De EU in 2021

Werk maken van de Europese Green Deal

Ook in 2021 bleef de EU de klimaatverandering bestrijden via ambitieuze EU-beleidsmaatregelen en nauwe samenwerking met internationale partners. In februari stelde de Europese Commissie een nieuwe EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering vast, waarin staat hoe de Europese Unie zich kan aanpassen aan de onvermijdelijke gevolgen van de klimaatverandering en hoe zij tegen 2050 “klimaatveerkrachtig” kan worden. In juni stelden het Europees Parlement en de lidstaten de eerste Europese klimaatwet ooit vast. Voor het eerst werden wettelijk streefcijfers voor de hele economie vastgelegd: de netto-uitstoot van broeikasgassen moet tegen 2030 met ten minste 55 % zijn teruggedrongen in vergelijking met de niveaus van 1990, en tegen 2050 moet klimaatneutraliteit zijn bereikt.

Vervolgens kwam de Commissie in juli en december met een reeks voorstellen om ervoor te zorgen dat de EU haar klimaatambities kan waarmaken door bestaand beleid te herzien en nieuwe maatregelen voor te stellen. In de wetgevingsvoorstellen voor een Europese Green Deal zijn tal van beleidsterreinen opgenomen, zoals klimaat, energie, vervoer en belastingen. In de voorstellen staat hoe de EU haar doelstelling voor 2030 gaat halen; een doelstelling die nu juridisch bindend is. De voorstellen werden gepresenteerd in het kader van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering en vormen de bijdrage van de EU aan de verwezenlijking van de doelstellingen van de Overeenkomst van Parijs.

De EU klimaatdoelstellingen voor 2030 omvatten: het Sociaal Klimaatfonds; emissiehandel voor wegvervoer en gebouwen; het mechanisme voor koolstofgrenscorrectie; het EU-emissiehandelssysteem voor energie, industrie, scheep- en luchtvaart; de verordening inzake landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw; de energiebelastingrichtlijn; de EU-strategie voor de bossen; de richtlijn inzake energie-efficiëntie; de verordening inzake de verdeling van de inspanningen; de richtlijn inzake hernieuwbare energie; de verordening inzake infrastructuur voor alternatieve brandstoffen; C O 2-emissienormen voor auto’s en bestelwagens; het initiatief Fuel EU Zeevaart, en het initiatief Refuel EU Luchtvaart.

De voordelen van klimaatactie zijn duidelijk: het voorkomen of beperken van de klimaatcrisis; een gezondere planeet voor toekomstige generaties; schonere lucht; koelere en groenere steden; gezondere burgers; een lager energieverbruik en lagere energierekeningen; grotere energieonafhankelijkheid; nieuwe technologieën en industriële kansen, en meer ruimte voor de natuur. Tot slot, maar daarom niet minder belangrijk, zal de groene transitie nieuwe soorten banen creëren. Met de juiste beleidsmaatregelen kan de groene transitie tegen 2030 voor zo’n 1 miljoen banen in de EU zorgen, en tegen 2050 kunnen dat er 2 miljoen zijn. De transitie kan ook het mondiale concurrentievermogen van de EU versterken, omdat veel andere landen ook streven naar klimaatoplossingen.

Hoewel de voordelen van het klimaatbeleid van de EU duidelijk opwegen tegen de kosten van deze transitie op middellange tot lange termijn, bestaat het gevaar dat kwetsbare huishoudens, kleine bedrijven en vervoersgebruikers op korte termijn extra onder druk komen te staan. Daarom zijn de beleidsmaatregelen erop gericht de kosten voor het tegengaan van en de aanpassing aan de klimaatverandering eerlijk te delen, zodat er voor iedereen sprake is van een rechtvaardige transitie. Dit is een van de redenen waarom het voorstel van de Commissie voor het nieuwe emissiehandelssysteem voor wegvervoer en gebouwen vergezeld gaat van een Sociaal Klimaatfonds. De mogelijk aanzienlijke sociale gevolgen worden ook behandeld in de voorgestelde aanbeveling over een eerlijke transitie naar klimaatneutraliteit (zie hieronder).

Herziening van het EU-systeem voor emissiehandel

Het emissiehandelssysteem van de EU is de eerste belangrijke koolstofmarkt ter wereld. Het systeem stelt een bovengrens of plafond vast voor de totale hoeveelheid van bepaalde broeikasgassen die de onder het systeem vallende sectoren mogen uitstoten. Het plafond wordt in de loop van de tijd verlaagd, zodat het totale aantal emissies daalt. Bedrijven die onder het systeem vallen, kopen emissierechten op veilingen of krijgen deze gratis toegewezen. Zij kunnen eventueel ook emissierechten met elkaar verhandelen. Elk bedrijf moet elk jaar voldoende emissierechten inleveren om zijn emissies volledig te dekken, anders worden zware boetes opgelegd.

Sinds de invoering van het systeem, in 2005, is de uitstoot van broeikasgassen met ongeveer 43 % verminderd in de betrokken sectoren (elektriciteitsopwekking, energie-intensieve industrie en luchtvaart in de Europese Economische Ruimte). Samen nemen deze sectoren 41 % van de totale emissies van de EU voor hun rekening. In juli 2021 heeft de Commissie, als onderdeel van het wetgevingspakket voor de Europese Green Deal, een nieuw streefcijfer voorgesteld: de emissies van de sectoren van het emissiehandelssysteem moeten eind 2030 met 61 % zijn verminderd ten opzichte van het niveau van 2005. Om dit voor elkaar te krijgen, stelt de Commissie een eenmalige vermindering van de totale emissierechten voor, en een verhoging van het reductiepercentage tot 4,2 % per jaar, in vergelijking met 2,2 % in het huidige systeem.

In de sectoren waarvoor de verdeling van de inspanningen geldt, zoals wegvervoer, huisvesting en landbouw, was de uitstoot van broeikasgassen in 2020 16 % lager dan in 2005. Het streefcijfer voor 2030 is min 40 %. In het bestaande emissiehandelssysteem, dat de energiesector, energie-intensieve industrieën, vluchten binnen de Europese Economische Ruimte en, na 2022, de scheepvaart omvat, bedroeg de verandering ten opzichte van 2005 in 2020 min 43 %. Het streefcijfer voor 2030 is min 61 %. De sectoren wegvervoer en gebouwen vallen onder de verordening inzake de verdeling van de inspanningen, maar de Commissie heeft ook een nieuw emissiehandelssysteem voorgesteld dat specifiek op deze sectoren betrekking heeft. Het plafond van dit nieuwe systeem zal jaarlijks worden verlaagd om tegen 2030 een emissiereductie van 43 % ten opzichte van 2005 te realiseren.

De Commissie heeft ook een mechanisme voor koolstofgrenscorrectie voorgesteld. In overeenstemming met de regels van de Wereldhandelsorganisatie zal dit mechanisme ervoor zorgen dat de ambitieuze klimaatmaatregelen in Europa niet leiden tot “koolstoflekkage”, waarbij bedrijven hun productie verplaatsen naar landen met zwakkere emissieregels. De geleidelijke invoering ervan en de gelijktijdige uitfasering van gratis emissierechten op grond van het huidige emissiehandelssysteem zullen ervoor zorgen dat bepaalde koolstofintensieve producten die in de EU worden ingevoerd (zoals cement, ijzer en staal, aluminium, meststoffen en elektriciteit), evenveel kosten als dezelfde producten die in de EU worden geproduceerd.

De Commissie heeft een voorstel ingediend om de marktstabiliteitsreserve te versterken. Met deze reserve wordt de weerbaarheid van het systeem tegen grote schokken verbeterd, door een aantal emissierechten opzij te zetten die kunnen worden gebruikt om het aanbod van rechten op een veiling te reguleren. In de luchtvaartsector stelde de Commissie voor om de toewijzing van gratis emissierechten aan luchtvaartmaatschappijen die vluchten uitvoeren in de Europese Economische Ruimte, geleidelijk af te schaffen. Er wordt naartoe gewerkt dat de rechten in deze sector uitsluitend worden geveild. De Commissie stelt ook voor de wereldwijde regeling voor koolstofcompensatie en -reductie voor de internationale luchtvaart toe te passen op vluchten van en naar de Europese Economische Ruimte.

Wil de EU haar emissiereductiedoelstelling voor 2030 halen, dan moeten de sectoren die momenteel buiten het emissiehandelssysteem vallen, hun inspanningen op het gebied van decarbonisatie opvoeren. De Commissie stelde in dat kader voor om de emissiehandel uit te breiden tot het zeevervoer en een afzonderlijk emissiehandelssysteem in te voeren voor de sectoren wegvervoer en gebouwen.

In juli stelde de Commissie ook voor om meer geld uit te trekken voor klimaatinnovatie, door de financiering van de moderniserings- en innovatiefondsen aanzienlijk te verhogen. Deze fondsen worden gefinancierd met emissierechten die in het kader van het emissiehandelssysteem zijn geveild. Met het geld uit deze fondsen worden minder kapitaalkrachtige lidstaten ondersteund bij hun transitie naar klimaatneutraliteit, en worden innovatieve koolstofarme technologieën gefinancierd die nodig zijn om de groene transitie te stimuleren.

Een eerlijke transitie naar klimaatneutraliteit

Centraal in de Europese Green Deal staat de plechtige belofte om de transitie naar een klimaatneutrale economie rechtvaardig te laten verlopen, waarbij niemand aan zijn lot wordt overgelaten.

In juli is een nieuw Sociaal Klimaatfonds voorgesteld om de lidstaten te helpen ook kwetsbare burgers, die het meest afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen, mee te nemen in de transitie naar klimaatneutraliteit. De Commissie stelt voor om het fonds uit de EU-begroting te financieren met een bedrag dat in beginsel overeenkomt met 25 % van de verwachte inkomsten uit het nieuwe emissiehandelssysteem voor de sectoren wegvervoer en gebouwen. Zo kan voor de periode 2025-2032 72,2 miljard euro worden vrijgemaakt. Dit geld zal worden gebruikt om lidstaten te helpen kwetsbare huishoudens en kleine bedrijven te ondersteunen, te investeren in energie-efficiëntie en in de renovatie van gebouwen, en bij te dragen tot de financiering van emissievrije en emissiearme mobiliteit. In afwachting van het effect van deze investeringen op een vermindering van kosten en emissies wordt met het fonds ook tijdelijke rechtstreekse inkomenssteun voor kwetsbare huishoudens gefinancierd.

In december heeft de Commissie beleidsrichtsnoeren gepubliceerd om de lidstaten aan te moedigen maatregelen te nemen voor een rechtvaardige en inclusieve transitie naar klimaatneutraliteit. De voorgestelde aanbeveling van de Raad heeft betrekking op de sociale werkgelegenheidsaspecten van de transitie. In de aanbeveling is met name aandacht voor de behoeften van mensen en huishoudens die sterk afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen en die het zwaarst door de groene transitie kunnen worden getroffen. Ook wordt de lidstaten verzocht optimaal gebruik te maken van openbare en particuliere financiering en nauw samen te werken met de sociale partners. Het voorstel omvat maatregelen en richtsnoeren om:

• kwalitatief hoogwaardige werkgelegenheid te ondersteunen en de overgang tussen verschillende banen te vergemakkelijken;
• gelijke toegang tot onderwijs en opleiding van hoge kwaliteit te bevorderen;
• te zorgen voor rechtvaardige belasting- en uitkeringsstelsels en sociale bescherming;
• betaalbare toegang tot essentiële diensten te vergemakkelijken;
• beleidsmaatregelen te coördineren en een totaalaanpak van de economie te hanteren, en
• optimaal gebruik te maken van openbare en particuliere financiering.

Herziening van de wetgeving voor sectoren die niet onder het emissiehandelssysteem vallen

Voor de sectoren die niet onder het emissiehandelssysteem vallen, zijn in de EU-verordening inzake de verdeling van de inspanningen bindende doelstellingen vastgesteld om de jaarlijkse broeikasgasemissies tegen 2030 voor de EU en haar lidstaten te verminderen. De inspanningen om de emissies terug te dringen worden over de lidstaten verdeeld op basis van hun relatieve rijkdom, gemeten in het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking en rekening houdend met kostenefficiëntie.

In juli is de Commissie met het voorstel gekomen om het streefcijfer van de EU op te schroeven en niet de huidige doelstelling van 29 % ten opzichte van de niveaus van 2005, maar een doelstelling van 40 % vermindering ten opzichte van 2005 te realiseren. De voorgestelde nationale streefcijfers voor emissiereducties lopen uiteen van 10 % tot 50 %, ook ten opzichte van de niveaus van 2005.

De voorgestelde streefcijfers zijn: Bulgarije min 10 %; Roemenië min 13,7 %; Kroatië min 16,7 %; Letland min 17 %; Polen min 17,7 %; Hongarije min 18,7 %; Malta min 19 %; Litouwen min 21 %; Griekenland min 22,7 %; Slowakije min 22,7 %; Estland min 24 %; Tsjechië min 26 %; Slovenië min 27 %; Portugal min 28,7 %; Cyprus min 32 %; Spanje min 37,7 %, EU-27 min 40 %; Ierland min 42 %; Italië min 43,7 %; België min 47 %; Frankrijk min 47,5 %; Oostenrijk min 48 %; Nederland min 50 %; Denemarken min 50 %; Duitsland min 50 %; Luxemburg min 50 %; Finland min 50 %; Zweden min 50 %.

Bossen en landbouwgrond beslaan samen meer dan driekwart van de landmassa van de EU. Goed beheerde en veerkrachtige bossen zijn van cruciaal belang om klimaatneutraliteit te bereiken, aangezien ze koolstofdioxide (CO₂) uit de atmosfeer halen. In juli is de Commissie met een voorstel gekomen om de koolstofverwijdering te verhogen tot het equivalent van 310 miljoen ton CO₂ tegen 2030, en om tegen 2035 klimaatneutraliteit te bereiken in de gecombineerde sector landgebruik, bosbouw en landbouw op EU-niveau.

In december keurde de Commissie een mededeling over duurzame koolstofcycli goed. Daarin staat hoe de EU meer koolstof uit de atmosfeer kan verwijderen door haar afhankelijkheid van fossiele koolstof te verminderen, de koolstoflandbouw op te schalen om meer koolstof in de natuur op te slaan, en door industriële oplossingen te bevorderen om koolstof duurzaam en gecontroleerd te verwijderen en te recyclen.

EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering

Hoewel de EU alles in het werk stelt om de klimaatverandering zowel binnenlands als internationaal te beperken, moet zij zich ook voorbereiden op de onvermijdelijke gevolgen ervan. De klimaatverandering maakt nu al slachtoffers; denk aan de dodelijke hittegolven, de verwoestende overstromingen en de aangetaste bossen en kustlijnen die eroderen door de stijgende zeespiegel.

Daarom nam de Commissie in februari een nieuwe EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering aan, waarin staat hoe de EU tegen 2050 klimaatbestendig kan worden. Het doel is om de aanpassing slimmer, sneller en systematischer te maken en de internationale maatregelen op te voeren. De strategie beoogt de focus te verschuiven van het plannen van de maatregelen naar de uitvoering ervan, door oplossingen op grote schaal te ontwikkelen en uit te rollen.

Zo zal Climate-ADAPT, het Europese platform voor kennis over het aanpassingsproces aan klimaatverandering, toegankelijker worden voor iedereen. Het platform beschikt inmiddels over een speciaal waarnemingscentrum voor het opsporen en voorkomen van gezondheidsrisico’s die verband houden met klimaatverandering. Een ander voorbeeld is de start van de “Mission on Adaptation to Climate Change” in het kader van het onderzoeksinitiatief Horizon Europa. Dit vlaggenschipinitiatief biedt de EU-regio’s de meest recente aanpassingstechnologie, op de natuur gebaseerde oplossingen en beste praktijken, zodat ze zich tegen de klimaatverandering kunnen wapenen.

Onze gebouwen duurzamer maken

Na de renovatiegolfstrategie in 2020, waarin de Commissie ernaar streefde het aantal renovaties van gebouwen in de EU te verdubbelen, zijn er verschillende nieuwe initiatieven opgestart. Het doel van de in december voorgestelde herziening van de richtlijn energieprestatie van gebouwen is ervoor te zorgen dat de EU op schema ligt om haar gebouwenbestand koolstofvrij te maken. Het energieverbruik van gebouwen in de EU moet afnemen door de gebouwen grondig te renoveren en ze zo energie-efficiënter te maken. Het voorstel stelt minimumnormen voor energieprestaties vast en schrijft voor dat 15 % van het gebouwenbestand van elke lidstaat tegen 2030 moet worden opgewaardeerd van label G tot ten minste F. In het kader van deze herziening heeft de Commissie ook voorgesteld dat alle nieuwe gebouwen vanaf 2030 emissievrij moeten zijn, en voor nieuwe openbare gebouwen geldt dit vanaf 2027.

Het voorstel van de Commissie voor een nieuwe energie-efficiëntierichtlijn bevat een nog ambitieuzere doelstelling voor energiebesparing tegen 2030 in de hele economie, onder meer door de renovatie van openbare gebouwen. Het voorstel voor een richtlijn hernieuwbare energie bevat ook een nieuwe benchmark voor het gebruik van 49 % hernieuwbare energie in gebouwen tegen 2030. Ook geldt de eis voor een jaarlijkse verhoging van de hoeveelheid hernieuwbare energie die wordt gebruikt voor verwarming en koeling. Het voorgestelde nieuwe emissiehandelssysteem voor gebouwen omvat ook brandstoffen voor verwarming. Het Sociaal Klimaatfonds dat door dit nieuwe systeem wordt gefinancierd, zal kwetsbare huishoudens en kleine bedrijven bij renovaties financieel ondersteunen.

Tot slot: aangezien renovatie als een springplank naar economisch herstel fungeert, focust de EU-faciliteit voor herstel en veerkracht met name op de bouwsector, en hebben veel lidstaten investeringen voor renovatie en energie-efficiëntie in hun nationale herstelplannen opgenomen.

Nieuw Europees Bauhaus

Het Nieuw Europees Bauhaus, dat in 2020 van start is gegaan, wil de transformatie van onze samenleving en van economische sectoren op het gebied van de bouw en lifestyle versnellen en burgers toegang bieden tot circulaire, betaalbare en minder koolstofintensieve goederen en diensten. Zodoende zet het de Europese Green Deal om in tastbare veranderingen, die zorgen voor een verbetering van het dagelijks leven als het gaat om gebouwen en openbare ruimten, maar ook op het gebied van mode en meubels. Het Nieuw Europees Bauhaus voegt een culturele dimensie toe aan de Green Deal en nodigt groepen zoals architecten, ontwerpers en kunstenaars uit om hun bijdrage aan de transformatie te leveren.

Het in september 2021 gepubliceerde concept van het Nieuw Europees Bauhaus-initiatief van de Commissie is mede geïnspireerd op grassrootsprojecten vanuit heel Europa en daarbuiten. De gezamenlijke ontwerpfase van het project, die liep van januari tot juli, leverde meer dan 2 000 bijdragen op. EU-programma’s, zoals Horizon Europa, LIFE, het programma voor de eengemaakte markt en Digitaal Europa, stellen in de periode 2021-2022 ongeveer 85 miljoen euro beschikbaar voor Nieuw Europees Bauhaus-projecten. Daarnaast zal het initiatief worden geïntegreerd in een groot aantal andere EU-programma’s, zoals Erasmus+ en het Europees Solidariteitskorps. De Commissie zal ook een Nieuw Europees Bauhaus-lab oprichten om in gemeenschap prototypen van nieuwe instrumenten, oplossingen en beleidsaanbevelingen te bedenken, te produceren en te testen.

Van een “drijvende” wilde tuin in het centrum van Barcelona tot een “afvalvrije” woning in Slovenië; de winnaars van de eerste Nieuw Europees Bauhaus-prijzen hebben laten zien dat duurzaamheid ook mooi en inclusief kan zijn. De 20 winnaars werden in september bekendgemaakt.

Energie voor een klimaatneutrale economie

Voortbordurend op verschillende in 2020 geschetste strategieën, onder meer op het gebied van de integratie van energiesystemen, hernieuwbare offshore-energie, waterstof en methaanemissies, zette de Commissie in 2021 een aantal stappen om deze ideeën om te zetten in EU-wetgeving. De Commissie kwam in juli en december met voorstellen om de regels op het gebied van energiebeleid in de EU te herschrijven en de overgang naar schone energie te versnellen.

De Commissie stelde voor dat hernieuwbare energie tegen 2030 een aandeel van 40 % in de energiemix van de EU moet hebben. Dit is een verdubbeling ten opzichte van 2020 en een aanzienlijke stijging ten opzichte van de vorige doelstelling van 32 %. De cijfers van Eurostat bevestigen dat de EU haar doelstellingen voor 2020 ruimschoots heeft gehaald.

Het voorstel van juli om de richtlijn hernieuwbare energie te herzien bevat maatregelen die zijn gericht op gebieden (zoals vervoer en gebouwen) waar de vooruitgang trager is dan verwacht. Zo is het voorstel tot herziening van de energie-efficiëntierichtlijn gericht op een collectieve vermindering van het energieverbruik met nog eens 9 % ten opzichte van wat de lidstaten al in hun nationale energie- en klimaatplannen voor 2021-2030 hebben toegezegd, en is het de bedoeling de jaarlijkse energie-efficiëntieverplichting bijna te verdubbelen.

In december volgden nog meer onderdelen van het pakket aan maatregelen voor de uitvoering van de Europese Green Deal, zoals voorstellen om de gassector koolstofvrij te maken en een waterstofmarkt tot stand te brengen. Met deze voorstellen voor de EU-gasmarkt wordt de overgang van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare en koolstofarme gassen gemakkelijker. De voorstellen leggen ook de nadruk op het creëren van een functionerende markt voor waterstof op de middellange termijn, en op het bevorderen van andere technologieën voor schone gassen.

De EU was de drijvende kracht achter de mondiale methaanbelofte, die de EU en 110 landen tijdens de COP26-conferentie over klimaatverandering in Glasgow deden. Ook droeg de EU bij tot de oprichting van een internationaal waarnemingscentrum voor methaanemissies om emissies te meten en de vooruitgang te monitoren. In december werd het allereerste wetgevingsvoorstel ingediend om methaanemissies in de EU aan te pakken.

Het nieuwe energielabel: wat is er veranderd? Het nieuwe label bevat een QR-code die toegang geeft tot meer informatie over het model. Bovendien zijn de energie-efficiëntieklassen aangepast. Zo zou een koelkast die volgens het nieuwe label tot klasse C behoort, op het oude label zijn ingedeeld in klasse A+++. Ook is de methode voor het berekenen van het jaarlijkse energieverbruik verfijnd. Zo verbruikt dezelfde koelkast volgens het nieuwe label 66 kilowattuur per jaar, terwijl dat op het oude label nog 62 kilowattuur was. Ten slotte wordt het volume van de koelkast vermeld in liters en wordt het geluidsniveau weergegeven in decibel en nu ook op een schaal van vier klassen.

2021 was ook het jaar waarin de EU-energielabels voor bepaalde huishoudelijke producten (variërend van wasmachines tot lampen) opnieuw werden ingeschaald. De energielabels stimuleren innovatie op het gebied van energie-efficiëntie, omdat fabrikanten tot de beste klasse willen behoren die op de markt beschikbaar is, en consumenten worden door deze labels beïnvloed wanneer zij producten kopen.

Het Europese Green Deal-pakket in juli omvatte ook een voorstel tot herziening van de energiebelastingrichtlijn van de EU. Dit voorstel moet ervoor zorgen dat de belasting van energieproducten beter aansluit bij de effecten die deze producten hebben op het milieu, en het ondersteunt de klimaatdoelstellingen van de EU. Met de herziening van het voorstel worden de huidige nadelen voor producten en technologieën voor schone energie weggenomen en worden meer vervuilende brandstoffen zwaarder belast. Mede hierdoor worden voor energieproducten de juiste prijssignalen afgegeven, zodat de groene innovatie en investeringen in duurzame, schone energie worden versterkt.

Als onmiddellijke reactie op het wereldwijde fenomeen van uitzonderlijk hoge energieprijzen stelde de Commissie in oktober een mededeling voor. Deze mededeling bevat een “toolbox” met maatregelen die de lidstaten en de EU op korte, middellange en lange termijn kunnen nemen om de situatie voor huishoudens en bedrijven te verlichten. Sinds januari 2022 hebben de meeste lidstaten de maatregelen uit de toolbox ingevoerd om de gevolgen van de prijsstijging te verzachten. Na deze mededeling kwam de Commissie in december met wetgevingsvoorstellen om het gebruik van de opslag van energie te verbeteren. Vervolgens stelde ze een faciliterend kader voor de gezamenlijke inkoop van gasreserves en -voorraden voor, om de solidariteit tussen lidstaten te versterken.

Duurzame en slimme mobiliteit

Als onderdeel van het wetgevingspakket van juli om de Europese Green Deal uit te voeren, stelde de Commissie nieuwe regels voor om het gebruik van schone brandstoffen in de lucht- en zeevaart (ReFuelEU Luchtvaart en FuelEU Zeevaart) te stimuleren en te verruimen. Door de verplichte technologische aanpassing en de ontwikkeling van alternatieve brandstoffen worden de emissies uit deze twee sectoren teruggebracht en worden innovatie en economische activiteiten gestimuleerd.

Om de doelstellingen te halen voor het koolstofarm maken van het vervoer, moet de industriële basis van de EU op zeer korte termijn nieuwe mogelijkheden voor de winning, de productie en opslag, en de distributienetwerken ontwikkelen. Ter aanvulling op de in 2021 ingediende wetgevingsvoorstellen lanceerde de Commissie ook de alliantie voor de waardeketen van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen. Deze alliantie moet een boost geven aan het aanbod en de betaalbaarheid van hernieuwbare en koolstofarme gasvormige en vloeibare brandstoffen in het vervoer, en met name het vervoer in de lucht- en zeevaartsector.

Het Europees Jaar van de Spoorwegen in 2021 heeft duidelijk gemaakt hoe belangrijk de spoorwegen voor onze samenleving zijn, omdat ze mensen en bedrijven in de hele EU op een van de meest duurzame en veilige manieren met elkaar verbinden. Het Jaar van de Spoorwegen heeft ook laten zien hoe moeilijk het is om meer mensen met de trein te laten reizen, meer bedrijven hun goederen per spoor te laten vervoeren en meer mensen in de spoorwegsector te laten werken.

Een hoogtepunt van het jaar was de reis van de “Connecting Europe Express” over het hele continent om de aantrekkingskracht en het potentieel van de Europese spoorwegsector onder de aandacht te brengen. Dankzij deze reis werd duidelijk dat er nog meer moet worden gedaan om de trein tot zijn recht te laten komen in de groene transitie. De Commissie kwam in december met een actieplan om internationale langeafstandstreinen te stimuleren, en ze werkt aan nieuwe regels voor corridors voor goederenvervoer per spoor (zie ook “vragen en antwoorden: strategie voor duurzame en slimme mobiliteit”). Dit zal het internationale goederenvervoer per spoor concurrerender maken door het beheer van de spoorweginfrastructuurcapaciteit te verbeteren en het gebruik van de bestaande spoorweginfrastructuur te maximaliseren, ter aanvulling op de voortdurende inspanningen van de spoorwegsector om de snelheid, stiptheid en betrouwbaarheid van het goederenvervoer per spoor te verbeteren.

In december presenteerde de Commissie voorstellen voor herziene richtsnoeren voor het trans-Europees vervoersnetwerk, een herziene richtlijn over intelligente vervoerssystemen en een nieuw EU-kader voor stedelijke mobiliteit.

Het trans-Europees vervoersnetwerk is een netwerk van spoorwegen, binnenwateren, kustvaartroutes en wegen in de hele EU. Het verbindt grote steden, havens, luchthavens en terminals. Door efficiënt vervoer van goederen en passagiers te verzekeren, is het van cruciaal belang voor de interne markt. Dankzij de voorgestelde maatregelen wordt het netwerk groener, efficiënter en veerkrachtiger.

