli” (kuntratt finta)	1 700 000	1 700 000	1 700 000
	2019/409355 Addendum Nru 3 tal-Ftehim ta’ Delegazzjoni mal-BERŻ ENI/2016/379-989 “Il-Kont b’Bosta Donaturi tal-BERŻ-Ukrajna għall-Istabbilizzazzjoni u t-Tkabbir Sostenibbli” (kuntratt finta)	10 000 000	10 000 000	10 000 000
21	EUAM06BP406 “It-tisħiħ tal-kapaċità kontra l-korruzzjoni tal-Pulizija Nazzjonali tal-Ukrajna bl-użu ta’ teknoloġija moderna biex tiġi infurzata l-liġi”	49 900		25 575
22	EUAM01BP0501 “It-Tisħiħ tat-Trasparenza, tal-Akkontabilità u tas-Sorveljanza fis-Settur Ukren tas-Sigurtà Ċivili”	157 000		102 484
23	EUAM05BP05 “L-indipendenza istituzzjonali tal-PPO/PGO tal-Ukrajna u l-appoġġ għall-korpi ta‘ awtogovernanza”	86 700		20 642
24	EUAM6.1.5BP605 “It-tisħiħ tal-kapaċitajiet kontra l-korruzzjoni tal-istituzzjonijiet Ukreni fis-settur tas-sigurtà ċivili”	55 600		22 342,60
MFA TOTALI		2 800 000 000		2 200 000 000
Proġetti TOTALI		473 378 683		409 364 432
Awditi TOTALI		3 273 378 683		2 609 364 432

Anness III — Progress limitat fl-indirizzar tal-korruzzjoni fl-Ukrajna

Anness IV — Progress tal-Ukrajna fl-indikaturi tal-istat tad-dritt, 2012-2019

Anness V — Il-progress tal-indikaturi tal-kompetittività, 2015-2020

Anness VI — Il-kontribuzzjoni mill-UE għat-titjib tal-kompetizzjoni fl-Ukrajna

DJALOGU POLITIKU (djalogu ta’ livell għoli fil-livell governattiv)	• Ifassal u jimplimenta pjanijiet biex jiġu privatizzati l-SOEs f’konformità ma’ standards internazzjonali • Għandu l-għan li jdgħajjef l-influwenza tal-oligarki fuq l-ekonomija permezz ta’ riformi orjentati lejn is-suq u miżuri biex tiġi miġġielda l-korruzzjoni • Jilqa’ l-impenn imġedded tal-Ukrajna li tiġġieled l-influwenza tal-interessi personali (“de-oligarkizzazzjoni”)
DJALOGU TA’ POLITIKA (djalogu fil-qafas tal-kooperazzjoni finanzjarja)	• Riforma tal-SOEs • Enfasi fuq is-settur tal-enerġija, jattendi laqgħat tal-kumitat tal-enerġija • L-UE aġixxiet bħala “osservaturi” fil-proċess tal-għażla tal-membri tal-bord superviżorju fl-SOEs
ASSISTENZA TEKNIKA	• Donatur ewlieni tal-Kont b’Bosta Donaturi tal-BERŻ (MDA) • Appoġġ għall-Kumitat Kontra l-Monopolji tal-Ukrajna (AMCU)
KUNDIZZJONIJIET	• Programmi ta’ assistenza makrofinanzjarja

Sors: il-QEA, ibbażat fuq id-dokumentazzjoni tal-awditjar.

