Solidarność z Ukrainą

Pomoc finansowa i wsparcie wojskowe

Od momentu rosyjskiej napaści do końca 2023 r. UE i jej państwa członkowskie udostępniły Ukrainie i jej obywatelom ogólną pomoc - otwórz w nowej zakładce. o wartości blisko 85 mld euro. Obejmowała ona w szczególności pomoc makrofinansową - otwórz w nowej zakładce. w wysokości 25,2 mld euro, w tym pakiet wsparcia o wartości 18 mld euro - otwórz w nowej zakładce. w 2023 r. udostępniony za pośrednictwem instrumentu pomocy makrofinansowej plus. Pomoc makrofinansowa UE służy wsparciu krajów partnerskich borykających się z poważnymi trudnościami finansowymi w stabilizacji ich gospodarek i realizacji niezbędnych reform. Dzięki tym środkom Ukraina może nadal wypłacać wynagrodzenia i emerytury, utrzymywać podstawowe usługi publiczne, takie jak szpitale, szkoły i zakwaterowanie dla osób przesiedlonych oraz odbudowywać infrastrukturę krytyczną. Pomoc ta ułatwia również przeprowadzanie reform instytucjonalnych, takich jak reforma antykorupcyjna i reforma sądownictwa.

Łączna pomoc wojskowa udzielona Ukrainie do tej pory przez UE i jej państwa członkowskie wyniosła ponad 27 mld euro, z czego 5,6 mld euro przekazano za pośrednictwem Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju - otwórz w nowej zakładce.. Obejmowała ona wspólne zamówienia i natychmiastowe dostawy amunicji uzgodnione w marcu 2023 r. - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce., przy czym pod koniec roku Ukrainie dostarczono około 313,6 tys. sztuk amunicji i 3 315 pocisków rakietowych. Do zwiększenia zdolności Sił Zbrojnych Ukrainy przyczynia się również Europejski Instrument na rzecz Pokoju, a to za pośrednictwem unijnej misji pomocy wojskowej dla Ukrainy - otwórz w nowej zakładce.. Na ten cel przeznaczono 362 mln euro, którą to kwotą zarządza Rada Unii Europejskiej. Większość pozostałej pomocy wojskowej dla Ukrainy dostarczają i finansują państwa członkowskie w ramach stosunków dwustronnych.

W czerwcu Ukraina uzyskała dostęp do unijnego programu finansowania infrastruktury - otwórz w nowej zakładce. – instrumentu „Łącząc Europę” - otwórz w nowej zakładce.. Oznacza to, że może się obecnie ubiegać o finansowanie unijne na projekty infrastrukturalne, które poprawią jej połączenia energetyczne, transportowe i cyfrowe z UE. W 2023 r. w uznaniu dla znacznych wysiłków, jakie Ukraina podjęła, aby dostosować się do unijnych norm, UE przyjęła też historyczną decyzję - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce. o rozpoczęciu z nią negocjacji akcesyjnych (zob. rozdział 8).

Ponadto przez cały rok Unia wspierała również sąsiadów Ukrainy, w szczególności Mołdawię, która otrzymała pomoc humanitarną o wartości 58 mln euro i dodatkową pomoc makrofinansową oraz uzyskała dostęp do unijnego programu finansowania infrastruktury - otwórz w nowej zakładce..

89 % osób w Unii zgadza się, że UE powinna nadal udzielać wsparcia humanitarnego osobom dotkniętym wojną w Ukrainie.

85 % osób w Unii zgadza się, że w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę UE musi zadbać o swoje bezpieczeństwo energetyczne i gospodarcze.

79 % osób w Unii zgadza się, że w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę UE musi zwiększyć współpracę wojskową pomiędzy państwami członkowskimi.

77 % osób w Unii zgadza się, że władze rosyjskie należy pociągnąć do odpowiedzialności za obecną sytuację w Ukrainie.

71 % osób w Unii zgadza się, że UE powinna nadal okazywać solidarność z Ukrainą.

Źródła: Badanie Flash Eurobarometr 533 - otwórz w nowej zakładce., wrzesień 2023 r., standardowe badanie Eurobarometr 100 - otwórz w nowej zakładce., grudzień 2023 r.

Sankcje UE

W odpowiedzi na rosyjską napaść na Ukrainę Unia nie tylko udzieliła Ukrainie i jej ludności pomocy finansowej i innego konkretnego wsparcia, lecz także nałożyła na Rosję bezprecedensowe, surowe sankcje.

Sankcje są jednym z narzędzi, jakie UE zastosowała w związku z tą niesprawiedliwą i bezprawną wojną, aby osłabić potencjał gospodarczy Rosji i ograniczyć jej zdolność do finansowania wojny napastniczej. W tym sensie sankcje pozwalają realizować jeden z głównych celów UE, jakim jest kontynuowanie działań na rzecz sprawiedliwego i trwałego pokoju. Od 23 lutego 2022 r. UE nałożyła na Rosję łącznie 12 pakietów sankcji. Są one wymierzone nie tylko w konkretne osoby i podmioty, ale i sektor finansowy, przemysłowy, transportowy i energetyczny.