Slimme mobiliteit maakt het vervoer veiliger en duurzamer. Bij de herziening van de richtlijn intelligente vervoerssystemen wordt gekeken naar nieuwe opties voor mobiliteit op de weg en naar mobiliteitsapps en geconnecteerde en geautomatiseerde mobiliteit. De herziening zal de snellere invoering van nieuwe, intelligente diensten stimuleren, door voor te stellen om bepaalde cruciale weg-, reis- en verkeersgegevens (zoals snelheidsbeperkingen, verkeerscirculatieplannen of wegwerkzaamheden) digitaal beschikbaar te stellen.

Het voorstel voor een nieuw kader voor stedelijke mobiliteit pakt een aantal van de mobiliteitsproblemen aan die het gevolg zijn van de intensieve activiteit in steden (zoals opstoppingen, emissies en lawaai), ten behoeve van de gebruikers van vervoermiddelen en alle mensen die in een stedelijke omgeving wonen.

Schonere en veiligere voertuigen

Personenauto’s en bestelwagens zijn samen verantwoordelijk voor ongeveer 15 % van de totale CO₂-uitstoot in de EU. Daarom is samenwerking tussen deze sectoren essentieel om de emissiereductiedoelstellingen van de EU te halen. Er zijn ambitieuzere CO₂-emissienormen nodig voor nieuwe auto’s en bestelwagens, zodat het aantal emissievrije en emissiearme voertuigen op de Europese wegen stijgt. Als onderdeel van het pakket voor de Europese Green Deal is de Commissie in juli met het voorstel gekomen om ambitieuzere CO₂-emissiedoelstellingen in te voeren voor nieuwe auto’s en bestelwagens. Vanaf 2030 gelden de volgende doelstellingen:

• de emissies van auto’s moeten 55 % minder zijn tegen 2030;
• de emissies van bestelwagens moeten 50 % minder zijn tegen 2030, en
• de emissies van nieuwe auto’s moeten tegen 2035 tot nul zijn teruggebracht.

Om bij te dragen aan de vergroening van Europese vervoermiddelen, heeft de Commissie een verordening voorgesteld inzake de infrastructuur voor alternatieve brandstoffen. Deze verordening moet garanderen dat elke lidstaat voldoende openbare laad- en tankmogelijkheden heeft om tegemoet te komen aan het groeiende wagenpark van emissievrije auto’s en vrachtwagens. De verordening zou ook zorgen voor een EU-brede dekking van de laadinfrastructuur op vaste tussenafstanden langs belangrijke vervoerscorridors, zodat bestuurders hun elektrische voertuigen of voertuigen op waterstof in de hele EU gemakkelijk kunnen laden of tanken. Op basis van de voorgestelde regels zullen vliegtuigen en schepen in grote havens en luchthavens toegang hebben tot elektriciteitsvoorzieningen.

Wereldwijd optreden

De grootste temperatuurstijgingen (van meer dan 3 graden) zijn geregistreerd in Noord-Amerika, Oost-Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika, en de Antarctische gebieden die het dichtst bij Zuid-Amerika liggen.

Van 1 tot 13 november werd in Glasgow de COP26-klimaatconferentie gehouden. De EU had aan het begin van de conferentie de volgende drie doelstellingen geformuleerd:

• de toezeggingen gedaan te krijgen om nog dit decennium de emissies terug te brengen en de opwarming van de aarde tot 1,5 °C te beperken;
• de doelstelling te realiseren om jaarlijks 100 miljard dollar aan ontwikkelingslanden en kwetsbare landen te verstrekken voor de bescherming van het klimaat;
• een akkoord over het regelwerk om de Overeenkomst van Parijs uit te voeren.

Op alle drie de punten is vooruitgang geboekt.

In het kader van de Overeenkomst van Parijs hebben 195 landen zich ten doel gesteld de gemiddelde wereldwijde temperatuurstijging ruim onder 2 °C en zo dicht mogelijk bij 1,5 °C te houden. Vóór de COP26 was de planeet op een gevaarlijke manier op weg om de aarde met 2,7 °C op te warmen. Op basis van nieuwe aankondigingen op de conferentie, ramen deskundigen dat de opwarming van de aarde nu waarschijnlijk tussen 1,8 °C en 2,4 °C zal liggen. In de conclusies van de conferentie zijn de partijen overeengekomen om hun toezeggingen eind 2022 eventueel te herzien om de opwarming van de aarde tegen het einde van de eeuw te beperken tot 1,5 °C en zo het hoge ambitieniveau van de Overeenkomst van Parijs te behouden.

Om deze beloften na te komen, spraken de COP26-deelnemers ook voor het eerst af de inspanningen op te voeren om de onverminderde opwekking van energie uit steenkool en inefficiënte subsidies voor fossiele brandstoffen uit te faseren. Ze erkenden ook dat er steun moet zijn voor een rechtvaardige transitie.

Tijdens de COP26 hebben de deelnemers ook de technische onderhandelingen afgerond over het regelwerk van de Overeenkomst van Parijs. Daarin zijn de eisen vastgelegd waaraan alle partijen moeten voldoen om hun emissiereductiedoelstellingen te halen. In het regelwerk is ook uiteengezet hoe de internationale koolstofmarkten moeten functioneren om de wereldwijde samenwerking op het gebied van emissiereducties te ondersteunen.

Op het gebied van klimaatfinanciering kwamen de ontwikkelde landen overeen het collectieve aandeel van de steun om andere landen te helpen zich aan de gevolgen van de klimaatverandering aan te passen, binnen de doelstelling van 100 miljard doller per jaar voor het tijdsbestek 2021-2025 te verdubbelen, en het doel om de landen 100 miljard dollar per jaar te verstrekken, zo snel mogelijk te halen. De partijen hebben zich er ook toe verbonden om overeenstemming te bereiken over de langetermijnfinanciering voor het klimaat na 2025. Tijdens de conferentie is ook besloten een dialoog tot stand te brengen tussen partijen, belanghebbenden en relevante organisaties, om maatregelen ter voorkoming, minimalisering en afhandeling van schade door de klimaatverandering te ondersteunen.

De EU was ook betrokken bij de onderstaande bekendmakingen op de COP26.

• De mondiale methaanbelofte, op initiatief van de EU en de Verenigde Staten. Meer dan 100 landen, die 70 % van de wereldeconomie uitmaken en voor bijna de helft van de antropogene methaanemissies zorgen, hebben zich nu verbonden tot een collectieve doelstelling om de wereldwijde methaanemissies tegen 2030 met ten minste 30 % te verminderen ten opzichte van het niveau van 2020.
• De EU zal in een tijdsbestek van 5 jaar 1 miljard euro uittrekken in het kader van de mondiale toezegging voor de financiering van bossen. De EU zal partnerlanden helpen om bossen wereldwijd te beschermen, te herstellen en duurzaam te beheren. Meer dan 100 wereldleiders, uit landen waar in totaal 85 % van al het bos ter wereld staat, beloofden uiterlijk in 2030 een einde te maken aan de ontbossing en deze terug te draaien.
• De EU is samen met Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten een partnerschap voor een rechtvaardige energietransitie met Zuid-Afrika aangegaan, om de economie van Zuid-Afrika, met als zwaartepunt het elektriciteitssysteem, sneller koolstofvrij te maken. Met een initiële vastlegging van 8,5 miljard dollar (ongeveer 7,4 miljard euro) voor de eerste financieringsfase zal het partnerschap Zuid-Afrika helpen de ambitieuze emissiedoelstellingen te verwezenlijken die het land in zijn geactualiseerde nationaal vastgestelde bijdrage heeft opgenomen.
• De EU kondigde een schenking van 100 miljoen euro aan voor het Aanpassingsfonds van de VN en levert daarmee de grootste bijdrage aan het recordbedrag van 351,6 miljoen dollar.
• In het kader van een door de Commissie, de Europese Investeringsbank en Breakthrough Energy Catalyst gesloten partnerschap (“het EU-Catalyst-partnerschap”) werden tussen 2022 en 2026 tot 820 miljoen euro (1 miljard dollar) gemobiliseerd om de uitrol van innovatieve technologieën te versnellen. Deze technologieën moeten bijdragen aan de ambities van de Europese Green Deal en de klimaatdoelstellingen van de EU voor 2030. Met elke euro uit publieke middelen wordt naar verwachting 3 euro aan particuliere middelen gemobiliseerd. Er wordt geïnvesteerd in veelbelovende projecten in de EU, in vier sectoren: schone waterstof, duurzame vliegtuigbrandstoffen, directe luchtafvang en langdurige energieopslag.

Er moet nog veel gebeuren om de opwarming van de aarde tot 1,5 °C te beperken. De EU zal proberen de beloften van de Glasgow-conferentie zo snel mogelijk na te komen, en ze zal met haar internationale partners blijven samenwerken om de Overeenkomst van Parijs na te leven.

VN-conferentie over biodiversiteit

Tijdens haar virtuele deelname op 26 januari 2021 aan de Davos-agenda (een online-evenement met leiders uit het bedrijfsleven, de overheid, internationale organisaties, het maatschappelijk middenveld en de academische wereld) zei voorzitter Von der Leyen dat de VN-top over diversiteit in Kungming moest worden “wat de COP21 was voor het klimaat. We hebben namelijk een biodiversiteitsovereenkomst nodig analoog aan de Overeenkomst van Parijs.” Op de 15e vergadering van de Conferentie van de Partijen bij het Verdrag inzake biologische diversiteit (COP15) in Kunming, China, nam de EU het voortouw en werkte ze samen met gelijkgestemde partners om tot overeenstemming te komen over een ambitieus mondiaal biodiversiteitskader voor de periode na 2020, om het verlies van planten, dieren en ecosystemen op aarde een halt toe te roepen en te keren. Het eerste deel van deze top vond plaats in oktober 2021 en liet over het algemeen een sterke betrokkenheid vanuit de hele wereld zien. Dit toont dat er een groeiende bewustwording is van de noodzaak om ecologische crises dringend aan te pakken. De Verklaring van Kunming moet nu worden vertaald in een concrete overeenkomst, die naar verwachting in het voorjaar van 2022, tijdens de tweede fase van de conferentie, zal worden aangenomen.

De groene alliantie EU-Japan

In juni kondigden de EU en Japan hun voornemen aan om een groene alliantie aan te gaan, om de transitie van hun economieën naar klimaatneutrale, circulaire en hulpbronnenefficiënte economieën te versnellen. Zowel Japan als de EU streeft ernaar tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Dit is de eerste groene alliantie voor de EU, en de intensievere samenwerking met Japan zal de EU helpen een wereldwijde coalitie voor broeikasgasneutraliteit tot stand te brengen.

Duurzame productie en consumptie

Het nieuwe actieplan voor de circulaire economie, dat in 2020 is aangenomen, is een belangrijke pijler van de Europese Green Deal. Om de manier te veranderen waarop we produceren en consumeren, komt in het actieplan de hele levenscyclus van producten aan bod: van ontwerp en fabricage tot verbruik, reparatie, hergebruik, recycling en het terugvoeren van hulpbronnen naar de economie.

De Commissie heeft maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat de EU haar afvalproblemen niet naar landen buiten de EU exporteert. Het voorstel van november voor een grondige herziening van de EU-regels inzake afvaltransporten zal de circulaire economie binnen en buiten de EU op verschillende manieren ten goede komen.

• Allereerst verbetert het voorstel de werking van de interne markt van de EU voor afval dat is bestemd voor recycling en hergebruik, om de markt voor secundaire materialen en de circulaire economie te stimuleren (transporten binnen de EU).
• Ten tweede vermindert het de uitvoer van afval en wordt ervoor gezorgd dat afval alleen naar landen buiten de EU wordt overgebracht als het in de landen van bestemming op milieuhygiënisch verantwoorde wijze wordt beheerd.
• Ten derde pakt het voorstel illegale transporten aan door het systeem van handhaving en sancties te verbeteren en de transparantie in de toeleveringsketen van afvalstoffen te vergroten.

De Commissie heeft grenswaarden voorgesteld voor de aanwezigheid van persistente organische verontreinigende stoffen in afval om de emissies ervan te elimineren of tot een minimum te beperken. Hierdoor worden schone materiaalcycli gewaarborgd, en het zorgt voor vertrouwen in de markten voor secundaire grondstoffen waarin deze producten worden gebruikt. Het zorgt ook voor het hoogste niveau van bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu.

Duurzame voedselsystemen

In juli lanceerde de Commissie met 65 belanghebbenden uit de sector de EU-gedragscode voor verantwoordelijke levensmiddelenbedrijven en marketingpraktijken. Dit is een van de uitkomsten van de “van boer tot bord”-strategie van de Commissie. Deze code heeft twee doelstellingen: EU-verenigingen en hun leden inspireren om specifieke doelstellingen, streefcijfers en acties na te streven, die allemaal gericht zijn op de overgang naar duurzaamheid, en koplopers ambitieuze verbintenissen aan te laten gaan op uiteenlopende gebieden, van dierenwelzijn tot het verminderen van het suiker- en zoutgehalte en het terugdringen van broeikasgasemissies.

De EU leverde een belangrijke bijdrage aan de eerste VN-top over voedselsystemen, in september, georganiseerd door António Guterres, de secretaris-generaal van de VN. De resultaten omvatten een actieverklaring, transformatietrajecten voor voedselsystemen en meer dan 30 samenwerkingsverbanden om maatregelen te nemen. De Commissie levert haar bijdrage aan deze trajecten en is actief in verschillende samenwerkingsverbanden. Om de vorderingen te evalueren, wordt elke twee jaar op mondiaal niveau vergaderd.

Landbouw, visserij en plattelandsgebieden

Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) voor de periode 2023-2027 is op 2 december 2021 goedgekeurd. De secundaire wetgeving, waarin de uitvoering van het nieuwe GLB nauwkeurig is beschreven, zal begin 2022 worden goedgekeurd. Het nieuwe GLB is groener, eerlijker en flexibeler, en het zwaartepunt ervan ligt op innovatie en op het garanderen van voedsel voor EU-burgers. Het GLB zal cruciaal zijn om de doelstellingen van de Europese Green Deal en de bijbehorende “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitstrategie te verwezenlijken. Eind 2021 hadden de meeste lidstaten hun strategische plannen ingediend om het nieuwe GLB op nationaal niveau uit te voeren. De Commissie zal de plannen beoordelen en rekening houden met de manier waarop de plannen bijdragen aan het realiseren van de doelstellingen voor 2030 die in de twee strategieën zijn neergelegd. Als de Commissie haar goedkeuring heeft gegeven, gaan de plannen vanaf 2023 in.

De oppervlakte van de EU bestaat voor 83 % uit plattelandsgebieden en daar woont 30 % van de bevolking. De langetermijnvisie voor plattelandsgebieden in de EU, die in juni te berde is gebracht, onderzoekt de sociaaleconomische uitdagingen om tegen 2040 sterkere, verbonden, veerkrachtige en welvarende plattelandsgebieden te realiseren. Dergelijke gebieden zijn essentieel voor de duurzaamheidsdoelstellingen van de EU; ze zorgen voor voedselzekerheid en duurzame grondstoffen, verbeteren de waterkwaliteit en de biodiversiteit, en fungeren als koolstofputten. De visie is erop gericht plattelandsgebieden nieuw leven in te blazen en de ontwikkeling ervan te heroverwegen, in overeenstemming met de doelstellingen van de Europese Green Deal, het sectorale EU-beleid, het herstelpakket NextGenerationEU, de Territoriale Agenda 2030 en de duurzameontwikkelingsdoelstellingen van de VN, en tegelijkertijd negatieve demografische trends tegen te gaan.

In samenwerking met lokale, regionale en nationale autoriteiten biedt de visie onder meer steun aan slimme specialisatie, milieubescherming, een beter concurrentievermogen van kleine en middelgrote bedrijven, digitalisering en sociale inclusie.

In december kwam de Commissie met een mededeling over duurzame koolstofcycli, waarin is uiteengezet op welke manier meer koolstof uit de atmosfeer kan worden verwijderd. Om onze CO₂-emissies te compenseren, zal de EU haar afhankelijkheid van fossiele koolstof drastisch moeten verminderen, de koolstoflandbouw moeten opschalen om meer koolstof in de natuur op te slaan, en industriële oplossingen moeten bevorderen om CO₂ duurzaam en verifieerbaar te verwijderen en te recyclen. De mededeling bevat korte- tot middellangetermijninitiatieven voor de koolstoflandbouw, om landbeheerders beter te belonen voor de vastlegging van koolstof en de bescherming van de biodiversiteit. Eind 2022 komt de Commissie met een EU-regelgevingskader voor de certificering van koolstofverwijderingen.

8,5 % van de totale landbouwgrond in de EU wordt gebruikt voor biologische landbouw. Met de Europese Green Deal wil de EU dit aandeel tegen 2030 op 25 % brengen. De percentages voor de afzonderlijke lidstaten zijn: België 6,9 %, Bulgarije 2,3 %, Tsjechië 15,2 %, Denemarken 10,9 %, Duitsland 7,7 %, Estland 22,3 %, Ierland 1,6 %, Griekenland 10,3 %, Spanje 9,7 %, Frankrijk 7,7 %, Kroatië 6,9 %, Italië 15,2 %, Cyprus 5,0 %, Letland 14,8 %, Litouwen 8,1 %, Luxemburg 4,4 %, Hongarije 5,6 %, Malta 0,5 %, Nederland 3,7 %, Oostenrijk 25,3 %, Polen 3,5 %, Portugal 8,2 %, Roemenië 2,9 %, Slovenië 10,3 %, Slowakije 10,3 %, Finland 13,5 %, Zweden 20,4 %.

In maart keurde de Commissie een actieplan voor de ontwikkeling van biologische productie in de EU goed. Het doel van het actieplan is om bij te dragen aan de doelstelling van de Europese Green Deal om uiterlijk in 2030 25 % van de landbouwgrond te gebruiken voor biologische landbouw, en de biologische aquacultuur sterker uit te bouwen. Het plan is om dit te realiseren door de vraag van de consument te stimuleren, de productie en het aanbod van biologische producten uit te breiden en de sector duurzamer te maken.

In het kader van het nieuwe GLB en de nationale actieplannen wordt de lidstaten verzocht doelstellingen vast te stellen en maatregelen voor biologische productie te ondersteunen. De Commissie moedigt de lidstaten ook aan om de verhoging van de biologische aquacultuurproductie op te nemen in hun nationale strategische plannen voor aquacultuur, die momenteel door de lidstaten worden geëvalueerd. Om steun te geven aan verdere duurzame uitbreiding van de biologische productie, worden innovatie, onderzoek en de uitwisseling van beste praktijken in de EU aanzienlijk gestimuleerd. De biologische aquacultuur krijgt ook ondersteuning in het kader van het Europees Fonds voor maritieme zaken, visserij en aquacultuur voor de periode 2021-2027.

De COVID-19-crisis heeft de veerkracht van de agrovoedingssector van de EU aangetoond. Dankzij EU-maatregelen bleven de voedselvoorzieningsketens functioneren, zodat de gezondheidscrisis niet nog eens verergerd werd door voedseltekorten. De toenemende gevolgen van klimaatverandering en de aantasting van het milieu voor de voedselproductie indachtig (samen met volksgezondheidsrisico’s, cyberdreigingen of geopolitieke verschuivingen die de werking van de voedselvoorzieningsketen bedreigen) keurde de Commissie in november een noodplan goed om de voedselvoorziening en voedselzekerheid in tijden van crisis te waarborgen, zoals beoogd in de “van boer tot bord”-strategie. Dit plan is gebaseerd op samenwerking tussen alle actoren in de voedselketen om de paraatheid in tijden van crisis te waarborgen.

Europees Fonds voor maritieme zaken, visserij en aquacultuur

Het Europees Fonds voor maritieme zaken, visserij en aquacultuur, dat in 2021 is opgericht, ondersteunt de uitvoering van het gemeenschappelijk visserijbeleid, het maritiem beleid en de agenda voor internationale oceaangovernance. Het fonds bevordert het duurzame gebruik en beheer van mariene hulpbronnen en de ontwikkeling van een veerkrachtige blauwe economie. Als wereldspeler in de oceanen en een belangrijke producent van visserijproducten streeft de EU ernaar de oceanen en hun rijkdommen te beschermen en duurzaam te gebruiken. Dit doet ze door de beschikbaarheid van voedselvoorraden, het concurrentievermogen van de maritieme economie en de bestaansmiddelen van kustgemeenschappen te waarborgen. Het fonds draagt ook bij tot de verwezenlijking van duurzameontwikkelingsdoelstelling nr. 14 van de VN (“Behoud en maak duurzaam gebruik van oceanen, zeeën en maritieme hulpbronnen”) en het realiseren van de doelstellingen van de Europese Green Deal.

De steun uit het fonds is met name gericht op innovatieve projecten die de overgang naar een duurzame en koolstofarme visserij vergemakkelijken, de mariene biodiversiteit beschermen, leiden tot de levering van kwaliteitsvolle en gezonde vis en schaal- en schelpdieren, de economische en sociale vitaliteit van kustgemeenschappen bevorderen, de vaardigheden en arbeidsomstandigheden in de visserij en de aquacultuur verbeteren, en inzetten op internationale samenwerking op het gebied van gezonde, veilige en duurzaam beheerde oceanen. De totale begroting voor de periode 2021-2027 bedraagt 6,1 miljard euro.

De blauwe economie

De blauwe economie van de EU omvat alle bedrijfstakken en sectoren die verband houden met oceanen, zeeën en kusten, en is van fundamenteel belang voor de Europese Green Deal en het herstelplan voor Europa. De nieuwe aanpak van de EU voor een duurzame blauwe economie is een onmisbare factor voor de verwezenlijking van de milieu- en klimaatdoelstellingen van de EU. Dit gebeurt door hernieuwbare offshore-energie, het koolstofvrij maken van het zeevervoer en de vergroening van havens te bevorderen, door richtsnoeren voor duurzame aquacultuur in te voeren en normen te vernieuwen voor het ontwerp van vistuig, voor scheepsrecycling en voor de ontmanteling van offshoreplatforms.

Tegen 2030 zal 30 % van de zeeën van de EU beschermd zijn. Momenteel zijn offshore-energiecentrales in staat om 12 gigawatt hernieuwbare energie te produceren. Het doel voor 2050 is om deze capaciteit op te voeren tot 300 gigawatt.

Bovendien zal de ontwikkeling van nieuwe groene infrastructuur in kustgebieden bijdragen tot het behoud van biodiversiteit en landschappen, en tegelijkertijd het toerisme en de kusteconomie ten goede komen. De nieuwe aanpak zorgt voor samenhang tussen de verschillende sectoren van de blauwe economie, vergemakkelijkt de co-existentie van deze sectoren en gaat op zoek naar synergieën in de maritieme ruimte. Verder wordt de noodzaak van investeringen in onderzoek, vaardigheden en innovatie benadrukt.

Internationale samenwerking

De Europese Unie heeft de ambitie en de knowhow om het voortouw te nemen bij de overgang naar een circulaire economie. Samen met het Milieuprogramma van de VN en de Organisatie voor industriële ontwikkeling van de VN is op 21 februari de wereldwijde alliantie voor circulaire economie en hulpbronnenefficiëntie opgericht. Het doel van de alliantie is om ondersteuning te bieden aan een wereldwijde, rechtvaardige transitie naar een klimaatneutrale, hulpbronnenefficiënte en circulaire economie, om hulpbronnen eerlijker te gebruiken en duurzame consumptie en productie te verwezenlijken. De alliantie is gebaseerd op internationale inspanningen en de EU heeft een voortrekkersrol in de groene transitie.

Methoden voor de ecologische voetafdruk

Het verbeteren van de milieuprestaties van producten en organisaties is een essentieel onderdeel van de transitie naar een circulaire economie, en is noodzakelijk om andere doelstellingen van de Europese Green Deal te verwezenlijken. In december heeft de Commissie een aanbeveling goedgekeurd over het gebruik van gemeenschappelijke methoden voor de ecologische voetafdruk om de milieuprestaties van producten en organisaties te meten en bekend te maken. Deze aanbeveling zal een hulpmiddel zijn voor veel mensen en organisaties die betrokken zijn bij de besluitvorming op milieugebied.

Milieu en biodiversiteit beschermen

De nulverontreinigingsvisie voor 2050

De verontreiniging van lucht, water en bodem wordt teruggebracht tot niveaus die niet langer schadelijk zijn voor de gezondheid en de natuurlijke ecosystemen, waardoor een gifvrij milieu ontstaat.

Waarom hebben we een actieplan nulverontreiniging nodig?

• In de EU is milieuverontreiniging elk jaar de oorzaak van 1 op de 8 sterfgevallen.
• Verontreiniging kan kanker, coronaire hartziekten, chronische obstructieve longziekte, geestelijke en neurologische aandoeningen, diabetes en meer veroorzaken.
• De kwetsbaarste groepen worden het hardst getroffen, waardoor nog meer ongelijkheden ontstaan.
• Verontreiniging is een van de vijf belangrijkste oorzaken van het verlies aan biodiversiteit.
• Verontreiniging bedreigt het voortbestaan van meer dan één miljoen van de naar schatting acht miljoen planten- en diersoorten op onze planeet.

© GettyImages/Mario De moya F

Actieplan nulverontreiniging — doelstellingen voor 2030

© GettyImages/hirun • © GettyImages/oticki

• Lucht. Het aantal voortijdige overlijdens door luchtverontreiniging met meer dan 55 % terugdringen.
• Water. Afval en plastic zwerfvuil op zee met 50 % en microplastics die vrijkomen in het milieu, met 30 % verminderen.
• Bodem. Verlies van nutriënten en gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen met 50 % verminderen.
• Biodiversiteit. Het aantal ecosystemen in de EU waarin luchtverontreiniging de biodiversiteit bedreigt, met 25 % verminderen.
• Lawaai. Ervoor zorgen dat 30 % minder mensen chronisch hinder van verkeerslawaai ondervinden.
• Afval. De totale afvalproductie aanzienlijk en het stedelijk restafval met 50 % verminderen.

In mei heeft de Commissie haar goedkeuring gehecht aan het actieplan om de verontreiniging uiterlijk in 2050 tot nul terug te dringen. Dit betekent dat de verontreiniging zal worden teruggebracht tot niveaus die niet langer schadelijk zijn voor de gezondheid of voor natuurlijke ecosystemen. Het actieplan combineert alle relevante EU-beleidsmaatregelen voor het aanpakken en voorkomen van lucht-, water- en bodemverontreiniging, mariene verontreiniging en geluidshinder, en verontreiniging door consumentenproducten. Samen met het Europees Comité van de Regio’s richtte de Commissie op 16 december het stakeholdersplatform om verontreiniging tot nul terug te dringen op. Dit forum heeft tot doel om mensen uit verschillende gemeenschappen en expertisegebieden samen te brengen om deze met elkaar samenhangende problemen aan te pakken.

In de loop van 2021 voerde de Commissie diverse van de 80 maatregelen uit die in de strategie voor duurzaam gebruik van chemische stoffen van 2020 waren aangekondigd. Ze organiseerde een rondetafelconferentie op hoog niveau om de doelstellingen van de strategie te verwezenlijken in overleg met de betrokken belanghebbenden. Om ervoor te zorgen dat de meest schadelijke chemische stoffen niet meer in consumentenproducten worden gebruikt, behalve wanneer het echt niet anders kan, herziet de Commissie momenteel de wetgeving en stelt ze criteria vast voor “essentiële toepassingen” van een chemische stof. Via Horizon Europa, LIFE, de faciliteit voor herstel en veerkracht, cohesiefondsen en InvestEU worden financieringsmogelijkheden gecreëerd om de effecten van chemische stoffen op de gezondheid en op de groene transitie naar veilige en duurzame chemische stoffen te onderzoeken.

