Kryzys na Bliskim Wschodzie

Brutalne i masowe ataki terrorystyczne, które Hamas przeprowadził 7 października 2023 r. na całym terenie Izraela, doprowadziły do drastycznego pogorszenia się sytuacji humanitarnej Palestyńczyków w Strefie Gazy i zwiększyły ryzyko eskalacji konfliktu w regionie.

Podkreślając, że nie ma uzasadnienia dla terroru, UE z całą stanowczością potępiła Hamas za ataki terrorystyczne i wezwała do bezwarunkowego uwolnienia wszystkich zakładników. Uznając prawo Izraela do obrony na mocy prawa międzynarodowego, UE wielokrotnie podkreślała, jak ważne jest, by zawsze zapewniać ochronę wszystkich cywilów zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym.

Poważnie zaniepokojona pogarszającą się sytuacją humanitarną w Strefie Gazy Unia wezwała do zapewnienia stałego, szybkiego, bezpiecznego i niezakłóconego dostępu pomocy humanitarnej oraz do udzielenia pomocy potrzebującym za pomocą wszelkich niezbędnych środków: zaapelowała m.in. o utworzenie korytarzy humanitarnych i przerwanie walk w celu zaspokojenia potrzeb humanitarnych.

Prawie
1,1 mld €
od 2000 r.

1 310 ton
niezbędnych produktów

33
loty w ramach unijnego humanitarnego mostu powietrznego

103 mln €
– finansowanie pomocy humanitarnej

UE jest największym darczyńcą pomocy humanitarnej dla ludności palestyńskiej. Od 2000 r. na pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb przeznaczyła łącznie ponad 1 mld euro. Od października UE czterokrotnie zwiększyła pomoc nadzwyczajną dla Palestyńczyków - otwórz w nowej zakładce. i współpracuje z wieloma partnerami humanitarnymi w terenie.

Stale współpracuje z partnerami regionalnymi i międzynarodowymi, aby zapobiec regionalnej eskalacji konfliktu, w tym pogorszeniu się sytuacji na Zachodnim Brzegu. UE nadal opowiada się za trwałym i zrównoważonym pokojem w oparciu o rozwiązanie dwupaństwowe i odpowiednie rezolucje Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Bezpieczeństwo i obrona: postępy w realizacji Strategicznego kompasu

UE pragnie zapewniać bezpieczeństwo swoim mieszkańcom i przyczyniać się do tego, by świat stał się bardziej pokojowym miejscem. Strategiczny kompas na rzecz bezpieczeństwa i obrony - otwórz w nowej zakładce. to plan wzmocnienia bezpieczeństwa i obrony UE do 2030 r. Obejmuje on wszystkie aspekty polityki bezpieczeństwa i obrony i opiera się na czterech filarach: partnerstwie, działaniu, inwestowaniu i zabezpieczaniu.

Współpraca z NATO („partnerstwo” i „działanie”)

Dzisiejsze wyzwania w zakresie bezpieczeństwa mają z natury charakter ponadnarodowy i żadne państwo nie może rozwiązać ich jednostronnie. Zasadnicze znaczenie ma wspólne i strategiczne podejście. Centralnym elementem tej globalnej strategii jest długoletnie partnerstwo UE z NATO – partnerstwo będące istotnym elementem działań UE na rzecz bezpieczeństwa i obrony.

We wspólnej deklaracji w sprawie współpracy UE-NATO - otwórz w nowej zakładce., stanowiącej mocny polityczny sygnał jedności transatlantyckiej, podkreślono potrzebę zdecydowanego europejskiego podejścia do obrony, które służyłoby globalnemu bezpieczeństwu i było kompatybilne z NATO. Jej sygnatariusze zobowiązali się również wyraźnie do pogłębienia tej współpracy.

W 2023 r. współpraca UE-NATO osiągnęła bezprecedensowy poziom i przyniosła wymierne rezultaty - otwórz w nowej zakładce. we wszystkich obszarach, koncentrując się w szczególności na odporności. W styczniu powołano Grupę Zadaniową UE-NATO ds. Odporności Infrastruktury Krytycznej - otwórz w nowej zakładce., która przedstawiła konkretne zalecenia dotyczące dalszej współpracy.

Rosyjska wojna napastnicza stała się okazją do potwierdzenia wspólnych wartości UE i NATO. Wspólnie potwierdzają one niezachwianą solidarność z Ukrainą i odpowiednio koordynują swoje środki wsparcia - otwórz w nowej zakładce.. Europejski Instrument na rzecz Pokoju (zob. rozdział 1) stał się integralną częścią wsparcia UE na rzecz partnerów na całym świecie.

W ciągu roku UE zacieśniła również współpracę z innymi partnerami dwustronnymi, regionalnymi i wielostronnymi, m.in. ONZ, Organizacją Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Unią Afrykańską, Stowarzyszeniem Narodów Azji Południowo-Wschodniej i wieloma innymi partnerami. Na pierwszym Forum Schumana na rzecz Bezpieczeństwa i Obrony - otwórz w nowej zakładce. UE i partnerzy międzynarodowi spotkali się, by podjąć wspólne wyzwania w zakresie bezpieczeństwa.

Budowanie zdolności obronnych („inwestowanie”)

W 2023 r. wdrożono dwie kluczowe inicjatywy służące wzmocnieniu obronności i przemysłu UE. Celem rozporządzenia w sprawie wspierania produkcji amunicji - otwórz w nowej zakładce. popartego budżetem w wysokości 500 mln euro jest zwiększenie produkcji amunicji i pocisków w UE. Uzupełniający je instrument na rzecz wzmocnienia europejskiego przemysłu obronnego przez zamówienia realizowane na zasadzie współpracy - otwórz w nowej zakładce., dysponujący budżetem w wysokości 300 mln euro, zachęci państwa członkowskie UE do tego, by po raz pierwszy wspólnie kupowały najbardziej krytyczne produkty obronne od unijnego przemysłu obronnego.