Unia uzgodniła ze swoimi partnerami priorytetowy wykaz objętych sankcjami towarów wykorzystywanych na polu walki - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce.. W odniesieniu do takich towarów przedsiębiorstwa powinny zachować należytą staranność, a państwa trzecie nie mogą ich eksportować do Rosji. Poza tym UE zidentyfikowała towary o krytycznym znaczeniu gospodarczym - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce., w przypadku których zaobserwowano nietypowe przepływy handlowe. Zauważono, że towary te docierają do Rosji za pośrednictwem pewnych państw trzecich.

Jednym z najbardziej widocznych i ważnych politycznie rodzajów sankcji jest zamrożenie aktywów. Na obecną chwilę środkami ograniczającymi objęto niemal 1 950 podmiotów i osób fizycznych - otwórz w nowej zakładce. oraz zamrożono aktywa o wartości 28 mld euro należące do rosyjskich i białoruskich oligarchów i przedsiębiorstw. Państwa członkowskie zgłosiły również zamrożone w UE aktywa rosyjskiego banku centralnego opiewające na kwotę ponad 200 mld euro.

Zarówno sama wojna, jak i środki ograniczające znacznie obciążają rosyjską gospodarkę, przyczyniając się do szybkiego wzrostu wydatków, spadku wartości rubla, rosnącej inflacji i coraz większego niedoboru pracowników. Rubel stracił około 40 proc. swojej wartości z najwyższego poziomu latem 2022 r., co zmusiło rosyjski bank centralny do podniesienia stóp procentowych z 8 proc. do 16 proc. oraz do wzmocnienia kontroli kapitału. Dochody budżetowe z ropy naftowej i gazu ziemnego spadły w 2023 r. o 40 proc. dzięki wprowadzeniu uzgodnionego z partnerami z grupy G-7 pułapu cen ropy. W miarę upływu czasu efekt ten jeszcze się nasili, ponieważ środki zaprojektowano tak, aby wywierały długoterminowy wpływ na budżet Rosji oraz jej bazę przemysłową i technologiczną.

Sankcje nakłada się również na Białoruś, która jest sojusznikiem Rosji. 3 sierpnia 2023 r. Rada przyjęła siódmy pakiet sankcji - otwórz w nowej zakładce. w odpowiedzi na naruszenia praw człowieka i represje wobec społeczeństwa obywatelskiego w tym kraju. UE nie nakłada sankcji ogólnych na cały kraj, lecz skupia się na strategicznych sektorach białoruskiej gospodarki, takich jak handel bronią, handel technologiami o potencjalnym zastosowaniu wojskowym oraz handel towarami wykorzystywanymi w przemyśle lotniczym i kosmicznym.

Przeciwdziałanie dezinformacji

Za pośrednictwem państwowych serwisów informacyjnych i powiązanych kanałów Rosja rozpowszechnia wypaczone informacje i propagandę wojenną, próbując zracjonalizować swoje agresywne działania przeciwko Ukrainie i obciążyć winą za powstałą sytuację Ukrainę i Zachód. Aby temu przeciwdziałać, UE wspiera podejmowane przez Ukrainę działania informacyjne skierowane do partnerów na świecie, m.in. na forach i w dyskusjach międzynarodowych. Aby dotrzeć do jak największej liczby osób, Unia działa na wielu poziomach, wspierając instytucje rządowe, społeczeństwo obywatelskie, organizacje medialne i platformy internetowe zgodnie z zaktualizowanym kodeksem postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji - otwórz w nowej zakładce..

W ramach sankcji wobec Rosji UE zawiesiła działalność nadawczą wielu rosyjskich mediów państwowych i prokremlowskich, które szerzą dezinformację. Ogólnie rzecz biorąc, w 2023 r. nastąpiła zasadnicza zmiana w walce z dezinformacją w UE. Wraz z wejściem w życie aktu o usługach cyfrowych - otwórz w nowej zakładce. dostawcy bardzo dużych platform i wyszukiwarek internetowych muszą regularnie oceniać wszelkie potencjalne zagrożenia społeczne, jakie mogą stwarzać ich usługi. Obejmuje to zagrożenia dla wolności słowa i ryzyko wykorzystania ich usług do kampanii dezinformacyjnych.

- otwórz w nowej zakładce.

PODCAST: Artykuł przedstawiający, jak Rosja zafałszowuje prawdę, opublikowany przez EUvsDisinfo, do słuchania lub czytania.