Anness VII — Is-suffiċjenza u l-għajnuna tal-azzjonijiet tal-UE u tal-EUAM fil-promozzjoni tar-riformi

Anness VIII — Ħatriet ta’ mħallfin tal-Qorti Kostituzzjonali u ta’ membri tal-Kunsill Għoli tal-Ġustizzja

Akronimi u abbrevjazzjonijiet

AA: Ftehim ta’ Assoċjazzjoni

AMCU: Kumitat Kontra l-Monopolji tal-Ukrajna

ARMA: Aġenzija għall-Irkupru u l-Ġestjoni tal-Assi

BERŻ: Bank Ewropew għar-Rikostruzzjoni u l-Iżvilupp

BOC: Kunsill tal-Ombudsman Kummerċjali

CCU: Qorti Kostituzzjonali tal-Ukrajna

DCFTA: Żona ta’ Kummerċ Ħieles Approfondita u Komprensiva

DĠ: Direttorat Ġenerali

EUAM: Missjoni ta’ Konsulenza Ewropea fl-Ukrajna

GRECO: Grupp ta’ Stati kontra l-Korruzzjoni

HACC: Qorti Għolja Kontra l-Korruzzjoni

HCJ: Kunsill Għoli tal-Ġustizzja

HQCJ: Kummissjoni Superjuri għall-Kwalifiki tal-Imħallfin

IMF: Fond Monetarju Internazzjonali

LEA: Aġenzija tal-Infurzar tal-Liġi

MDA: Kont b’Bosta Donaturi (BERŻ)

MFA: Assistenza Makrofinanzjarja

NABU: Uffiċċju Nazzjonali Kontra l-Korruzzjoni tal-Ukrajna

NACP: Aġenzija Nazzjonali għall-Prevenzjoni tal-Korruzzjoni

OECD: Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiċi

OSĊ: Organizzazzjoni tas-Soċjetà Ċivili

PGO: Uffiċċju tal-Prosekutur Ġenerali

QDCP: Kummissjoni tal-Prosekuturi għall-Kwalifiki u d-Dixxiplina

SAPO: Uffiċċju Speċjalizzat tal-Prosekuzzjoni Kontra l-Korruzzjoni

SBU: Servizz tas-Sigurtà Nazzjonali tal-Ukrajna

SCU: Qorti Suprema tal-Ukrajna

SFS: Servizz Fiskali tal-Istat

SOE: Intrapriża tal-Istat

UAH: Hryvni Ukrena

Glossarju

Appoġġ baġitarju: It-trasferiment dirett ta’ għajnuna mill-UE lit-teżor nazzjonali ta’ pajjiż sieħeb (l-Ukrajna), suġġett għal ċerti kundizzjonijiet.

Drittijiet akkwiżiti: Persuni jew organizzazzjonijiet b’interess finanzjarju jew personali f’negozju, kumpanija, jew sistema eżistenti.

Eżiti: Bidliet immedjati jew fit-tul, intenzjonati jew mhux intenzjonati, li jirriżultaw minn proġett u li normalment jirrelataw mal-objettivi tiegħu (eż. monitoraġġ u kontroll imtejba tal-għajnuna mill-Istat wara forza tax-xogħol imħarrġa aħjar).

Intrapriża tal-Istat: Kumpanija li tappartjeni totalment jew parzjalment lil gvern ta’ pajjiż.

Korruzzjoni kbira: L-abbuż ta’ setgħa ta’ livell għoli li jibbenefika lill-ftit għad-detriment tal-ħafna, u li jikkawża dannu serju u mifrux lill-individwi u lis-soċjetà kif iddefinit mit-Transparency International.

Logframe: Dokument li jelenka l-objettivi, l-eżiti u l-attivitajiet b’referenzi għal linji bażi, miri u indikaturi għal proġett tal-UE.

Manipulazzjoni tal-Istat: Tip ta’ korruzzjoni li minnha jibbenefikaw dawk li jinfluwenzaw il-qafas legali u l-ħatra għal karigi ewlenin għall-benefiċċju tagħhom stess u għad-detriment tal-ħafna.

Moratorji: Dispożizzjoni legali li tipprojbixxi l-eżekuzzjoni ta’ deċiżjoni tal-qorti kontra l-Istat jew SOE.

Oligarki: Wieħed minn grupp żgħir ta’ individwi għonja, ta’ spiss minn negozju u mingħajr kariga eletta, li jeżerċitaw kontroll de facto fuq pajjiż.

