Αποστολές εκλογικής παρατήρησης – καλές οι προσπάθειες για την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις, αλλά η γενικότερη επίβλεψη πρέπει να βελτιωθεί

Σύνοψη

I

Η εκλογική παρατήρηση αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την προαγωγή της δημοκρατίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Η χρηστή διαχείριση των εκλογών μπορεί να συμβάλει στην ειρηνική μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) παρατηρεί εκλογικές διαδικασίες σε όλη την υφήλιο.

II

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ δημοσιεύουν προκαταρκτική δήλωση αμέσως μετά την ημέρα των εκλογών και, στη συνέχεια, δύο μήνες αργότερα, ακολουθεί η έκδοση τελικής συνολικής έκθεσης, η οποία περιλαμβάνει συστάσεις με τρόπους βελτίωσης του εκλογικού πλαισίου στο μέλλον. Οι συστάσεις παρουσιάζονται στις αρχές της χώρας υποδοχής, οι οποίες, ωστόσο, δεν δεσμεύονται επισήμως για την υλοποίησή τους. Παρ’ όλα αυτά, και προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος της εκλογικής παρατήρησης, είναι σημαντικό να παρακολουθείται η συνέχεια που δίδεται στις συστάσεις αυτές. Αν η χώρα υποδοχής δεν αποκαταστήσει τις αδυναμίες της εκλογικής διαδικασίας, υπάρχει ο κίνδυνος οι συγκεκριμένες αδυναμίες να συνεχίσουν να εμφανίζονται αλλά ακόμη και να εξαπλωθούν σε επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις.

III

Κύριος σκοπός του ελέγχου μας ήταν να αξιολογήσουμε κατά πόσον η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρείχαν στήριξη για την υλοποίηση των συστάσεων από τις χώρες υποδοχής. Για τον σκοπό αυτό, ο έλεγχος κάλυψε την πρόοδο που σημειώθηκε μετά τις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ σε τέσσερις χώρες: τη Γκάνα, την Ιορδανία, τη Νιγηρία και τη Σρι Λάνκα, με εστίαση στις εκλογές που αποτέλεσαν αντικείμενο παρατήρησης μετά το 2010.

IV

Εξετάσαμε αν οι συστάσεις διατυπώθηκαν και παρουσιάστηκαν κατά τρόπο που να διευκολύνει την υλοποίησή τους. Υπό αυτό το πρίσμα, αξιολογήσαμε επίσης κατά πόσον ζητήθηκε κατά την κατάρτιση των συστάσεων η γνώμη των ενδιαφερόμενων μερών στις χώρες υποδοχής, ούτως ώστε να ενισχυθεί ο βαθμός ανάληψης δέσμευσης σε τοπικό επίπεδο και να αυξηθούν με τον τρόπο αυτό οι πιθανότητες υλοποίησης. Στη συνέχεια, εξετάσαμε κατά πόσον η ΕΥΕΔ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρησιμοποίησαν τα εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους για να στηρίξουν την υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Ως σημαντικότερα εργαλεία αναγνωρίστηκαν οι αποστολές παρακολούθησης εκλογών, ο πολιτικός διάλογος και η εκλογική βοήθεια. Τέλος, αξιολογήσαμε τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν για την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων στην εκάστοτε χώρα υποδοχής.

V

Διαπιστώσαμε ότι η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή κατέβαλαν εύλογες προσπάθειες να στηρίξουν την υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους για τον σκοπό αυτό. Η παρουσίαση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ έχει βελτιωθεί συν τω χρόνω, αλλά πρέπει να πραγματοποιούνται περισσότερες διαβουλεύσεις στις χώρες υποδοχής. Η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή συμμετείχαν στον πολιτικό διάλογο και παρείχαν εκλογική βοήθεια προκειμένου να στηρίξουν την υλοποίηση των συστάσεων, ωστόσο οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών δεν πραγματοποιούνται αρκετά συχνά. Τέλος, δεν γίνεται επισκόπηση των συστάσεων σε κεντρικό επίπεδο ούτε συστηματική αξιολόγηση της πορείας υλοποίησής τους.