W lipcu Komisja ogłosiła zaproszenie do składania wniosków - otwórz w nowej zakładce. o wartości 1,2 mln euro na projekty służące badaniu, jak w internecie i poza nim rozpowszechnia się fałszywe narracje dotyczące rosyjskiej wojny przeciwko Ukrainie, wyborów i społeczności LGBTIQ oraz jak te narracje zwalczać. Projekty te będą częścią szerszych wysiłków na rzecz przeciwdziałania dezinformacji, takich jak platforma EUvsDisinfo - otwórz w nowej zakładce. i system wczesnego ostrzegania - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce..

W 2023 r. w mediach społecznościowych nadal publikowano ukierunkowane komunikaty oraz prowadzono specjalne kampanie mające demaskować rosyjską dezinformację dotyczącą sankcji oraz bezpieczeństwa żywnościowego i energetycznego. Wreszcie, aby osoby przesiedlone z Ukrainy znały przysługujące im prawa, Komisja przeprowadziła też kampanię informacyjną o tym, jak ważne jest korzystanie z oficjalnych źródeł informacji.

Pomoc humanitarna i w zakresie ochrony ludności dla Ukrainy

Unijne finansowanie ochrony ludności i pomocy humanitarnej - otwórz w nowej zakładce. wspiera mieszkańców Ukrainy na wiele sposobów. Łączna wartość tej pomocy wynosi ok. 1,6 mld euro (ok. 800 mln euro na pomoc humanitarną i 800 mln euro w postaci ofert pomocy rzeczowej związanej z ochroną ludności). W ramach pomocy humanitarnej zapewnia się żywność, wodę, podstawowe artykuły gospodarstwa domowego, opiekę zdrowotną, wsparcie w zakresie zdrowia psychicznego i wsparcie psychospołeczne oraz doraźne schronienie. Unijna pomoc obejmuje również wspieranie młodych Ukraińców w kontynuowaniu edukacji oraz pomoc gotówkową w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb. UE udziela pomocy humanitarnej i rozwojowej w sposób skoordynowany, uwzględniając ich wzajemne powiązania - otwórz w nowej zakładce.. Chodzi o to, aby wsparcie nie tylko zaspokajało najpilniejsze potrzeby, lecz również przynosiło trwałe efekty w perspektywie długoterminowej.

Osoby przesiedlone otrzymują w państwach członkowskich wsparcie psychospołeczne w ramach Programu UE dla zdrowia - otwórz w nowej zakładce.. Wsparcia tego udziela się w dużej mierze we współpracy z Międzynarodową Federacją Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca. Ponadto UE koordynuje ewakuację medyczną ukraińskich pacjentów pilnie potrzebujących leczenia, przenosząc ich do szpitali w całej Europie, gdzie otrzymują specjalistyczną opiekę. W okresie od marca 2022 r. do 19 grudnia 2023 r. do 22 państw członkowskich i państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego ewakuowano blisko 3 tys. pacjentów wymagających pilnej pomocy.

Za pośrednictwem Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego - otwórz w nowej zakładce. UE koordynuje swoją największą w historii operację ochrony ludności w celu zapewnienia potrzebującym doraźnej pomocy (zob. rozdział 8).

Wszystkie 27 państw członkowskich oraz Islandia, Macedonia Północna, Norwegia, Serbia i Turcja przekazały za pośrednictwem Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności pomoc rzeczową, m.in. środki medyczne, sprzęt noclegowy, pojazdy, sprzęt gaśniczy i urządzenia do produkcji energii. Aby dostarczyć te artykuły na terytorium Ukrainy, UE otworzyła dodatkowe centra logistyczne w Polsce, Rumunii i na Słowacji. Do końca 2023 r. Ukrainie przekazano blisko 100 tys. ton pomocy rzeczowej.

Unia przekazała również pomoc z zasobów rescEU - otwórz w nowej zakładce., czyli z rezerwy zdolności europejskich, którą w całości finansuje UE. Rezerwa ta obejmuje flotę samolotów i śmigłowców gaśniczych, samolotów do ewakuacji medycznej, zapasy środków medycznych oraz szpitale polowe i jest wykorzystywana w sytuacjach nadzwyczajnych. Unia dostarczyła Ukrainie agregaty prądotwórcze, sprzęt medyczny oraz tymczasowe schronienia.

W związku ze zniszczeniem zapory w Nowej Kachowce - otwórz w nowej zakładce. przekazano też stacje uzdatniania wody, natomiast w związku z zagrożeniami dla zdrowia publicznego (takimi jak zagrożenia chemiczne, biologiczne, radiologiczne i jądrowe) – specjalistyczny sprzęt w postaci środków do dekontaminacji, kombinezonów ochronnych i jodu w tabletkach.