Outputs: Xi ħaġa prodotta jew miksuba minn proġett iffinanzjat mill-UE.

Tim tal-awditjar

Ir-rapporti speċjali tal-QEA jippreżentaw ir-riżultati tal-awditi li twettaq ta’ politiki u programmi tal-UE, jew ta’ suġġetti relatati mal-ġestjoni minn oqsma speċifiċi tal-baġit. Il-QEA tagħżel u tfassal dawn il-kompiti tal-awditjar biex timmassimizza l-impatt tagħhom billi tqis ir-riskji għall-prestazzjoni jew għall-konformità, il-livell ta’ introjtu jew ta’ nfiq involut, l-iżviluppi li jkunu għad iridu jseħħu u l-interess politiku u pubbliku.

Dan l-awditu tal-prestazzjoni twettaq mill-Awla III tal-Awditjar, l-Azzjoni Esterna, is-Sigurtà u l-Ġustizzja, immexxija mill-Membru tal-QEA Bettina Jakobsen. L-awditu kien immexxi mill-Membru tal-QEA Juhan Parts, bl-appoġġ ta’ Ken-Marti Vaher, Kap tal-Kabinett u Margus Kurm, Attaché tal-Kabinett; Sabine Hiernaux-Fritsch, Maniġer Prinċipali; Aurelia Petliza, Kap tal-Kompitu; Joël Cosantzer, u Dirk Neumeister, Awdituri. Mark Smith ipprovda appoġġ lingwistiku. Alexandra-Elena Mazilu ipprovdiet appoġġ viżwali. Ramune Sarkauskiene ipprovdiet appoġġ lingwistiku u amministrattiv.

Noti finali

¹ EEAS “EU-Ukraine relations – factsheet”, 2020 u r-Riżoluzzjoni tal-Parlament Ewropew tal-21 ta’ Jannar 2021 dwar l-implimentazzjoni tal-Ftehim ta' Assoċjazzjoni tal-UE mal-Ukrajna, 2021.

² EEAS: Interview of the High Representative/Vice-President Josep Borrell with Ivan Verstyuk of Novoe Vremya, 21 ta' Settembru 2020.

³ Ir-Rapport Speċjali Nru 32/2016 tal-QEA: “Assistenza mill-UE lill-Ukrajna”, il-paragrafu 7.

⁴ USAID: “Changing corrupt behaviours assessment: addressing everyday corruption in Ukraine”, 2015, p. 7.

⁵ Centre for Economic Strategy: “How much does the budget lose due to the lack of good governance?”, 2018, p. 41.

⁶ Chatham House: “Are Ukraine’s Anti-corruption Reforms Working?”, 2018, p. 23.
Strategic Advisory Group for Support of Ukrainian Reforms: “Reforms in Ukraine after revolution of Dignity: what was done, why not more, and what to do next”, 2019, p. 115.

⁷ IMF: ‘Government of Ukraine Report on the Diagnostic Study of Governance Issues Pertaining to Corruption, the Business Climate and the Effectiveness of the Judiciary’, 2014, pp. 4, 9 u 20;
OECD 4th monitoring result: ‘Prevention and Prosecution of Corruption in State-Owned Enterprises’, 2018, p. 8;
IMF Country Report No 17/84, il-paragrafu 32;
Stiftung Wissenschaft und Politik: ‘“Deoligarchisation” in Ukraine, Promising Visions, Murky Realities’, 2016, pp. 1-2 u 4-5;
‘Survival of the richest: how oligarchs block reforms in Ukraine’, 2016, pp. 3-8;
ECFR: ‘Guarding the guardians: Ukraine’s security and judicial reforms under Zelensky’, 2019, pp. 5-6, 8, 11, 13-14; u
Jacques Delors Institute: “Supporting Ukraine’s difficult path towards reforms”, 2015, p. 7.

⁸ IMF Country Report No 17/84, 2017, p. 15.