Uit het meest recente verslag van het Europees Milieuagentschap over de “luchtkwaliteit in Europa in 2021”, dat in december is gepubliceerd, blijkt dat luchtverontreiniging ondanks verbeteringen nog steeds voor grote gezondheidsproblemen zorgt voor mensen in Europa. Het verslag, getiteld “De tweede vooruitzichten voor schone lucht”, benadrukte dat wanneer de maatregelen op het gebied van schone lucht en klimaat volledig worden uitgevoerd, het aantal vroegtijdige sterfgevallen als gevolg van luchtverontreiniging in 2030 in vergelijking met 2005 met 55 % kan afnemen. Het verslag onderstreepte ook dat er nog meer kan worden gedaan, omdat er nog tal van maatregelen zijn om de luchtverontreiniging terug te dringen die de samenleving bovendien meer zouden opleveren dan kosten.

HET PLASTICPROBLEEM IN CIJFERS

80-85 % van het zwerfvuil dat op de stranden van de EU aanspoelt, is plastic.

50 % van het zwerfvuil op zee in de EU bestaat uit plasticproducten voor eenmalig gebruik.

27 % is vistuig dat plastic bevat.

Plastic veroorzaakt wereldwijd jaarlijks 13 miljard euro schade aan mariene ecosystemen.

Door plasticvervuiling gaat jaarlijks naar schatting 630 miljoen euro verloren voor het toerisme en de kustgemeenschappen in de EU.

Plastic kost de visserijsector van de EU naar schatting 300 miljoen euro per jaar.

Verwachte gevolgen

Het zwerfvuil van de top 10 van plasticproducten voor eenmalig gebruik met meer dan 50 % verminderen.

Jaarlijks 3,4 miljoen ton aan CO₂-uitstoot voorkomen.

22 miljard euro aan milieuschade tegen 2030 voorkomen.

6,5 miljard euro besparingen per jaar voor consumenten dankzij minder uitgaven voor wegwerpproducten.

Weg met ...

Plasticproducten voor eenmalig gebruik die sinds 2021 verboden zijn:

bestek

borden

rietjes

roersta­afjes

bekers en voedsel- en drankverpakkingen van polystyreen (ook deksels)

wattenstaafjes en ballonstokjes

alle plasticproducten die onder invloed van zuurstof worden afgebroken (bv. winkeltasjes).

Nieuw ...

• 2021 Duidelijke etikettering van bekers, vochtige doekjes, maandverband, tampons en inbrenghulzen, en tabaksproducten met filters, met daarop de vermelding dat zij plastic bevatten, de aanbevolen afvalsortering en de milieurisico’s.
• 2024 Voor drankverpakkingen en flessen met een inhoud tot 3 liter, deksels en doppen die zo zijn ontworpen dat zij niet loskomen.

• 2025 Plastic flessen gemaakt van ten minste 25 % gerecycleerd plastic.

  Gescheiden inzameling van 77 % van de plastic flessen met een inhoud tot 3 liter.

• 2026 De EU-lidstaten bereiken een ambitieuze en duurzame vermindering van het verbruik van plastic bekers (en deksels daarvan) en voedselverpakkingen voor eenmalig gebruik, in vergelijking met 2022.
• 2029 Gescheiden inzameling van 90 % van de plastic flessen met een inhoud tot 3 liter.
• 2030 Plastic flessen gemaakt van ten minste 30 % gerecycleerd plastic.

Kunststofafval stapelt zich op in zeeën en oceanen, en op stranden in de EU en de rest van de wereld. De EU neemt maatregelen tegen plasticvervuiling. De EU-regels voor kunststofproducten voor eenmalig gebruik hebben tot doel de milieugevolgen voor bepaalde kunststofproducten te voorkomen en terug te brengen, door een verbod op de EU-markt uit te vaardigen voor borden, bestek, rietjes, ballonstokjes en wattenstaafjes van wegwerpplastic, voor bekers en voedsel- en drankverpakkingen van geëxpandeerd polystyreen, en voor alle producten van oxo-degradeerbare kunststoffen. Om plasticvervuiling en -afval terug te dringen, stimuleert de EU recycling. De Alliantie voor een circulaire kunststofeconomie brengt 300 relevante belanghebbenden samen en wil ervoor zorgen dat er uiterlijk in 2025 ten minste 10 miljoen ton gerecycleerde kunststoffen in nieuwe producten in de EU worden gebruikt.

Bescherming van het milieu door middel van het strafrecht

In december stelde de Commissie een voorstel vast om het milieu beter te beschermen door middel van het strafrecht. Daarmee realiseerde ze een belangrijke toezegging van de Europese Green Deal. Het voorstel beoogt het milieu doeltreffender te beschermen door lidstaten te verplichten strafrechtelijke maatregelen te nemen. Het definieert nieuwe milieudelicten, stelt minimumsancties vast en versterkt de doeltreffendheid van de samenwerking tussen wetshandhavers. Het verplicht lidstaten ook om mensen die milieudelicten melden en die samenwerken met de handhavingsdiensten, te ondersteunen en bij te staan. Dit voorstel helpt bij het beschermen van de natuur, natuurlijke hulpbronnen, de volksgezondheid en het menselijk welzijn.

Internationaal initiatief om koraalriffen te beschermen

In februari 2021 sloot de EU zich aan bij het Internationaal Koraalrifinitiatief. Zodoende leeft de EU de beginselen van de agenda voor internationale oceaangovernance na, ondersteunt ze de klimaatmaatregelen en zet ze zich in om de biodiversiteit te versterken. Als onderdeel van dit koraalinitiatief bevordert de EU haar doelstelling om samen met gelijkgestemde organisaties en landen kwetsbare mariene ecosystemen te beschermen. Hiertoe behoren het vaststellen van goede praktijken op het gebied van duurzaam beheer van koraalriffen en aanverwante ecosystemen, de opbouw van deskundigheid en bewustmaking.

Bossen

De bossen in de wereld worden in een alarmerend tempo beschadigd en vernietigd. Ongeveer 80 % van de wereldwijde ontbossing wordt veroorzaakt door de uitbreiding van de landbouw, en de EU is ook een consument van grondstoffen die verband houden met wereldwijde ontbossing, zoals soja, palmolie, hout, cacao en koffie. Met een in november goedgekeurd wetgevingsvoorstel om de toegang van ontbossingsproducten tot de EU-markt te verbieden, streeft de Commissie ernaar de bijdrage van de EU aan ontbossing en bosdegradatie wereldwijd tot een minimum te beperken en de consumptie van producten uit ontbossingsvrije toeleveringsketens in de EU te bevorderen.

De consumptie van rundvlees, palmolie, sojabonen, hout, cacao en koffie in de EU leidt over de hele wereld tot ontbossing en bosdegradatie. De EU wil hier een einde aan maken door grondstoffen en producten waarvoor aan ontbossing is gedaan, niet langer op de markt toe te laten.

© Avigator Fortuner/Shutterstock.com

1,2 miljoen Europese burgers hebben in een openbare raadpleging hun steun uitgesproken voor EU-maatregelen om ontbossing en bosdegradatie aan te pakken.

Ontbossing en bosdegradatie zijn belangrijke aanjagers van de opwarming van de aarde en van biodiversiteitsverlies. 23 % van de totale broeikasgasemissies is afkomstig van landbouw, bosbouw en andere vormen van landgebruik.

De nieuwe verordening inzake ontbossing zal:

EU-burgers garanderen dat de in de verordening bedoelde producten die zij kopen, gebruiken en consumeren, niet bijdragen tot de wereldwijde ontbossing en bosdegradatie;

de koolstofemissies in de atmosfeer met ten minste 32 miljoen ton per jaar verminderen, ten minste 3,2 miljard euro per jaar besparen en bossen een grotere rol laten spelen bij de bestrijding van de klimaatverandering;

illegale ontbossing en bosdegradatie aanpakken, evenals elke vorm van ontbossing voor de uitbreiding van het landbouwareaal.

De nieuwe EU-bosstrategie voor 2030, die in juli is aangenomen, draagt bij tot de verwezenlijking van de biodiversiteits- en klimaatdoelstellingen van de EU. De strategie erkent de centrale en multifunctionele rol van bossen, en de bijdrage die bosbouwers en de bosgebaseerde waardeketen leveren bij het verwezenlijken van een duurzame en klimaatneutrale economie tegen 2050 en het in stand houden van levendige en welvarende plattelandsgebieden. De strategie bevat een visie en concrete initiatieven om de kwantiteit en kwaliteit van de bossen in de EU te verbeteren en te investeren in onderzoek en innovatie als drijfveren voor verandering, en ze bevat de belofte om tegen 2030 3 miljard extra bomen te planten.

Gezonde bossen met een grote biodiversiteit zijn ook van cruciaal belang om het risico te verminderen op bosbranden, die tijdens de zomer opnieuw in verschillende regio’s in Europa hebben huisgehouden. De inspanningen op het gebied van preventie, paraatheid en respons in het kader van het Uniemechanisme voor civiele bescherming ter bestrijding van bosbranden, maken integraal deel uit van het optreden van de EU om mens en natuur te beschermen. De Commissie heeft de capaciteit van de EU om bosbranden te bestrijden vanuit de lucht verder uitgebouwd, in antwoord op nationale tekortkomingen in de aanpak van bosbranden. De Commissie publiceerde in maart 2021 ook nieuwe richtsnoeren voor het voorkomen van bosbranden op land, samen met doeltreffende reacties op deze branden.

Bodemstrategie

De bodem bevat een kwart van de biodiversiteit op aarde en zal tegen 2050 een wereldbevolking van bijna 10 miljard mensen moeten voeden, maar de toestand van de bodem in de EU gaat alleen maar achteruit. In november heeft de Commissie een EU-bodemstrategie voor 2030 aangenomen, samen met een missie op het gebied van bodemgezondheid en voedsel in het kader van Horizon Europa, om onze bodems te herstellen en de klimaat- en biodiversiteitsdoelstellingen van de EU te realiseren, met een sleutelrol voor land- en bosbouwers.

Een gezonde bodem is essentieel om klimaatneutraliteit te bereiken, te zorgen voor een schone en circulaire economie, biodiversiteitsverlies tegen te gaan, te voorzien in gezond voedsel, de menselijke gezondheid te beschermen en woestijnvorming en bodemdegradatie een halt toe te roepen.

© LeQuangNhut/Shutterstock.com
© Photo by Becca Lavin on Unsplash
© design36/Shutterstock.com

De nieuwe bodemstrategie van de EU omvat:

een kader en concrete maatregelen om de bodem te beschermen, te herstellen en duurzaam te gebruiken, in lijn met ander beleid van de Europese Green Deal;

een visie voor een gezonde bodem in 2050 en de daarmee samenhangende doelstellingen, met concrete maatregelen tegen 2030;

een nieuwe bodemgezondheidswet (gepland voor 2023) om voor een gelijk speelveld en een hoog niveau van milieu- en gezondheidsbescherming te zorgen, als aanvulling op de komende wet natuurherstel.

Schoon water

De meeste inwoners van de EU hebben al een zeer goede toegang tot veilig drinkwater. Dit is mede te danken aan meer dan 30 jaar EU-wetgeving inzake drinkwaterkwaliteit. In januari is de herziene drinkwaterrichtlijn in werking getreden. Als directe follow-up van het allereerste succesvolle Europese burgerinitiatief “Right2Water” bevat de richtlijn maatregelen om de toegang tot veilig drinkwater voor iedereen in de EU, en met name voor kwetsbare en gemarginaliseerde groepen, te verbeteren en te handhaven. De richtlijn behandelt ook de laatste wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen, in overeenstemming met de ambitie van de EU om alle verontreiniging tot nul terug te brengen.

De EU-strategie voor aanpassing aan de klimaatverandering wijst op het belang van maatregelen zoals op de natuur gebaseerde oplossingen, vermindering van ons watergebruik en een stabiele voorziening van schoon water. In dit kader publiceerde de Commissie in december een verslag met een beoordeling van de geactualiseerde maatregelenprogramma’s van de lidstaten in het kader van de kaderrichtlijn water en de op grond van de overstromingsrichtlijn bijgewerkte nationale voorlopige overstromingsrisicobeoordelingen.

Handel in ivoor

Ondanks een internationaal verbod op ivoorhandel op grond van de Overeenkomst inzake de internationale handel in bedreigde in het wild levende dier- en plantensoorten, rezen olifantenstroperij en de illegale handel in ivoor onlangs de pan uit. In december stelde de Commissie aanvullende maatregelen vast om de meeste vormen van de handel in ivoor in de EU daadwerkelijk te verbieden. Hoewel de EU niet direct een gebied van zorg is als het gaat om de illegale ivoorhandel, herbevestigt deze herziening van de bestaande EU-regels de toezegging van de EU om wereldwijd nadere maatregelen te nemen tegen olifantenstroperij en de illegale handel in ivoor. De toezegging sluit ook aan bij de belofte in de EU-biodiversiteitsstrategie om de regels voor de handel in ivoor van de EU verder aan te scherpen. De herziene richtsnoeren van de Commissie over de EU-regeling voor de handel in ivoor schort met name de handel in onbewerkt ivoor op de EU-markt op, en wijzigingen van een bestaande verordening van de Commissie moeten ervoor zorgen dat elke andere vorm van handel in antieke ivoren voorwerpen altijd onderworpen zal zijn aan voorafgaande toestemming.

Het 8e milieuactieprogramma

Het 8e milieuactieprogramma richt zich op het ondersteunen van de uitvoering van de Europese Green Deal op alle bestuursniveaus en op het monitoren van de vooruitgang. Het programma bouwt voort op de langetermijnvisie voor 2050 onder het motto “goed leven, binnen de grenzen van onze planeet”, en bevat zes prioritaire doelstellingen voor de periode tot 2030: klimaatmitigatie, aanpassing aan de klimaatverandering, de circulaire economie, het terugbrengen van de vervuiling tot nul, biodiversiteit en het aanpakken van de belangrijkste milieu- en klimaatdruk.

Het programma roept op tot goed bestuur, duurzame financiering, de integratie van milieuoverwegingen in alle beleidsterreinen, het zetten van een aantal stappen voor het uitfaseren van subsidies die schadelijk zijn voor het milieu, en het ontwikkelen van kennis en innovatie voor een transitie naar een economie die het welzijn bevordert. De lidstaten goten het voorgestelde programma in december in een voorlopig politiek akkoord.

Onderzoek en innovatie voor de Europese Green Deal

Meer dan 35 % van de begroting van 95,5 miljard euro van het programma Horizon Europa voor de periode 2021-2027 gaat naar onderzoek en innovatie om de klimaatverandering aan te pakken en bij te dragen aan de doelstellingen van de Europese Green Deal. In juni stelde de Commissie een reeks nieuwe Europese partnerschappen op het gebied van klimaat, energie en vervoer voor. Deze partnerschappen mobiliseren meer dan 22 miljard euro aan particuliere financiële bijdragen en hulp in natura, en bevorderen de ontwikkeling en levering van nieuwe technologieën, materialen en producten met lagere broeikasgasemissies en betere algehele milieuprestaties.

In september lanceerde de Commissie vijf nieuwe EU-missies en daarmee een nieuwe manier om samen te werken om grote uitdagingen op het gebied van gezondheid, klimaat en milieu aan te pakken. De in het kader van Horizon Europa ingevoerde missies zijn een nieuw concept in de beleidsvorming van de EU, waarbij verschillende diensten van de Commissie onder gezag van negen leden van het college van de Commissie samenkomen. Ze zullen onderzoek ondersteunen om de belangrijkste prioriteiten van de Commissie te verwezenlijken en om oplossingen te vinden voor een aantal van de grootste uitdagingen waarmee de samenleving vandaag de dag wordt geconfronteerd. Tot de missies behoren onderzoeks- en innovatieprojecten, beleidsmaatregelen en wetgevingsinitiatieven om uiterlijk in 2030 oplossingen te bieden voor belangrijke mondiale uitdagingen. De Commissie stelt tussen 2021 en 2023 bijna 2 miljard euro uit het programma Horizon Europa beschikbaar voor de start van de vijf missies, en er wordt nog meer financiering voor andere programma’s verwacht. Van de vijf missies die in september 2021 zijn gestart, zijn er vier bedoeld om de doelstellingen van de Europese Green Deal te verwezenlijken:

• aanpassing aan de klimaatverandering (waarbij ten minste 150 Europese regio’s en gemeenschappen hulp krijgen om klimaatbestendig te worden);
• 100 klimaatneutrale en slimme steden;
• het herstellen van onze oceanen en wateren;
• een bodemdeal voor Europa (100 “levende laboratoria” en “bakens” om het voortouw te nemen bij de overgang naar gezonde bodems).

In september en oktober keurde de Commissie 1 miljard euro aan financiering goed voor 73 onderzoeks- en innovatieprojecten ter ondersteuning van de Europese Green Deal. Naast investeringen in kerntechnologieën in een breed spectrum van toepassingsgebieden (van energiebronnen en biomassa tot vervoerstechnologieën en -infrastructuur) bestreek de oproep tot het indienen van projecten ook twee “mensgerichte” gebieden: “kennis versterken” en “burgers meer zeggenschap geven”.

Duurzame financiering

In april keurde de Commissie een pakket initiatieven goed die ertoe moeten bijdragen om de geldstroom naar duurzame activiteiten in de hele EU te verbeteren. De gedelegeerde handeling over EU-klimaattaxonomie bevat technische screeningcriteria voor economische activiteiten die een substantiële bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen in het kader van de taxonomieverordening en geen afbreuk doen aan andere milieudoelstellingen van de EU. Een voorstel voor een richtlijn inzake een duurzaamheidsrapportage door bedrijven heeft tot doel de kwaliteit van de door ondernemingen gerapporteerde duurzaamheidsinformatie te verbeteren. Het voorstel moet hun rapportage over duurzaamheid consistenter maken, zodat financiële ondernemingen, beleggers en het publiek toegang hebben tot vergelijkbare en betrouwbare informatie over de risico’s en effecten van activiteiten van ondernemingen op duurzaamheid. Er zijn zes gedelegeerde wijzigingshandelingen inzake fiduciaire verplichtingen en over beleggings- en verzekeringsadvies vastgesteld om te waarborgen dat financiële ondernemingen informatie over duurzaamheid opnemen in hun procedures en hun beleggingsadvies aan cliënten.

De in juli 2021 goedgekeurde strategie voor duurzame financiering heeft tot doel de financiering van de transitie naar een duurzame economie te ondersteunen door middel van maatregelen op vier gebieden: het vergemakkelijken van de financiering van de transitie, het ondersteunen van een inclusiever kader voor duurzame financiering, het versterken van de werkzaamheden met betrekking tot de weerbaarheid en de impact van de financiële sector, en een aanpassing aan de hernieuwde mondiale ambitie.

De transitie naar duurzaamheid financieren

Deze strategie omvat de instrumenten en het beleid om de betrokkenen in de hele economie in staat te stellen hun transitieplannen te financieren en klimaat- en bredere milieudoelstellingen te verwezenlijken, ongeacht hun uitgangspositie.

Inclusiviteit

Deze strategie geeft burgers en kleine en middelgrote ondernemingen een betere toegang tot de duurzame financiering die zij nodig hebben.

Veerkracht en bijdrage van de financiële sector

In deze strategie wordt uiteengezet hoe de financiële sector zelf kan bijdragen tot de doelstellingen van de Green Deal en tegelijkertijd veerkrachtiger kan worden en greenwashing kan bestrijden.

Mondiale ambitie

Deze strategie mikt op internationale samenwerking met het oog op een ambitieuze mondiale agenda voor duurzame financiering.

In juli kwam de Commissie met een verordening voor een Europese norm voor groene obligaties. Dit voorstel creëert een kwalitatief hoogstaande vrijwillige standaard voor alle emittenten van obligaties om duurzame beleggingen te helpen financieren.

Groene obligaties worden al gebruikt om financiering aan te trekken in sectoren zoals energieproductie en -distributie, hulpbronnenefficiënte huisvesting en koolstofarme vervoersinfrastructuur. Hoewel beleggers veel belangstelling hebben voor groene obligaties, is er potentieel om de markt uit te breiden. De Europese norm voor groene obligaties stelt een “gouden standaard” vast voor de manier waarop bedrijven en overheden groene obligaties kunnen gebruiken om op de kapitaalmarkten middelen op te halen om ambitieuze investeringen te financieren. Daarbij moeten strenge eisen op het gebied van duurzaamheid worden nageleefd, en beleggers moeten beschermd worden tegen zogenaamde greenwashing. Emittenten van groene obligaties kunnen met name over een robuust instrument beschikken, waarmee ze aan kunnen tonen dat zij groene projecten financieren die in overeenstemming zijn met de EU-taxonomie. Ook zullen beleggers die de obligaties kopen gemakkelijker kunnen zien of hun beleggingen duurzaam zijn, wat het risico op greenwashing vermindert.

Door de COVID-19-pandemie zijn de rol en de perceptie van digitalisering in onze samenleving en economie veranderd en verloopt de digitalisering sneller. Digitale technologieën, die van cruciaal belang zijn geweest om het economisch en maatschappelijk leven op gang te houden en ervoor hebben gezorgd dat het onderwijs tijdens de crisis kon worden voortgezet, zullen van doorslaggevend belang zijn voor een succesvolle transitie naar een duurzame economie en samenleving na de pandemie.

De Europese Unie heeft de visie en de middelen om de digitale transformatie tot een succes te maken. Door de financiering die op grond van het herstelplan van NextGenerationEU beschikbaar is, kunnen de lidstaten op ongekende schaal samenwerken, met de intensiteit die nodig is om de digitale transformatie tegen 2030 tot een goed einde te brengen.

Europees digitaal decennium

De EU grijpt deze gelegenheid aan om van de volgende tien jaar het Europese digitale decennium te maken, met de ambitie om een mondiaal rolmodel voor de digitale economie te worden, digitale normen te bepalen en te bevorderen, en digitaal beleid ten bate van burgers en bedrijven na te streven.

Dit beleid is erop gericht dat ook kleine bedrijven technologie kunnen invoeren; dat technologie werkt door de mensen elementaire en geavanceerde digitale vaardigheden bij te brengen, en dat iedereen toegang tot internet en onlineoverheidsdiensten heeft. Tegelijkertijd blijft de EU ook streven naar de top van geavanceerde technologieën zoals kwantum- en cloudcomputing en artificiële intelligentie (AI), waarmee veel van de huidige uitdagingen voor onze samenleving kunnen worden aangepakt.

Om de ambities van de EU waar te maken, moeten de zaken worden aangepakt die tijdens de pandemie aan het licht zijn gekomen, zoals tekortkomingen op het gebied van connectiviteit en digitale vaardigheden, en de kloof tussen bedrijven met en zonder digitale oplossingen. Door digitalisering ontstaat veel nieuwe werkgelegenheid. Zo stonden er in 2020 ruim 500 000 vacatures voor cyberbeveiligings- en datadeskundigen in de EU open.

Het digitale kompas van Europa zet de digitale ambities voor 2030 om in acties en resultaten. Hierbij ligt de nadruk op:

• een digitaal vaardige bevolking en hooggekwalificeerde digitale professionals;
• betrouwbare en veilige digitale infrastructuur;
• een hoog aandeel gedigitaliseerde bedrijven;
• gemoderniseerde overheidsdiensten die aan de behoeften van de samenleving voldoen.

Wat digitale vaardigheden betreft, beschikt 56 % van de volwassenen momenteel over digitale basisvaardigheden; het streefcijfer is 80 %. Er zijn 8,4 miljoen ICT-specialisten werkzaam in de EU; het streefcijfer is 20 miljoen. Wat digitale infrastructuur betreft, wordt 59 % van de huishoudens momenteel gedekt door een gigabitnetwerk; het streefcijfer is 100 %. 5G bestrijkt 14 % van de bevolkte gebieden; het streefcijfer is 100 %. Wat de digitale transformatie van bedrijven betreft, maakt 42 % van de bedrijven momenteel gebruik van clouddiensten; het streefcijfer is 75 %. 14 % van de bedrijven maakt gebruik van big data; het streefcijfer is 75 %. 25 % maakt gebruik van artificiële intelligentie; het streefcijfer is 75 %. 55 % van de kleine en middelgrote ondernemingen heeft momenteel ten minste een basisniveau van digitale intensiteit; het streefcijfer is meer dan 90 %. Tot slot zijn er momenteel 112 eenhoornstart-ups in de EU, en het doel is dit aantal te verdubbelen. Wat de digitalisering van overheidsdiensten betreft, heeft 75 % van de burgers en 84 % van de bedrijven online toegang tot essentiële overheidsdiensten (bv. in verband met werk, studie, gezin, bedrijfsvoering en verhuizing naar een ander EU-land); het streefcijfer is 100 % voor beide. De EU streeft ernaar dat 100 % van de mensen in de EU toegang heeft tot hun digitale patiëntendossier en dat 80 % gebruikmaakt van een digitale ID-oplossing.

De Europese Commissie is bijna klaar om in 2022 een voorstel in te dienen voor een gezamenlijke “verklaring over digitale beginselen” van het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Commissie om ervoor te zorgen dat de Europese waarden en rechten worden weerspiegeld in de digitale ruimte. Dit zal ertoe leiden dat iedereen kan profiteren van de voordelen van de digitale mogelijkheden, zoals universele toegang tot internet, algoritmen met respect voor de mens, en een veilige en betrouwbare onlineomgeving. Volgens de speciale Eurobarometerenquête die in september en oktober 2021 werd gehouden, is een overgrote meerderheid van de EU-burgers van mening dat internet en digitale tools in de toekomst een belangrijke rol zullen spelen. Bovendien vindt een grote meerderheid van de bevolking het nuttig dat de Unie Europese rechten en beginselen voor een succesvolle digitale transformatie vaststelt en bevordert. De Commissie had al eerder openbare raadplegingen over de digitale beginselen gehouden, waaruit bleek dat het initiatief op brede steun kon rekenen.

De Commissie stelde in september een plan voor om de digitale transformatie tegen 2030 te verwezenlijken. Het traject naar het digitale decennium beoogt een robuust governancekader op te zetten, zodat de lidstaten vanuit hun verschillende uitgangsposities gezamenlijk kunnen toewerken naar de afgesproken doelstellingen. Dit traject omvat een monitoringsysteem om de vooruitgang bij alle streefdoelen voor 2030 te meten, evenals meerjarige strategische stappenplannen voor de afzonderlijke lidstaten, waarin elke lidstaat een overzicht geeft van de vastgestelde of geplande beleidslijnen en maatregelen. EU-, nationale en particuliere middelen worden gebundeld in meerlandenprojecten om vooruitgang op kritieke gebieden te boeken die geen enkele lidstaat alleen zou kunnen verwezenlijken.

Meerlandenprojecten zorgen voor investeringen op allerlei gebieden.

Gemeen­schappelij­ke data-infrastructuur en -diensten

Blockchai­ntech­no­logie

Zuinige processors

Pan-Europese uitrol van 5G-corridors

Hoogwaardige computers

Beveiligde kwantumin­fra­struc­tuur en netwerk van cy­berbeveiligingscentra

Digitale overheid

Digitale-innovatiehubs

Hightech­partner­schappen voor digitale vaardigheden

De internationale dimensie van het digitale kompas wordt ontwikkeld via een aantal digitale partnerschappen. De Handels- en Technologieraad is tijdens de top EU-VS in juni 2021 opgericht. Vervolgens zijn tien werkgroepen begonnen om mogelijke resultaten op korte, middellange en lange termijn in kaart te brengen. Er wordt ook gesproken over een digitaal partnerschap met Japan, en de EU werkt aan de oprichting van een digitaal partnerschap met Afrika en een digitale alliantie met Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied.

Digitaal onderwijs

De Commissie heeft in augustus een voorstel gepubliceerd voor een aanbeveling van de Raad over blended leren ter bevordering van hoogwaardig en inclusief basis- en secundair onderwijs. De Raad heeft die aanbeveling in slechts vier maanden aangenomen.