Aby ułatwić ukraińskim dzieciom powrót do szkoły, w grudniu 2022 r. UE rozpoczęła kampanię „Autobusy szkolne dla Ukrainy” - otwórz w nowej zakładce.. W rezultacie UE i jej państwa członkowskie wysłały na Ukrainę ponad 380 pojazdów.

Przyjmowanie osób uciekających przed wojną

Niczym niesprowokowana i nieuzasadniona wojna prowadzona przez Rosję przeciwko Ukrainie spowodowała największe od czasów drugiej wojny światowej przymusowe przesiedlenia ludności w Europie. Aby chronić prawa osób uciekających z Ukrainy, Unia szybko wprowadziła dyrektywę w sprawie tymczasowej ochrony - otwórz w nowej zakładce.. Do końca 2023 r. prawie 4,2 mln osób z Ukrainy uzyskało prawo pobytu oraz prawa do mieszkania, opieki zdrowotnej, edukacji i pracy w UE. W październiku ta tymczasowa ochrona została przedłużona - otwórz w nowej zakładce. do marca 2025 r. Pomocnym narzędziem w koordynowaniu przyjmowania przez państwa członkowskie uchodźców z Ukrainy - otwórz w nowej zakładce. okazała się platforma solidarności - otwórz w nowej zakładce., która nadal ułatwia wdrażanie dyrektywy.

Aby chronić Ukraińców, UE:

• 2022

• 4 marca 2022 r.

  

  uruchomiła środki tymczasowej ochrony, aby pomóc osobom uciekającym przed wojną

• 6 kwietnia 2022 r.

  

  wydała zalecenie w sprawie szybkiego, sprawiedliwego i elastycznego uznawania kwalifikacji

• 14 czerwca 2022 r.

  

  wydała wytyczne w celu ułatwienia dostępu do miejsc pracy, szkoleń i kształcenia dorosłych w UE

• 6 lipca 2022 r.

  

  zapewniła wytyczne w ramach inicjatywy „bezpieczne domy” w celu wsparcia gospodarzy i osób korzystających ze schronienia

• 10 października 2022 r.

  

  uruchomiła pilotażowe narzędzie internetowe unijna pula talentów, aby pomóc ludziom w poszukiwaniu pracy w UE

• 2023

• 4 marca 2023 r.

  

  zaoferowała ochronę 4 mln osób w UE, w tym ponad 700 tys. studentów

Ważnym aspektem przyjmowania przez UE osób uciekających przed konfliktem zbrojnym jest zapewnienie im szybkiej i skutecznej integracji na rynku pracy. Środki wprowadzone w 2022 r. w ramach polityki spójności, takie jak działania polityki spójności na rzecz uchodźców w Europie - otwórz w nowej zakładce. i elastyczna pomoc dla terytoriów - otwórz w nowej zakładce., wprowadziły niezbędną elastyczność w zasadach finansowania polityki spójności, dzięki czemu państwa członkowskie mogą wykorzystywać to finansowanie do przyjmowania uchodźców z Ukrainy. W 2023 r. środki te nadal obowiązywały, umożliwiając przekazywanie pieniędzy na programy integracji społecznej, opiekę zdrowotną, żywność, podstawową pomoc i wsparcie na rynku pracy. Ten ostatni element obejmował kursy językowe, edukację, usługi społeczne i opiekę nad dziećmi. Zatrudnienie pomaga ludziom odbudować życie, rozwijać umiejętności, wnosić wkład w rozwój społeczności przyjmujących, a także wesprze odbudowę Ukrainy.

W UE pracuje obecnie ponad 1,5 mln Ukraińców.

Źródło: Europejska sieć publicznych służb zatrudnienia - otwórz w nowej zakładce..

UE pomaga Ukraińcom w integracji na rynku pracy przez umożliwienie szybkiej walidacji umiejętności i uznania kwalifikacji zawodowych i akademickich. Zaproponowała m.in. inicjatywę pilotażową unijnej puli talentów - otwórz w nowej zakładce. – internetowe narzędzie pomagające osobom, które uciekły przed wojną w Ukrainie, znaleźć odpowiednie miejsca pracy i wakaty. Ponadto na poziomie krajowym osoby poszukujące pracy kojarzone są z pracodawcami przez publiczne służby zatrudnienia państw członkowskich. W lipcu europejska sieć publicznych służb zatrudnienia przyjęła wspólne wytyczne w celu dalszego wspierania integracji na rynku pracy.

UE jest również zaangażowana w zapewnienie wysiedlonym ukraińskim dzieciom dostępu do wysokiej jakości edukacji. Uruchomiła – głównie za pośrednictwem ram strategicznych europejskiego obszaru edukacji - otwórz w nowej zakładce. – kilka narzędzi, takich jak wytyczne polityczne dotyczące wzajemnego uczenia się, platformy internetowe i finansowanie. Edukację studentów będących uchodźcami wspiera się również ze środków programu Erasmus+ - otwórz w nowej zakładce.. Z kolei szkolnictwo wyższe otrzymuje pomoc w postaci programu stypendialnego MSCA4Ukraine - otwórz w nowej zakładce.. Dzięki finansowaniu i wsparciu zapewnianemu w ramach tej inicjatywy do końca 2023 r. 124 ukraińskich naukowców mogło kontynuować swoją pracę w UE i w państwach trzecich, które przystąpiły do programu „Horyzont Europa”.