⁹ Ara IMF: “Government of Ukraine report on the diagnostic study of governance issues pertaining to corruption, the business climate and the effectiveness of the judiciary”, Lulju 2014, paragrafu 7;
IMF: Country report No 17/83, April 2017 u
Financial Times: “Ukraine courts cannot be allowed to throw out anti-corruption gains”, Volodymyr Zelensky, 1 ta’ Novembru 2020.

¹⁰ Atlantic Council: “Corruption, Democracy, and Investment in Ukraine”, 2007, p. 5, and IMF Country Report No 17/84, 2017, pp. 5, 6 and 15.

¹¹ International consortium of investigative journalists: “With Deutsche Bank’s help, an oligarch’s buying spree trails ruin across the US heartland”, and “’Enough is enough’: How FinCEN Files exposes a broken system that keeps dirty cash flowing”, 2020.

¹² Profit shifting in Ukraine’s iron ore exports, 2018, p. 3.
Institute of Social and Economic Transformation: “Comparative analysis of the fiscal effect of tax evasion/avoidance instruments in Ukraine”, 2020, p. 44.

¹³ Dragon Capital and the Centre for Economic Strategy, Foreign Investor Survey, Novembru 2020 u
European Business Association, Investment Attractiveness Index First Half of 2020.

¹⁴ World Bank: “Ukraine systematic country diagnostic toward sustainable recovery and shared prosperity”, 2017, paragrafi 9 u 19;
IMF: “Statement by the IMF Managing Director on Ukraine”, 2019; u
OECD: 4th monitoring result “Prevention and Prosecution of Corruption in State-Owned Enterprises”, 2018, p. 16.

¹⁵ Eastern Partnership.

¹⁶ Based on the OECD extraction of the Official Development Aid commitment to Ukraine; recipient country: Ukraine, 2018-2019 average.

¹⁷ L-Artikolu 1(4) u 2(1) tar-Regolament (UE) Nru 232/2014 li jistabbilixxi Strument Ewropew tal-Viċinat.

¹⁸ L-Artikolu 2 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea.

¹⁹ L-Artikolu 21(2) tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea u s-SEAE: “A Global Strategy for the European Union’s Foreign and Security Policy”, Ġunju 2016, p. 26.

²⁰ Il-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni bejn l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, minn naħa waħda, u l-Ukraina, min-naħa l-oħra. ĠU L161 tad-29.05.2014, il-preambolu, l-Artikoli 1(2e), 2 u 3, u t-Titolu IV.

²¹ Annex 1 of the Commission Implementing Decision on the Special Measure 2016 for Anti-Corruption and Support to Key Reforms in favour of Ukraine: action document for EU Anti-Corruption Initiative in Ukraine, p. 4.

²² Overview of EU support.

²³ Id-Deċiżjoni tal-Kunsill 2014/486/PESK tat-22 ta’ Lulju 2014 dwar il-Missjoni ta’ Konsulenza tal-Unjoni Ewropea għar-Riforma tas-Settur tas-Sigurtà Ċivili fl-Ukrajna (EUAM Ukraine).

²⁴ Ir-Rapport speċjali tal-QEA 32/2016: Assistenza mill-UE lill-Ukrajna.

²⁵ Action Document for the State Building Contract for Ukraine (project 3 in Annex II), pp. 2-4.

²⁶ Il-Ftehim ta’ Assoċjazzjoni, il-Special Measures (2014-2017), il-2018-2020 Single Support Framework, operational conclusions of the Association Council and the Operational Plan for CSDP Mission EUAM Ukraine(dokumenti mhumiex disponibbli pubblikament).

²⁷ 2015 EU-Ukraine Association Agenda, 16 March 2015, p. 6.

²⁸ Programming of the European Neighbourhood Instrument (ENI) - 2017-2020 - Single Support Framework for EU support to Ukraine (2018-2020).

²⁹ Il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea: “Concept of operations for EU civilian advisory mission in Ukraine agreed”, 2014; u
Programming of the European Neighbourhood Instrument (ENI) - 2017-2020 - Single Support Framework for EU support to Ukraine (2018-2020).