VI

Βάσει του ελέγχου, συνιστούμε στην ΕΥΕΔ να προβεί, μεταξύ άλλων, στα εξής:

• να εξασφαλίζει ότι οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ τηρούν τις οδηγίες και τα υποδείγματα σύνταξης κειμένων, στο πλαίσιο συστηματικού ελέγχου της ποιότητας του μορφότυπου της έκθεσης πριν από την έκδοση του τελικού κειμένου,
• να διασφαλίζει συστηματικά ότι η κεντρική ομάδα συζητά με τα ενδιαφερόμενα μέρη της χώρας υποδοχής τις συστάσεις πριν από την οριστικοποίηση της έκθεσης,
• να μεριμνά ώστε η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τα ενδιαφερόμενα μέρη να προγραμματίζεται τουλάχιστον τέσσερις εργάσιμες ημέρες μετά τη δημοσίευση της έκθεσης, ώστε οι συμμετέχοντες να έχουν στη διάθεσή τους επαρκή χρόνο για να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο της έκθεσης και τις συστάσεις της πριν από τη συνάντηση,
• όπου αυτό είναι δυνατό, να διεξάγει αποστολές παρακολούθησης των εκλογών σε χώρες στις οποίες έχει προηγουμένως πραγματοποιηθεί αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, σε εύθετο χρόνο μεταξύ εκλογικών αναμετρήσεων, υπό την προϋπόθεση ότι το επιτρέπουν η πολιτική κατάσταση ή οι συνθήκες ασφάλειας της χώρας υποδοχής,
• να δημιουργήσει μια κεντρική τράπεζα δεδομένων με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και
• να καταγράφει τακτικά την πρόοδο ως προς την υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

Εισαγωγή

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

01

Η εκλογική παρατήρηση αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την προαγωγή της δημοκρατίας, των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Η χρηστή διαχείριση των εκλογών μπορεί να συμβάλει στην ειρηνική μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) παρατηρεί εκλογικές διαδικασίες σε όλη την υφήλιο. Από τότε που καταρτίστηκε η μεθοδολογία της ΕΕ σχετικά με την εκλογική παρατήρηση το 2000, η ΕΕ έχει διεξαγάγει 138 αποστολές εκλογικής παρατήρησης¹ σε 66 χώρες στην Αφρική, τη Μέση Ανατολή, την Ασία και τη Λατινική Αμερική.

02

Κατά τη Δήλωση Αρχών των Ηνωμένων Εθνών, η εκλογική παρατήρηση συνίσταται σε συστηματική, εμπεριστατωμένη και ακριβή συγκέντρωση πληροφοριών, αμερόληπτη και επαγγελματική ανάλυση των πληροφοριών αυτών και εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με τη φύση των εκλογικών διαδικασιών, βάσει των υψηλότερων προτύπων ως προς την ακρίβεια των πληροφοριών και την αμεροληψία των αναλύσεων².

03

Το εγχειρίδιο της ΕΕ για την εκλογική παρατήρηση (εφεξής το «Εγχειρίδιο») περιγράφει το σκεπτικό για τις αποστολές εκλογικής παρατήρησης ως εξής: Με τις εκλογές ο λαός έχει τη δυνατότητα να εκφράζει ελεύθερα την επιλογή της κυβέρνησής του και τα κόμματα την ευκαιρία έκφρασης του πολιτικού λόγου τους σε ανταγωνισμό με άλλα, χωρίς να καταφεύγουν στη βία· οι εκλογές συμβάλλουν στην ειρηνική μεταβίβαση της πολιτικής εξουσίας. Βάσει των ανωτέρω, η εκλογική παρατήρηση από την ΕΕ μπορεί να συμπληρώσει και να ενισχύσει άλλες πρωτοβουλίες της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων και την εδραίωση της ειρήνης σε χώρες-εταίρους.³

04

Οι εκλογικοί παρατηρητές της ΕΕ, χωρίς να παρεμβαίνουν στην οργάνωση των εκλογών αυτή καθαυτή, συγκεντρώνουν και αναλύουν γεγονότα σχετικά με την εκλογική διαδικασία και προβαίνουν σε ανεξάρτητη αξιολόγηση.