Ponadto Komisja uruchomiła trzy nowe inicjatywy - otwórz w nowej zakładce. mające na celu zacieśnienie współpracy w zakresie badań naukowych i innowacji między Unią a Ukrainą: nowe biuro programu „Horyzont Europa” w Kijowie - otwórz w nowej zakładce.; nową inicjatywę Europejskiej Rady ds. Innowacji (EIC) w celu wsparcia ukraińskiej społeczności w obszarze najbardziej zaawansowanych technologii - otwórz w nowej zakładce.; a także nowy ośrodek lokalnej wspólnoty Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii - otwórz w nowej zakładce..

Ponadto UE zna wartość ekspresji kulturowej, która pomaga przepracować traumę oraz budować poczucie wspólnoty i wzajemnego zrozumienia. W 2022 r. w ramach unijnego programu „Kreatywna Europa” ogłoszono zaproszenie do zgłaszania projektów - otwórz w nowej zakładce. wspierających artystów i organizacje kulturalne poza Ukrainą. W maju 2023 r. ogłoszono jego zwycięzców - otwórz w nowej zakładce.: konsorcja ZMINA, Culture Helps oraz U-RE-HERIT będą wspierać ukraińskich artystów i pomagać w odbudowie ukraińskiego dziedzictwa kulturowego.

Integracja z jednolitym rynkiem i inne umowy

W kwietniu 2023 r. Ukraina przystąpiła do Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności - otwórz w nowej zakładce. jako państwo uczestniczące. W sierpniu, mimo że formalny proces jej przystąpienia jeszcze się nie zakończył, Ukraina oddelegowała 51 pracowników służb interwencyjnych i 19 pojazdów, aby wesprzeć działania ratunkowe w Słowenii podjęte w następstwie niszczycielskich powodzi. Jako państwo w pełni uczestniczące w mechanizmie Ukraina, tak jak inni członkowie, będzie mogła przekazać za jego pośrednictwem pomoc innemu państwu w kryzysie, okazując solidarność, jakiej sama doświadczyła. Oznacza to również ważny krok w kierunku integracji Ukrainy z UE i rozszerza Unijny Mechanizm Ochrony Ludności na wschodnie sąsiedztwo.

Ukraina korzysta również z innej ważnej funkcji jednolitego rynku. W kwietniu 2022 r. UE nawiązała współpracę z europejskimi i ukraińskimi operatorami telefonii komórkowej - otwórz w nowej zakładce., aby umożliwić przystępny cenowo lub bezpłatny roaming między oboma regionami. Odnośna umowa, przedłużona w lipcu 2023 r. na kolejny rok, ułatwia osobom wysiedlonym z Ukrainy utrzymywanie kontaktów przez granicę dzięki obniżaniu kosztów połączeń oferowanych przez operatorów.

Jednocześnie Komisja pracuje nad włączeniem wspomnianej umowy roamingowej do układu o stowarzyszeniu między UE a Ukrainą. Po sfinalizowaniu umowa umożliwi korzystanie z telefonu komórkowego bez dodatkowych kosztów zarówno ukraińskim odwiedzającym w UE, jak i unijnym podróżnym w Ukrainie. Tempo integracji Ukrainy z unijnym rynkiem roamingu będzie zależało od przyjęcia i wdrożenia przez nią odpowiednich przepisów UE.

Bezpieczeństwo żywnościowe

Rosja pogłębia światowy kryzys bezpieczeństwa żywnościowego, celowo blokując eksport zboża przez Morze Czarne, niszcząc silosy ze zbożem i infrastrukturę rolną w Ukrainie oraz ograniczając wywóz towarów rolnych i nawozów.

W 2022 r., aby odblokować wywóz zboża z Ukrainy do innych krajów, UE, jej państwa członkowskie, Ukraina i Mołdawia ustanowiły korytarze solidarnościowe między UE a Ukrainą - otwórz w nowej zakładce.. Te alternatywne trasy obejmujące linie kolejowe, drogi i szlaki wodne ułatwiają zarówno wywóz z Ukrainy, jak i przywóz towarów o krytycznym znaczeniu, takich jak pomoc humanitarna czy nawozy.