³⁰ Linda Höglund, Mikael Holmgren Caicedo, Maria Mårtensson u Fredrik Svärdsten (2018), “Strategic management in the public sector: how tools enable and constrain strategy making”, International Public Management Journal, 21:5, 822-849, DOI: 10.1080/10967494.2018.1427161.

³¹ European Commission: ‘List of countries in the scope of the EU assessment on high risk third countries under Directive (EU) 2015/849 and list of priority 1 countries (for assessment in 2018)’ and Commission’s assessments (dokumenti mhumiex disponibbli għall-pubbliku).

³² Ir-Regolament tal-Kunsill (UE) Nru 208/2014 tal-5 ta’ Marzu 2014 dwar miżuri restrittivi diretti kontra ċerti persuni, entitajiet u korpi fid-dawl tas-sitwazzjoni fl-Ukrajna u d-Deċiżjoni ta’ Implimentazzjoni tal-Kunsill 2014/216/PESK tal-14 ta’ April 2014 li timplimenta d-Deċiżjoni 2014/119/PESK dwar miżuri restrittivi diretti kontra ċerti persuni, entitajiet u korpi fid-dawl tas-sitwazzjoni fl-Ukraina.

³³ Eż. is-sentenza tal-Qorti Ġenerali (id-Disa’ Awla), 28 ta’ Jannar 2016, il-Kawża T-486/14.

³⁴ OECD: “State-Owned Enterprise Reform in the Hydrocarbons Sector in Ukraine”, 2019, pp. 30-31, 51, u
Centre for European Policy Studies: “The Struggle for Good Governance in Eastern Europe, oligarchs as key obstacles to reform”, 2018, p. 61.

³⁵ World Bank: “Crony capitalism in Ukraine: impact on economic outcomes”, 2018, p. 5. Għall-Bank Dinji, kumpanija konnessa politikament għandha mill-inqas persuna waħda esposta politikament fost is-sidien, l-azzjonisti jew il-maniġers tagħha.

³⁶ OECD: “4th monitoring result: Prevention and Prosecution of Corruption in State-Owned Enterprises”, 2018, p. 8.

³⁷ World Bank: Reducing Market Distortions for a More Prosperous Ukraine, 2019, p. 20;
European Council of Foreign Relations: “Survival of the richest: How oligarchs block reform in Ukraine”, 2016, p. 8; u
OECD: “Anti-Corruption Reforms in Ukraine: Prevention and Prosecution of Corruption in State-Owned Enterprises”, 2017, pp. 8 u 53.

³⁸ il-QEA, ibbażat fuq informazzjoni mill-Kunsill tal-Ewropa “Supporting Ukraine in executing judgments by the European Court of Human Rights. Report on a mission to Ukraine for bilateral consultations with Ukrainian authorities concerning the improvement of enforcement proceedings”, 2018, p. 5, u l-proġett PRAVO JUSTICE.

³⁹ EBRD Ukraine Stabilisation and Sustainable Growth Multi-Donor Account.

⁴⁰ Transparency International: “Dnipro hotel sold for over UAH 1 billion”, 15 ta’ Lulju 2020; EBRD MDA, Annex II: Individual Project Reports of the 2019 annual report; u
BOC 2019 Annual Report.

⁴¹ Il-Kummissjoni u r-Rappreżentant Għoli tal-Unjoni għall-Affarijiet Barranin u l-Politika ta’ Sigurtà: “Association Implementation Report on Ukraine”, 2020, p. 20, World Bank: “Reducing Market Distortions for a More Prosperous Ukraine”, 2019, p. 34, u OECD: “SME Policy Index: Eastern Partner Countries 2020”, 2020, p. 484.

⁴² Ma jinkludux il-programmi tal-MFA u l-programmi ta’ appoġġ baġitarju.