05

Αφού λάβει πρόσκληση από κάποια εν δυνάμει χώρα υποδοχής, η ΕΕ εξετάζει κατά πόσον μια αποστολή παρατήρησης θα ήταν χρήσιμη και θα μπορούσε να ενισχύσει τη δημοκρατική διαδικασία, και μόνον τότε αποφασίζει να τοποθετήσει αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Προτού κάνει δεκτή μια πρόσκληση, η ΕΕ διεξάγει διερευνητική αποστολή, συνήθως τέσσερις με έξι μήνες πριν από την ημέρα των εκλογών, προκειμένου να εξακριβώσει κατά πόσο θα ήταν χρήσιμο, σκόπιμο και εφικτό να αναπτυχθεί μια αποστολή πλήρους κλίμακας της ΕΕ. Με διάρκεια κατά κανόνα δύο εβδομάδων, οι διερευνητικές αποστολές αξιολογούν επίσης τον βαθμό στον οποίο έχουν υλοποιηθεί οι συστάσεις από προηγούμενες αποστολές της ΕΕ, σε περίπτωση που έχει ήδη επισκεφθεί τη χώρα αποστολή της ΕΕ.

06

Αναλόγως των περιστάσεων, η ΕΕ μπορεί να αποφασίσει να παρακολουθήσει από κοντά μια εκλογική αναμέτρηση ακόμη και αν δεν συντρέχουν όλες οι προϋποθέσεις για την πραγματοποίηση αποστολής της ΕΕ (π.χ. λόγω των συνθηκών ασφαλείας). Σε άλλες περιπτώσεις, βέβαια, ακόμη και αν πληρούνται οι συνθήκες, η ΕΥΕΔ μπορεί να μην αναγνωρίσει την ανάγκη για τη διεξαγωγή πλήρους αποστολής της ΕΕ⁴. Υπάρχουν και άλλα είδη αποστολών που μπορούν να πραγματοποιηθούν. Σε περίπτωση που εγείρονται ζητήματα ασφάλειας, εξετάζεται το ενδεχόμενο τοποθέτησης ομάδας αξιολόγησης των εκλογών. Η ΕΕ δύναται επίσης να διεξάγει και ολιγομελείς αποστολές, όπως αποστολές εκλογικών εμπειρογνωμόνων. Οι αποστολές εκλογικών εμπειρογνωμόνων πραγματοποιούνται από ομάδες των δύο ή των τεσσάρων εμπειρογνωμόνων, και υποβάλλουν την εκλογική διαδικασία σε αξιολόγηση αντίστοιχη με εκείνη των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, χωρίς, ωστόσο, να προβαίνουν σε παρατήρηση στα εκλογικά κέντρα την ημέρα της εκλογικής αναμέτρησης. Τα αποτελέσματα των αποστολών εκλογικών εμπειρογνωμόνων δεν δημοσιοποιούνται, αν και ορισμένες από τις εν λόγω αποστολές κοινοποιούν τις συστάσεις τους στις αρχές των χωρών υποδοχής. Επίσης, οι ομάδες αξιολόγησης των εκλογών δεν παρατηρούν συστηματικά τη διαδικασία όπως εκτυλίσσεται στα εκλογικά κέντρα την ημέρα της εκλογικής αναμέτρησης, ωστόσο προσομοιάζουν στις αποστολές της ΕΕ στον βαθμό που στελεχώνονται από πλήρη κεντρική ομάδα και ενδεχομένως από επικεφαλής παρατηρητή με έδρα στην πρωτεύουσα.

07

Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί επίσης, στο πλαίσιο των ευρύτερων δραστηριοτήτων παρακολούθησής της, να πραγματοποιεί αποστολές παρακολούθησης εκλογών σε ένα δεδομένο χρονικό σημείο μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων. Κύριο καθήκον των αποστολών παρακολούθησης των εκλογών είναι να αξιολογείται ο βαθμός στον οποίο υλοποιήθηκαν οι συστάσεις που διατύπωσε η προηγούμενη αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών είναι ολιγομελείς αποστολές που διεξάγονται από τον επικεφαλής της αποστολής (κατά κανόνα ο επικεφαλής παρατηρητής), έναν εκλογικό/πολιτικό εμπειρογνώμονα, έναν νομικό εμπειρογνώμονα και, κατά περίπτωση, έναν υπεύθυνο τύπου. Συνοδεύονται επίσης από εκπροσώπους του τμήματος εκλογών για τη δημοκρατία και την εκλογική παρατήρηση της ΕΥΕΔ και, όταν αυτό είναι δυνατό, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι εκπρόσωποι της Επιτροπής πρέπει να επικεντρώνονται στη βοήθεια που προσφέρουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη της και να αναζητούν δράσεις που θα μπορούσαν ενδεχομένως να χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο μελλοντικού προγραμματισμού. Μεταξύ αυτών θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται βραχυπρόθεσμα μέτρα προς εφαρμογή ενόψει των επικείμενων εκλογών, τα οποία σχεδιάζονται βάσει των συστάσεων της οικείας αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών μπορούν επίσης να διατυπώσουν συμπληρωματικές συστάσεις, αξιοποιώντας την πρόοδο που έχει ήδη σημειωθεί και εστιάζοντας εκ νέου στα φλέγοντα ζητήματα που ανακύπτουν ενόψει των επόμενων εκλογών.