W czerwcu 2023 r. UE ogłosiła, że zainwestuje 250 mln euro w dziewięć projektów transgranicznych - otwórz w nowej zakładce. mających poprawić połączenia Ukrainy i Mołdawii z ich sąsiadami w UE – Węgrami, Polską, Rumunią i Słowacją. Projekty te przewidują analizy i prace na kolejowych i drogowych przejściach granicznych i służą rozbudowie i modernizacji infrastruktury, w tym modernizacji parkingów oraz obiektów i urządzeń przeładunkowych.

Korytarze solidarnościowe mają kluczowe znaczenie dla globalnego bezpieczeństwa żywnościowego

Ogółem w latach 2022–2023 korytarze solidarnościowe umożliwiły Ukrainie:

• wywóz ponad 65 mln ton produktów rolnych, w tym prawie 61 mln ton zbóż, nasion oleistych i produktów pokrewnych, m.in. do państw najsilniej dotkniętych niedoborem żywności;
• wywóz ponad 51 mln ton produktów innych niż rolne, takich jak rudy, żelazo, stal i drewno;
• uzyskanie dochodu w wysokości około 44 mld euro dla ukraińskich rolników i przedsiębiorstw;
• przywóz ponad 43 mln ton kluczowych towarów, m.in. paliw (o wartości 88 mld euro).

Ponadto w 2023 r. utworzono wspólną platformę koordynacyjną - Plik PDF – otwórz w nowej zakładce. w celu poprawy przepływów handlowych między UE a Ukrainą. Działania platformy zintensyfikowano po tym, jak 17 lipca Rosja wycofała się z czarnomorskiej inicjatywy zbożowej, w praktyce uniemożliwiając eksport zboża przez Morze Czarne.

Wspieranie państw członkowskich

Skutki rosyjskiej wojny napastniczej przeciwko Ukrainie są odczuwalne również poza jej granicami. Jako sąsiedzi Ukrainy odczuwają je również państwa członkowskie, zwłaszcza w obszarze rynków energii i żywności. (Więcej informacji o tym, jak Unia radzi sobie z kryzysem energetycznym – w rozdziale 4).

W 2023 r. UE zatwierdziła pomoc państwa w wysokości 487 mld euro na wsparcie państw członkowskich w związku z wojną napastniczą, jaką Rosja prowadzi przeciwko Ukrainie.

Jednym z narzędzi, z jakich państwa członkowskie mogą korzystać w celu złagodzenia skutków wojny dla swoich gospodarek, są tymczasowe ramy pomocy państwa w sytuacjach kryzysowych i w okresie transformacji - otwórz w nowej zakładce., obowiązujące od 9 marca 2023 r.

przyznawanie ograniczonych kwot pomocy przedsiębiorstwom dotkniętym obecnym kryzysem lub związanymi z nim sankcjami i środkami odwetowymi

zapewnienie przedsiębiorstwom wystarczającej płynności

rekompensowanie dodatkowych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa w związku z wyjątkowo wysokimi cenami gazu i energii elektrycznej

Ponadto, po zawieszeniu programów współpracy z Rosją i jej sojusznikiem Białorusią, w 2023 r. UE przesunęła dodatkową pulę 135 mln euro - otwórz w nowej zakładce., przewidzianą początkowo na projekty z tymi dwoma krajami, na inne programy, które pozwolą zacieśnić współpracę między państwami członkowskimi a Ukrainą i Mołdawią.

W ciągu tego roku UE dopilnowała również, aby wszystkie regiony Estonii, Łotwy, Litwy, Polski i Finlandii, które miały uczestniczyć w programach współpracy z Rosją i Białorusią, mogły wziąć udział w innych istniejących programach współpracy międzyregionalnej.

Wspieranie rolników

Biorąc pod uwagę znaczenie Rosji i Ukrainy dla światowych dostaw zbóż i nasion oleistych, trwająca wojna Rosji przeciwko Ukrainie doprowadziła do dużej niepewności i wahań na tych rynkach produktowych.

Ponieważ eksport z Ukrainy tradycyjnymi szlakami przez porty Morza Czarnego został zablokowany lub poważnie ograniczony, wywożone towary nie docierają do miejsc przeznaczenia równie sprawnie co wcześniej. Zamiast tego ukraińskie zboża i nasiona oleiste coraz częściej trafiają na rynki państw członkowskich sąsiadujących z Ukrainą, co prowadzi do utrudnień logistycznych.

W 2023 r. UE wprowadziła dwa pakiety wsparcia i tymczasowy zakaz przywozu pszenicy, kukurydzy, rzepaku i nasion słonecznika z Ukrainy do Bułgarii, Węgier, Polski, Rumunii i Słowacji na mocy rozporządzenia w sprawie autonomicznych środków handlowych dla Ukrainy - otwórz w nowej zakładce.. Działania te pozwoliły ograniczyć zatory logistyczne i złagodzić obawy rolników w zainteresowanych państwach członkowskich, a jednocześnie umożliwiały UE dalsze wspieranie ukraińskiej gospodarki dzięki utrzymaniu zerowych stawek celnych na cały ukraiński przywóz.