⁴³ GRECO: fourth evaluation round ‘Corruption prevention in respect of members of Parliament, judges and prosecutors’, Ukraine, 2020, paragrafu 189.

⁴⁴ OECD: ‘Anti-corruption reforms in Ukraine: 4th round of monitoring of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan’, aġġornament dwar il-progress, 2019, p. 6.

⁴⁵ Il-Kummissjoni Ewropea: Better Regulation Toolbox, TOOL #43 “What is an evaluation and when is it required”?

⁴⁶ IMF: “Government of Ukraine report on the diagnostic study of governance issues pertaining to corruption, the business climate and the effectiveness of the judiciary”, 2014, pp. 3 u 4.

⁴⁷ Council of Europe: “Assessment of the 2014-2018 judicial reform in Ukraine and its compliance with the standards and recommendations of the Council of Europe”, 2019, p. 4.

⁴⁸ Venice Commission Opinion No 999/2020 on Draft Law No 3711.

⁴⁹ European Commission and High Representative of the EU for Foreign Affairs and Security Policy, 2019 Association implementation report.

⁵⁰ Democracy Reporting International: “The Attempt of the Constitutional Court of Ukraine to Determine Fundamentals of the Judicial Reform Process”, 2020, Decision No 2-r/2020.

⁵¹ Centre of Policy and Legal Reform: Political Points for 29 August – 5 September 2019, u Ukrainian President signs law on reform of prosecutor's office, 23 September 2019.

⁵² Reanimation Package of Reforms Initiative: Reforms under the Microscope, 2017, p. 57.

⁵³ GRECO: fourth evaluation round: “‘Corruption prevention in respect of members of Parliament, judges and prosecutors”’ Ukrajna, Marzu 2020, rakkomandazzjoni xxiii.

⁵⁴ Council of Europe: “Corruption undermines human rights and the rule of law”, 19 ta Jannar 2021;
UK Home Office: “Country Policy and Information Note Ukraine: Organised crime and corruption”, Settembru 2019, paġni 9, 19 u 25;
UKRAINE 2019 HUMAN RIGHTS REPORT;
European Council of Foreign Relations: “Guarding the guardians: Ukraine’s security and judicial reforms under Zelensky”, Awwissu 2019.

⁵⁵ CEPEJ statistics (2020 edition) on the number of courts, Venice Commission Opinions 969/2019, 999/2020 u 1012/2020; u d-DEJURE FOUNDATION “proposal for a model for selecting trustworthy judges”, 21 ta’ Ġunju 2019.

⁵⁶ KIEV INTERNATIONAL INSTITUTE OF SOCIOLOGY, “comparative analysis of national surveys, Corruption in Ukraine 2015”; USAID Fair Justice project: “national public opinion survey on Democratic, Economic and Judicial Reforms, Including Implementation of the Law on the Purification of Government”, 2015 u EUAM public surveys, 2015-2019.

⁵⁷ Razumkov Center Ukraine 2019–2020: “Broad Opportunities, Contradictory Results”; Democratic Initiatives Fund: “Survey results”, Ġunju 2019 u EUAM public surveys, 2015-2019.

⁵⁸ Public register of politically exposed persons of Ukraine.

⁵⁹ Il-portal li jipprovdi aċċess mingħajr ħlas għad-data liċ-ċittadini.

⁶⁰ Visa Liberalisation Action Plan Block 2.3.1.: Preventing and fighting organised crime, terrorism and corruption, 2010.

⁶¹ GRECO Fourth evaluation round. Corruption prevention in respect of members of parliament, judges and prosecutors, recommendation (i), it-tieni parti mhijiex issodisfata.

⁶² OECD: “Anti-corruption Reforms in Eastern Europe and Central Asia - Progress and Challenges, 2016-2019”, 2020, p. 31.

⁶³ European Commission and High Representative of the EU for Foreign Affairs and Security Policy: Association Implementation Report on Ukraine, 2019, p. 9.