In het bijzonder de flexibiliteit van blended leren kan onderwijs inclusiever maken. Hiermee wordt bedoeld dat een school, een docent of een student bij het leerproces meer dan één benadering volgt. Het kan gaan om een combinatie van schoollocaties en andere fysieke omgevingen (zoals bedrijven, opleidingscentra of afstandsonderwijs), of om een combinatie van verscheidene digitale en niet-digitale leerinstrumenten. Zo kan blended leren zorgen voor betere toegang tot onderwijs in afgelegen en plattelandsgebieden, of voor leden van rondtrekkende gemeenschappen of ziekenhuispatiënten. Er zal bijzondere aandacht aan de ontwikkeling van blended leren in het basis- en middelbaar onderwijs worden geschonken, in het kader van de regelmatige voortgangsverslagen over de Europese onderwijsruimte en het actieplan voor digitaal onderwijs 2021-2027.

Programma Digitaal Europa

Met een budget van 7,5 miljard euro voor de komende zeven jaar is het nieuwe programma Digitaal Europa het eerste EU-financieringsprogramma dat gericht is op digitale technologie ten behoeve van burgers, overheden en bedrijven. Het eerste werkprogramma, ter waarde van 1,98 miljard euro, is gericht op investeringen in AI, cloud- en dataruimten, kwantumcommunicatie-infrastructuur, geavanceerde digitale vaardigheden en het brede gebruik van digitale technologieën in de hele economie en samenleving. De eerste oproepen voor het programma Digitaal Europa zijn eind november gepubliceerd, en in 2022 volgen er nog meer.

Wet inzake digitale diensten en wet inzake digitale markten

De wet inzake digitale diensten en de wet inzake digitale markten, die de Commissie in december 2020 heeft voorgesteld, zijn gericht op een veiliger en opener digitale ruimte voor alle gebruikers, waar hun grondrechten worden beschermd en zij toegang hebben tot hoogwaardige digitale diensten tegen lagere prijzen. Naar verwachting wordt in 2022 overeenstemming over deze voorstellen bereikt.

Cyberveiligheid, gegevensbescherming en onlineveiligheid

Nu het sociale en economische leven zich steeds meer online afspeelt, komen cyberaanvallen steeds vaker voor en worden ze ook steeds schadelijker. Ransomware-aanvallen werden in 2021 wereldwijd ingezet om gezondheidszorgstelsels, overheidsdiensten, energieproductie- en andere kritieke infrastructuur te destabiliseren. De EU is niet immuun voor dit soort aanvallen.

Voor een goede bescherming tegen cyberaanvallen is verenigd grensoverschrijdend optreden vereist. Als onderdeel van de EU-strategie inzake cyberbeveiliging is de Commissie in 2021 daarom begonnen met het opzetten van de gezamenlijke cybereenheid, een nieuw platform dat de samenwerking tussen de EU-instellingen en -agentschappen en de nationale autoriteiten in de lidstaten moet versterken. Deze nieuwe eenheid zal ook profiteren van de deskundigheid van de cyberbeveiligingssector, om de hele Europese Unie beter met cyberbedreigingen om te laten gaan. De werkzaamheden om de gezamenlijke cybereenheid operationeel te maken, zijn aan de gang.

Na de vaststelling en de inwerkingtreding van de verordening tot oprichting van het Europees Kenniscentrum voor industrie, technologie en onderzoek op het gebied van cyberbeveiliging en het netwerk van nationale coördinatiecentra is de Commissie samen met de Roemeense autoriteiten begonnen het centrum in Boekarest op te zetten. Het zal de capaciteit van de Unie op het gebied van cyberbeveiliging doen toenemen, uitmuntend onderzoek stimuleren en het concurrentievermogen van de Europese cyberbeveiligingsindustrie verbeteren.

Doelstellingen van de gezamenlijke cybereenheid

Zorgen voor een gecoördineerde EU-respons op grootschalige cyberdreigingen, -incidenten en -crises.

Het situationeel bewustzijn van belanghebbenden op het gebied van cyberbeveiliging en de communicatie met het grote publiek verbeteren.

Gezamenlijke paraatheid garanderen.

Gegevensbescherming

Het waarborgen van gegevensbescherming en privacy is een eerste vereiste om mensen nieuwe en innovatieve technologieën te laten vertrouwen. In dit opzicht maken gegevensbescherming en privacy deel uit van de oplossing voor veel problemen, en vormen ze een katalysator voor de groene en de digitale transitie.

Uit het leiderschap van de EU op het gebied van gegevensbescherming blijkt dat haar regels als de goudstandaard voor de regulering van de digitale economie kunnen fungeren. Met name als niet-EU-landen een gelijkwaardig niveau van gegevensbescherming als de EU waarborgen, kan de EU gebruikmaken van haar meestomvattende instrument voor gegevensdoorgave, het zogenaamde adequaatheidsbesluit. Op die basis kunnen gegevens vrij en veilig tussen de EU en het betrokken land worden doorgegeven, wat de handel bevordert en de doeltreffendheid van de samenwerking op het gebied van regelgeving en rechtshandhaving verbetert, ten bate van burgers en bedrijven.

Na het totstandkomen van ’s werelds grootste ruimte voor vrije en veilige gegevensstromen met Japan in 2019, heeft de EU haar werkzaamheden voor de convergentie van gegevensbeschermingsregels met het oog op gegevensoverdracht met internationale partners voortgezet. Hierbij werd steeds een hoog niveau van bescherming van naar het buitenland doorgegeven persoonsgegevens gewaarborgd.

De EU heeft in 2021 twee adequaatheidsbesluiten voor het Verenigd Koninkrijk vastgesteld, waaronder één dat voor het eerst gegevensuitwisselingen tussen strafvorderingsinstanties omvat. Ook met Zuid-Korea zijn de gesprekken met succes afgerond, met als resultaat de vaststelling van een adequaatheidsbesluit voor overdrachten op het gebied van handels- en regelgevende samenwerking. Verder hebben de EU en de Verenigde Staten in 2021 onderhandeld over een mogelijke vervolgregeling voor het privacyschildkader, nadat het Hof van Justitie van de Europese Unie dit had vernietigd.

De Commissie heeft in 2021 ook nieuwe modelcontractbepalingen vastgesteld voor de verwerking van persoonsgegevens. Met deze bepalingen kunnen organisaties de gegevensbeschermingsregels naleven als ze verwerkingsactiviteiten uitbesteden aan verwerkers binnen de EU/Europese Economische Ruimte, en ook als ze gegevens overbrengen naar derde landen.

De Commissie heeft ook stappen ondernomen om ervoor te zorgen dat de lidstaten hun verplichtingen uit hoofde van de EU-regels inzake gegevensbescherming nakomen. Het Hof van Justitie oordeelde in februari dat Spanje de richtlijn inzake gegevensbescherming op het gebied van rechtshandhaving niet tijdig had omgezet. Het Hof heeft Spanje financiële sancties opgelegd. Naar aanleiding van het arrest heeft Spanje de nodige stappen ondernomen om deze inbreuk te beëindigen.

Europese digitale identiteit

Veel mensen gebruiken al een digitale portemonnee op hun smartphone om hun instapkaarten op reis te bewaren of voor virtuele bankkaarten, en 63 % van alle EU-burgers wil een unieke en veilige digitale identiteit voor alle onlinediensten. Op grond van de nieuwe regels die de Commissie in juni heeft voorgesteld, kan iedere burger, ingezetene of onderneming in de EU over een Europese portemonnee voor digitale identiteit beschikken. Het zijn persoonlijke digitale portemonnees waarmee mensen gegevens kunnen opslaan en gebruiken om van alles te doen — van belasting betalen tot een auto huren.

Burgers kunnen veilig hun identiteit bewijzen en elektronische documenten delen vanuit hun Europese portemonnee voor digitale identiteit op hun smartphone. Ze zullen toegang hebben tot onlinediensten met hun nationale digitale identificatie, die in de hele EU zal worden erkend. Via de Europese digitale identiteit kunnen een aantal doelstellingen van het digitale kompas worden verwezenlijkt. Zo moeten tegen 2030 alle belangrijke overheidsdiensten online beschikbaar zijn, alle burgers toegang hebben tot elektronische medische dossiers en 80 % van de burgers een digitale identiteit gebruiken.

Geavanceerde connectiviteit

De Commissie heeft het eerste werkprogramma voor het digitale onderdeel van de Connecting Europe Facility (CEF Digital) vastgesteld, om de doelstellingen te bepalen van de door de EU ondersteunde maatregelen die nodig zijn om de Europese infrastructuur voor digitale connectiviteit over een periode van drie jaar te verbeteren. Deze maatregelen ontvangen tussen 2021 en 2023 meer dan 1 miljard euro aan financiering. CEF Digital draagt via publieke en private investeringen bij aan connectiviteitsprojecten, zoals de uitrol van gigabit- en 5G-infrastructuur, 5G-netwerken voor de belangrijkste vervoersroutes en gemeenschappen van de EU, het verbinden van geavanceerde technologieën zoals cloud- en kwantumdiensten en, tot slot, het opzetten van operationele digitale platforms voor de opslag, het delen en de verwerking van gegevens uit de energie- en vervoerssector.

De Gemeenschappelijke Onderneming “Slimme netwerken en diensten”, die zich inzet voor 6G, is in 2021 opgericht en stelde haar eerste werkprogramma voor met ongeveer 240 miljoen EUR aan gereserveerde publieke financiering. De missie van de gemeenschappelijke onderneming is om de capaciteit van de EU voor 6G-systemen op te bouwen.

Een betere deal voor consumenten

Naar aanleiding van de aanbeveling uit 2020 voor meer investeringen in breedband, hebben de lidstaten in maart overeenstemming bereikt over een gemeenschappelijk EU-instrumentarium van beste praktijken. Dat moet de kosten van de uitrol van netwerken met zeer hoge capaciteit verlagen en zorgen voor tijdige, efficiënte en investeringsvriendelijke toegang tot het 5G-radiospectrum.

Sinds de afschaffing van de roamingtarieven in 2017 kunnen mensen op reis in de EU hun telefoon zonder bijkomende kosten gebruiken. Om ervoor te zorgen dat gratis roamen blijft bestaan, heeft de Commissie in februari voorgesteld de huidige regels, die in 2022 aflopen, met tien jaar te verlengen. Het Parlement en de Raad hebben de verordening in december vastgesteld, en die treedt op 1 juli 2022 in werking. Door de nieuwe regels worden de roamingdiensten voor reizigers nog beter. Nieuwe voordelen zijn dezelfde mobiele datasnelheden in het buitenland als thuis, efficiënte toegang tot nooddiensten in het buitenland en een grotere transparantie van de kosten voor klantendiensten in het buitenland.

Bescherming van de consument online

De onlineverkoop is de afgelopen twintig jaar gestaag toegenomen, en in 2020 heeft ongeveer 71 % van de consumenten online gewinkeld en daarbij vaak nieuwe technologische producten gekocht. Met het oog op die veranderingen heeft de Europese Commissie in juni een herziening van twee EU-wetten gepresenteerd ter versterking van de rechten van consumenten.

Nadat de nieuwe verordening inzake algemene productveiligheid is vastgesteld, kunnen risico’s in verband met die nieuwe technologische producten, zoals mogelijke risico’s op het gebied van connectiviteit of cyberbeveiliging, worden aangepakt. Dat geldt ook voor mogelijke risico’s met betrekking tot online winkelen, bijvoorbeeld door verplichtingen in verband met productveiligheid voor onlinemarktplaatsen in te voeren. Op grond van de nieuwe verordening zouden marktplaatsen zich aan die verplichtingen moeten houden, zodat gevaarlijke producten niet bij de consumenten terechtkomen. Het voorstel heeft meer in het algemeen tot doel ervoor te zorgen dat alle producten die de consumenten in de EU bereiken, via onlinemarktplaatsen of via de buurtwinkel, veilig zijn, of zij nu uit de EU of daarbuiten afkomstig zijn. Mochten gevaarlijke producten toch de consument bereiken, dan beogen de nieuwe regels dat ze snel van de EU-markt worden verwijderd.

In het voorstel voor een herziene richtlijn inzake consumentenkrediet is bepaald dat consumenten op het juiste moment de juiste informatie ontvangen, zodat ze precies begrijpen waar ze voor tekenen. Als zij wordt vastgesteld, omvat deze richtlijn nieuwe risicovolle producten en nieuwe marktdeelnemers, en verbetert zij de regels om te beoordelen of een consument in staat zal zijn een lening terug te betalen. Dit geldt ook als die beoordelingen uit geautomatiseerde besluitvorming voortvloeien. In de herziene richtlijn zal de lidstaten worden verzocht financiële scholing te bevorderen en ervoor te zorgen dat consumenten toegang hebben tot schuldadviesdiensten.

De Commissie heeft in december richtsnoeren uitgevaardigd betreffende de uitlegging en de toepassing van drie EU-richtlijnen inzake consumentenrecht: de richtlijn oneerlijke handelspraktijken, de richtlijn consumentenrechten en de richtlijn prijsaanduiding. Hierdoor kunnen de lidstaten, consumenten, handelaren, rechters, beoefenaars van juridische beroepen en andere belanghebbenden beter begrijpen hoe ze het bestaande EU-consumentenrecht op nieuwe praktijken moeten toepassen, en wat de recente veranderingen ten gevolge van de moderniseringsrichtlijn inhouden.

De stekker trekken uit frustraties voor de consument en elektronisch afval

Na jarenlang met de elektronische sector te hebben gewerkt aan een vrijwillige benadering, waardoor het aantal typen opladers voor mobiele telefoons al van 30 naar 3 gedaald is, heeft de Commissie in september wetgeving voorgesteld voor een universele oplader voor alle elektronische apparaten. USB-C wordt de nieuwe standaardoplaadpoort voor alle smartphones, tablets, fototoestellen en camera’s, koptelefoons, draagbare luidsprekers en draagbare videogameconsoles. Daarnaast stelde de Commissie voor om de verkoop van opladers los te koppelen van de verkoop van elektronische apparaten. Eén enkele oplader is gebruiksvriendelijker en vermindert het elektronische afval, wat een belangrijke bijdrage voor de groene en digitale transitie vormt.

Vaardigheden voor het digitale tijdperk

De Commissie heeft, samen met verscheidene partners in de lidstaten, in mei het platform voor digitale vaardigheden en banen opgezet, een centraal loket voor zeer goede informatie, initiatieven en middelen over digitale vaardigheden. Zolang 44 % van de mensen in de EU niet over digitale basisvaardigheden beschikt, moet het nieuwe platform helpen die kloof te overbruggen en de coalitie voor digitale vaardigheden en banen, en de bijbehorende 25 nationale coalities te versterken. De Commissie heeft in november een gratis zelfbeoordelingsinstrument voor digitale vaardigheden gepubliceerd, in 24 talen.

Digitaal voor de industrie

Ter versterking van de positie van de EU bij de bouw van de volgende generatie microchips heeft de Commissie in juli de Alliantie voor processoren en halfgeleidertechnologieën opgericht. De alliantie wil vaststellen welke ontwerp- en productiecapaciteit vereist is om de volgende generatie processoren en elektronische componenten te bouwen. De alliantie zal de bestaande knelpunten, behoeften en afhankelijkheden in de gehele sector in kaart brengen en aanpakken. Hierbij wordt voortgebouwd op de ambitie van de Commissie om de technologische soevereiniteit van de EU te verbeteren door haar aandeel in de wereldwijde productie van halfgeleiders tegen 2030 van 10 % tot 20 % te verhogen. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft in haar Staat van de Unie een Europese wet inzake chips aangekondigd, met als doel een geavanceerd Europees ecosysteem voor chips tot stand te brengen, dat ook productie omvat. Het voorstel is begin 2022 aangenomen.

Digitale transformatie

Artificiële intelligentie

AI, met inbegrip van de nieuwste technieken voor machine-learning, wordt gebruikt voor innovaties op een groot aantal gebieden, die tot betere diensten, betere gezondheidszorg en betere consumentengoederen moeten leiden. Mensen in de EU moeten echter weten dat ze erop kunnen vertrouwen dat AI-systemen veilig en rechtmatig worden gebruikt. Met die systemen kunnen veel van de huidige uitdagingen van de samenleving worden opgelost, maar soms moeten de hieruit voortvloeiende risico’s op onwenselijke uitkomsten worden aangepakt. Zo is het vaak niet mogelijk om te achterhalen hoe of waarom een AI-systeem een bepaald resultaat, zoals een geautomatiseerd besluit of een voorspelling, heeft gegenereerd. Daardoor kan het moeilijk zijn om te beoordelen of iemand onterecht is benadeeld, zoals bij een besluit tot indienstneming of bij de verdeling van socialezekerheidsuitkeringen.

Om deze en andere uitdagingen aan te pakken, heeft de Commissie in april haar voorstel voor het eerste AI-rechtskader ter wereld gepubliceerd, vergezeld van een geactualiseerd gecoördineerd plan met de lidstaten. Beide initiatieven zijn erop gericht de Europese Unie om te vormen tot een mondiale hub voor betrouwbare artificiële intelligentie van topkwaliteit. De aanpak van de EU wordt aangevuld met nieuwe regels voor machineproducten, die de veiligheidsvoorschriften aanpassen om het vertrouwen van gebruikers in de nieuwe en veelzijdige generatie producten te vergroten. Als zij wordt vastgesteld, zou de nieuwe verordening inzake algemene productveiligheid deze regels bij wijze van vangnet aanvullen.

De nieuwe AI-verordening helpt de veiligheid en de grondrechten van mensen en bedrijven te garanderen, en versterkt de implementatie van, investeringen in en innovatie betreffende die technologieën in de EU. Het voorstel bevat een risicogebaseerde aanpak, waarbij voor risicovollere AI-systemen strengere eisen worden aanbevolen.

Het gecoördineerde plan schetst de beleidswijzigingen en investeringen die in de lidstaten nodig zijn om de leidende positie van de EU in de ontwikkeling van mensgerichte, duurzame, veilige, inclusieve en betrouwbare AI te versterken. In het plan worden gezamenlijke acties voor samenwerking voorgesteld om alle inspanningen af te stemmen op de Europese strategie inzake AI en de Europese Green Deal, rekening houdend met de nieuwe uitdagingen die de coronapandemie met zich meebrengt.

De EU heeft reeds uiteenlopende AI-projecten gefinancierd, met oplossingen in verscheidene gebieden van de samenleving, waaronder landbouw, gezondheidszorg en de bestrijding van desinformatie.

Europese Alliantie voor industriële data, edge en cloud

Data zijn een belangrijke hulpbron in de industriële economie, en worden in toenemende mate in de cloud opgeslagen. Bedrijven kunnen computercapaciteit gebruiken die op het internet door derden wordt gehost, in plaats van hun eigen IT-infrastructuur op te bouwen. Deze pool van middelen staat bekend als cloud computing. In 2021 gebruikte 42 % van EU-bedrijven cloud computing (tegenover 36 % in 2020 en 19 % in 2016). De verwachting is dat tegen 2025 80 % van alle gegevens wordt verwerkt in slimme apparaten die dichter bij de gebruiker staan — zogenoemde edge computing — en niet in grote datacentra zoals nu.

Daarom beoogt de nieuwe Europese Alliantie voor industriële data, edge en cloud de positie van de EU-industrie op het gebied van cloud- en edgetechnologieën te versterken en bedrijven, de lidstaten en deskundigen op dit gebied samen te brengen. De alliantie helpt de kracht van cloud en edge computing te ontsluiten en ondersteunt de ontwikkeling van opkomende technologieën, zoals artificiële intelligentie, het internet der dingen en 5G. Bij de verwezenlijking hiervan wordt een duurzame cloudinfrastructuur geboden en wordt ervoor gezorgd dat mensen in de EU meer controle hebben over hun data.

In 2018 vond 80 % van de gegevensverwerking en -analyse in datacentra en gecentraliseerde computerfaciliteiten plaats en werd voor 20 % gebruikgemaakt van slimme geconnecteerde objecten. In 2025 zal 20 % van de gegevensverwerking en -analyse in datacentra en gecentraliseerde computerfaciliteiten plaatsvinden en zal voor 80 % worden gebruikgemaakt van slimme geconnecteerde objecten.

Supercomputers

Nu steeds grotere hoeveelheden data worden gegenereerd, verandert gegevensverwerking van aard. De supercomputers van vandaag kunnen miljoenen miljarden — en binnenkort miljarden miljarden — bewerkingen per seconde uitvoeren en complexe problemen oplossen. Deze gaan van het analyseren en beperken van de gevolgen van klimaatverandering en het ontwikkelen van uiteenlopende wetenschappelijke inzichten tot de ontwikkeling van COVID-19-behandelingen.

Om van de EU een wereldleider op het gebied van supercomputers te maken, is in 2018 de Gemeenschappelijke Onderneming Europese high-performance computing opgericht. Deze is bedoeld om Europese en nationale middelen te bundelen om hoogwaardige supercomputers en technologieën te ontwikkelen en in te zetten. Het initiatief verenigt de EU, de 27 lidstaten, drie andere landen en twee leden uit de particuliere sector: het Europees Technologieplatform voor High Performance Computing en DAIRO/Big Data Value Association.

De EU heeft in juli 2021 een nieuwe verordening vastgesteld die de weg effent voor de ontwikkeling van de volgende generatie supercomputers in Europa. Bovendien wordt hiermee het vermogen van de gemeenschappelijke onderneming geactiveerd om fondsen uit Horizon Europa, het programma Digitaal Europa en CEF Digital te ontvangen, teneinde verder te investeren in supercomputing en kwantumcomputing en de ambitieuze onderzoeks- en innovatieagenda van de EU te ondersteunen. Samen met de investeringen van de deelnemende landen en de leden uit de particuliere sector zal deze investering ongeveer 7 miljard euro bedragen.

De EU heeft zeven supercomputers van wereldklasse verworven. Discoverer in Bulgarije, MeluXina in Luxemburg en Vega in Slovenië zijn in 2021 volledig operationeel geworden, en in 2022 volgen Karolina in Tsjechië, Leonardo in Italië, Deucalion in Portugal en LUMI in Finland.

Digitaal geldwezen

De Commissie heeft in 2021 met de medewetgevers vooruitgang geboekt op het gebied van de markten in cryptoactiva-wet en de wet inzake digitale operationele veerkracht, die zij in september 2020 had voorgesteld als onderdeel van haar pakket digitaal geldwezen. Verder hebben de lidstaten in december hun goedkeuring gehecht aan het akkoord met het Parlement over een proefregeling voor marktinfrastructuren op basis van “distributed ledger”-technologie (DLT). Cryptoactiva zijn een van de belangrijkste DLT-toepassingen in de financiële sector. In deze proefregeling is vastgelegd onder welke voorwaarden toestemming kan worden gegeven voor het exploiteren van een DLT-markt­infrastructuur en welke financiële DLT-instrumenten verhandeld kunnen worden. Ook wordt beschreven hoe de exploitanten van DLT-markt­infrastructuren en de instanties met elkaar zullen samenwerken. De proefregeling zal de EU-regelgevers en marktdeelnemers in staat stellen ervaring op te doen met het gebruik van “distributed ledger”-technologie (dat wil zeggen de technologie voor de handel in en de afwikkeling van getokeniseerde financiële instrumenten) en ervoor zorgen dat ze kunnen omgaan met risico’s met betrekking tot investeerdersbescherming, marktintegriteit en financiële stabiliteit.

Internationale connectiviteit

Met de verbinding tussen Sines in Portugal en Fortaleza in Brazilië is de EllaLink trans-Atlantische kabel de eerste rechtstreekse dataverbinding met hoge capaciteit tussen Europa en Latijns-Amerika. De EU heeft bijgedragen tot de totstandbrenging van een digitale snelweg van 34 000 km ter ondersteuning van de uitwisseling van onderzoeks- en opleidingsgegevens, en het daarmee gepaard gaande tijdsverlies gehalveerd. Deze belangrijke mijlpaal zal de komende 25 jaar de samenwerking tussen beide continenten bevorderen. Met het Building the Europe Link with Latin America-initiatief, waarbij high-performance computing- en aardobservatiegegevens worden gedeeld, worden 65 miljoen gebruikers in meer dan 12 000 onderwijs- en onderzoeksinstellingen in Europa, Latijns-Amerika en het Caraïbisch gebied bereikt.

Een gezondere Europese Unie

Door de COVID-19-pandemie staat de volksgezondheid bovenaan de agenda van de EU. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen kondigde in september 2020 een sterkere Europese gezondheidsunie aan. De Europese Commissie heeft daarvoor nu de basis gelegd en daarbij lering getrokken uit de pandemie.

Gezondheidscrises: paraatheid en respons

De eerste pijler van de Europese gezondheidsunie is crisisparaatheid en -respons. De EU-wetgeving op het gebied van grensoverschrijdende bedreigingen van de gezondheid wordt momenteel herzien naar aanleiding van de lessen die uit COVID-19 zijn getrokken. Het Europees Geneesmiddelenbureau en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding, die een zeer grote rol hebben gespeeld in de strijd tegen COVID-19, krijgen een sterker mandaat om toekomstige noodsituaties op gezondheidsgebied aan te pakken. Het is de bedoeling dat deze belangrijke gezondheidsagentschappen van de EU in noodsituaties vaker wetenschappelijk advies verlenen en voor meer coördinatie zorgen. Betere monitoring en paraatheid moeten het risico verkleinen dat er geneesmiddelentekorten ontstaan. Als de voorstellen van de Commissie worden goedgekeurd en de omstandigheden het vereisen, wordt het mogelijk om op EU-niveau een noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid af te kondigen en effectievere maatregelen te nemen.

De strijd tegen de COVID-19-pandemie is nog niet gestreden en Europa moet zich ook voorbereiden op toekomstige grensoverschrijdende gezondheidsbedreigingen. De Commissie presenteerde in juni een mededeling over de eerste lessen die uit de pandemie zijn getrokken, waarin ook wordt ingegaan op manieren om op basis daarvan op EU- en nationaal niveau effectiever te kunnen optreden. Zo kan de EU zich beter voorbereiden op volksgezondheidrisico’s en voor een betere noodplanning zorgen, zodat op alle niveaus sneller en doeltreffender kan worden opgetreden. De mededeling gaat met name over paraatheid en respons op gezondheidsgebied en is gebaseerd op de tien eerste lessen die de EU heeft getrokken uit de gezondheidscrisis, waar het erom gaat op welke gebieden de EU moet optreden.

VIDEO De Autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied.

De Commissie richtte onder meer HERA op, de Autoriteit voor paraatheid en respons inzake noodsituaties op gezondheidsgebied. HERA is een centraal onderdeel van de Europese gezondheidsunie en moet op twee verschillende manieren te werk gaan: in de paraatheidsmodus en in de noodmodus. HERA moet voor verbetering zorgen bij de ontwikkeling, productie, aankoop en distributie van cruciale medische tegenmaatregelen in de EU, zoals vaccins, antibiotica, medische apparatuur, diagnostische tests en persoonlijke beschermingsmiddelen.

Het maatregelenpakket waarbij onder andere HERA werd opgericht, werd op 16 september goedgekeurd. HERA ging op 1 oktober van start. Voorbereidende werkzaamheden hadden plaatsgevonden in het kader van de HERA Incubator, waarmee in februari 2021 was begonnen in reactie op de toegenomen dreiging van varianten van het coronavirus. HERA is operationeel sinds 1 januari 2022, met een totale indicatieve begroting van 6 miljard euro voor de periode 2022-2027.

In de paraatheidsmodus werkt HERA aan het opstellen van dreigingsevaluaties en het verzamelen van inlichtingen, stimuleert het onderzoek en ontwikkeling, pakt het marktproblemen aan, zorgt het voor de bevoorrading met medische tegenmaatregelen en versterkt het kennis en vaardigheden.

De noodmaatregelen van HERA zijn onder meer het monitoren, aankopen en vervaardigen van medische tegenmaatregelen voor noodsituaties, het activeren van de EU-FAB-faciliteiten (een netwerk van productiefaciliteiten voor vaccins en geneesmiddelen die onmiddellijk operationeel kunnen worden), het activeren van onderzoeks- en innovatieplannen voor noodgevallen, het inventariseren van productiefaciliteiten voor medische tegenmaatregelen voor crisissituaties en het faciliteren van noodfinanciering.