Ogółem z rezerwy rolnej w ramach wspólnej polityki rolnej przeznaczono ponad 156,3 mln euro na wsparcie rolników najbardziej dotkniętych wspomnianym problemem w pięciu państwach członkowskich sąsiadujących z Ukrainą. Państwom tym zezwolono również na wykorzystanie krajowych środków wsparcia w celu zapewnienia rolnikom, w razie potrzeby, dodatkowej rekompensaty w postaci dopłat uzupełniających lub specjalnej pomocy państwa. Ponadto w ramach trzeciego pakietu wsparcia - otwórz w nowej zakładce. Komisja uruchomiła dodatkowe środki w wysokości 330 mln euro przeznaczone dla rolników z innych państw członkowskich UE, którzy ucierpieli na skutek wysokich kosztów produkcji i doświadczyli szczególnych problemów związanych z rosyjską wojną napastniczą. Dzięki ustanowionemu niedawno europejskiemu mechanizmowi gotowości i reagowania na kryzysy związane z bezpieczeństwem żywnościowym - otwórz w nowej zakładce. szybko zgromadzono potrzebną wiedzę specjalistyczną i zwrócono na wczesnym etapie uwagę podmiotów publicznych i prywatnych na istniejące problemy i wąskie gardła. Wyniki dyskusji między tymi podmiotami miały też bezpośrednie przełożenie na działania UE.

Badanie i ściganie zbrodni wojennych

Od początku napaści na Ukrainę władze rosyjskie ustawicznie dopuszczają się łamania międzynarodowych praw człowieka, a liczne doniesienia mówią o zbrodniach wojennych i atakach na cywilów. Do końca 2023 r. Ukraina wraz z 16 państwami członkowskimi rozpoczęła śledztwa w sprawie zbrodni międzynarodowych popełnionych przez Rosję w tym kraju.

Sześć dni po rozpoczęciu wojny Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Wymiarów Sprawiedliwości w Sprawach Karnych - otwórz w nowej zakładce. (Eurojust) pomogła utworzyć wspólny zespół śledczy - otwórz w nowej zakładce., któremu powierzono zadanie gromadzenia dowodów oraz prowadzenia śledztw w sprawie zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Obecnie w skład zespołu wchodzą przedstawiciele Ukrainy, sześciu państw członkowskich, Międzynarodowego Trybunału Karnego i Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania.

Ze względu na złożony charakter gromadzenia dowodów dotyczących zbrodni międzynarodowych (np. przyjmowanie zeznań od osób w różnych krajach) Eurojust utworzył też w 2023 r. bazę danych służącą do zabezpieczenia i gromadzenia dowodów dotyczących tych przestępstw (baza dowodów najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej - otwórz w nowej zakładce.). Na potrzeby tej bazy Eurojust udostępni swoją wiedzę specjalistyczną i będzie analizować dowody. Zapewni ponadto krajowym organom sądowym praktyczne wskazówki dzięki identyfikacji zebranych w innych państwach dowodów, które mogą być istotne dla prowadzonych śledztw.

W ramach agencji Eurojust powstało też niedawno Międzynarodowe Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie - otwórz w nowej zakładce.. Utworzone w lipcu 2023 r. centrum składa się z niezależnych prokuratorów krajowych ze wspólnego zespołu śledczego i sześciu prokuratorów ukraińskich. Ich zadaniem jest opracowanie zarzutów na potrzeby wniesienia i popierania oskarżeń w sprawie rosyjskiej zbrodni agresji przeciwko Ukrainie. Do zbrodni agresji dochodzi wtedy, gdy wysokiej rangi przywódcy polityczni i wojskowi planują, inicjują lub przeprowadzają akty agresji na dużą skalę przy użyciu państwowych sił zbrojnych. Jest to pierwszy w historii przypadek, w którym takie przestępstwo jest przedmiotem śledztwa w czasie jego popełniania.

Dzięki centrum prokuratorzy będą mogli współpracować na miejscu, co umożliwi im szybką wymianę dowodów i uzgodnienie wspólnej strategii śledczej i w zakresie ścigania. Kluczowe znaczenie dla ich pracy będzie miała baza dowodów najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej, a dowody zgromadzone przez centrum będzie można wykorzystywać przed innymi jurysdykcjami, w tym sądami krajowymi i międzynarodowymi.