⁶⁴ NABU: “Constitutional crisis requires an immediate solution to restore the effective work of anti-corruption institutions - NABU statement”, 6 ta’ Novembru 2020.

⁶⁵ NABU report, Jannar-Ġunju 2010.

⁶⁶ OECD: Istanbul Anti-Corruption Action Plan, 4th Round of Monitoring, Ukraine, 2017, pp. 11 u 143.

⁶⁷ NABU report, Jannar-Ġunju 2020.

⁶⁸ NABU report, Lulju-Diċembru 2019.

⁶⁹ OECD: “Snapshot of Ukraine’s Energy Sector: Institutions, Governance and Policy Framework”, 2019, p. 41 u NABU: “Former PrivatBank top managers notified of suspicion”.

⁷⁰ NABU “Undercover operation conducted by the NABU and the SAPO was failed due to the lack of the right of autonomous wiretapping”, 30 ta’ Novembru 2017.

⁷¹ Il-Kummissjoni Ewropea: Action Document for the EU Anti-Corruption Initiative in Ukraine (Phase II), p. 6.

⁷² ANTAC: “register of dumped cases”.

⁷³ OECD: Istanbul Anti-Corruption Action Plan, 4th Round of Monitoring, Ukraine, 2017, p. 155.

⁷⁴ OECD: Anti-Corruption Reforms in Ukraine, Round 3: Monitoring of the Istanbul Anti-Corruption Action Plan, Marzu 2015, p. 84.

⁷⁵ ARMA irrappurtat dwar l-attivitajiet tagħha fl-2019.

Kronoloġija

https://www.eca.europa.eu/mt/Pages/DocItem.aspx?did=59383

Kuntatt

IL-QORTI EWROPEA TAL-AWDITURI
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUXEMBOURG

Tel. +352 4398-1
Mistoqsijiet: eca.europa.eu/mt/Pages/ContactForm.aspx
Sit web: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Ħafna informazzjoni addizzjonali dwar l-Unjoni Ewropea hija disponibbli fuq l-Internet.
Jista’ jsir aċċess għaliha permezz tas-server Europa (http://europa.eu).

Il-Lussemburgu: L-Uffiċċju tal-Pubblikazzjonijiet tal-Unjoni Ewropea, 2021

PDF	ISBN 978-92-847-6497-6	ISSN 1977-5741	doi:10.2865/422176	QJ-AB-21-018-MT-N
HTML	ISBN 978-92-847-6494-5	ISSN 1977-5741	doi:10.2865/19663	QJ-AB-21-018-MT-Q

DRITTIJIET TAL-AWTUR

© L-Unjoni Ewropea, 2021.

Il-politika tal-Qorti Ewropea tal-Awdituri (QEA) dwar l-użu mill-ġdid hija implimentata bid-Deċiżjoni Nru 6-2019 tal-Qorti Ewropea tal-Awdituri dwar il-politika tad-data miftuħa u l-użu mill-ġdid ta’ dokumenti.

Sakemm ma jkunx indikat mod ieħor (eż. f’avviżi individwali dwar id-drittijiet tal-awtur), il-kontenut tad-dokumenti tal-QEA, li huwa proprjetà tal-UE, huwa liċenzjat taħt il-liċenzja Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0). Dan ifisser li l-użu mill-ġdid huwa awtorizzat, dment li l-awturi jingħataw kreditu xieraq u li l-bidliet jiġu indikati. Il-persuni li jużaw mill-ġdid dan il-kontenut ma jistgħux ibiddlu s-sinifikat jew il-messaġġ oriġinali tad-dokumenti. Il-QEA ma għandhiex tkun responsabbli għal kwalunkwe konsegwenza relatata mal-użu mill-ġdid.

Inti meħtieġ tikseb drittijiet addizzjonali ċari jekk kontenut speċifiku juri individwi privati identifikabbli, eż. f’ritratti li jkun fihom il-membri tal-persunal tal-QEA, jew jekk ikun jinkludi xogħlijiet ta’ parti terza. Fejn ikun inkiseb permess, tali permess għandu jikkanċella u jissostitwixxi l-permess ġenerali msemmi hawn fuq u għandu jindika b’mod ċar kwalunkwe restrizzjoni dwar l-użu.