HERA moet diverse activiteiten ondernemen op internationaal niveau. Daaronder valt de samenwerking met mondiale partners om knelpunten in de internationale toeleveringsketen aan te pakken. Daarnaast wordt de wereldwijde productie gestimuleerd en het wereldwijde toezicht versterkt. HERA zorgt bovendien voor betere samenwerking en ondersteuning overal ter wereld om de beschikbaarheid en toegankelijkheid van medische tegenmaatregelen in landen binnen en buiten de EU te waarborgen. Verder wordt gewerkt aan het opbouwen van expertise om lokale productie- en distributiecapaciteiten te ontwikkelen en betere toegang te bieden tot door de EU gefinancierde of door de EU aangekochte medische tegenmaatregelen.

HERA werkt er samen met lidstaten, het Europees Parlement, EU-agentschappen en belanghebbenden zoals onderzoekers, biotechbedrijven, fabrikanten en regelgevers aan om nieuwe varianten snel op te sporen en te karakteriseren, vaccins waar nodig aan te passen en de productiecapaciteit voor medische tegenmaatregelen op te schalen. Zo heeft HERA de deskundigengroep voor SARS-CoV-2-varianten opgezet, die advies moet verlenen over de noodzaak om nieuwe of aangepaste vaccins te ontwikkelen en over de noodzaak om vanwege nieuwe varianten aanvullende volksgezondheidsmaatregelen op EU-niveau op te zetten. HERA onderhoudt verder nauwe contacten met de lidstaten en vaccinproducenten, die begonnen zijn met het analyseren van de omikronvariant en het testen van de doeltreffendheid van hun vaccins. Daarnaast heeft HERA ook contact met landen buiten de EU om te onderzoeken op welke gebieden samenwerking en uitwisseling mogelijk zijn.

Europees plan voor kankerbestrijding

De tweede pijler van de gezondheidsunie bestrijdt de op één na grootste doodsoorzaak in de EU. In 2020 kregen 2,7 miljoen mensen in de EU de diagnose kanker, die een aanzienlijke lichamelijke en geestelijke tol eist van patiënten, overlevenden en hun naasten. Kanker leidt ook tot een aanzienlijke belasting van de gezondheidszorg en de sociale stelsels en brengt de groei en het concurrentievermogen van de economie en de gezondheid van de beroepsbevolking in gevaar. 40 % van de vormen van kanker is echter te voorkomen: deze houden verband met de levensstijl (voeding, lichaamsbeweging, tabaks- en alcoholgebruik enz.) of met milieuvervuiling, of er is een vaccin tegen beschikbaar.

Het Europees plan voor kankerbestrijding, dat in februari 2021 is aangenomen, heeft als doel de ziekte in elk stadium op geïntegreerde wijze aan te pakken in alle beleidsdomeinen, met de medewerking van alle belanghebbenden. Het plan kent tien vlaggenschipinitiatieven die op diverse gebieden voor verbetering zorgen: deze gaan van preventie, vroegtijdige opsporing, diagnose en behandeling tot betere levenskwaliteit voor kankerpatiënten en mensen die kanker hebben overleefd. Er wordt voor gezorgd dat alle patiënten gelijke toegang hebben tot hoogwaardige zorg.

De EU-missie inzake kanker van Horizon Europa — een van de vijf nieuwe EU-missies die in september 2021 in het leven zijn geroepen — zal er samen met het plan voor kankerbestrijding aan werken om het leven van meer dan 3 miljoen mensen tegen 2030 te verbeteren. Dat moet gebeuren door betere preventie en effectievere behandelingen. Via het EU4Health-programma en andere EU-instrumenten wordt voor in totaal zo’n vier miljard euro steun geboden aan lidstaten en belanghebbenden om de gezondheidszorgstelsels robuuster te maken en te zorgen voor een betere aanpak van kankerpreventie en -zorg.

De belangrijkste acties zijn gericht op preventie, diagnose, behandeling en levenskwaliteit. Zij hebben tot doel milieuvervuiling en de schadelijke consumptie van alcohol en tabak terug te dringen, een gezondere levensstijl te bevorderen, ervoor te zorgen dat 90 % van de in aanmerking komende EU-bevolking tegen 2025 toegang heeft tot screenings voor borst-, baarmoederhals- en darmkanker, tegen 2030 ten minste 90 % van de meisjes in de EU te vaccineren tegen HPV en de vaccinatiegraad onder jongens aanzienlijk te verhogen, en ervoor te zorgen dat tegen 2030 tot 90 % van de in aanmerking komende patiënten toegang heeft tot nationale integrale kankercentra. Dit is mogelijk dankzij 4 miljard euro aan financiering. Dankzij de vooruitgang op het gebied van vroegtijdige opsporing, doeltreffende behandeling en ondersteunende zorg telt de EU meer dan 12 miljoen mensen die van kanker zijn genezen.

Farmaceutische strategie voor Europa

De derde pijler is de farmaceutische strategie voor Europa, die in 2020 van start is gegaan. De strategie behelst een volledige herziening van de geneesmiddelensystemen van de EU. Aloude problemen van het farmaceutisch systeem van de EU worden aangepakt. Innovatie wordt bevorderd (ook wat betreft medische behoeften waar nog geen oplossing voor is) en de beschikbaarheid van geneesmiddelen wordt gewaarborgd, niet alleen in crisissituaties maar ook in normale tijden. De belangrijkste maatregelen zijn een herziening van de geneesmiddelenwetgeving van de EU en een gestructureerde dialoog over de continuïteit van de geneesmiddelenvoorziening. Die dialoog is in februari 2021 van start gegaan en heeft als doel beleidsmaatregelen vast te stellen om de veerkracht van de farmaceutische toeleveringsketens te versterken en de geneesmiddelenvoorziening zeker te stellen.

De Commissie investeert nu meer dan ooit in deze dringende gezondheidsprioriteiten. Het nieuwe EU4Health-programma, dat in maart van start is gegaan, is een ambitieuze reactie van de EU op de COVID-19-pandemie. Het gaat niet alleen om de respons op een crisissituatie; het programma is er ook op gericht de gezondheid in de EU te verbeteren en te bevorderen, de nationale zorgstelsels te versterken en de toegang tot geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en crisisrelevante producten te verbeteren.

De EU investeert 5,3 miljard euro in initiatieven met het oog op een of meer van de doelstellingen van EU4Health, waarbij optreden op EU-niveau een meerwaarde biedt en het beleid van de lidstaten aanvult.

De gezondheid in de EU verbeteren en bevorderen.

Mensen in de EU beschermen tegen ernstige grensoverschrijdende bedreigingen van de gezondheid.

Geneesmiddelen, medische hulpmiddelen en producten die in een crisis van belang zijn, verbeteren.

Gezondheidsstelsels versterken.

Versterking van onze democratie

Het democratische debat en de manier waarop mensen toegang krijgen tot informatie zijn de afgelopen jaren veranderd. Er gebeurt steeds meer online. Tegelijkertijd oefenen meer EU-burgers dan ooit hun democratische recht uit om te stemmen en zich verkiesbaar te stellen bij verkiezingen voor het Europees Parlement en gemeenteraadsverkiezingen in de lidstaat waar zij wonen. Politieke reclame is steeds belangrijker geworden bij verkiezingscampagnes in de EU. Naar aanleiding van dit veranderende klimaat, en om de democratie en de integriteit van de verkiezingen te versterken, heeft de Commissie in november nieuwe voorstellen gedaan op het gebied van politieke reclame, het kiesrecht van EU-burgers die hun recht op vrij verkeer hebben uitgeoefend en de financiering van Europese politieke partijen.

De voorstellen zijn gebaseerd op de ervaring die is opgedaan bij de Europese verkiezingen van 2019 en op de prioriteiten die waren aangekondigd in het actieplan voor Europese democratie en het verslag over het EU-burgerschap 2020. Om ervoor te zorgen dat de verkiezingen voor het Europees Parlement van 2024 volgens de hoogste democratische normen verlopen, moeten de nieuwe regels in het voorjaar van 2023 in werking treden en door alle lidstaten volledig zijn uitgevoerd.

Politieke reclame

Dankzij digitale communicatie en internet kunnen politici de burgers op allerlei manieren bereiken en hebben ook burgers veel mogelijkheden om aan het democratische debat deel te nemen. De ervaring met enkele recente verkiezingen leert echter dat digitalisering en onlinereclame soms kunnen worden gebruikt voor manipulatie en desinformatie (zie ook hoofdstuk 1 over maatregelen tegen desinformatie).

De Commissie heeft daarom in november wetgeving voorgesteld om te zorgen voor meer transparantie bij politieke reclame. Geharmoniseerde transparantievereisten houden onder andere in dat burgers, bevoegde instanties en andere belanghebbenden relevante informatie moeten krijgen die hen in staat stelt een politieke advertentie duidelijk als zodanig te herkennen en te achterhalen waar de politieke boodschap vandaan komt en wie ervoor heeft betaald. Targeting- en versterkingstechnieken zijn alleen toegestaan als aan zinvolle transparantievereisten is voldaan. Het is de bedoeling dat mensen daardoor kunnen vaststellen of en op welke wijze zij worden getarget door politieke reclame en te beslissen of zij daar al dan niet mee akkoord gaan.

Het voorstel moet een aanvulling vormen op de regels in het voorstel van de Commissie voor een wet inzake digitale diensten. De specifieke regels moeten van kracht zijn voordat de verkiezingen voor het Europees Parlement van mei 2024 plaatsvinden.

Mediavrijheid

908 journalisten en mediawerkers werden in 2020 aangevallen in 23 lidstaten.

175 journalisten en mediawerkers zijn het slachtoffer geworden van aanvallen of incidenten tijdens protesten in de EU in 2020.

73 % van de vrouwelijke journalisten kreeg in 2020 te maken met onlinegeweld.

23 journalisten zijn sinds 1992 gedood in de EU, van wie de meesten in de laatste zes jaar.

Mediavrijheid is van vitaal belang voor een goed functionerende democratie. Als onderdeel van het actieplan voor de Europese democratie neemt de EU maatregelen om de mediavrijheid te beschermen en de bedreigingen waarmee die vrijheid wordt geconfronteerd, tegen te gaan. In september bracht de Commissie een aanbeveling over de veiligheid van journalisten uit. Deze bevat adviezen aan de lidstaten voor betere beveiliging van de fysieke en onlineveiligheid van journalisten en mediaprofessionals. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan nieuwe onlinebedreigingen, met name tegen vrouwelijke journalisten en journalisten die minderheden vertegenwoordigen of daarover verslag uitbrengen.

Verder moeten journalisten en rechtenverdedigers worden beschermd tegen rechtszaken die bedoeld zijn om hen te ontmoedigen zich met aangelegenheden van algemeen belang te bemoeien. In oktober hield de Commissie een openbare raadpleging om problemen op dit gebied in kaart te brengen en meningen te peilen over wat er moet gebeuren. Een voorstel van de Commissie voor een EU-initiatief op dit gebied wordt verwacht in 2022. De EU financiert ook projecten op het gebied van vrijheid en pluralisme van de media. Een van die projecten is de Euromedia Ownership Monitor, die in september 2021 werd gelanceerd. Dat project behelst een databank met informatie per land over media-eigendom, beoordelingen van het desbetreffende rechtskader en beschrijvingen van mogelijke risico’s voor de transparantie van media-eigendom.

De Commissie heeft ook de in het actieplan voor de media en de audiovisuele sector beschreven maatregelen uitgevoerd. Zo deed zij in de zomer een oproep voor Europese journalistieke partnerschappen in het kader van het programma Creatief Europa. De Commissie trof ook voorbereidingen voor de volgende stappen op dit gebied: zo kondigde Commissievoorzitter Von der Leyen in de Staat van de Unie 2021 een wet inzake mediavrijheid aan, die in 2022 zou moeten worden aangenomen.

Tegelijkertijd blijft de Commissie in het kader van haar jaarlijkse verslag over de rechtsstaat volgen hoe de situatie op het gebied van mediavrijheid en mediapluralisme zich in alle lidstaten ontwikkelt.

Bescherming van de rechtsstaat

In juli publiceerde de Commissie haar tweede jaarverslag over de rechtsstaat in de EU met een afzonderlijk hoofdstuk over elke lidstaat. Dit verslag over de rechtsstaat is onderdeel van een jaarlijkse cyclus ter bevordering van de rechtsstaat, die moet voorkomen dat problemen ontstaan of verergeren en ervoor zorgt dat deze kunnen worden aangepakt. Het verslag kent vier pijlers: de nationale rechtsstelsels, regelingen voor corruptiebestrijding, pluriformiteit en vrijheid van de media, en andere institutionele kwesties in verband met de controles en waarborgen die essentieel zijn voor een goed functionerende democratie.

De editie van 2021 brengt verslag uit over de ontwikkelingen sinds die van een jaar eerder en houdt rekening met de gevolgen van de COVID-19-pandemie. Over het geheel genomen bleken er in de lidstaten veel positieve ontwikkelingen te zijn. Zo werden problemen aangepakt die in het verslag van 2020 waren vastgesteld.

Wat sommige lidstaten betreft, bestaat echter nog steeds bezorgdheid, bijvoorbeeld over de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de situatie van de media. De pandemie heeft ook duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is om een systeem van checks-and-balances in stand te houden en de rechtsstaat te handhaven.

De Commissie bleef ook haar taak vervullen om de uitvoering van de EU-Verdragen te controleren, door inbreukprocedures te starten. In april daagde de Commissie Polen voor het Hof van Justitie in verband met de wet inzake de rechterlijke macht van 2019 en de aanhoudende activiteiten van de tuchtkamer van het Hooggerechtshof met betrekking tot tuchtzaken tegen rechters. De Commissie verzocht het Hof ook om voorlopige maatregelen, waaraan het Hof op 14 juli gehoor gaf.

In september verzocht de Commissie het Hof van Justitie om Polen een dwangsom op te leggen zolang de beschikking in kort geding van het Hof van 14 juli niet volledig was uitgevoerd. Op 27 oktober legde het Hof een dwangsom op van 1 miljoen euro per dag wegens niet-naleving.

In een andere procedure stuurde de Commissie Polen een aanmaningsbrief op grond van artikel 260, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, omdat Polen niet de vereiste maatregelen had genomen om volledig te voldoen aan het arrest van het Hof van Justitie van 15 juli 2021 waarin werd vastgesteld dat de Poolse wet inzake de tuchtregeling tegen rechters in strijd is met het EU-recht. Het antwoord wordt in detail geanalyseerd voordat een besluit wordt genomen over de volgende stappen.

In juli startte de Commissie inbreukprocedures tegen Hongarije met betrekking tot de bescherming van de grondrechten en het non-discriminatiebeginsel (zie ook hoofdstuk 7).

Naast inbreukprocedures, die betrekking hebben op specifieke inbreuken op het EU-recht, kent artikel 7 van het Verdrag betreffende de Europese Unie ook een meer algemene procedure voor de handhaving van de gemeenschappelijke waarden van de Unie, waaronder de rechtsstaat. Bij de Raad zijn nog twee procedures in behandeling die waren gestart in 2017 door de Commissie tegen Polen en in 2018 door het Europees Parlement tegen Hongarije, om vast te stellen of er een duidelijk gevaar bestond voor een ernstige schending van de waarden van de Unie. De Commissie informeerde de Raad zowel in 2020 als in 2021 over de laatste ontwikkelingen op de gebieden waarop de met redenen omklede voorstellen betrekking hadden.

Bescherming van de EU-begroting

Dankzij de verordening van 2020 betreffende een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting is de EU in staat om inbreuken op de beginselen van de rechtsstaat die gevolgen hebben voor de EU-begroting, beter aan te pakken. Samen met de al bestaande wetgeving zorgt die verordening ervoor dat elke euro terechtkomt waar hij nodig is en dat die euro ook meerwaarde oplevert voor de burgers.

De verordening trad in januari 2021 in werking. De Commissie heeft vervolgens de situatie in de lidstaten in het oog gehouden en relevante informatie verzameld. Het verslag van de Commissie over de rechtsstaat is een van de informatiebronnen die de Commissie op grond van de verordening kan gebruiken om inbreuken op de beginselen van de rechtsstaat vast te stellen en te beoordelen. Daarnaast maakt de Commissie voor haar analyse ook gebruik van beslissingen van het Hof van Justitie, verslagen van de Europese Rekenkamer en conclusies van relevante internationale organisaties. De Commissie werkt momenteel aan richtsnoeren om een aantal zaken in verband met de werking van de verordening te verduidelijken.

Contacten met burgers

In oktober namen het Parlement en de Raad een wijziging van de Aarhus-verordening aan. Die moet maatschappelijke organisaties in de EU en het brede publiek in staat stellen om besluiten met gevolgen voor het milieu beter te controleren. Maatschappelijke organisaties kunnen de EU-instellingen verzoeken de maatregelen die zij hebben vastgesteld te herzien, om het milieu beter te beschermen en voor effectievere klimaatactie te zorgen.

In 2021 reageerde de Commissie op twee Europese burgerinitiatieven die elk door meer dan een miljoen EU-burgers waren gesteund. Voor het initiatief “Minority SafePack”, dat over cultuur- en taaldiversiteit gaat, stelde de Commissie niet-wetgevende maatregelen vast. Voor het initiatief “End the Cage Age” kondigde de Commissie aan dat zij vóór 2024 een voorstel wil indienen om kooien voor bepaalde boerderijdieren geleidelijk af te schaffen. Wat het initiatief “Right2Water” van 2014 betreft, trad in januari de herziene drinkwaterrichtlijn in werking. Het initiatief “Verbied glyfosaat” van 2017 leidde tot de verordening betreffende de transparantie en duurzaamheid van de EU-risicobeoordeling in de voedselketen, die in maart van toepassing werd. Er werden in 2021 elf nieuwe initiatieven geregistreerd.

De Commissie lanceerde in 2021 116 openbare raadplegingen. Zij ontving 757 315 bijdragen en 104 771 reacties op andere voor feedback openstaande zaken (bv. routekaarten en ontwerpbesluiten). De Commissie heeft ook gereageerd op alle 283 suggesties die tot dusver via het portaal Geef uw mening: Vereenvoudigen! werden ontvangen. Het Fit for Future-platform, een deskundigengroep op hoog niveau, neemt relevante suggesties in aanmerking bij het opstellen van zijn jaarlijkse werkprogramma. In de groep zitten vertegenwoordigers van nationale, regionale en lokale overheden in de lidstaten, het Europees Economisch en Sociaal Comité, het Europees Comité van de Regio’s en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en niet-gouvernementele organisaties. Het netwerk van kmo-gezanten levert input en is vertegenwoordigd in de plenaire vergaderingen van de groep.

Migratie en asiel

De Commissie nam in september het eerste voortgangsverslag over het nieuwe migratie- en asielpact aan, een jaar nadat het pact in september 2020 was goedgekeurd. Zij merkte op dat de EU, zolang het asiel- en migratiestelsel van de EU niet grondig is hervormd, kwetsbaarder zal blijven en minder goed voorbereid zal zijn om op veranderende omstandigheden te reageren.

In februari bood de Commissie de Raad haar eerste feitelijke beoordeling aan van de samenwerking met partnerlanden op het gebied van overname. Die beoordeling is vereist op grond van de herziene visumcode. Zij maakt deel uit van de brede aanpak van het migratiebeleid zoals die in het nieuwe migratie- en asielpact is omschreven. De beoordeling ging vergezeld van een mededeling waarin werd uiteengezet hoe de EU de samenwerking op het gebied van terugkeer en overname wil verbeteren.

In april 2021 heeft de Commissie de eerste EU-strategie inzake vrijwillige terugkeer en re-integratie aangenomen. De strategie heeft als doel het percentage vrijwillige repatrianten te verhogen en bij te dragen tot humane en waardige terugkeer. Ook moet de strategie de samenwerking met partnerlanden op het gebied van overname helpen verbeteren. Tegelijkertijd helpt re-integratie repatrianten uit zowel EU-lidstaten als niet-EU-landen om kansen te grijpen in hun eigen land, bij te dragen aan de ontwikkeling van de gemeenschap en het vertrouwen in het migratiestelsel op te bouwen.

De strategie biedt instrumenten en richtsnoeren om de duurzaamheid van terugkeer te verbeteren door intensievere samenwerking in de partnerlanden. Tegelijk met de strategie publiceerde de Commissie het EU-kader voor advisering bij terugkeer en een instrument voor re-integratiebijstand. Daarin wordt voor de lidstaten uiteengezet welke structuren op dat gebied moeten worden opgezet. Dit betreft onder meer de benodigde personele middelen en financiering en het gebruik van het verwijzingsinstrument, dat beveiligde communicatie tussen terugkeeradviseurs en re-integratieverstrekkers mogelijk maakt.

Naar aanleiding van de pogingen van Belarus om de EU en haar lidstaten te destabiliseren door irreguliere migratie te vergemakkelijken en het besluit van Belarus om de overnameovereenkomst met de EU op te schorten, stelde de Commissie in september voor om enkele bepalingen van de visumversoepelingsovereenkomst met Belarus op te schorten. Die opschorting gold uitsluitend voor overheidsfunctionarissen en niet voor de gewone burgers van Belarus. De Raad nam het voorstel van de Commissie in november aan.

De Commissie heeft de financiële en operationele behoeften van Letland, Litouwen en Polen onderzocht en stelt nog eens 200 miljoen euro beschikbaar voor grensbeheer, met name als antwoord op de door staten georganiseerde instrumentalisering van migranten aan de buitengrenzen van de EU. Tegelijkertijd intensiveerde de Commissie de dialoog met de betrokken niet-EU-landen om hen te waarschuwen voor de situatie, zodat zij maatregelen konden nemen om te voorkomen dat hun eigen burgers in de door Belarus opgezette val lopen.

De Commissie en hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid Josep Borrell zetten een en ander uiteen in hun gezamenlijke mededeling “Respons op door staten georganiseerde instrumentalisering van migranten aan de buitengrenzen van de EU”, die op 23 november werd aangenomen.

Op 1 december heeft de Commissie een voorstel ingediend om de meest betrokken EU-lidstaten in staat te stellen hun asielstelsels tijdelijk aan de nieuwe realiteit aan te passen. Om in Belarus gestrande kwetsbare personen te helpen, had de Commissie tegen het einde van het jaar al 700 000 euro aan humanitaire financiering gemobiliseerd en staat zij klaar om extra middelen te verstrekken. De EU zal ook tot 3,5 miljoen euro uittrekken om vrijwillige repatrianten uit Belarus te ondersteunen. Daarnaast staat personeel van EU-agentschappen zoals het Europees Grens- en kustwachtagentschap, het Asielagentschap van de Europese Unie (voorheen Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken) en het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol) klaar om aan de buitengrenzen te worden ingezet om de EU-lidstaten waar nodig bij te staan. Dat personeel is al actief in de betrokken lidstaten. Met het oog op een permanente regeling heeft de Commissie op 14 december een voorstel tot wijziging van de Schengengrenscode aangenomen, tegelijk met een voorstel voor een verordening om instrumentalisering aan te pakken.

Bestrijding van mensenhandel

72 % van de slachtoffers van mensenhandel zijn vrouwen en meisjes en 23 % zijn mannen en jongens. Het geslacht van 5 % van de slachtoffers is onbekend. Ongeveer de helft van de slachtoffers is EU-burger. 60 % van de slachtoffers wordt verhandeld met het oog op seksuele uitbuiting en 15 % voor arbeid.

In april nam de Commissie de EU-strategie ter bestrijding van mensenhandel aan. Deze gaat uit van een brede aanpak die uiteenloopt van preventie en bescherming van slachtoffers tot vervolging en veroordeling van mensenhandelaars. De strategie omvat initiatieven van juridische, beleidsmatige en operationele aard op vier gebieden: terugdringen van de vraag die aanzet tot de verschillende vormen van uitbuiting, doorbreken van het bedrijfsmodel van mensenhandelaars, bescherming, ondersteuning en empowerment van slachtoffers, met bijzondere aandacht voor vrouwen en kinderen, en internationale aspecten. De nieuwe EU-coördinator voor de bestrijding van mensenhandel begon op 1 juli 2021 met haar werkzaamheden.

In september nam de Commissie het nieuwe EU-actieplan tegen migrantensmokkel (2021-2025) aan. Het plan omvat maatregelen om mensensmokkel te voorkomen en bestrijden en ervoor te zorgen dat de grondrechten van migranten volledig worden beschermd. Er wordt ook voorgesteld de beperkende maatregelen uit te breiden en de strafrechtelijke sancties tegen smokkelaars aan te scherpen, en maatregelen te nemen om uitbuiting van migranten te voorkomen en de kennis over mensensmokkel te vergroten. Het actieplan houdt rekening met de toenemende rol van overheden die irreguliere migratie faciliteren en mensen gebruiken om voor politieke doeleinden druk uit te oefenen aan de buitengrenzen, zoals in 2021 aan de grens van de EU met Belarus. De Commissie presenteerde ook maatregelen om de richtlijn inzake sancties tegen werkgevers effectiever te maken. Het doel is werkgevers te bestraffen die mensen in dienst nemen die geen recht hebben op verblijf in de EU, de rechten van irreguliere migranten te beschermen en inspecties uit te voeren. De maatregelen worden in 2022 uitgevoerd.

In november stelden de Commissie en de hoge vertegenwoordiger maatregelen voor tegen de activiteiten van transportondernemingen die mensensmokkel of mensenhandel naar de EU faciliteren. Dit is een nieuw aanvullend instrument waarmee de EU lidstaten kan ondersteunen bij de aanpak van irreguliere migratie en mensenhandel.

Bescherming van mensen in nood

De Commissie bleef streven naar verbetering van het migratiebeheer en de opvang- en leefomstandigheden van migranten, met name in Griekenland. Meer steun werd geboden voor de nationale autoriteiten via de taskforce voor migratiebeheer, die in 2020 werd opgericht om de opvang- en leefomstandigheden van migranten op Lesbos en de noordelijke eilanden in de Egeïsche Zee te verbeteren. Het eerste nieuwe opvang- en identificatiecentrum opende op Samos in september, gevolgd in november door nieuwe centra op Kos en Leros. In 2022 zullen op Chios en Lesbos nieuwe centra worden geopend. De Commissie heeft Griekenland 276 miljoen euro toegekend voor de bouw van deze vijf centra.

De Commissie faciliteert en coördineert ook de herplaatsing van verschillende groepen migranten uit Griekenland, Italië en Malta in EU-lidstaten die plaatsen hebben toegezegd. Na de grote inspanningen van de betrokken organisaties en de solidariteit van de lidstaten, werden met de steun van de Europese Commissie in 2020 en 2021 meer dan 4 600 mensen vanuit Griekenland herplaatst in andere lidstaten. Vanaf 2018 tot eind 2021 werden ook bijna 3 000 personen herplaatst vanuit Italië en Malta.

In juli startte de Commissie een nieuwe ronde van toezeggingen voor hervestiging en toelating op humanitaire gronden in 2021 en 2022. In totaal zegden de lidstaten toe 60 000 personen uit prioritaire landen en regio’s en Afghanen die gevaar lopen, te hervestigen en op humanitaire gronden toe te laten. Met financiële EU-steun en operationele steun van het Asielagentschap van de Europese Unie kunnen de lidstaten hun toezeggingen nakomen.

In juni werd een akkoord bereikt over het nieuwe mandaat van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken. Dit trad begin 2022 in werking en het bureau droeg vanaf dat moment de nieuwe naam Asielagentschap van de Europese Unie. Het nieuwe mandaat moet het agentschap een solide juridisch, operationeel en praktisch kader bieden, zodat het over de middelen kan beschikken om de lidstaten bij te staan en hen te helpen hun asiel- en opvangstelsels te versterken. In 2021 breidde het bureau de bijstandsverlening uit tot Spanje, Letland en Litouwen (Griekenland, Italië, Cyprus en Malta kregen eerder al bijstand).