Europejski Fundusz Obronny - otwórz w nowej zakładce. jest kluczowym narzędziem wspierającym badania i rozwój w dziedzinie obronności w UE. Od 2021 r. przeznaczono z niego ponad 3 mld euro na 60 projektów opartych na współpracy we wszystkich państwach członkowskich. W samym tylko 2023 r. z funduszu przydzielono 1,2 mld euro - otwórz w nowej zakładce. na kluczowe obszary obronne, takie jak orientacja sytuacyjna w przestrzeni kosmicznej, ochrona przed pociskami naddźwiękowymi i opracowanie Europejskiej korwety patrolowej. Europejski Fundusz Obronny wspiera innowacje w sektorze obronnym za pośrednictwem unijnego systemu innowacji w dziedzinie obronności - otwórz w nowej zakładce. – programu o wartości 2 mld euro skierowanego w szczególności do mniejszych podmiotów i innowatorów.

W ramach puli środków finansowych na mobilność wojskową instrumentu „Łącząc Europę” w 2023 r. przyznano 616 mln euro na ułatwienie transportu wojsk i sprzętu w ramach transeuropejskiej sieci transportowej. Ma to służyć wspieraniu inwestycji w infrastrukturę, którą można wykorzystywać zarówno do celów cywilnych, jak i obronnych.

Nowe strategie bezpieczeństwa („zabezpieczanie”)

Niedawne kryzysy i rosnące napięcia ujawniły słabości w zakresie bezpieczeństwa UE. W związku z tym Komisja rozpoczęła w październiku kompleksowe konsultacje pod kątem przyszłej europejskiej strategii przemysłowej w zakresie obronności - otwórz w nowej zakładce..

Ocieplenie planety jest również coraz większym problemem w kontekście operacji wojskowych UE. Prowadzi ono do zmiany - otwórz w nowej zakładce. paradygmatu w polityce obronnej UE, gdzie na pierwszy plan działań w zakresie bezpieczeństwa wysuwa się obecnie zmiana klimatu.

Ponadto w 2023 r. UE przyjęła pierwszą strategię kosmiczną na rzecz bezpieczeństwa i obrony - otwórz w nowej zakładce.. Strategia ta skupia się między innymi na ochronie aktywów kosmicznych Unii i jej państw członkowskich. W 2024 r. ma zostać wprowadzone unijne prawo kosmiczne, które zwiększy odporność i siłę UE w przestrzeni kosmicznej.

W przypadku ponad 80 proc. światowego handlu stosuje się transport drogą morską, a około dwie trzecie światowych zasobów ropy naftowej i gazu pochodzi ze źródeł morskich albo zasoby te transportuje się drogą morską. Prawie wszystkie dane globalne, w tym dane internetowe, przekazuje się za pomocą kabli podmorskich. Dobrobyt i bezpieczeństwo UE zależą od bezpiecznych i chronionych oceanów. Dlatego też w marcu Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych przyjęły zaktualizowaną strategię i plan działania UE w zakresie bezpieczeństwa morskiego. Na podstawie tych dokumentów w październiku Rada zatwierdziła zmienioną strategię i zmieniony plan działania UE w zakresie bezpieczeństwa morskiego - otwórz w nowej zakładce.. Są one dostosowane do Strategicznego kompasu i ułatwią osiągnięcie jego celów.

FILM: „Sygnał ostrzegawczy”: jak chronić kluczową infrastrukturę morską UE przed pojawiającymi się zagrożeniami. © Euronews

Główne cele

Ochrona interesów UE na morzu – obywatele, gospodarka, infrastruktura i granice

Ochrona naszych zasobów naturalnych i środowiska morskiego

Obrona prawa międzynarodowego, w szczególności Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza

Szybkie i skuteczne reagowanie na rosnące zagrożenia (m.in. cyberzagrożenia i zagrożenia hybrydowe)

Zapewnienie odpowiednich szkoleń i kształcenia w celu przeciwdziałania zagrożeniom (np. rozwijanie umiejętności w zakresie cyberbezpieczeństwa)

Polityka sąsiedztwa i negocjacje w sprawie rozszerzenia

Bałkany Zachodnie i Turcja

UE nadal wspiera działania Bałkanów Zachodnich zmierzające do integracji z Unią. Pakiet rozszerzeniowy na 2023 r. - otwórz w nowej zakładce. przedstawiał szczegółową ocenę aktualnej sytuacji i postępów poczynionych przez partnerów na drodze do UE. Skupiono się w nim głównie na niezbędnych podstawowych reformach, w tym na praworządności, administracji publicznej, funkcjonowaniu instytucji demokratycznych i kryteriach gospodarczych.

Sprawny przebieg w tym roku przeglądu zgodności prawa krajowego Macedonii Północnej i Albanii z prawem unijnym (screening) jest pierwszym krokiem do negocjacji akcesyjnych. W zaleceniu Komisji i decyzji Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Bośnią i Hercegowiną, po spełnieniu przez nią wymaganych kryteriów członkostwa, uznano jej postępy od momentu, gdy w 2022 r. stała się krajem kandydującym. UE kontynuowała rozmowy akcesyjne z Czarnogórą i Serbią, opierające się na trwających dialogach z Komisją na szczeblu politycznym i technicznym. W kwietniu Parlament Europejski oficjalnie zatwierdził liberalizację reżimu wizowego dla Kosowa (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa), która weszła w życie 1 stycznia 2024 r.