Biex tuża jew tirriproduċi kontenut li ma jkunx proprjetà tal-UE, inti jista’ jkun li jkollok titlob il-permess direttament mingħand id-detenturi tad-drittijiet tal-awtur:

• Figuri 1, 5, 6, 11, 12, 13, 14, 16, 18, l-Anness VIII: Ikoni magħmulin minn Pixel perfect minn fuq https://flaticon.com.

Software jew dokumenti li jkunu koperti mid-drittijiet ta’ proprjetà industrijali, bħal privattivi, trademarks, disinji rreġistrati, logos u ismijiet, huma esklużi mill-politika tal-QEA dwar l-użu mill-ġdid u inti ma għandekx il-liċenzja biex tużahom.

Il-familja ta’ Siti Web istituzzjonali tal-Unjoni Ewropea, fi ħdan id-dominju europa.eu, tipprovdi links għal siti ta’ partijiet terzi. Peress li l-QEA ma għandha l-ebda kontroll fuqhom, inti mħeġġeġ biex tirrieżamina l-politiki tagħhom dwar il-privatezza u dwar id-drittijiet tal-awtur.

Użu tal-logo tal-Qorti Ewropea tal-Awdituri

Ma jistax isir użu mil-logo tal-Qorti Ewropea tal-Awdituri mingħajr ma jinkiseb il-kunsens tagħha minn qabel.

Kif tikkuntattja lill-UE

Personalment
Madwar l-Unjoni Ewropea kollha hemm mijiet ta’ ċentri ta’ informazzjoni tal-Europe Direct. Tista’ ssib l-indirizz tal-eqreb ċentru għalik f'dan is-sit: https://europa.eu/european-union/contact_mt

Bit-telefown jew bil-posta elettronika
Europe Direct huwa servizz li jwieġeb il-mistoqsijiet tiegħek dwar l-Unjoni Ewropea. Tista’ tikkuntattja dan is-servizz:

• bit-telefown bla ħlas: 00 800 6 7 8 9 10 11 (ċerti operaturi jafu jimponu ħlas għal dawn it-telefonati),
• fuq dan in-numru standard: +32 22999696, jew
• bil-posta elettronika permezz: https://europa.eu/european-union/contact_mt

Kif issib tagħrif dwar l-UE

Onlajn
L-informazzjoni dwar l-Unjoni Ewropea bil-lingwi uffiċjali kollha tal-UE hija disponibbli fuq is-sit web Europa fuq: https://europa.eu/european-union/index_mt

Pubblikazzjonijiet tal-UE
Tista’ tniżżel mill-internet jew tordna l-pubblikazzjonijiet tal-UE, li xi wħud minnhom huma bla ħlas u xi oħrajn bil-ħlas, minn: https://op.europa.eu/mt/web/general-publications/publications. Kopji multipli ta’ pubblikazzjonijiet bla ħlas tista’ tiksibhom billi tikkuntattja lil Europe Direct jew liċ-ċentru tal-informazzjoni lokali tiegħek (ara https://europa.eu/european-union/contact_mt).

Il-liġi tal-UE u dokumenti relatati
Għal aċċess għall-informazzjoni legali tal-UE, inkluż il-liġijiet kollha tal-UE mill-1951 ’l hawn, fil-verżjonijiet lingwistiċi uffiċjali kollha, żur is-sit EUR-Lex hawnhekk: http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=mt

Data Miftuħa mill-UE
Il-portal tad-Data Miftuħa mill-UE (https://data.europa.eu/euodp/mt/home) jipprovdi aċċess għal settijiet tad-data mill-UE. Id-data tista’ titniżżel mill-internet u tintuża mill-ġdid bla ħlas, kemm għal skopijiet kummerċjali kif ukoll mhux kummerċjali.