Irreguliere migratie in cijfers

Van januari tot november 2021 waren er op alle routes samen zo’n 182 600 irreguliere migranten onderweg. Tijdens dezelfde periode in 2020 waren dat er 114 400 (125 100 gedurende dat hele jaar) en in dezelfde periode in 2019 iets minder dan 127 000 (141 700 gedurende dat hele jaar).

De drie belangrijkste routes (via het westelijke, het centrale en het oostelijke Middellandse Zeegebied) vertonen sinds 2014 een terugkerend patroon, met jaarlijkse pieken rond het einde van de zomer, waarbij doorgaans niet meer dan 50 duizend mensen per maand de oversteek maken. Tussen eind 2015 en begin 2016 was er op de oostelijke route sprake van een sterke toename. Het hoogtepunt werd bereikt in oktober 2015, met ongeveer 230 duizend illegale grensoverschrijdingen. De westelijke Middellandse Zeeroute omvat ook de Atlantische (West-Afrikaanse) route.

Het centrale Middellandse Zeegebied is nog steeds de dodelijkste migratieroute ter wereld. Sinds 2014 zijn er meer dan 20 000 doden en verdwijningen te betreuren. In 2021 werden 2 819 migranten opgegeven als overleden of vermist bij het oversteken via de Middellandse Zee en de westelijke Afrikaanse route, tegenover 2 325 in 2020.

Europese grens- en kustwacht

De uitvoering van de verordening betreffende de Europese grens- en kustwacht van 2019 en het nieuwe mandaat van het Europees Grens- en kustwachtagentschap (ook bekend als Frontex) verloopt succesvol: op 1 januari 2021 werd voor het eerst het permanente korps van de Europese grens- en kustwacht ingezet, met inbegrip van het eerste geüniformeerde EU-personeel.

De inzet van het permanente korps moet het agentschap in staat stellen de lidstaten betere ondersteuning te bieden op alle operationele gebieden, met inbegrip van terugkeergerelateerde activiteiten.

Het Europees Grens- en kustwachtagentschap heeft gemiddeld 2 000 grens- en kustwachters in actieve dienst aan de buitengrenzen van de Europese Unie, in nauwe samenwerking met de lidstaten. Wat de grondrechten betreft, zijn aanzienlijke verbeteringen te melden. Zo heeft het agentschap, zoals de verordening betreffende de Europese grens- en kustwacht voorschrijft, een nieuwe grondrechtenfunctionaris benoemd en de eerste toezichthouders voor de grondrechten aangesteld.

Uitvoering van het actieplan voor integratie en inclusie

In 2021 is de EU doorgegaan met de uitvoering van het actieplan voor integratie en inclusie 2021-2027, dat met name gericht is op onderwijs en opleiding, werkgelegenheid en vaardigheden, gezondheidsdiensten en huisvesting. De nieuwe maatregelen in 2021 waren onder meer het partnerschap tussen de Commissie en het Europees Comité van de Regio’s voor betere samenwerking met en ondersteuning van steden, regio’s en plattelandsgebieden in de EU bij de integratie van migranten. Dit partnerschap ging in maart van start.

Vaardigheden- en talentenpakket

Het initiatief voor talentpartnerschappen, een onderdeel van het nieuwe migratie- en asielpact van 2020, werd in juni 2021 gelanceerd om de betrekkingen met belangrijke partnerlanden op het gebied van migratie te versterken door de behoeften van de arbeidsmarkt in de EU en de vaardigheden van werknemers uit die landen op elkaar af te stemmen. De partnerschappen zijn een manier om veilige en legale migratiemogelijkheden te bieden en zullen openstaan voor studenten, afgestudeerden en werknemers van alle vaardigheidsniveaus. Er worden ook mogelijkheden geboden voor beroepsonderwijs en -opleiding en steun voor de re-integratie van terugkerende migranten.

Schengengebied

In juni nam de Commissie de strategie voor een volledig functionerend en veerkrachtig Schengengebied aan, met een voorstel tot herziening van het Schengenevaluatie- en toezichtmechanisme. Er worden op drie gebieden maatregelen voorgesteld: doeltreffend beheer van de buitengrenzen van de EU, compensatie voor het ontbreken van controles aan de binnengrenzen en solide governance (evaluatie, monitoring en paraatheid).

De strategie omvat initiatieven voor een sterker en vollediger Schengengebied, waarbij lering wordt getrokken uit de ervaringen van de afgelopen vijf jaar, en dus ook uit de COVID-19-pandemie. De strategie geeft een overzicht van de vooruitgang bij de implementatie van een van de technologisch meest geavanceerde grensbeheersystemen ter wereld aan de buitengrenzen van de EU en geeft aan welke verdere initiatieven op dit gebied worden verwacht. Speciale aandacht krijgen ook maatregelen om Schengen intern te versterken, bijvoorbeeld door de politiële en justitiële samenwerking te intensiveren. Tot slot wordt voorgesteld het Schengengebied zonder controles aan de binnengrenzen uit te breiden tot Bulgarije, Kroatië en Roemenië. Deze landen passen de meeste Schengenregels al toe, maar genieten nog niet alle voordelen die uit het Schengenlidmaatschap voortvloeien. Zodra de lopende Schengenevaluatieprocedure met succes is afgerond, komt ook Cyprus hiervoor in aanmerking.

Het voorstel om het Schengenevaluatie- en toezichtmechanisme te hervormen, moet het mechanisme doeltreffender, efficiënter en sneller maken, de politieke oriëntatie ervan versterken en het beter geschikt maken voor het beoogde doel. Er wordt momenteel over onderhandeld in de Raad. De Commissie stelt alles in het werk om de vlotte voortgang van het proces te bevorderen.

Op 14 december heeft de Commissie een voorstel tot wijziging van de Schengengrenscode aangenomen. Dat moet ervoor zorgen dat controles aan de binnengrenzen alleen als uiterste middel worden ingezet, waarbij rekening wordt gehouden met het recht van de lidstaten om dit in uitzonderlijke omstandigheden te doen. Het voorstel pakt ook de problemen aan die ontstaan als irreguliere migratie als drukmiddel wordt ingezet. Tegelijk is ook nog een ander voorstel aangenomen dat op instrumentalisering op het gebied van migratie en asiel betrekking heeft.

Er is verdere vooruitgang geboekt wat betreft de totstandbrenging van een gemeenschappelijke IT-architectuur voor de EU, die nieuwe onderling verbonden systemen voor grensbeheer, migratie en rechtshandhaving omvat. Zodra de interoperabiliteit een feit is, zullen alle IT-systemen met elkaar kunnen communiceren, zodat de nationale autoriteiten over volledige en nauwkeurige informatie kunnen beschikken. De gegevensbeschermingsregels zullen daarbij volledig in acht worden genomen.

Veiligheid

Gezien het feit dat er voortdurend nieuwe en steeds complexere grens- en sectoroverschrijdende veiligheidsdreigingen aan het licht komen, moet de EU zorgen voor betere samenwerking en coördinatie op veiligheidsgebied in de ruimste zin. De COVID-19-pandemie heeft de veerkracht van de kritieke infrastructuur van Europa en de Europese systemen voor crisisparaatheid en crisisbeheersing op de proef gesteld. In 2021 is de EU doorgegaan met de uitvoering van de strategie voor de veiligheidsunie van 2020 om iedereen in de EU te beschermen en de Europese levenswijze te bevorderen. In dat verband werden nieuwe initiatieven genomen tegen terrorisme en radicalisering, georganiseerde misdaad en hybride dreigingen, en op het gebied van cyberveiligheid.

Aanpak van terrorisme en radicalisering

De verordening inzake het tegengaan van de verspreiding van terroristische online-inhoud trad op 7 juni 2021 in werking en wordt één jaar later volledig van toepassing. De verordening geeft de lidstaten de mogelijkheid een verwijderingsbevel te sturen naar aanbieders van hostingdiensten die in de EU actief zijn. Zij zullen ook binnen één uur materiaal kunnen laten verwijderen dat aanzet tot of pleit voor terroristische misdrijven, de activiteiten van terroristische groeperingen bevordert of instructies of technisch advies verstrekt voor het plegen van terroristische aanslagen.

Daarnaast biedt de verordening waarborgen voor betere verantwoording en transparantie van maatregelen om terroristische inhoud te verwijderen, en waarborgen om te voorkomen dat legitieme uitlatingen ten onrechte worden verwijderd. De verordening voorziet in maatregelen die de bescherming van de grondrechten en fundamentele vrijheden waarborgen en in vrijstelling voor materiaal dat wordt verspreid voor educatieve, journalistieke, artistieke of onderzoeksdoeleinden.

Het EU-internetforum — een door de Commissie voorgezeten platform waarin lidstaten en technologiebedrijven het gebruik van internet door terroristen en de aanpak van online seksueel misbruik van kinderen bespreken — presenteerde in 2021 een kennispakket over verboden gewelddadige rechts-extremistische groeperingen, symbolen en manifesten, dat onlineplatforms hulp biedt bij het modereren van inhoud.

In juli presenteerde de Europese Commissie een ambitieus pakket met wetgevingsvoorstellen om de EU-regels ter bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering te versterken. Het pakket omvat een voorstel voor de oprichting van een nieuwe EU-autoriteit voor de bestrijding van witwassen. Het doel is de opsporing van verdachte transacties en activiteiten te verbeteren en de mazen in de wetgeving te dichten waarvan criminelen gebruikmaken om via het financiële stelsel illegale opbrengsten wit te wassen of terroristische activiteiten te financieren.

De maatregelen versterken de bestaande EU-regeling aanzienlijk doordat zij rekening houden met nieuwe en opkomende uitdagingen waarmee technologische innovatie gepaard gaat. Het gaat onder meer om virtuele valuta, sterker geïntegreerde financiële stromen in de eengemaakte markt en het mondiale karakter van terroristische organisaties. De voorstellen dragen ook bij tot veel consistentere regelgeving in de hele EU, met rechtstreeks toepasselijke regels zoals een EU-brede limiet van tienduizend euro voor grote contante betalingen. Dit zorgt ervoor dat marktdeelnemers de regels tegen witwassen en terrorismefinanciering beter naleven, met name wanneer zij grensoverschrijdend actief zijn.

Gezien de ontwikkelingen in Afghanistan heeft de coördinator voor terrorismebestrijding samen met het voorzitterschap van de Raad, de Commissie, de Europese Dienst voor extern optreden en de betrokken EU-agentschappen een actieplan voor terrorismebestrijding in Afghanistan opgesteld.

Bestrijding van georganiseerde en grensoverschrijdende misdaad

In april publiceerde de Commissie de EU-strategie voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit, met maatregelen om samenwerking inzake rechtshandhaving en justitie te stimuleren. Ook moet de strategie zorgen voor doeltreffend onderzoek om georganiseerde criminele structuren te ontwrichten, een einde te maken aan de opbrengsten van georganiseerde misdaad en ervoor zorgen dat rechtshandhaving en justitie klaar zijn voor het digitale tijdperk. De Commissie heeft ook maatregelen voorgesteld die de lidstaten in staat stellen het potentieel van het Europees multidisciplinair platform tegen criminaliteitsdreiging volledig te benutten.

In 2021 heeft de Commissie actie ondernomen om de controle op vuurwapens in de EU en de buurlanden te versterken. De Commissie nam maatregelen om de lidstaten betere toegang te geven tot de informatie die nodig is voor het behandelen van aanvragen voor de verwerving of het voorhanden hebben van bepaalde vuurwapens. Momenteel worden lidstaten namelijk niet systematisch op de hoogte gebracht wanneer iemand elders in de EU een vuurwapenvergunning is geweigerd. In het in oktober gepubliceerde verslag over de toepassing van de richtlijn werd gewezen op de positieve effecten van bestaande EU-wetgeving, met name het verbod van de gevaarlijkste vuurwapens en het voorkomen van de illegale ombouw van wapens tot dodelijke vuurwapens. Ook werd gewezen op de nog voorkomende uitvoeringsproblemen, naar aanleiding waarvan 76 inbreukprocedures moesten worden gestart, en op gebieden waarvoor verdere verbetering mogelijk is, zoals digitalisering van de Europese vuurwapenpas en strengere controle op de verwerving en het bezit van blauwdrukken voor het 3D-printen van wapens.

Criminele netwerken zijn actief op allerlei terreinen: op het gebied van drugs, georganiseerde vermogenscriminaliteit, migrantensmokkel, mensenhandel en cybercriminaliteit. Zij infiltreren in de legale economie: bijna 70 % van de criminele netwerken was betrokken bij het witwassen van geld, bijna 60 % hield zich bezig met corruptie en meer dan 80 % maakte gebruik van legale bedrijfsstructuren. Zij zijn grensoverschrijdend actief: 65 % van de criminele groepen telt meerdere nationaliteiten. Zij hebben zich snel aan de pandemie aangepast: pogingen tot oplichting in verband met 1,1 miljard vaccindoses voor in totaal 15,4 miljard euro.

Als vervolg op haar mededeling van 2020 over de digitalisering van justitie presenteerde de Commissie in december een pakket met initiatieven om de rechtsstelsels in de EU te moderniseren en ervoor te zorgen dat grensoverschrijdende justitiële samenwerking in burgerlijke, handels- en strafzaken sneller kan verlopen. Het pakket omvat drie voorstellen:

• een verordening om de grensoverschrijdende digitale communicatie tussen justitiële autoriteiten te verbeteren en de toegang tot de rechter in burgerlijke, handels- en strafzaken te waarborgen;
• een wijziging van de Eurojust-verordening die hoorzittingen via videoconferentie mogelijk maakt en de coördinatie en samenwerking op het gebied van terroristische misdrijven tussen de nationale onderzoeks- en vervolgingsautoriteiten versterkt;
• een verordening waarbij een samenwerkingsplatform wordt opgezet dat onderzoek en vervolging door gemeenschappelijke onderzoeksteams in grensoverschrijdende zaken efficiënter en doeltreffender maakt.

Met deze voorstellen wordt beoogd het streven van de Commissie naar een werkelijk efficiënte en veerkrachtige Europese ruimte van vrijheid, veiligheid en recht te verwezenlijken.

Naar aanleiding van de voorstellen van 2020 om het mandaat van Europol te herzien, stelde de Commissie in december een EU-code voor politiële samenwerking voor. Die moet de samenwerking op het gebied van rechtshandhaving in de lidstaten verbeteren en politiefunctionarissen in de EU modernere instrumenten voor informatie-uitwisseling ter beschikking stellen. De code bevat een aanbeveling over operationele politiële samenwerking en nieuwe regels voor informatie-uitwisseling, en moet zorgen voor een vlotter verloop van grensoverschrijdende operaties, specifieke kanalen en termijnen voor de uitwisseling van informatie en een grotere rol voor Europol.

De herziene regels voor geautomatiseerde uitwisseling van bepaalde categorieën gegevens moeten helpen om verbanden tussen misdrijven in de hele EU veel doeltreffender te detecteren. Dit alles zal ertoe bijdragen dat informatielacunes worden opgevuld, dat strafbare feiten in de EU beter worden voorkomen, opgespoord en onderzocht en dat Europa voor iedereen veiliger wordt. Het pakket over politiële samenwerking omvat drie wetgevingsvoorstellen: een voorstel voor een aanbeveling van de Raad betreffende operationele politiële samenwerking, een richtlijn over de uitwisseling van informatie tussen de rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten, en een verordening over een geautomatiseerd mechanisme voor gegevensuitwisseling op het gebied van politiële samenwerking (“Prüm II”).

Tegelijk met het antiwitwaspakket diende de Commissie een voorstel in om rechtshandhavingsinstanties toegang te geven tot de registers van bankrekeningen, die in de toekomst gekoppeld zullen worden. Zo zullen de rechtshandhavingsinstanties snel kunnen nagaan of een verdachte bankrekeningen aanhoudt in andere lidstaten. Dit maakt financieel onderzoek en ontneming van vermogensbestanddelen in grensoverschrijdende zaken gemakkelijker.

Crisisbeheer

Civiele bescherming

De COVID-19-pandemie heeft aangetoond dat er behoefte is aan een sterker EU-mechanisme voor civiele bescherming dat een snellere en doeltreffendere respons op grote noodsituaties mogelijk maakt. In mei 2021 is nieuwe wetgeving in werking getreden die de EU betere instrumenten geeft voor het bestrijden van rampen die verschillende landen tegelijk treffen. De EU heeft ook meer middelen uitgetrokken ter ondersteuning van civiele bescherming, bestemd voor de hulpdiensten van de lidstaten van de EU.

Samen met de lidstaten is de EU doorgegaan met de ontwikkeling van de reserve van rescEU voor beschermende en medische uitrusting. Ook is de rescEU-brandbestrijdingsvloot van vliegtuigen en helikopters verder versterkt om de nationale capaciteit aan te vullen. In de toekomst zal er extra rescEU-capaciteit beschikbaar zijn ter bestrijding van chemische, biologische, radiologische en nucleaire incidenten. De EU zal verder aanzienlijke financiële steun verlenen voor betere preventie- en paraatheidsmaatregelen die het risico op rampen verminderen en gemeenschappen helpen zich beter voor te bereiden op allerlei crises.

In 2021 kwam via het EU-mechanisme voor civiele bescherming een recordaantal bijstandsverzoeken binnen. Van de 114 verzoeken hield 61 % verband met de COVID-19-pandemie.

Alle delen van de wereld worden nu door klimaatverandering getroffen, en de zomer van 2021 gaf een voorproefje van hoe zomers er in Europa in de toekomst zouden kunnen uitzien. Het bosbrandseizoen van 2021 behoorde tot de ergste van de afgelopen tien jaar wat betreft het aantal keren dat het EU-mechanisme voor civiele bescherming moest worden ingezet en het mechanisme voor bosbrandbestrijding moest worden geactiveerd.

Ter bestrijding van de bosbranden die in het Middellandse Zeegebied en de Westelijke Balkan om zich heen grepen, liet de EU via het EU-mechanisme voor civiele bescherming zestien vliegtuigen, vier helikopters, meer dan 290 voertuigen en meer dan 1 300 eerstehulpverleners uitrukken naar Albanië, Algerije, Cyprus, Griekenland, Italië, Noord-Macedonië en Turkije. De noodhulpoperaties werden vanuit de ruimte ondersteund door de dienst van Copernicus voor het beheer van noodsituaties, die geactualiseerde kaarten van de getroffen gebieden opmaakte. Alleen al in 2021 produceerde de dienst voor snelle kartering van de Copernicus-satelliet meer dan 580 kaarten van gebieden over de hele wereld.

Verschillende delen van Europa werden in juli door verwoestende overstromingen getroffen. De EU coördineerde de inzet in België van hulpverleningsboten, helikopters en meer dan 150 reddingswerkers uit Frankrijk, Italië en Oostenrijk. Het Europees waarschuwingssysteem voor overstromingen van Copernicus had de autoriteiten gewaarschuwd voor overstromingsrisico’s voordat de noodsituatie zich voordeed. De dienst voor snelle kartering werd door België, Duitsland, Nederland en Zwitserland geactiveerd om de hulpverleners te ondersteunen.

De EU verleende in heel 2021 ook levensreddende steun aan slachtoffers van rampen overal ter wereld: in de Democratische Republiek Congo na een vulkaanuitbarsting, in Guinee na een ebola-uitbraak en in Haïti na de aardbeving. Tijdens de ontwikkelingen in Afghanistan coördineerde de EU via haar mechanisme voor civiele bescherming de repatriëring van EU-onderdanen en andere kwetsbare personen.

Bestrijding van seksueel misbruik en seksuele uitbuiting van kinderen

In juli nam de EU een verordening aan waardoor tijdelijk kan worden afgeweken van de bepalingen inzake de vertrouwelijkheid van communicatie en verkeersgegevens, die deel uitmaken van de regels voor de privacy van elektronische communicatie. Dit is een onderdeel van de acht maatregelen in de EU-strategie voor een doeltreffendere bestrijding van seksueel misbruik van kinderen, dat noodzakelijk is voor een brede respons op deze delicten. Met de strategie wordt gestreefd naar het ondersteunen van preventie-initiatieven als middel om in de eerste plaats te voorkomen dat kinderen slachtoffer worden, en naar het bijstaan van slachtoffers en het ondersteunen van de rechtshandhaving. Doel is dat slachtoffers snel worden gered, voordat verder misbruik optreedt, en dat de daders worden gearresteerd.

Europa’s economisch herstel

In onzekere tijden veerde de economie van de EU in 2021 weer sterk op na de ernstige recessie als gevolg van de pandemie in 2020. De resultaten die de EU heeft geboekt met de COVID-19-vaccinatiecampagne en het verzachten van de sociaal-economische gevolgen van de pandemie, hebben de basis gelegd voor een duurzaam herstel. Naarmate de vaccinatiecampagnes vorderden en de beperkingen werden opgeheven, is de groei in het voorjaar hervat en in de zomer voortgezet, gesteund door de heropening van de economie. Tegen het najaar bereikte de economie van de EU opnieuw haar productieniveau van voor de pandemie.

Over het algemeen zou volgens de Europese economische najaarsprogrose 2021 het bruto binnenlands product in zowel de EU als de eurozone in 2021 met 5,0 % groeien en in 2022 met 4,3 %. Hoewel de snelheid van het herstel in de EU kan variëren, werd van alle lidstaten verwacht dat zij uiterlijk eind 2023 ten minste hun economisch niveau van vóór de crisis bereiken. Naarmate de economie in 2022 groeit, zal de arbeidsmarkt naar verwachting volledig herstellen. In 2022 en 2023 zouden naar schatting 3,4 miljoen banen worden gecreëerd, waardoor het werkloosheidspercentage in de EU in 2023 zal dalen tot 6,5 %.

De ongekende economische stimuleringsmaatregelen die zijn genomen aan het begin van de crisis, zowel op Europees als op nationaal niveau — zoals de steun om het risico op werkloosheid te beperken in een noodtoestand (Sure), het eerste EU-initiatief voor de financiering van tijdelijke werkloosheid (zie hoofdstuk 1) — hebben bijgedragen tot de ommekeer. Tegelijk werd ook hard gewerkt aan het herstel op lange termijn, met de lancering in de zomer van NextGenerationEU, het herstelplan van de EU ter waarde van 800 miljard euro (zie hoofdstuk 1). De uitvoering van de herstel- en veerkrachtfaciliteit zal belangrijk zijn voor het stimuleren van particuliere en publieke investeringen in de komende maanden en jaren. De faciliteit ondersteunt hervormingen en investeringen door de lidstaten en heeft tot doel de economische en sociale gevolgen van de coronapandemie te verminderen en de economie en de samenleving in de EU duurzamer en veerkrachtiger te maken en beter voor te bereiden op de uitdagingen en kansen van de groene en digitale transitie. Daarnaast biedt het InvestEU-programma de broodnodige langetermijnfinanciering van het herstel door particuliere investeringen aan te trekken.

Het Europees Semester, het kader voor het monitoren en coördineren van het economisch en werkgelegenheidsbeleid in de hele EU, werd in 2021 tijdelijk aangepast om het af te stemmen op de herstel- en veerkrachtfaciliteit. De publicatie van de jaarlijkse strategie voor duurzame groei was het startschot voor de cyclus van het Semester in 2021 en zette de groeistrategie voor 2020 voort die gebaseerd was op de Europese Green Deal en het concept van concurrerende duurzaamheid. Alle nationale herstel- en veerkrachtplannen bevatten investeringen en hervormingen om gevolg te geven aan de landspecifieke aanbevelingen van het Europees Semester, bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsmarkten, onderwijs, gezondheidszorg, justitie en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn.

Hoewel de impact van de pandemie op de economische activiteit aanzienlijk is verminderd, is COVID-19 nog niet overwonnen. Het herstel hangt in grote mate af van hoe de pandemie zich ontwikkelt, zowel binnen als buiten de EU. Het zal ook afhangen van het tempo waarin het aanbod zich aanpast aan de snelle omslag van de vraag door de heropening van de economie. Nog een probleem waar de economie van de EU op korte termijn mee te maken heeft, zijn de sterk stijgende energieprijzen, met name die van gas en elektriciteit.

Industriële strategie voor Europa

In mei werkte de Commissie de Europese industriestrategie bij om ervoor te zorgen dat bij de industriële ambities van de EU rekening wordt gehouden met de lessen die uit de coronacrisis zijn getrokken, en haar beleidsprioriteiten te bevestigen. Het gaat daarbij vooral om het voorbereiden van de eengemaakte markt op toekomstige crises, het aanpakken van de strategische afhankelijkheid en kwetsbaarheid van de EU in gevoelige toeleveringsketens en industriële ecosystemen, en het versnellen van de groene en digitale transitie van de industrie van de EU.

De bijgewerkte strategie is gericht op acties op drie belangrijke gebieden. Om ten eerste de veerkracht van de eengemaakte markt te versterken, werden de 14 industriële ecosystemen van de EU geanalyseerd en stelt de Commissie een noodinstrument voor de eengemaakte markt voor, om zo de mogelijke gevolgen van toekomstige crises voor het vrije verkeer van personen, goederen en diensten aan te pakken.

Ten tweede bevat de strategie een diepgaande analyse van de afhankelijkheid van de EU op strategische gebieden. Deze analyse omvat de identificatie van 137 producten in gevoelige ecosystemen waar de EU sterk afhankelijk is van buitenlandse leveringen, samen met zes diepgaande evaluaties van grondstoffen, batterijen, actieve farmaceutische ingrediënten, waterstof, halfgeleiders en cloud- en edgetechnologieën. Er wordt voorgesteld gediversifieerde internationale partnerschappen en EU-capaciteit uit te bouwen. Dat omvat het opzetten van nieuwe industriële allianties op belangrijke gebieden om particuliere investeringen aan te trekken met volledige inachtneming van de EU-mededingingsregels. In juli werden twee nieuwe industriële allianties gelanceerd op het gebied van data- en cloudtechnologie en op dat van processoren en halfgeleiders.

Ten derde worden maatregelen aangekondigd om de groene en digitale transitie te ondersteunen. Het gaat daarbij om transitietrajecten, samen met de industrie, overheden, sociale partners en belanghebbenden. Na toerisme en energie-intensieve industriële ecosystemen, volgden de bouw en de sociale economie. De Commissie wil ook een coherent regelgevingskader om de doelstellingen van de Green Deal en het digitale decennium van Europa te halen, onder meer door de uitrol van hernieuwbare energiebronnen en het waarborgen van de toegang tot overvloedige, betaalbare en koolstofvrije elektriciteit. Zij focust ook op kleine en middelgrote ondernemingen door in het hernieuwde en versterkte Enterprise Europe Network (zie hieronder) duurzaamheidsadviseurs en datagestuurde bedrijfsmodellen in te voeren. Ten slotte dringt zij ook aan op investeringen om de beroepsbevolking bij te scholen en om te scholen en zo de groene en digitale transitie te ondersteunen.

De eengemaakte markt stimuleren

In april keurde de Commissie het programma voor de eengemaakte markt goed, een pakket ter waarde van 4,2 miljard euro ter ondersteuning en versterking van de governance van de eengemaakte markt tot 2027, met bijzondere aandacht voor economisch herstel. Het programma consolideert maatregelen op gebieden als voedselveiligheid, consumentenbescherming, statistieken, normering en concurrentievermogen. Het zal zorgen voor meer efficiëntie op de eengemaakte markt en tegelijkertijd voor een betere prijs-kwaliteitverhouding voor consumenten en bedrijven. Als onderdeel hiervan lanceerde de Commissie oproepen voor een vernieuwd en versterkt Enterprise Europe Network (dat zijn werkzaamheden begon op 1 januari 2022) en Euroclusters-projecten, met de nadruk op het helpen van kleine en middelgrote ondernemingen bij de overgang naar duurzaamheid, digitalisering en veerkracht en het versterken van hun vermogen om zowel in de eengemaakte markt als internationaal te groeien.

De aandachtsgebieden van het nieuwe programma voor de interne markt.