Ο ρόλος των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και η ανεξαρτησία των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

08

Η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, η οποία είναι επίσης Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΥΕ/ΑΠ), έχει την πολιτική αρμοδιότητα να αποφασίζει ποιες χώρες θα λάβουν προτεραιότητα στο ετήσιο πρόγραμμα εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ (κατόπιν διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), λαμβάνει την οριστική απόφαση και επιβλέπει τη συνολική λειτουργία των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

09

Επικεφαλής των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι συνήθως ένας βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο οποίος ορίζεται από την ΥΕ/ΑΠ και ενεργεί ως επικεφαλής παρατηρητής. Η ΕΥΕΔ παρέχει υποστήριξη για θέματα πολιτικής και εκλογικής φύσης, ενώ η Υπηρεσία Μέσων Εξωτερικής Πολιτικής (FPI) είναι αρμόδια για τις πτυχές της επιχειρησιακής οργάνωσης, της ασφάλειας και του προϋπολογισμού.

10

Στο Εγχειρίδιο⁵ αναφέρεται ότι οι εκλογικοί παρατηρητές της ΕΕ υποχρεούνται να είναι αυστηρά αμερόληπτοι και να μην επιδεικνύουν προκατάληψη είτε υπέρ είτε κατά οποιασδήποτε πλευράς στο πλαίσιο μιας εκλογικής διαδικασίας. Αναφέρει επίσης ότι οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι πολιτικά ανεξάρτητες από οποιοδήποτε έργο παροχής τεχνικής βοήθειας της ΕΕ που μπορεί να υλοποιείται στη χώρα παρατήρησης⁶. Η ανεξαρτησία των εκλογικών παρατηρητών κατοχυρώνεται και στη Διακήρυξη Αρχών των Ηνωμένων Εθνών⁷.

11

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι ιδιότυπες, στο μέτρο που χαίρουν αυτονομίας έναντι της ΕΕ. Οι αποστολές παρατήρησης που πραγματοποιούν άλλοι οργανισμοί, όπως το γραφείο του ΟΑΣΕ για τους δημοκρατικούς θεσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Κοινοπολιτεία, το Carter Center και η Αφρικανική Ένωση, διατυπώνουν παρατηρήσεις επί της εκλογικής διαδικασίας για λογαριασμό του οργανισμού τους. Αντιθέτως, οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ δεν ενεργούν εκ μέρους της ΕΕ. Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο, οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι πολιτικά ανεξάρτητες ως προς τα πορίσματα και τα συμπεράσματά τους. Παρά τη στενή συνεργασία που προβλέπεται με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, μια αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ λειτουργεί στο πλαίσιο χωριστής και διακριτής εντολής από αυτή της ΕΥΕΔ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της αντιπροσωπείας της ΕΕ που είναι παρούσες στην οικεία χώρα⁸.

Νομικό και διοικητικό πλαίσιο των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

12

Η εκλογική παρατήρηση στην ΕΕ διέπεται από τις αρχές της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, των ανθρώπινων δικαιωμάτων, της ισότητας των φύλων και των θεμελιωδών ελευθεριών όπως ορίζονται στις Συνθήκες⁹. Βασίζεται επίσης στη συμφωνία του Κοτονού¹⁰.

13

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ρυθμίζονται λεπτομερέστερα στον κανονισμό για την καθιέρωση ενός χρηματοδοτικού μέσου για την προαγωγή της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου παγκοσμίως (κανονισμός ΕΜΔΔΑ¹¹, ο οποίος ορίζει τον στόχο των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ως εξής: «Οι αποστολές είναι οι πλέον κατάλληλες για την παροχή ενημερωμένης αξιολόγησης των εκλογικών διαδικασιών και συστάσεων για την περαιτέρω βελτίωση στο πλαίσιο της συνεργασίας και του πολιτικού διαλόγου της Ένωσης με τρίτες χώρες.»