W 2023 r. UE kontynuowała wdrażanie Planu gospodarczo-inwestycyjnego dla Bałkanów Zachodnich - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce. o wartości 30 mld euro, ukierunkowanego na długoterminową odbudowę po pandemii COVID-19, zieloną i cyfrową transformację oraz współpracę regionalną i konwergencję z UE. Ze swojego pakietu wsparcia energetycznego o wartości 1 mld euro Unia wypłaciła - otwórz w nowej zakładce. ponadto 450 mln euro na wsparcie krajów Bałkanów Zachodnich w przezwyciężeniu kryzysu energetycznego i zwiększaniu bezpieczeństwa energetycznego. Opracowany przez Komisję nowy plan wzrostu gospodarczego dla Bałkanów Zachodnich - otwórz w nowej zakładce. ma ponadto zapewnić krajom tego regionu pewne korzyści członkostwa w UE jeszcze przed ich oficjalnym przystąpieniem. Plan koncentruje się na wzroście gospodarczym i konwergencji społeczno-gospodarczej.

Na szczycie procesu berlińskiego w 2023 r. - otwórz w nowej zakładce. przywódcy krajów Bałkanów Zachodnich potwierdzili swoje zaangażowanie na rzecz lepszej integracji regionalnych gospodarek w ramach wspólnego rynku regionalnego - otwórz w nowej zakładce., będącego krokiem na drodze do integracji z UE. Kraje te przyjęły plany wzrostu gospodarczego obejmujące inwestycje w infrastrukturę i rozwój rynku regionalnego. Podczas szczytu zwrócono też uwagę na postępy edukacyjne, takie jak nowy kampus Kolegium Europejskiego w Tiranie oraz inicjatywy na rzecz ochrony środowiska, takie jak Zielony program działań dla Bałkanów Zachodnich. Podkreślono tam również znaczenie bezpieczeństwa w regionie, do którego droga prowadzi przez zacieśnienie współpracy w walce z przestępczością zorganizowaną i zagrożeniami dla cyberbezpieczeństwa.

Podczas szczytu UE-Bałkany Zachodnie, który odbył się 13 grudnia w Brukseli, dyskusje koncentrowały się na zbliżeniu partnerów z Bałkanów Zachodnich do UE i przyspieszeniu ich stopniowej integracji, rozwoju gospodarczym w kontekście rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie i wzmocnieniu bezpieczeństwa i odporności w regionie.

W maju odbyły się w Turcji wybory prezydenckie i parlamentarne. W listopadzie przyjęto sprawozdanie na temat obecnych stosunków między UE a Turcją, w którym przedstawiono sposoby poprawy współpracy. UE nadal wspiera uchodźców i społeczności w Turcji, zapewniając edukację, opiekę zdrowotną i ochronę granic.

Gruzja, Mołdawia i Ukraina

Tegoroczny historyczny pakiet rozszerzeniowy był pierwszym, w którym ujęto ocenę zdolności tych trzech krajów do wypełnienia zobowiązań wynikających z członkostwa w UE. W ciągu ostatniego roku Gruzja, Mołdawia i Ukraina wykazały swoje zaangażowanie na rzecz przystąpienia do UE. Ich droga do przystąpienia będzie prowadzić przez ukierunkowane reformy systemów sądowych, zwalczanie przestępczości zorganizowanej i ciągłe wysiłki na rzecz poprawy krajobrazu politycznego, ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałania oligarchii i przestrzegania praw człowieka. W zaleceniu - otwórz w nowej zakładce. Komisji oraz w historycznej decyzji - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce. Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Mołdawią i Ukrainą oraz przyznaniu Gruzji statusu kraju kandydującego wyrażono uznanie dla znacznych wysiłków, jakich kraje te dokładają, by dostosować się do standardów UE.

Partnerstwo Wschodnie

Program Partnerstwa Wschodniego na okres po 2020 r. koncentruje się na kwestiach odporności, odbudowy i reform i jest wdrażany zgodnie ze ścieżką przystąpienia Gruzji, Mołdawii i Ukrainy do UE.

Dysponujący kopertą o wartości 17 mld euro plan gospodarczo-inwestycyjny Partnerstwa Wschodniego jest głównym instrumentem UE służącym wzmocnieniu odporności w regionie i jest powiązany ze strategią Global Gateway (zob. poniżej). Do końca 2023 r. uruchomiono oczekiwane inwestycje w wysokości 8,6 mld euro, z czego 5 mld euro przeznaczono na projekty przewodnie dla poszczególnych krajów.

UE, jej państwa członkowskie i jej partnerzy będą dokładać większych starań, by zrealizować program Partnerstwa Wschodniego na rzecz odbudowy, odporności i reform. Obejmuje to działania polegające na zajęciu się kwestią wpływu rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie na cały region. Współpraca będzie koncentrować się na kilku obszarach, takich jak łączność, transport, energia oraz zielona i cyfrowa transformacja, a także prawa człowieka, społeczeństwo obywatelskie, praworządność i kwestie bezpieczeństwa. Pomimo braku współpracy z reżimem Łukaszenki UE nadal bezpośrednio wspierała naród białoruski, mobilizując w latach 2020–2023 na ten cel 100 mln euro - otwórz w nowej zakładce..

W 2023 r. UE nadal inwestowała w działania wspierające trwały pokój między Armenią a Azerbejdżanem i zwiększyła pomoc humanitarną - otwórz w nowej zakładce. dla tego regionu, która pod koniec roku od czasu eskalacji konfliktu w 2020 r. wyniosła ponad 25,8 mln euro.