Een doeltreffende interne markt

• Uitvoering, handhaving en verdere ontwikkeling van de regels inzake ondernemingsrecht, mededinging, bestrijding van het witwassen van geld en vrij verkeer van kapitaal, goederen en diensten.
• Ervoor zorgen dat financiële diensten voldoen aan de behoeften van consumenten, het maatschappelijk middenveld en eindgebruikers.
• Betere handhaving van de mededingingsregels in de digitale economie en nauwere samenwerking met de lidstaten.
• Overheidsinkopers helpen meer waar voor het geld van de burgers te krijgen.

Europese statistieken

• Financiering verstrekken voor de productie en verspreiding van statistieken van hoge kwaliteit om op feiten gesteunde besluitvorming te ondersteunen en de impact ervan te meten.

Doeltreffende normen

• Financiële steun verlenen voor de ontwikkeling van EU-brede kwaliteits- en veiligheidsnormen voor producten en diensten.

Voedselveiligheid

• Dierziekten en plantenplagen voorkomen, bestrijden en uitroeien en tegelijkertijd duurzame voedselproductie en dierenwelzijn ondersteunen.

Bescherming van de consument

• Ervoor zorgen dat alle producten op de markt veilig zijn en dat de consumenten de regels kennen.
• De nationale autoriteiten helpen efficiënt samen te werken.

Concurrentievermogen

Steun voor bedrijven:

• financiële steun verlenen, zoals subsidies en leninggaranties voor het midden- en kleinbedrijf via het InvestEU-fonds;
• toegang tot markten vergemakkelijken en administratieve lasten verminderen;
• uitrol van innovatie ondersteunen en wereldwijde en maatschappelijke uitdagingen aangaan;
• een gunstig ondernemingsklimaat en een goede ondernemingscultuur bevorderen.

Ruimtevaartbeleid

Het EU-ruimtevaartprogramma, goedgekeurd in april 2021 met een begroting van 14,9 miljard euro, is het grootste EU-ruimtevaartinitiatief ooit. Het moderniseert en verenigt drie vlaggenschipprogramma’s van de EU in één enkel programma: Galileo, Egnos (European Geostationary Navigation Overlay Service) en Copernicus. Het vormt de basis voor de ondersteuning van de ruimtevaartindustrie en bevordert het technologisch leiderschap en de veerkracht van Europa op het gebied van ruimtevaart.

De Europese ruimtevaartindustrie is goed voor 46 à 54 miljard euro en meer dan 250 duizend banen. De sector profiteert de komende zeven jaar van 14,9 miljard euro aan EU-investeringen. De EU beschikt over meer dan 30 aardsatellieten. Zij worden gebruikt om de landbouw en visserij efficiënter te maken, het milieu te beschermen en de klimaatverandering aan te pakken, natuurrampen te volgen en erop te reageren, de grensbeveiliging te versterken en piraterij op zee te bestrijden, de gezondheid van de burgers te verbeteren en het vervoer te optimaliseren. Een derde van alle satellieten wereldwijd wordt in de EU geproduceerd.

Het belang van de ruimtevaart voor EU-doelstellingen zoals ontwikkeling, concurrentievermogen, duurzaamheid en veiligheid, neemt toe. Daarom is het in 2010 opgerichte Europees GNSS-Agentschap in juni 2021 vervangen door het Agentschap van de Europese Unie voor het ruimtevaartprogramma, dat een bredere opdracht heeft. De Commissie ondertekende ook een overeenkomst inzake financieel partnerschap met dit nieuwe agentschap en het Europees Ruimteagentschap.

Enkele toepassingsgebieden

Landbouw

Het EU-ruimtevaartprogramma maakt precisielandbouw en geïntegreerde landbouwoplossingen mogelijk. Het helpt landbouwers de opbrengsten met meer dan 10 % te verhogen en meer dan 20 % te besparen op meststoffen, brandstoffen en pesticiden, en maakt de werking van autonome machines mogelijk.

Reactie op natuurrampen

Het EU-ruimtevaartprogramma ondersteunt reddingsoperaties tijdens overstromingen, branden, aardbevingen, orkanen en door de mens veroorzaakte rampen.

Slimme steden

Het EU-ruimtevaartprogramma is van cruciaal belang voor het in kaart brengen en plannen van steden en het monitoren van de infrastructuur, met name om beter stadsvervoer en slim afvalbeheer mogelijk te maken.

Hernieuwbare energie

Het EU-ruimtevaartprogramma ondersteunt het vinden van geschikte sites voor installaties voor hernieuwbare energie, waarbij potentiële energieopwekking en milieueffecten worden geëvalueerd.

Gezondheid

Het EU-ruimtevaartprogramma helpt bij het voorspellen van de luchtkwaliteit en ultraviolette straling, die van invloed zijn op onze gezondheid.

Het ruimtevaartprogramma van de EU voorziet in kritieke infrastructuur voor de digitale transformatie. Ruimtegegevens zijn een belangrijke factor voor digitale innovaties zoals autonome voertuigen, slimme oplossingen en draadloze 5G-telecommunicatienetwerken.

Om haar eigen ruimtevaartindustrie verder te ontwikkelen moet Europa het huidige gebrek aan risicokapitaal en aan concurrentie op bepaalde ruimtevaartmarkten verhelpen. Zo zal de komende jaren de levering van technologie voor het ruimtevaartprogramma worden verbeterd en de autonomie van de EU in de ruimte worden versterkt. Er zullen ook veel hooggekwalificeerde banen bijkomen in andere sectoren, zoals producten en diensten die mogelijk worden dankzij ruimtegegevens. Het nieuwe Cassini-fonds van 1 miljard euro zal meer particuliere investeringen aantrekken. Zo zal het innovatieve bedrijven helpen om uit te breiden naar nieuwe markten die met ruimtevaart te maken hebben. Het zal ook de groei van de bredere ruimtevaartindustrie versterken door start-ups te helpen beter gebruik te maken van de door de EU-infrastructuur gegenereerde ruimtegegevens.

Defensie-industrie

In februari 2021 kwam de EU met een Actieplan over de synergieën tussen de civiele, de defensie- en de ruimtevaartindustrie om haar technologische en industriële voorsprong te versterken. Dit plan bevat ambitieuze initiatieven om innovatie in Europa te versterken door het disruptieve potentieel van technologieën op het snijvlak van defensie, ruimtevaart en civiele toepassingen, zoals microprocessoren, cybertechnologie, kwantumtechnologie en artificiële intelligentie, te verkennen en te benutten.

Het plan moet EU-programma’s en EU-instrumenten beter op elkaar afstemmen, ervoor zorgen dat EU-financiering voor onderzoek en ontwikkeling op het gebied van defensie, economische en technologische voordelen oplevert voor de samenleving als geheel, en onderzoeksresultaten van de civiele industrie en door de civiele samenleving aangestuurde innovatie vlotter laten overnemen door de defensie-industrie. Elf initiatieven spelen in op de geopolitieke concurrentie en vergroten de technologische soevereiniteit van de EU. Voorts moet een waarnemingspost voor kritieke technologieën worden opgericht. Drie vlaggenschipprojecten (die in 2022 door de Commissie worden gepresenteerd) kunnen “game changers” worden:

• dronetechnologieën, waarmee het concurrentievermogen van de EU-industrie op dit kritieke technologiegebied wordt versterkt,
• veilige connectiviteit vanuit de ruimte, die moet zorgen voor een weerbaar connectiviteitssysteem en snelle connectiviteit voor iedereen in Europa op basis van kwantumencryptie, en
• ruimteverkeersbeheer om botsingen tussen de steeds talrijkere satellieten en ruimteschroot te voorkomen.

Het Europees Defensiefonds, dat werd vastgesteld in april 2021, zal gezamenlijk defensieonderzoek en -ontwikkeling ondersteunen en zorgen voor een innovatieve en concurrerende technologische en industriële defensiebasis. De goedkeuring van het eerste jaarlijkse werkprogramma in juni maakte de weg vrij voor oproepen tot het indienen van voorstellen ter waarde van 1,2 miljard euro aan EU-financiering.

De kosten van het gebrek aan samenwerking tussen de lidstaten op het gebied van veiligheid en defensie bedragen jaarlijks naar schatting 25 tot 100 miljard euro.

Momenteel worden defensievermogensplanning en ongeveer 80 % van de overheidsopdrachten op defensiegebied op zuiver nationale basis uitgevoerd, wat leidt tot kostbare verkwisting van defensievermogen.

Slechts 9 % van het onderzoek en de technologie op defensiegebied wordt uitgevoerd op basis van samenwerking tussen de lidstaten.

Het fonds moet de EU veiliger en competitiever maken en zo haar technologische voorsprong vergroten en haar open strategische autonomie en veerkracht ontwikkelen. Het werkprogramma is erop gericht middelen te bundelen en de Europese defensiemarkt meer te laten samenwerken met het oog op een betere prijs-kwaliteitverhouding en de ontwikkeling van geavanceerde technologieën en apparatuur.

Het nieuwe fonds had twee voorlopers: de voorbereidende actie inzake defensieonderzoek en een industrieel ontwikkelingsprogramma voor de Europese defensie. In juni heeft dit laatste programma 158 miljoen euro aan financiering toegekend aan 26 nieuwe defensieprojecten op uiteenlopende domeinen zoals maritieme beveiliging, cybersituationeel bewustzijn en grond- en luchtgevechten.

Financiële systemen, bankenunie en kapitaalmarktenunie

Open en veerkrachtige economische en financiële stelsels

De EU ijvert voor een meer veerkrachtige en open wereldeconomie, goed functionerende internationale financiële markten en een op regels gebaseerd multilateraal stelsel.

In januari 2021 heeft de Europese Commissie een nieuwe strategie voorgesteld die de openheid, sterkte en veerkracht van het economisch-financieel bestel van de EU de komende jaren moet ondersteunen. Zij bestaat uit drie onderdelen die elkaar wederzijds versterken: versterking van de internationale rol van de euro; versterking van de veerkracht van de financiële-marktinfrastructuur van de EU, en verbetering van de doeltreffendheid van de EU-sanctieregeling. De strategie is erop gericht de EU beter in staat te stellen een leidende rol te spelen in de mondiale economische governance en haar tegelijkertijd te beschermen tegen oneerlijke en onrechtmatige praktijken zoals maatregelen van niet-EU-landen met extraterritoriale gevolgen of ongepaste politieke invloed op EU-actoren.

Naast de voltooiing van de bankenunie en vorderingen met de kapitaalmarktenunie, wil de Commissie ook de internationale rol van de euro versterken met de hulp van partners buiten de EU, en door de ontwikkeling van in euro luidende instrumenten en benchmarks te ondersteunen. Dankzij de uitgifte van hoogkwalitatieve euro-obligaties in het kader van NextGenerationEU zullen de EU-kapitaalmarkten en de euro de komende jaren aantrekkelijker worden voor beleggers. Een grotere internationale rol voor de euro zal niet alleen de EU ten goede komen maar ook bijdragen tot een grotere stabiliteit van het financiële stelsel als geheel door meer diversificatie van deviezenreserves, waardoor de kwetsbaarheid voor externe monetaire schokken afneemt.

In januari 2021 zijn de Commissie en de Europese Centrale Bank overeengekomen om samen te werken aan de analyse van verschillende ontwerpopties en de gevolgen van de digitale euro voor de regelgeving. Die digitale euro is een digitale vorm van centralebankgeld die consumenten en bedrijven een grotere keuze zou bieden. Hij zou een aanvulling vormen op contant geld, dat op grote schaal beschikbaar en bruikbaar zal blijven. Gezien het potentieel ervan als aanvullend, innovatief en veilig betaalmiddel, zou het de digitale financiële en retailbetalingsstrategieën van de EU kunnen ondersteunen. De digitale euro zou ook de internationale rol van de euro kunnen vergroten en de open strategische autonomie van de EU kunnen ondersteunen. In juli verwelkomde de Commissie het besluit van de Bank om de onderzoeksfase van de digitale euro te starten. Tijdens deze fase, die twee jaar zal duren, worden de mogelijke ontwerpopties en gebruikerseisen bestudeerd, en wordt nagegaan hoe financiële diensten met behulp van de digitale euro kunnen worden verleend. De Commissie werkt samen met de Bank aan de verschillende opties en de wisselwerking ervan met de beleidsdoelstellingen van de EU.

Verdieping van de kapitaalmarktenunie

Het pakket kapitaalmarktenunie dat in november is aangenomen, is een belangrijk instrument om duurzame groei te bevorderen en ervoor te zorgen dat bedrijven in de EU voldoende toegang hebben tot financiering. De voorgestelde maatregelen moeten ervoor zorgen dat beleggers een betere toegang krijgen tot bedrijfs- en transactiegegevens. Daarnaast zullen zij langetermijnbeleggingen aanmoedigen en de grensoverschrijdende verkoop van beleggingsfondsen gemakkelijker en veiliger maken. Over het geheel genomen moeten zij ondernemingen in de EU en beleggers beter met elkaar in verbinding brengen en zo de toegang van ondernemingen tot financiering verbeteren, de investeringsmogelijkheden voor retailbeleggers verruimen en de EU-kapitaalmarkten verder integreren.

Het pakket bestaat uit vier pijlers: het voorstel voor een Europees centraal toegangspunt, de herziening van het Europees langetermijninvesteringsfonds, de richtlijn inzake beheerders van alternatieve beleggingsinstellingen, en een herziening van de verordening markten in financiële instrumenten, waarbij de EU consolidated tape wordt ingevoerd.

Een Europees centraal toegangspunt zou de zichtbaarheid en toegankelijkheid van informatie over EU-bedrijven en EU-beleggingsproducten vergroten. Het zou de versnippering van gegevens op nationaal niveau aanpakken door deze informatie toegankelijk te maken op Europees niveau, en zou zo de beleggingsmogelijkheden van institutionele en retailbeleggers vergroten. Het zou financiering gemakkelijker beschikbaar maken voor EU-bedrijven, in het bijzonder kleinere bedrijven op kleinere markten. Het centrale toegangspunt zou ook beschikken over informatie over duurzaamheid die door de bedrijven wordt gepubliceerd. Dit zal de overgang naar duurzame investeringen — een van de doelstellingen van de Europese Green Deal — ondersteunen. Als gemeenschappelijke gegevensruimte zou het een hoeksteen vormen van de EU-strategie voor het digitale geldwezen.

De herziening van het Europees langetermijninvesteringsfonds zal het makkelijker maken om beleggingen door professionele en retailbeleggers in digitale of duurzame projecten of langetermijnaandelen van kmo’s te kanaliseren en tegelijkertijd een hoge mate van bescherming voor retailbeleggers te waarborgen.

De herziening van de richtlijn inzake beheerders van alternatieve beleggingsinstellingen is bedoeld om de efficiëntie en integratie van de markt voor alternatieve beleggingsinstellingen te verbeteren. De voorschriften met betrekking tot instellingen die leningen aan ondernemingen verstrekken, worden geharmoniseerd. Dit zal de kredietverschaffing aan de reële economie vergemakkelijken, en tegelijkertijd beleggers beter beschermen en de financiële stabiliteit beter waarborgen. Duidelijker delegatieregels stellen fondsbeheerders in staat expertise uit derde landen uit te besteden zonder een bedrijfspraktijk te verstoren die heeft bijgedragen tot het wereldwijde succes van EU-fondsen. De herziening zal zorgen voor adequate informatie en coördinatie tussen de toezichthouders in de EU.

Aanpassingen van de EU-handelsregels maken de kapitaalmarkten transparanter. Zij verbeteren het gelijke speelveld tussen effectenbeurzen en investeringsbanken. De herziening voorziet ook in een EU consolidated tape die beleggers toegang zal bieden tot bijna-realtime transactiegegevens voor aandelen, obligaties en derivaten op alle handelsplatforms in de EU. Tot dusver zijn deze gegevens slechts toegankelijk voor een handvol professionele beleggers. De tape zal het voor beleggers gemakkelijker maken om te navigeren op de publieke markt, en zal een transparantere en efficiëntere handel in aandelen, obligaties en derivaten mogelijk maken. Effectenbeurzen, en met name de kleinere, zullen een billijk aandeel krijgen in de inkomsten die worden gegenereerd voor de gegevens die zij leveren voor de tape.

Verzekering

Verzekeraars zijn van cruciaal belang voor veel aspecten van de EU-economie: zij bieden bedrijven langetermijnfinanciering, helpen spaargeld naar de financiële markten en de reële economie te brengen, en bieden vitale bescherming voor bedrijven en gezinnen, bijvoorbeeld door oplossingen voor pensioeninkomsten.

In september keurde de Commissie een herziening van de verzekeringsregels van de EU goed (Solvabiliteit II genoemd). Het algemene doel is ervoor te zorgen dat verzekeraars en herverzekeraars in de EU blijven investeren en de beleidsprioriteiten van de EU blijven ondersteunen, met name de financiering van het herstel na COVID-19, de kapitaalmarktenunie voltooien en fondsen gebruiken om de Europese Green Deal uit te voeren. De herziening vult ook de lacunes in de huidige regels aan en maakt de verzekerings- en herverzekeringssector veerkrachtiger om toekomstige crises het hoofd te kunnen bieden en verzekeringnemers beter te kunnen beschermen.

Bankenpakket

In oktober keurde de Commissie een herziening van de verzekeringsregels goed, waarmee de uitvoering van de Bazel III-overeenkomst in de EU wordt voltooid. De herziening bestond uit een wetgevingsvoorstel om de richtlijn kapitaalvereisten te wijzigen en twee wetgevingsvoorstellen om de verordening kapitaalvereisten te wijzigen, waarvan één op het gebied van afwikkeling.

Deze nieuwe regels zullen ervoor zorgen dat banken in de Europese Unie beter bestand worden tegen mogelijke toekomstige economische schokken. Tegelijk zullen ze bijdragen aan het herstel van de EU na de coronapandemie en aan de transitie naar klimaatneutraliteit.

Bazel III: nieuwe regels voor interne modellen

Er wordt een nieuwe limiet ingevoerd om ervoor te zorgen dat de risico’s niet worden onderschat wanneer banken hun eigen berekeningsmodellen gebruiken.

Beter toezicht

Toezichthouders krijgen sterkere instrumenten om toezicht te houden op EU-banken, met inbegrip van complexe bankgroepen. Er worden minimumnormen ingevoerd voor het toezicht op bijkantoren van banken uit niet-EU-landen in de EU.

Duurzaamheid

Banken moeten bij het beheer van hun activiteiten rekening houden met milieu-, sociale en governancerisico’s.

Eerlijke, eenvoudige en moderne belastingen en douane

In mei presenteerde de Commissie een Belastingheffing van ondernemingen in de 21e eeuw. Die bevat een reeks maatregelen om de fiscale rechtvaardigheid en transparantie te verbeteren en een langetermijnvisie voor een EU-belastingstelsel op te stellen. De bedoeling is een ondernemingsklimaat tot stand te brengen dat het herstel, duurzame groei en investeringen ondersteunt. Tegelijkertijd is de Commissie nauw betrokken bij de internationale besprekingen over de hervorming van de vennootschapsbelasting, die er uiteindelijk voor moet zorgen dat alle ondernemingen eerlijk worden belast, ongeacht waar zij zaken doen. Deze besprekingen hebben geresulteerd in de historische overeenkomst over internationale belastinghervorming tussen 136 rechtsgebieden, dat de ministers van Financiën van de G20 in juli hebben bekrachtigd.

Een wetgevingsvoorstel van de Commissie van december 2021 is met name gericht op de snelle omzetting in de EU van de internationale overeenkomst inzake de effectieve minimumbelasting van multinationals, bekend als pijler 2 van de internationale overeenkomst. In het voorstel wordt uiteengezet hoe de beginselen van het effectief belastingtarief van 15 % in de EU in de praktijk correct en consistent zullen worden toegepast.

De Commissie nam in december ook een nieuw initiatief om het misbruik van lege entiteiten voor oneigenlijke belastingdoeleinden te bestrijden. Dit moet ervoor zorgen dat entiteiten in de Europese Unie die geen of minimale economische activiteiten ontplooien, niet in aanmerking komen voor belastingvoordelen en geen financiële lasten voor de belastingbetaler met zich meebrengen.

In 2020 steeg de totale elektronische handel in de EU tot 757 miljard euro, 10 % meer dan de 690 miljard euro van het jaar daarvoor. 2020 was een uitzonderlijk jaar, met de coronapandemie en de belangrijke rol van elektronische handel, zowel voor de samenleving als voor de economie. In juli 2021 traden nieuwe btw-regels voor online winkelen in werking. De regels zijn bedoeld om de procedures voor grensoverschrijdende elektronische handel te vereenvoudigen en te zorgen voor een gelijk speelveld tussen bedrijven en platforms van binnen en van buiten de EU. Zij zorgen ook voor meer transparantie voor onlinekopers in de EU met betrekking tot prijsstelling en keuzemogelijkheden voor de consument.

In 2021 werd met het nieuwe invoercontrolesysteem 2 de douane-unie aanzienlijk beter beschermd tegen veiligheidsdreigingen. Met dit systeem kunnen douanediensten de illegale handel in goederen over de buitengrenzen van de EU doeltreffender aanpakken en het toenemende risico dat onveilige goederen de EU binnenkomen via elektronische handel, beheersen.

Eerlijke mededinging

Levendige concurrentie maakt de economie van de EU veerkrachtiger omdat zij marktspelers de prikkel geeft om te innoveren en te investeren en hun concurrentievermogen te vergroten. Met haar besluiten op het gebied van antitrust, fusies en staatssteun beschermt de Commissie consumenten tegen oneerlijke handelspraktijken en waarborgt zij hun toegang tot een zo breed mogelijke keuze aan goede en innovatieve producten tegen eerlijke prijzen. Volgens conservatieve schattingen van de Europese Commissie besparen klanten jaarlijks tussen 14 en 23,3 miljard euro dankzij kartelverboden en interventies bij fusies in de EU.

Een robuuste en evenwichtige handhaving van de mededingingsregels van de EU bevordert de cohesie in de Europese Unie en de gelijke behandeling van de marktdeelnemers, en zorgt voor groei en werkgelegenheid. In 2021 bleef de Commissie de mededingingsregels op alle markten handhaven. Om veranderingen voor te blijven, intensiveerde zij ook haar lopende herziening van de instrumenten van het mededingingsbeleid. Met name de nieuwe richtsnoeren inzake staatssteun voor klimaat, milieubescherming en energie waren een opmerkelijk resultaat van dit proces in 2021, en droegen nog verder bij tot de vergroening van de economie, in overeenstemming met de beleidsdoelstellingen van de Commissie.

De lopende werkzaamheden, zoals uiteengezet in de mededeling over mededingingsbeleid dat geschikt is voor nieuwe uitdagingen, zijn erop gericht de economie in de context van de pandemie te blijven ondersteunen (zie hoofdstuk 1), het herstel te versnellen, en het pad te effenen voor de groene en digitale transitie en voor een veerkrachtiger eengemaakte markt.

Een inclusieve economie

Actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten

In maart presenteerde de Europese Commissie een actieplan met concrete initiatieven om de twintig beginselen van de Europese pijler van sociale rechten in praktijk te brengen. Op basis van een grootschalige openbare raadpleging, die meer dan duizend schriftelijke bijdragen opleverde, stelde de Commissie drie kerndoelen voor, die de EU tegen 2030 moet hebben bereikt: ten minste 78 % van de bevolking tussen 20 en 64 jaar heeft een baan, ten minste 60 % van alle volwassenen volgt jaarlijks een opleiding, en het aantal mensen dat risico loopt op armoede of sociale uitsluiting, daalt met minstens 15 miljoen (waarvan 5 miljoen kinderen). De EU-leiders bekrachtigden de nieuwe doelstellingen tijdens de sociale top in Porto van 7 en 8 mei, waar ze samen met sociale partners en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld hun inzet bevestigden voor de verdere uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten, met de boodschap: tijd voor resultaten.

De EU streeft ernaar dat tegen 2030 ten minste 78 % van de bevolking in de leeftijdsgroep van 20 tot 64 jaar werk heeft, jaarlijks 60 % van alle volwassenen een opleiding volgt en het aantal mensen voor wie armoede of sociale uitsluiting dreigt, met 15 miljoen zal zijn gedaald.

Veiligere en gezondere banen

Om miljoenen werknemers beter te beschermen tegen arbeidsongevallen en beroepsziekten nam de EU in juni het strategisch kader voor gezondheid en veiligheid op het werk 2021-2027 aan. Daarin staan de belangrijkste uitdagingen, doelstellingen en maatregelen om de gezondheid en veiligheid van werknemers in de komende jaren te verbeteren. Voorts wordt ingegaan op nieuwe behoeften op het gebied van werknemersbescherming als gevolg van de digitale en de groene transitie, nieuwe vormen van werk en de COVID-19-pandemie. Ook wordt onverminderd aandacht besteed aan traditionele risico’s voor gezondheid en veiligheid op het werk, zoals arbeidsongevallen of blootstelling aan gevaarlijke chemische stoffen. Het uitgangspunt van het kader is het aantal werkgerelateerde sterfgevallen in de EU tot nul terug te brengen.

Platformwerkers beschermen

In de EU zijn ongeveer 28 miljoen mensen aan de slag als platformwerker. De afgelopen vijf jaar is de platformeconomie vijf keer zo groot geworden. In december stelde de Commissie maatregelen voor om de arbeidsomstandigheden voor platformwerkers te verbeteren. Als gevolg van de voorgestelde richtlijn zullen naar verwachting 1,7 miljoen tot 4,1 miljoen mensen het statuut krijgen van werknemer, met de bijbehorende rechten en sociale bescherming. Anderen zouden hun status van zelfstandige behouden, met de volledige autonomie en nationale bescherming die daaraan verbonden zijn. De richtlijn zou er ook voor zorgen dat de gebruikte algoritmen inzichtelijker worden voor platformwerkers en hun vertegenwoordigers en altijd aan menselijke controle worden onderworpen.

Wat zou het deze mensen opbrengen om als werknemer te worden beschouwd?

Gegarandeerde rusttijd en betaalde vakantie.

Ten minste het nationale of sectorale minimumloon (indien van toepassing).

Bescherming op het gebied van veiligheid en gezondheid.

Uitkeringen bij werkloosheid en ziekte, en terugbetaalde gezondheidszorg.

Zwangerschaps- en ouderschapsverlof.

Pensioenrechten.

Uitkeringen voor arbeidsongevallen en beroepsziekten.

Europese Arbeidsautoriteit

Sinds mei 2021 staat de Europese Arbeidsautoriteit los van de Commissie. De autoriteit moet ervoor zorgen dat de EU-regels inzake arbeidsmobiliteit en coördinatie van de socialezekerheidsstelsels op een eerlijke, eenvoudige en doeltreffende manier worden gehandhaafd, en dat burgers en bedrijven gemakkelijker de vruchten van de eengemaakte markt kunnen plukken.

Bestrijding van dakloosheid

De EU, de lidstaten en het maatschappelijk middenveld bundelden voor het eerst de krachten om dakloosheid in de EU te bestrijden. In juni richtten ze gezamenlijk het Europees platform voor de bestrijding van dakloosheid op om een dialoog op gang te brengen, wederzijds leren te vergemakkelijken, te zorgen voor beter feitenmateriaal en een betere monitoring, en de samenwerking tussen daklozenorganisaties te versterken. De verklaring van Lissabon van juni over het nieuwe platform bevat ambitieuze doelstellingen: toegankelijke, veilige en geschikte noodwoningen voor iedereen in nood; passende huisvesting voor wie uit een instelling, zoals een gevangenis of ziekenhuis, wordt ontslagen; nood- of voorlopige huisvesting voor zover dat strikt noodzakelijk is, en bestrijding van discriminatie op grond van dakloosheid. Vanaf 2022 wordt in het kader van het platform een project opgestart om daklozen in verschillende steden in de EU te tellen. Daarnaast komen er evenementen voor wederzijds leren om op feiten gebaseerde goede praktijken en het gebruik van EU-middelen in kaart te brengen en te bevorderen.