Wsparcie Eurojustu dla Ukrainy w zakresie wymiaru sprawiedliwości

Wsparcie w zakresie śledztw (Międzynarodowe Centrum Ścigania Zbrodni Agresji przeciwko Ukrainie oraz wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze)

Gromadzenie, zabezpieczanie i analizowanie dowodów (baza dowodów najpoważniejszych zbrodni wagi międzynarodowej)

Praktyczne wytyczne

Szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości

Wsparcie dla unijnej grupy zadaniowej „Freeze and Seize”

Eurojust zapewnia również właściwe wdrażanie unijnych sankcji – za pośrednictwem grupy zadaniowej „Freeze and Seize”. Grupa ta bada możliwe powiązania osób fizycznych i przedsiębiorstw z Rosji i Białorusi z działalnością przestępczą. Analizuje też, w jaki sposób środki prawa karnego, takie jak konfiskata mienia, mogłyby się przyczynić do odbudowy Ukrainy.

Odbudowa Ukrainy

UE jest zdecydowana dopilnować, by Rosja zapłaciła za szkody wyrządzone w Ukrainie. W związku z tym Komisja bada możliwości wsparcia odbudowy Ukrainy – zgodnie z prawem unijnym i międzynarodowym – z wykorzystaniem nadzwyczajnych dochodów pochodzących z zarządzania rezerwami rosyjskiego banku centralnego, które są obecnie zamrożone w UE z powodu sankcji. W tym celu w grudniu Komisja przyjęła wnioski dotyczące zamrożenia nadzwyczajnych dochodów z aktywów rosyjskiego banku centralnego.

UE koordynuje też działania związane z odbudową Ukrainy z partnerami międzynarodowymi. W styczniu 2023 r. UE, Ukraina oraz partnerzy z G-7 uruchomili - otwórz w nowej zakładce. wielostronną platformę koordynacji darczyńców G-7 dla Ukrainy - otwórz w nowej zakładce.. Platforma odgrywa kluczową rolę w koordynowaniu wsparcia pochodzącego z różnych źródeł i ugruntowanych instrumentów finansowych, które to wsparcie ma zaspokoić najpilniejsze potrzeby Ukrainy w zakresie finansowania, wspomóc jej przyszłą odbudowę oraz ożywić gospodarkę.

Podczas lutowej wizyty kolegium komisarzy w Ukrainie UE zapowiedziała, że w ramach ogólnego pakietu pomocy dla tego kraju przekaże pomoc w wysokości 1 mld euro na działania na rzecz odbudowy. Komisarze i rząd Ukrainy omówili również, w jaki sposób UE mogłaby pomóc w odbudowie ukraińskich miast, tak by zapewnić im zrównoważony i inkluzywny charakter. W marcu uruchomiono inicjatywę Phoenix - otwórz w nowej zakładce. (projekt całościowego ukierunkowania na nową infrastrukturę środowiskową w ukraińskich miastach). Inicjatywa ta umożliwi ukraińskim miastom dostęp do najnowocześniejszych technologii oraz do specjalistycznej wiedzy społeczności nowego europejskiego Bauhausu - otwórz w nowej zakładce.. Połączy również ukraińskie miasta z podobnymi miastami w UE w celu wymiany know-how i dobrych praktyk w zakresie budowania bardziej energooszczędnych i neutralnych dla klimatu miast. Inicjatywa będzie finansowana ze środków misji programu „Horyzont Europa” w zakresie neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast - otwórz w nowej zakładce. oraz środków programu LIFE - otwórz w nowej zakładce., co pozwoli natychmiast zmobilizować co najmniej 7 mln euro.

Wreszcie podczas konferencji poświęconej zielonej odbudowie Ukrainy - otwórz w nowej zakładce., która odbyła się od 28 listopada do 1 grudnia w Wilnie UE potwierdziła swoje stałe wsparcie dla ukraińskich gmin i przedstawiła bieżące wdrażanie i pierwsze wyniki inicjatywy Phoenix. Jednocześnie misja dotycząca gospodarki o obiegu zamkniętym - otwórz w nowej zakładce. umożliwiła spotkanie unijnych przedsiębiorstw i zainteresowanych podmiotów branżowych, dla których punkt ciężkości stanowi gospodarka o obiegu zamkniętym, z ukraińskimi przedsiębiorstwami i nabywcami publicznymi, co wzmocniło biznesowy wymiar ekologicznej odbudowy Ukrainy.

Na konferencji w sprawie odbudowy Ukrainy - otwórz w nowej zakładce., która odbyła się w Londynie w czerwcu, UE przedstawiła nowy instrument o łącznej wartości sięgającej 50 mld euro, w ramach którego udzielane byłyby dotacje i pożyczki mające pomóc Ukrainie w odbudowie i modernizacji w latach 2024–2027.

Konferencja ta pokazała niezachwiane poparcie UE dla Ukrainy w kontekście trwającej rosyjskiej wojny napastniczej i potwierdziła, że w dążeniu do członkostwa w Unii Ukraina może liczyć na jej pomoc.

UE podpisała ponadto umowy na kwotę ponad 800 mln euro w celu uruchomienia inwestycji prywatnych służących ożywieniu i odbudowie ukraińskiej gospodarki.