Południowe sąsiedztwo

Nowy program na rzecz regionu śródziemnomorskiego i jego strategia finansowa – plan gospodarczo-inwestycyjny o wartości 30 mld euro – pomogły krajom południowego sąsiedztwa poczynić znaczne postępy w takich obszarach jak rozwój gospodarczy, zarządzanie, transformacja cyfrowa, energia i odporność na zmianę klimatu oraz migracja.

W lipcu zawarto protokół ustaleń UE-Tunezja - otwórz w nowej zakładce. dotyczący wspólnych wyzwań i przyszłych możliwości w zakresie gospodarki i handlu, zielonej i energetycznej transformacji, kontaktów międzyludzkich oraz migracji i mobilności.

UE nadal wspierała też osoby żyjące na obszarach objętych kryzysem w Libanie, Libii, Syrii i Palestynie (użycie tej nazwy nie może być traktowane jako uznanie państwa Palestyna i pozostaje bez uszczerbku dla indywidualnych stanowisk państw członkowskich w tej kwestii). Na konferencji dotyczącej Syrii - otwórz w nowej zakładce., która odbyła się w czerwcu w Brukseli, UE zobowiązała się przeznaczyć 3,8 mld euro na dotacje dla Syrii i krajów sąsiadujących.

Dotacje UE, wraz z dotacjami mieszanymi i gwarancjami udzielanymi partnerskim niezależnym instytucjom fiskalnym, uruchomią inwestycje o wartości 23,8 mld €.

Macedonia Północna

Przez korytarz kolejowy VIII ustanowione zostanie połączenie z Macedonii Północnej do granicy bułgarskiej.

Gruzja

Podmorski kabel elektroenergetyczny pod Morzem Czarnym umożliwi eksport zielonej energii z Kaukazu Południowego do UE.

Maroko

• Sieć tramwajowa w aglomeracji Rabat-Salé-Témara zostanie rozbudowana o 37 km.
• Przetarg na elektrownię wodorową w technologii power-to-X.

Tunezja

Budowa ELMED – pierwszego podmorskiego kablowego międzysystemowego połączenia elektroenergetycznego o wysokim napięciu między Włochami a Tunezją.

Izrael

Podmorski międzysystemowy kabel elektroenergetyczny EuroAsia połączy Grecję, Cypr i Izrael.

Egipt

• GREGY – międzysystemowe połączenie elektroenergetyczne o wysokim napięciu we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego między Europą a Afryką, przebiegające z Egiptu do Grecji.
• Modernizacja Ośrodka Kontroli Obszaru Aleksandrii.
• Produkcja metanolu na potrzeby zielonej żeglugi.

Jordania

• Instalacja odsalania i przesyłu wody Akaba–Amman.
• Remont i modernizacja oczyszczalni ścieków As-Salt; budowa wytwórni biogazu.

Partnerstwa międzynarodowe i strategia Global Gateway

W 2023 r. UE poczyniła znaczne postępy w realizacji strategii Global Gateway - otwórz w nowej zakładce., która przyczynia się do zmniejszenia globalnej luki inwestycyjnej i wspierania zielonej i cyfrowej transformacji na całym świecie. W tym roku zrealizowano niemal 90 nowych projektów - otwórz w nowej zakładce. sztandarowych w Afryce, w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach, w regionie Azji i Pacyfiku, na Bałkanach Zachodnich oraz we wschodnim i południowym sąsiedztwie. Projekty te dotyczyły różnych sektorów, takich jak strategiczne szlaki transportowe, energia odnawialna, kable podmorskie, surowce krytyczne, szkolenie nauczycieli czy produkcja szczepionek.

Na pierwszym Forum Global Gateway - otwórz w nowej zakładce. w dniach 25–26 października spotkali się przywódcy z UE i krajów partnerskich, przedstawiciele przedsiębiorstw, społeczeństwa obywatelskiego, ośrodków analitycznych, instytucji finansowych i organizacji międzynarodowych, aby zwiększyć skalę wdrażania strategii Global Gateway. W ciągu zaledwie dwóch dni podpisano umowy o łącznej wartości około 3 mld euro. Do 2027 r. UE zobowiązała się uruchomić w ramach strategii 300 mld euro.

Po raz pierwszy od ośmiu lat Unia i Wspólnota Państw Ameryki Łacińskiej i Karaibów zorganizowały szczyt, na którym zatwierdziły program inwestycyjny UE na rzecz Ameryki Łacińskiej i Karaibów w ramach strategii Global Gateway - otwórz w nowej zakładce.. Oczekuje się, że w nadchodzących latach w ramach tego programu uruchomione zostanie ponad 45 mld euro. W 2023 r. UE zawarła też różne dwustronne partnerstwa strategiczne z krajami partnerskimi w regionie w celu dalszej współpracy w zakresie energii i surowców krytycznych. Na potrzeby współpracy w kwestiach związanych z cyfryzacją i przestrzenią kosmiczną ustanowiono sojusz cyfrowy UE-Ameryka Łacińska i Karaiby - otwórz w nowej zakładce.. W odpowiedzi na kryzys klimatyczny rozszerzono ponadto na 33 kraje Ameryki Łacińskiej i Karaibów sztandarowy program UE Euroclima - otwórz w nowej zakładce..

UE i jej państwa członkowskie przeznaczyły ponad 45 mld € na zacieśnienie partnerstwa z Ameryką Łacińską i Karaibami do 2027 r. Oczekiwany jest wkład również innych krajów, sektora prywatnego i instytucji finansowych.