Meer kansen voor jongeren

In december 2021 bedroeg de jeugdwerkloosheid in de EU 14,9 %, wat neerkomt op 2,75 miljoen jongeren onder de 25 jaar. In september kondigde Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, het nieuwe initiatief ALMA (Aim, Learn, Master, Achieve) aan. Het doel is meer ondersteuning te bieden aan jongeren die geen baan hebben en geen onderwijs of opleiding genieten en die benadeeld zijn, bijvoorbeeld door een gebrek aan kwalificaties of een handicap, of omdat ze een migratieachtergrond hebben. ALMA zal hen helpen hun weg naar de arbeidsmarkt te vinden door persoonlijke begeleiding en opleiding in hun eigen lidstaat te combineren met een stage in een andere lidstaat. Zo kunnen jongeren meer vaardigheden, kennis en ervaring opdoen, krijgen ze ongekende mogelijkheden om in heel Europa nieuwe contacten te leggen, en krijgen ze een steuntje in de rug bij het betreden van de arbeidsmarkt. ALMA zal worden uitgevoerd in het kader van het Europees Sociaal Fonds Plus, met een geraamde jaarlijkse begroting van 15 miljoen euro.

VIDEO Tijdens de opleiding voor het Europees Solidariteitskorps legt Virna uit hoe ze op het concept van haar solidariteitsproject is gekomen en welke vragen ze zich heeft gesteld om het idee te helpen verwezenlijken.

In april gaf de Commissie de aanzet voor het nieuwe programma van het Europees Solidariteitskorps voor 2021-2027. Met een begroting van meer dan 1 miljard euro biedt het ongeveer 275 000 jongeren de kans om maatschappelijke en humanitaire problemen aan te pakken via vrijwilligerswerk of door hun eigen solidariteitsprojecten op te zetten. Dankzij de thematische focus van de projecten ondersteunt het programma overkoepelende beleidsprioriteiten van de EU zoals de groene en de digitale transitie, inclusie, de deelname van jongeren aan democratische processen en burgerparticipatie door jongeren.

In september nam de Commissie de nieuwe onlinetoepassing voor Erasmus+ in gebruik, een centraal platform waarop mobiele Erasmus+-studenten alle informatie vinden over studeren en wonen in het buitenland. De toepassing biedt mobiele studenten een digitale Europese studentenkaart, die ze in de hele EU kunnen gebruiken om zich veilig en gemakkelijk te identificeren in instellingen voor hoger onderwijs en voor toegang tot diensten. De kaart is een belangrijke stap in de richting van een Europese onderwijsruimte. Het programma Erasmus voor jonge ondernemers werd in 2021 uitgebreid tot Canada, Zuid-Korea en Taiwan en biedt nu dus nog meer mogelijkheden om ervaring op te doen met een ondernemer in het buitenland.

Voorzitter Von der Leyen kondigde in september ook een Commissievoorstel aan om 2022 uit te roepen tot Europees Jaar van de Jeugd. Doel is de EU, de lidstaten en de regionale en lokale autoriteiten aan te moedigen om jongeren in de periode na de pandemie in de bloemetjes te zetten, te ondersteunen en met hen in dialoog te treden. Het Europees Jaar van de Jeugd zal met name de participatie en betrokkenheid van jongeren op alle EU-beleidsterreinen bevorderen, hun persoonlijke, sociale en professionele ontwikkeling stimuleren, en duidelijk maken hoe de groene en digitale transitie nieuwe perspectieven bieden.

In oktober begon de Commissie met de verdeling van 60 000 gratis treinpassen in het kader van DiscoverEU. Dit initiatief biedt 18-jarigen met verschillende achtergronden de kans om door de EU te reizen, kennis te maken met andere culturen, nieuwe vriendschappen te sluiten en te ontdekken wat het betekent om Europeaan te zijn. Aangezien in 2020 vanwege de COVID-19-pandemie geen passen werden verdeeld, mochten in 2021 ook 19-jarigen deelnemen.

Actieplan voor de sociale economie

In december presenteerde de Commissie een actieplan om de Europese sociale economie te stimuleren en het potentieel ervan te benutten om de economie en werkgelegenheid te bevorderen. Het zal ook bijdragen tot een billijk en inclusief herstel, en de groene en de digitale transitie ondersteunen. Organisaties die in de sociale economie actief zijn, streven in de eerste plaats sociale en milieudoelstellingen na en investeren het merendeel van hun winst opnieuw in de eigen organisatie. De sociale economie in Europa telt 2,8 miljoen organisaties, die werk bieden aan 13,6 miljoen mensen en oplossingen voorstellen voor maatschappelijke uitdagingen. Door een gebrek aan begrip en erkenning hebben dergelijke organisaties het soms moeilijk om hun activiteiten te ontwikkelen en uit te breiden. Ze hebben meer en betere steun nodig om te groeien en te bloeien en om hun impact op de samenleving te versterken. Het actieplan moet de weg effenen voor het opstarten en opschalen van organisaties in de sociale economie.

De ontwikkeling van kennis en vaardigheden

In de EU moeten steeds meer mensen hun kennis, vaardigheden en competenties bijspijkeren om de kloof tussen hun formele educatie en de behoeften van een snel veranderende maatschappij en arbeidsmarkt te dichten. In december kwam de Commissie met voorstellen voor aanbevelingen van de Raad inzake individuele leerrekeningen en inzake microcredentials, zoals aangekondigd in de Europese vaardighedenagenda en de mededeling over de Europese onderwijsruimte van 2020.

Op individuele leerrekeningen staan individuele opleidingsrechten. Het voorstel beoogt meer volwassenen te laten deelnemen aan een opleiding, de vaardigheidskloof te verkleinen, en bij te dragen tot een concurrerende economie en sociale rechtvaardigheid. Daarom worden in de voorgestelde aanbeveling de belangrijkste obstakels voor wie een opleiding wil volgen — een gebrek aan motivatie, tijd en geld — aan de orde gesteld en worden de lidstaten verzocht om samen met de sociale partners:

• te zorgen voor individuele leerrekeningen en opleidingsrechten voor alle volwassenen in de werkende leeftijd;
• een lijst op te stellen van opleidingen die in aanmerking komen voor financiering via de individuele leerrekeningen, en deze lijst toegankelijk te maken via een digitaal register;
• te voorzien in loopbaanbegeleiding en validatie van eerder verworven vaardigheden, en in betaald opleidingsverlof.

Microcredentials certificeren de leerresultaten van een korte leerervaring, zoals een korte cursus of een opleidingssessie. Het is een flexibele en gerichte manier om mensen te helpen kennis, vaardigheden en competenties te ontwikkelen voor hun persoonlijke en professionele ontwikkeling. Het voorstel van de Commissie wil microcredentials ingeburgerd doen geraken in alle instellingen, bedrijven en sectoren en over alle grenzen heen. Doel is voor hoogwaardige microcredentials te zorgen die op transparante wijze worden verleend om vertrouwen in het certificeringsproces te wekken.

Er zijn EU-middelen beschikbaar om de uitvoering van maatregelen voor de ontwikkeling van vaardigheden te ondersteunen, zoals de faciliteit voor herstel en veerkracht (zie hoofdstuk 1). Het Europees Sociaal Fonds Plus is het belangrijkste instrument waarmee de EU investeert in mensen. Met een totale begroting van ongeveer 99 miljard euro voor de periode 2021-2027 bevordert het kwalitatieve en duurzame werkgelegenheid, educatie en opleiding.

Het fonds moet ook toereikende en behoorlijke sociale bescherming garanderen, sociale uitsluiting en armoede bestrijden en de arbeidsomstandigheden verbeteren. Voor de periode 2021-2027 worden het programma voor werkgelegenheid en sociale innovatie en het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen geïntegreerd in het Europees Sociaal Fonds Plus.

Het nieuwe Erasmus+-programma voor 2021-2027 is in maart van start gegaan. Met een budget van 26,2 miljard euro, aangevuld met ongeveer 2,2 miljard euro uit de externe instrumenten van de EU, zal het vernieuwde programma leermobiliteit en grensoverschrijdende samenwerkingsprojecten financieren voor tien miljoen Europeanen van alle leeftijden en achtergronden. Het programma wil nog inclusiever zijn en de groene en de digitale transitie ondersteunen overeenkomstig de prioriteiten voor de Europese onderwijsruimte.

Onderzoek, innovatie en de Europese Onderzoeksruimte

In november bereikten alle lidstaten overeenstemming over een Pact voor onderzoek en innovatie in Europa en over de governance van de Europese Onderzoeksruimte, met het oog op de vaststelling van prioriteiten en een gestroomlijnd governance­kader voor de onderzoeksruimte, inclusief een beleidsagenda voor 2022-2024. Dit zal helpen om onderzoeks- en innovatiestrategieën en investeringen op regionaal, nationaal en EU-niveau beter op elkaar af te stemmen. De lidstaten zullen, in overleg met de belanghebbenden, de vooruitgang definiëren en monitoren overeenkomstig een gemeenschappelijke beleidsagenda voor de Europese Onderzoeksruimte. De bestreken gebieden variëren van waarden en beginselen op het gebied van onderzoek en innovatie tot strategische prioriteiten voor investeringen, zoals in onderzoeksinfrastructuur. De Commissie zal gezamenlijke acties ondersteunen met het oog op langetermijninvesteringen in onderzoek en innovatie en beleidshervormingen.

Een Unie van gelijkheid

Gelijk loon voor gelijk werk

Nieuwe maatregelen op het gebied van loontransparantie moeten ervoor zorgen dat vrouwen en mannen in de EU een gelijke beloning krijgen voor gelijk of gelijkwaardig werk. Het voorstel van de Commissie van maart omvat maatregelen zoals beloningsinformatie voor werkzoekenden, het recht om te weten hoeveel werknemers betaald krijgen die hetzelfde of gelijkwaardig werk doen en, voor grote bedrijven, een verplichte verslaglegging over en evaluatie van het beloningsverschil tussen mannen en vrouwen. Om te voorkomen dat een beloningsverschil blijft voortbestaan in een nieuwe baan, zullen werkgevers ook niet mogen informeren naar de eerdere beloning van een sollicitant. Verder wil het voorstel werknemers meer mogelijkheden bieden om hun rechten af te dwingen, en de toegang tot de rechter vergemakkelijken. Zo zullen werknemers in geval van beloningsdiscriminatie een schadeloosstelling kunnen eisen.

Rechten van het kind

Om de EU klaar te stomen voor de volgende generaties presenteerde de Commissie in 2021 een omvattende nieuwe EU-strategie voor de rechten van het kind en een Europese kindergarantie. Deze belangrijke beleidsinitiatieven zijn erop gericht alle kinderen te beschermen en hen te helpen hun rechten uit te oefenen. Beide initiatieven zijn gebaseerd op uitgebreide raadplegingen van burgers en belanghebbenden en, bovenal, meer dan 10 000 kinderen, in een vastberaden poging om hen centraal te stellen in de beleidsvorming van de EU. De strategie werd ook uitgebracht in gemakkelijk te lezen versies (alleen in het Engels) voor kinderen van verschillende leeftijden en met verschillende leesvaardigheden.

De EU-strategie voor de rechten van het kind gaat uit van het kernbeginsel dat elk kind in de Europese Unie en in de wereld dezelfde rechten moet genieten en vrij van discriminatie moet kunnen leven. De strategie heeft als doel de rechten van het kind te integreren in alle relevante beleidsmaatregelen van de EU en de lidstaten. De strategie omvat follow-upacties op zes thematische gebieden:

• kinderen in staat stellen actieve burgers van een democratische samenleving te zijn;
• kinderarmoede bestrijden en sociaal-economische inclusie, gezondheid en onderwijs bevorderen;
• alle vormen van geweld tegen kinderen bestrijden en kinderbescherming waarborgen;
• een kindvriendelijke justitie bevorderen;
• kinderen ondersteunen en beschermen bij de digitale transitie, en
• de inspanningen van de EU op het gebied van kinderrechten bij haar externe optreden intensiveren.

De strategie versterkt ook de positie van de EU als een belangrijke pleitbezorger en beschermer van kinderrechten over de hele wereld.

Alle nieuwe en bestaande wetgevings-, beleids- en financieringsinstrumenten van de EU die bijdragen tot de bescherming en bevordering van de rechten van het kind, worden in de strategie samengebracht in één omvattend en samenhangend kader. De Commissie heeft zich ertoe verbonden actie te ondernemen door het vaststellen van een Europese kindergarantie in 2021 en een geactualiseerde Europese strategie voor een beter internet voor kinderen in 2022.

De in maart voorgestelde Europese kindergarantie moet ervoor zorgen dat elk kind in de EU dat het risico loopt op armoede of sociale uitsluiting, toegang krijgt tot een reeks essentiële diensten die van cruciaal belang zijn voor gelijke kansen. Het gaat onder meer om voor- en vroegschoolse educatie en opvang, onderwijs en buitenschoolse activiteiten, ten minste één gezonde maaltijd per schooldag, gezondheidszorg en toegang tot gezonde voeding en adequate huisvesting. De Raad heeft de aanbeveling in amper drie maanden aangenomen en de lidstaten hebben nationale kindergarantiecoördinatoren aangewezen om toezicht te houden op de uitvoering van de garantie. De lidstaten hebben tot maart 2022 om hun nationale plannen in te dienen.

Racisme bestrijden

In mei loste de Europese Commissie een belangrijke toezegging in het EU-actieplan tegen racisme van 2020 in door haar eerste coördinator voor racismebestrijding te benoemen. De coördinator werkt samen met het Europees Parlement, de lidstaten, het maatschappelijk middenveld en de academische wereld om het beleid ter bestrijding van racisme te versterken, en onderhoudt nauw contact met personen die tot een raciale of etnische minderheid behoren en hun bezorgdheden aan de Commissie kenbaar maken. De coördinator zal de krachten bundelen met de diensten van de Commissie om racisme te bestrijden door middel van beleid op het gebied van werkgelegenheid, onderwijs, gezondheid en huisvesting, en via financieringsprogramma’s zoals het programma “Burgers, gelijkheid, rechten en waarden” en het Europees Sociaal Fonds Plus.

Met het oog op een integrale aanpak van racisme werkte de Commissie in 2021 samen met de lidstaten, maatschappelijke organisaties en gelijkheidsorganen om de opstelling van nationale actieplannen tegen racisme en rassendiscriminatie te ondersteunen en de slagvaardigheid van de coördinator bij de uitvoering van het EU-actieplan tegen racisme te vergroten.

In dit verband is een subgroep opgericht die zich samen met de lidstaten zal buigen over de nationale uitvoering van het actieplan. Op 19 maart organiseerde de Commissie, samen met het Portugese voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie en de Interfractiewerkgroep racismebestrijding en diversiteit van het Europees Parlement, een Europese top tegen racisme.

Gelijkheid, integratie en participatie van de Roma

De in maart aangenomen aanbeveling van de Raad over gelijkheid, inclusie en participatie van de Roma bevat een uitgebreide lijst van maatregelen om discriminatie en zigeunerhaat te bestrijden, sociale inclusie te bevorderen, participatie en actief burgerschap te stimuleren, en te zorgen voor gelijke toegang tot hoogwaardig onderwijs, werkgelegenheid, gezondheidszorg en huisvesting. De maatregelen variëren van de bestrijding van verschillende vormen van structurele discriminatie van Roma tot het waarborgen van werkgelegenheid voor Roma in lokale en regionale overheidsinstellingen.

De aanbeveling, die past in het tienjarige strategische kader voor de bevordering van de gelijkheid van de Roma in de hele EU, legt een sterkere nadruk op partnerschappen en institutionele capaciteit, steun voor het maatschappelijk middenveld en gemeenschapsontwikkeling, een beter gebruik van middelen en versterkt toezicht. De strijd tegen zigeunerhaat als een specifieke vorm van racisme kwam in september aan bod op de EU-top tegen racisme en tijdens de 14e zitting van het Europees platform voor integratie van de Roma.

Gelijkheid van lhbtiq’ers

In november 2020 nam de Commissie de strategie voor gelijkheid van lhbtiq’ers 2020-2025 aan. Die bevat de belangrijkste doelstellingen en initiatieven om de gelijkheid van lesbische, homoseksuele, biseksuele, transgender, intersekse en queer personen te bevorderen. Sindsdien heeft de Commissie in het kader van de groep op hoog niveau inzake non-discriminatie, gelijkheid en diversiteit een subgroep voor lhbtiq-gelijkheid opgericht. Die moet de voortgang in de lidstaten, onder meer bij de ontwikkeling van nationale actieplannen inzake gelijkheid van lhbtiq’ers, ondersteunen en monitoren.

In juli leidde de Commissie inbreukprocedures in tegen Hongarije en Polen in verband met gelijkheid en de bescherming van de grondrechten. Wat Hongarije betreft, gaat het om de onlangs aangenomen wet die voor personen onder de 18 jaar met name de toegang verbiedt of beperkt tot publicaties waarin aandacht wordt besteed aan of een positief beeld wordt geschetst van de “verschillen tussen het eigen identiteitsbesef en het aangeboren geslacht, geslachtsverandering of homoseksualiteit”, en om de verplichting om kinderboeken met lhbtiq-inhoud te voorzien van een waarschuwing. Omdat haar bezorgdheid niet werd weggenomen, stuurde de Commissie op 2 december een met redenen omkleed advies aan Hongarije, dat twee maanden de tijd kreeg om te reageren en de situatie te verhelpen. Anders kan de Commissie Hongarije voor het Hof van Justitie van de Europese Unie dagen.

Wat Polen betreft, is de Commissie van oordeel dat de Poolse autoriteiten niet volledig en op passende wijze hebben geantwoord op haar verzoek om informatie over de aard en de impact van de resoluties inzake de “LHBT-ideologievrije zones” die in verscheidene Poolse regio’s en gemeenten zijn aangenomen. Eind 2021 onderzocht de Commissie nog of zij verdere stappen zou zetten na het antwoord van Polen op de aanmaningsbrief van de Commissie.

Bestrijding van haatmisdrijven en haatzaaiende uitlatingen

In december richtte de Commissie een formeel verzoek aan de Raad om de lijst van “EU-misdrijven” in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie uit te breiden tot haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven. Het kaderbesluit betreffende de bestrijding van racisme en vreemdelingenhaat door middel van het strafrecht voorziet slechts in strafbaarstelling van racistische en xenofobe haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven op bepaalde gronden, zoals ras, huidskleur, godsdienst, afkomst of nationale of etnische afstamming. De strafbaarstelling van andere vormen van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven — bijvoorbeeld op grond van geslacht, seksuele geaardheid, leeftijd en handicap — verschilt van lidstaat tot lidstaat. Als de Raad besluit de lijst van “EU-misdrijven” uit te breiden, kan de Commissie in de toekomst minimumvoorschriften voorstellen voor de strafbaarstelling van haatzaaiende uitlatingen en haatmisdrijven om andere redenen dan racisme en vreemdelingenhaat.

De Commissie blijft zich beijveren voor een correcte omzetting en uitvoering van het kaderbesluit door middel van dialoog met de nationale autoriteiten en, waar nodig, inbreukprocedures. In 2020 en 2021 leidde de Commissie procedures in tegen 13 lidstaten.

De Commissie zette haar beleidswerkzaamheden ter bestrijding van racistische en xenofobe haatmisdrijven en haatzaaiende uitlatingen voort door richtsnoeren op te stellen en goede praktijken uit te wisselen met nationale autoriteiten en maatschappelijke organisaties in het kader van de groep op hoog niveau voor de bestrijding van racisme, vreemdelingenhaat en andere vormen van onverdraagzaamheid. In juni kondigde de Commissie aan dat netwerksite LinkedIn zou deelnemen aan de gedragscode voor de bestrijding van illegale haatzaaiende uitlatingen op internet. In oktober verschenen de resultaten van de jaarlijkse evaluatie van de uitvoering van de gedragscode, waaruit blijkt dat er nog steeds vooruitgang wordt geboekt, zij het minder uitgesproken.

Strategie inzake de rechten van personen met een handicap

87 miljoen mensen in de EU hebben een of andere vorm van handicap. Iedereen heeft een inherent recht op een leven zonder belemmeringen, en personen met een handicap hebben het recht om gelijke kansen te krijgen en op voet van gelijkheid met anderen deel te nemen aan de samenleving, vrij van discriminatie en geweld.

50,8 % van de personen met een handicap heeft een baan, tegenover 75 % van de personen zonder handicap.

28,4 % van de personen met een handicap loopt het risico op armoede of sociale uitsluiting, tegenover 17,8 % van de personen zonder handicap.

Slechts 29,4 % van de personen met een handicap haalt een diploma hoger onderwijs, tegenover 43,8 % van de personen zonder handicap.

52 % van de personen met een handicap voelt zich gediscrimineerd.

De in maart aangenomen EU-strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030, die ook in een gemakkelijk leesbare versie (alleen in het Engels) is gepubliceerd, moet ervoor zorgen dat personen met een handicap ten volle aan de samenleving kunnen deelnemen. De strategie is bedoeld om over een periode van tien jaar de diverse problemen van personen met een handicap aan te pakken. Ze bevat maatregelen om gelijkheid te bevorderen in alle aspecten van het dagelijks leven. Het gaat bijvoorbeeld om een goede levenskwaliteit, zelfstandig leven, en de mogelijkheid om ten volle gebruik te maken van mensenrechten en EU-rechten zoals vrij verkeer en stemrecht. De strategie bevordert ook gelijke toegang tot werk, justitie, onderwijs, gezondheidszorg, cultuur, sport en toerisme, en bescherming tegen elke vorm van discriminatie.

Bescherming en bevordering van de grondrechten uit hoofde van het Handvest

In december nam de Commissie haar jaarverslag over de toepassing van het EU-Handvest van de grondrechten 2021 aan. Daarin lag de nadruk op de bescherming van de grondrechten in het digitale tijdperk. De Commissie gaf ook de aanzet voor een bewustmakingscampagne om mensen te informeren over hun rechten op grond van het Handvest en de instanties waartoe zij zich kunnen richten als hun rechten worden geschonden. Verder deed de Commissie in het kader van het programma Burgers, gelijkheid, rechten en waarden een oproep tot het indienen van voorstellen om de EU-waarden te bevorderen en te beschermen. In het kader van deze oproep wordt 51 miljoen euro uitgetrokken ter ondersteuning van de werkzaamheden van maatschappelijke organisaties in de EU om de grondrechten en de fundamentele waarden te beschermen en te bevorderen. Het verslag en de oproep kaderen in de in 2020 door de Commissie voorgestelde strategie ter versterking van de toepassing van het Handvest van de grondrechten in de EU.

Vergrijzing en demografie

Europa blijft onder de invloed van ingrijpende demografische veranderingen. De afgelopen vijftig jaar is de levensverwachting bij de geboorte voor zowel mannen als vrouwen in de EU met tien jaar gestegen. Het beleid moet anticiperen en inspelen op deze trend, die de samenleving transformeert en aanleiding geeft tot nieuwe levensstijlen. In januari publiceerde de Commissie het groenboek over de vergrijzing als startsein voor een openbaar debat over de kansen en uitdagingen van de vergrijzing. De levensloopbenadering van het groenboek weerspiegelt de universele impact van de vergrijzing op alle generaties. Ook wordt getracht een juist evenwicht te vinden tussen duurzame oplossingen voor onze socialezekerheidsstelsels en billijkheid en solidariteit tussen de generaties.

In april presenteerde de Commissie een demografische atlas, d.i. een interactief instrument om demografische trends op lokaal, nationaal en EU-niveau te volgen en te beoordelen. De atlas bevat officiële statistieken en prognoses van Eurostat, nieuwe gegevens van het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek van de Commissie en bijdragen over specifieke kwesties aan de hand van een breed scala aan demografische gegevens. Doel is demografische analyse een centrale plaats te geven in de beleidsvorming van de EU. In juni publiceerden de Raad en de Commissie een verslag over langdurige zorg en één over de toereikendheid van pensioenen, waarin wordt ingegaan op het welzijn van ouderen in de EU in de komende decennia. Het aantal mensen in de EU-27 dat mogelijk langdurige zorg nodig zal hebben, zal naar verwachting tussen 2019 en 2050 toenemen van 30,8 miljoen tot 38,1 miljoen, terwijl de overheidsuitgaven voor langdurige zorg in de EU in dezelfde periode zouden toenemen van 1,7 tot 2,5 % van het bbp.

Hoe neemt u contact op met de EU?

Kom langs

Er zijn honderden Europe Direct-informatiecentra overal in de Europese Unie. U vindt het adres van het dichtstbijzijnde informatiecentrum op: https://europa.eu/european-union/contact_nl

Bel of mail

Europe Direct is een dienst die uw vragen over de Europese Unie beantwoordt. U kunt met deze dienst contact opnemen door:

— te bellen naar het gratis nummer: 00 800 6 7 8 9 10 11 (bepaalde telecomaanbieders kunnen wel kosten in rekening brengen);

— te bellen naar het gewone nummer: +32 22999696, of

— een e-mail te sturen via: https://europa.eu/european-union/contact_nl

Waar vindt u informatie over de EU?

Online

Informatie over de Europese Unie in alle officiële talen van de EU is beschikbaar op de Europa-website op: https://europa.eu/european-union/index_nl

EU-publicaties

U kunt publicaties van de EU downloaden of bestellen op: https://op.europa.eu/nl/publications (sommige zijn gratis, andere niet). Als u meerdere exemplaren van gratis publicaties wenst, neem dan contact op met Europe Direct of uw plaatselijke informatiecentrum (zie https://europa.eu/european-union/contact_nl).

EU-wetgeving en aanverwante documenten

Toegang tot juridische informatie van de EU, waaronder alle EU-wetgeving sinds 1951 in alle officiële talen, krijgt u in EUR-Lex: https://eur-lex.europa.eu

Open data van de EU

Het opendataportaal van de EU (https://data.europa.eu/euodp/nl) biedt toegang tot datasets uit de EU. Deze gegevens kunnen gratis worden gedownload en hergebruikt, zowel voor commerciële als voor niet-commerciële doeleinden.

Meer informatie

IDENTIFICATIEGEGEVENS

De EU in 2021 — Algemeen Verslag over de werkzaamheden van de Europese Unie

Print ISBN 978-92-76-38947-7 ISSN 1608-7291 doi:10.2775/693604 NA-AD-22-001-NL-C

PDF ISBN 978-92-76-38925-5 ISSN 1977-351X doi:10.2775/608262 NA-AD-22-001-NL-N

HTML ISBN 978-92-76-38896-8 ISSN 1977-351X doi:10.2775/65686 NA-AD-22-001-NL-Q

Een interactieve versie van deze publicatie, met links naar andere online-informatie, is beschikbaar in PDF- en HTML-formaat:
europa.eu/general-report/nl

De EU in 2021 — Algemeen Verslag over de werkzaamheden van de Europese Unie
Europese Commissie
Directoraat-generaal Communicatie
Dienst Redactie en Publieksinformatie
1049 Brussel
BELGIË

De EU in 2021 — Algemeen Verslag over de werkzaamheden van de Europese Unie is op 21 februari 2022 door de Europese Commissie goedgekeurd onder nummer C(2022) 959.

De Europese Commissie is niet aansprakelijk voor de gevolgen die voortvloeien uit hergebruik van deze publicatie.

Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2022

© Europese Unie, 2022

Het beleid ten aanzien van hergebruik van documenten van de Europese Commissie wordt uitgevoerd overeenkomstig Besluit 2011/833/EU van de Commissie van 12 december 2011 betreffende het hergebruik van documenten van de Commissie (PB L 330 van 14.12.2011, blz. 39).

Tenzij anders vermeld, is hergebruik van dit document toegestaan krachtens een Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)-licentie
(https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). Dit betekent dat hergebruik is toegestaan, mits de bron correct wordt aangegeven en eventuele wijzigingen worden vermeld.

Voor het gebruik of de reproductie van onderdelen die niet het eigendom zijn van de Europese Unie, kan het nodig zijn rechtstreeks om toestemming van de respectieve houders van het recht te verzoeken.

FOTO’S

Alle foto’s © Europese Unie, tenzij anders aangegeven.