Program obejmuje ponad 130 projektów służących pobudzeniu wysokiej jakości inwestycji w krajach Ameryki Łacińskiej i Karaibów.

Projekty będą realizowane w ramach inicjatyw Drużyny Europy: UE, państwa członkowskie, instytucje finansowania rozwoju (m.in. Europejski Bank Inwestycyjny), agencje kredytów eksportowych i wszystkie inne publiczne źródła finansowania będą współpracować z sektorem prywatnym.

FILM: Global Gateway: uruchomienie programu Amazonia+.

Program opiera się na następujących filarach:

sprawiedliwa i zielona transformacja

inkluzywna transformacja cyfrowa

rozwój społeczny

odporność systemu ochrony zdrowia i szczepionki

UE jeszcze bardziej zacieśniła też w ciągu roku stosunki z regionem Azji i Pacyfiku. W 2022 r. Komisja zapowiedziała pozyskanie inwestycji o wartości do 10 mld euro na projekty Global Gateway prowadzone z udziałem państw członkowskich Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej. W ramach tej inicjatywy Komisja uruchomiła w 2023 r. program obserwacji Ziemi mający pomagać w przystosowaniu się do zmiany klimatu, zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego i reagowaniu na klęski i katastrofy. UE zainicjowała ponadto nowe partnerstwa na rzecz zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi i energią. Aby poprawić zrównoważoną łączność między Europą a Azją Środkową, UE określiła - otwórz w nowej zakładce. połączenia transportowe między obydwoma regionami i wynikające z nich możliwości inwestycyjne.

Między UE a Organizacją Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku powstało nowe partnerstwo, w skład którego wchodzi 79 państw. 15 listopada strony podpisały umowę z Samoa - otwórz w nowej zakładce., zastępującą umowę z Kotonu. W nowym tekście podkreślono znaczenie podejmowania wspólnych wysiłków wobec globalnych wyzwań, takich jak zmiana klimatu, prawa człowieka i kwestie zdrowotne. Postanowienia umowy mają kształtować stosunki między UE a tą organizacją przez najbliższych 20 lat.

UE czyni postępy we wdrażaniu pakietu inwestycyjnego Global Gateway Afryka-Europa o wartości 150 mld euro. Obejmuje on nowe ważne inicjatywy Drużyny Europy (wspólne działania UE i jej państw członkowskich) w sektorach zdrowia, technologii cyfrowych, zielonej energii, edukacji i transportu.

W październiku 2023 r. zainaugurowano plan działania partnerstwa UE-Namibia na rzecz zrównoważonych łańcuchów wartości surowców i wodoru odnawialnego. Jednocześnie UE podpisała umowy w sprawie podobnych partnerstw z Demokratyczną Republiką Konga i Zambią.

UE i jej państwa członkowskie zwiększyły wsparcie na rzecz produkcji czystej energii w Afryce, m.in. poprzez zainicjowanie partnerstwa z Senegalem na rzecz sprawiedliwej transformacji energetycznej oraz uruchomienie elektrowni słonecznej Gorou Banda w Nigrze.

W Republice Południowej Afryki rozpoczęto produkcję szczepionek, a zakłady produkcyjne powstają też w Ghanie, Rwandzie i Senegalu.

W styczniu 2023 r. UE i jej państwa członkowskie uruchomiły również wartą 100 mln € regionalną inicjatywę nauczycieli, aby wspierać edukację wysokiej jakości dla wszystkich.

W 2023 r. UE zrobiła konkretny krok w kierunku zwalczania nierówności przez wprowadzenie wskaźnika nierówności - otwórz w nowej zakładce.. Narzędzie to pomaga ocenić, czy środki przyczyniają się do zmniejszenia nierówności i zaspokajają potrzeby najuboższych 40 proc. społeczeństwa.

UE i jej państwa członkowskie nadal są wiodącymi darczyńcami oficjalnej pomocy rozwojowej na świecie – w 2022 r. (ostatni rok, za który dostępne są dane) udzielono pomocy w wysokości 92,8 mld euro, co stanowi 43 proc. łącznej kwoty pomocy.

Pomoc humanitarna i ochrona ludności

Pomoc humanitarna

Pomoc humanitarna pozwala ratować życie, chronić godność ludzką i wspierać globalną solidarność w sytuacjach kryzysowych i nadzwyczajnych. Unia jako całość jest jednym z głównych darczyńców pomocy humanitarnej na świecie. Budżet w wysokości 2,4 mld euro w samym 2023 r. służył nie tylko do reagowania w nowych sytuacjach nadzwyczajnych, ale również w przypadku zapomnianych kryzysów.

Konflikty, wstrząsy gospodarcze, ekstremalne warunki pogodowe i pandemia doprowadziły do bezprecedensowego zaostrzenia sytuacji w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego - otwórz w nowej zakładce.. Wpływ na ceny żywności, energii i nawozów oraz zakłócenie łańcuchów dostaw miała też nielegalna inwazja Rosji na Ukrainę. W 2023 r. na humanitarne wsparcie żywnościowe i żywieniowe przeznaczono ponad 668 mln euro. Za jego pośrednictwem UE chce zapewnić dostęp do bezpiecznej i wysoko odżywczej żywności osobom głodującym i znajdującym się w trudnej sytuacji na obszarach objętych kryzysem.

W ciągu ostatnich 12 lat kryzysu w Syrii - otwórz w nowej zakładce. UE i jej państwa członkowskie zapewniły tamtejszej ludności szerokie wsparcie o łącznej wartości 30 mld euro. Obejmuje ono pomoc humanitarną, rozwojową, gospodarczą i stabilizacyjną, przy czym w 2023 r. na pomoc humanitarną przeznaczono dodatkowe 170 mln euro.

W lutym 2023 r. w Syrii i Turcji miało miejsce potężne trzęsienie ziemi o sile 7,8 stopni. Było jednym z najsilniejszych, jakie spotkały ten region od ponad 100 lat. Najwięcej zniszczeń spowodowały jednak trzęsienia ziemi, które nastąpiły po nim.

UE zareagowała natychmiast: wysłała do Turcji 30 zespołów poszukiwawczo-ratowniczych, zmobilizowała pomoc humanitarną dla obu krajów, a 20 marca zwołała międzynarodową konferencję - otwórz w nowej zakładce. darczyńców pod hasłem „Wspólnie pomóżmy mieszkańcom Turcji i Syrii”. Podczas konferencji społeczność międzynarodowa zobowiązała się przeznaczyć 7 mld euro na pokrycie potrzeb humanitarnych i odbudowę dotkniętych regionów w Turcji, a także na zapewnienie Syrii pomocy humanitarnej oraz pomocy na wczesną odbudowę i zwiększenie odporności. Kwota ta obejmowała wkład z budżetu UE w wysokości 1,1 mld euro, z czego 400 mln euro zabezpieczono w 2023 r. w ramach Funduszu Solidarności Unii Europejskiej.

We wrześniu w Maroku doszło do trzęsienia ziemi o sile 6,8 stopni. UE szybko uruchomiła - otwórz w nowej zakładce. 1 mln euro w ramach funduszy nadzwyczajnych i wysłała ekspertów w dziedzinie pomocy humanitarnej i logistycznej oraz była gotowa zaoferować w razie potrzeby większe wsparcie.

W związku z wyraźnym wzrostem światowych potrzeb w zakresie pomocy humanitarnej UE wzmogła działania, by rozszerzyć globalną bazę darczyńców i zlikwidować rozszerzającą się lukę między finansowaniem a potrzebami, które w 2023 r. po raz pierwszy przekroczyły kwotę niemal 40 mld euro. Był to główny temat dorocznego Europejskiego Forum Humanitarnego - otwórz w nowej zakładce., które odbyło się w marcu w Brukseli. Zwołano na nie unijnych ministrów spraw zagranicznych w celu znalezienia trwałych rozwiązań potrzeb humanitarnych i zachęcono ich do zwiększenia poziomu zaangażowania. Ministrowie omówili sposób wykorzystania funduszy na rzecz rozwoju i klimatu, by służyły one eliminowaniu podstawowych przyczyn tych potrzeb.

Oprócz finansowania UE wykorzystała również własne zdolności do uzupełniania działań partnerskich organizacji humanitarnych. Potencjał europejskich działań w zakresie pomocy humanitarnej - otwórz w nowej zakładce. umożliwił przez cały rok bezpośrednie wsparcie logistyczne, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie. Obejmowało ono dystrybucję ratującego życie wyposażenia z zapasów własnych UE oraz organizację operacji unijnego humanitarnego mostu powietrznego w celu transportu artykułów pierwszej potrzeby dla organizacji partnerskich.

Takie same działania podjęto w związku z konfliktem, który wybuchł w Sudanie w kwietniu. Dostarczono ratujące życie wyposażenie osobom dotkniętym konfliktem w Sudanie i przebywającym w Czadzie uchodźcom. Po dalszej eskalacji konfliktu we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga - otwórz w nowej zakładce. ustanowiono równolegle humanitarny most powietrzny; do stojącej w obliczu największego kryzysu humanitarnego na świecie ludności Afganistanu wysłano szereg samolotów z pomocą nadzwyczajną.

W marcu 2023 r. UE zorganizowała konferencję w sprawie solidarności z migrantami i uchodźcami z Wenezueli, w takcie której zebrała 815 mln euro i zwróciła uwagę na ten zapomniany kryzys humanitarny. Kolejne konferencje darczyńców zorganizowano, aby wesprzeć ludność Jemenu i obszarów objętych kryzysem w Rogu Afryki i Sahelu.

Ponad połowa ludności Mali jest w wieku poniżej 18 lat. Około jedna trzecia tej grupy mieszka na obszarach dotkniętych konfliktem zbrojnym. UE prowadzi aktywnie działania, by chronić te dzieci, szybko reagując na nowe przesiedlenia i zapewniając ciągłość edukacji.

Reagowanie na klęski żywiołowe, zapobieganie im i gotowość na takie klęski

Unijny mechanizm ochrony ludności - otwórz w nowej zakładce., ustanowiony w październiku 2001 r., jest podstawą współpracy i solidarności między państwami członkowskimi i 10 innymi uczestniczącymi państwami w przypadku katastrof spowodowanych przez człowieka lub klęsk żywiołowych. Jeżeli sytuacja wyjątkowa przekracza możliwości reagowania danego kraju w Europie lub poza nią, może on zwrócić się o pomoc za pośrednictwem mechanizmu.

Przez włączenie w 2023 r. do mechanizmu Mołdawii - otwórz w nowej zakładce. i Ukrainy - otwórz w nowej zakładce. liczy on obecnie 37 członków i pozwala wspólnie wzmacniać zapobieganie klęskom żywiołowym w Europie oraz gotowość i reagowanie na takie klęski.

UE odgrywa kluczową rolę w koordynowaniu i finansowaniu zbiorowego reagowania na klęski żywiołowe w UE i na świecie. W 2023 r. wzrosło zapotrzebowanie na pomoc udzielaną za pośrednictwem mechanizmu. W całej Europie i poza nią uruchomiono go 66 razy w związku z katastrofami naturalnymi i kryzysami wywołanymi przez człowieka. Obejmowały one trwającą wojnę w Ukrainie, potężne trzęsienie ziemi w Syrii i Turcji, niszczycielskie pożary lasów w Kanadzie i Grecji oraz bezprecedensowe powodzie we Włoszech, Libii i Słowenii.

UE jeszcze bardziej zwiększyła strategiczne rezerwy rescEU, stosowane jako ostateczne wsparcie w poważnych sytuacjach kryzysowych przekraczających możliwości poszczególnych państw członkowskich. Jako część tych rezerw UE zgromadziła własne rezerwy schronienia mogące pomieścić tysiące osób w kilku krajach. Rozpoczęła również tworzenie zespołu ratownictwa medycznego rescEU - otwórz w nowej zakładce. i uruchomiła pierwszy ogólnoeuropejski szpital tymczasowy. Kilka państw członkowskich otrzymało finansowanie unijne na budowę pierwszej chemicznej, biologicznej, radiologicznej i jądrowej rezerwy strategicznej rescEU oraz na utworzenie interwencyjnej rezerwy energetycznej na wypadek sytuacji nadzwyczajnej, w skład której wchodzą agregaty prądotwórcze i inny sprzęt.

UE wspiera rządy, organizacje i społeczności w przewidywaniu klęsk i katastrof oraz w przygotowaniu się i reagowaniu na takie wydarzenia. Społecznościom pomaga się w osiągnięciu tych celów przez wykorzystanie systemów wczesnego ostrzegania, dzielenie się wiedzą fachową, zapewnianie szkoleń w zakresie działania w sytuacjach wyjątkowych i gromadzenie artykułów pierwszej potrzeby.

W tym zakresie UE ponownie zobowiązała się - otwórz w nowej zakładce. do przestrzegania oenzetowskich ram z Sendai dotyczących ograniczania ryzyka klęsk żywiołowych. UE wspiera też Amerykę Łacińską i Karaiby przez stosowanie protokołu ustaleń w sprawie współpracy w zakresie gotowości na wypadek klęsk żywiołowych i zarządzania ryzykiem. W związku z pogarszającym się krajobrazem ryzyka w Europie UE przyjęła w 2023 r. pięć celów w zakresie odporności na klęski i katastrofy - otwórz w nowej zakładce.. Cele te odnoszą się do pomocy społecznościom w całej Europie w przewidywaniu poważnych klęsk w przyszłości, zapobieganiu im, przygotowaniu się na nie i reagowaniu na nie. Pozwalają one ustanowić powiązanie między konkretnymi scenariuszami klęsk i katastrof a zdolnościami reagowania na nie oraz konkretnie i skutecznie wzmocnić odporność na klęski i katastrofy.

Przewidywanie

Lepsza ocena ryzyka

Gotowość

Większa świadomość i gotowość ludzi

Ostrzeganie

Sprawniejsze systemy wczesnego ostrzegania

Reagowanie

Skuteczniejszy Unijny Mechanizm Ochrony Ludności

Zabezpieczanie

Sprawna koordynacja reagowania kryzysowego w całej Europie

Umowy handlowe

UE współpracuje z krajami na całym świecie i organizacjami międzynarodowymi na rzecz promowania handlu i dobrobytu gospodarczego, a jednocześnie dba o to, by technologia służyła społeczeństwu i była rozwijana w poszanowaniu wspólnych wartości demokratycznych.

W czerwcu Komisja i wysoki przedstawiciel do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Josep Borrell zainicjowali europejską strategię bezpieczeństwa gospodarczego - otwórz w nowej zakładce. – kompleksowe podejście mające na celu wzmocnienie gospodarki UE i uczynienie jej odporniejszą. Strategia ta ma wspierać rozwój bazy przemysłowej UE, chronić żywotne interesy gospodarcze i promować współpracę z wieloma krajami trzecimi, by zwiększyć światowe bezpieczeństwo gospodarcze.

W 2023 r. UE poczyniła postępy w zakresie szeregu umów o wolnym handlu. Podpisała i przyjęła - otwórz w nowej zakładce. zawartą w 2022 r. umowę z Nową Zelandią. Podpisała również umowę z Chile, co utorowało drogę do jej formalnego przyjęcia.

UE zakończyła negocjacje w sprawie umowy o partnerstwie gospodarczym z Kenią - otwórz w nowej zakładce. i ją podpisała. Jest to najambitniejsza umowa w sprawie zrównoważonego rozwoju wynegocjowana przez UE z krajem rozwijającym się. Poczyniono również postępy w pracach nad umową o ułatwieniach w zrównoważonych inwestycjach między UE a Angolą, a Komisja zwróciła się do Rady z wnioskiem o zawarcie i podpisanie umowy.

UE kontynuowała negocjacje w sprawie umów handlowych z Australią, Indiami i Indonezją oraz prace nad technicznymi i prawnymi aspektami umowy handlowej z Mercosurem. Wznowiono również negocjacje z Tajlandią - otwórz w nowej zakładce..

Po czerwcowym dialogu gospodarczym wysokiego szczebla UE-Japonia - otwórz w nowej zakładce. i lipcowym szczycie UE-Japonia - otwórz w nowej zakładce. obie strony zgodziły się zacieśnić współpracę w ramach obustronnej umowy o partnerstwie gospodarczym. Obejmuje to rozszerzenie rozmów na temat bezpieczeństwa gospodarczego oraz uzgodnienie zasad handlu cyfrowego.

W grudniu odbył się w Pekinie przełomowy szczyt UE-Chiny - otwórz w nowej zakładce. – pierwszy od 2019 r., w którym przedstawiciele obu stron spotkali się osobiście i skoncentrowali się na poczynieniu konkretnych postępów we wzajemnych stosunkach. Centralnym punktem programu były dyskusje na temat zrównoważenia deficytu UE w handlu z Chinami, wspierania sprawiedliwego partnerstwa gospodarczego i przestrzegania norm międzynarodowych.

Na spotkaniu poruszono również najważniejsze globalne kwestie, takie jak rosyjska wojna napastnicza przeciwko Ukrainie, napięcia na Bliskim Wschodzie, zmiana klimatu, wyzwania zdrowotne i kwestie praw człowieka w Chinach. Podczas szczytu podkreślono znaczenie współpracy i wzajemnego szacunku w sprawach globalnych.

Kontynuowano negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi dotyczące globalnego porozumienia w sprawie zrównoważonej produkcji stali i aluminium, aby rozwiązać problem nadwyżki mocy produkcyjnych na rynkach światowych i uczynić światowy handel stalą bardziej zrównoważonym. Stany Zjednoczone i UE wsparły te wysiłki, uzgadniając - otwórz w nowej zakładce. przedłużenie zawieszenia amerykańskich ceł na pewne ilości stali i aluminium z UE do 31 grudnia 2025 r. oraz unijnych ceł równoważących na towary z USA do 31 marca 2025 r. Rozpoczęto również negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi na temat porozumienia w sprawie minerałów krytycznych, dzięki któremu wyprodukowane w UE pojazdy elektryczne i części do nich mogłyby zostać objęte niektórymi ulgami podatkowymi przewidzianymi w amerykańskiej ustawie o obniżeniu inflacji.

UE i Stany Zjednoczone dalej rozwijały stosunki handlowe i cyfrowe na forum Rady UE-USA ds. Handlu i Technologii - otwórz w nowej zakładce., której czwarte posiedzenie ministerialne odbyło się w maju. Inspirując się sukcesem rady UE-USA, UE i Indie zorganizowały również w maju pierwsze posiedzenie ministerialne Rady UE-Indie ds. Handlu i Technologii - otwórz w nowej zakładce., po jej powołaniu - otwórz w nowej zakładce. w lutym. Podczas posiedzenia obie strony zgodziły się pogłębić współpracę w trzech kluczowych obszarach: technologii, czystej energii i handlu.

Ramy windsorskie - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce. są ważnym krokiem w stosunkach między UE a Zjednoczonym Królestwem. Zawierają one ostateczne rozwiązania problemów związanych z wdrażaniem Protokołu w sprawie Irlandii / Irlandii Północnej (stanowiącego integralną część umowy o wystąpieniu). UE i Zjednoczone Królestwo potwierdzają w nich pełne zaangażowanie na rzecz porozumienia wielkopiątkowego (z Belfastu). Ramy ułatwiają też wymianę handlową między Irlandią Północną a Wielką Brytanią i chronią jednolity rynek UE. Obie strony zobowiązały się do pełnego i terminowego wdrożenia wszystkich elementów ram.

W 2023 r. poczyniono również postępy w zakresie umowy o handlu i współpracy, umożliwiając współpracę w dziedzinie handlu, transportu, energii i bezpieczeństwa, a także w obszarach takich jak cyberbezpieczeństwo i usługi finansowe. UE osiągnęła porozumienie - otwórz w nowej zakładce. ze Zjednoczonym Królestwem w sprawie jego uczestnictwa w programie „Horyzont Europa” – unijnym programie w zakresie badań naukowych i innowacji oraz w programie Copernicus – wiodącym w skali światowej programie obserwacji Ziemi.

Dzięki wsparciu UE na rzecz procesu rozwiązywania kwestii cypryjskiej znacznie wzrosła wymiana handlowa przez zieloną linię - otwórz w nowej zakładce. między Turkami i Grekami cypryjskimi, osiągając rekordową kwotę 16 mln euro w 2023 r. Wymiana handlowa pomaga budować zaufanie między obiema społecznościami i wspiera cypryjską gospodarkę. Aby jeszcze bardziej wesprzeć ten wzrost, w październiku uruchomiono finansowany przez UE punkt kompleksowej obsługi - otwórz w nowej zakładce., oferujący doradztwo lokalnym przedsiębiorstwom handlowym.

UE zainicjowała szereg partnerstw cyfrowych, aby wzmocnić swoje stosunki z partnerami o zbieżnych poglądach, do których należą Kanada i kraje regionu Indo-Pacyfiku, takie jak Singapur - otwórz w nowej zakładce. i Korea Południowa - otwórz w nowej zakładce.. Celem jest zacieśnienie współpracy z myślą o pielęgnowaniu bezpiecznej przestrzeni cyfrowej oraz wspieraniu odpornej transformacji cyfrowej. Nadal rozwijało się partnerstwo strategiczne między UE a Japonią - otwórz w nowej zakładce., a obie strony podpisały umowy mające na celu zacieśnienie współpracy w zakresie infrastruktury cyfrowej, półprzewodników i łańcuchów dostaw surowców.

Innym celem UE jest zacieśnienie więzi z wiodącymi w skali światowej społecznościami naukowymi. Dołączenie - otwórz w nowej zakładce. w 2023 r. Nowej Zelandii do programu „Horyzont Europa” było precedensem w kontekście przyjęcia do tego przedsięwzięcia pierwszego odległego partnera UE. Zaangażowanie się - otwórz w nowej zakładce. Kanady jeszcze bardziej rozszerza ten międzynarodowy sojusz naukowy.