14

Κατόπιν της έγκρισης του κανονισμού ΕΜΔΔΑ το 2014, η απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση των ρυθμίσεων που διέπουν τη διεξαγωγή των αποστολών εκλογικής παρατήρησης¹² και το παράρτημά της περιείχαν περαιτέρω λεπτομέρειες, ιδίως σχετικά με τους ρόλους των υπαλλήλων που συμμετέχουν στις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και την αμοιβή τους.

15

Παρότι στο μεσοδιάστημα έχουν αλλάξει αρκετές από τις πτυχές των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, όπως η θεσμική τους συγκρότηση μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η ανακοίνωση της Επιτροπής του 2000¹³ εξακολουθεί να είναι το κύριο έγγραφο καθοδήγησης, το οποίο περιλαμβάνει τους στόχους και τη μεθοδολογία των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Η συγκεκριμένη ανακοίνωση καθορίζει το συνολικό πλαίσιο πολιτικής που διέπει τις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

16

Το διεξοδικότερο πλαίσιο μεθοδολογίας των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι το Εγχειρίδιο. Το Εγχειρίδιο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά μετά την έγκρισή του το 2002 και έκτοτε αναθεωρήθηκε δις, το 2008 και το 2016.

17

Από την έγκρισή της, η ανακοίνωση της Επιτροπής συμπληρώθηκε από άλλα επίσημα έγγραφα που ορίζουν στόχους εκλογικής παρατήρησης. Οι σημαντικότερες προσθήκες έγιναν με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 2009 για τη δημοκρατική στήριξη των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ και το στρατηγικό πλαίσιο και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία (επικαιροποιήθηκε για την περίοδο 2015-2019). Τα συγκεκριμένα έγγραφα έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στην παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και στη συνεργασία των κρατών μελών της ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα.

Χρηματοδότηση των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

18

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ υλοποιούνται από την Υπηρεσία Μέσων Εξωτερικής Πολιτικής (FPI) και τελούν υπό άμεση διαχείριση. Το κόστος κάθε αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ποικίλλει σημαντικά και εξαρτάται από τις συγκεκριμένες περιστάσεις κάθε αποστολής. Ωστόσο, βάσει των πλέον πρόσφατων διαθέσιμων αριθμητικών στοιχείων, το μέσο κόστος ανέρχεται σε 3,5 εκατομμύρια ευρώ. Μεταξύ 2015 και 2017, οι πιστώσεις του προϋπολογισμού για την εκλογική παρατήρηση ανέρχονταν κατά μέσο όρο σε περίπου 44 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Αυτό σημαίνει ότι, κάθε χρόνο, υπάρχει περιθώριο για περίπου 10 έως 12 αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, 8 αποστολές εκλογικών εμπειρογνωμόνων και 4 αποστολές παρακολούθησης των εκλογών. Οι αποστολές εκλογικών εμπειρογνωμόνων και οι διερευνητικές αποστολές πραγματοποιούνται βάσει σύμβασης-πλαισίου και το κόστος έκαστης αυτών δεν δύναται να υπερβαίνει τα 300 000 ευρώ. Από την άλλη, το κόστος μιας αποστολής παρακολούθησης των εκλογών συνήθως δεν υπερβαίνει τα 100 000 ευρώ.¹⁴

Σχέση με τον ΟΑΣΕ

19

Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ είναι επίσης συμμετέχοντα κράτη στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ). Το Γραφείο του ΟΑΣΕ για τους δημοκρατικούς θεσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα (ΓΔΘΑΔ) διεξάγει αποστολές εκλογικής παρατήρησης σε κράτη που συμμετέχουν στον ΟΑΣΕ. Η ΕΕ και το ΓΔΘΑΔ χρησιμοποιούν συγκρίσιμη μεθοδολογία. Για τους λόγους αυτούς, η ΕΕ δεν πραγματοποιεί συνήθως παρατήρηση σε εκλογές που διοργανώνονται σε κράτη του ΟΑΣΕ. Η συγκεκριμένη συμφωνία κυρίων μεταξύ ΕΕ και ΟΑΣΕ, η οποία ανάγεται στις αρχές της δεκαετίας του 2000, δεν έχει περιβληθεί τον τύπο γραπτής συμφωνίας.

Η δομή των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και ο κύκλος εκλογικής παρατήρησης

20

Οι εκλογές δεν είναι απλώς ένα μονοήμερο συμβάν, αλλά μια διαδικασία με διάφορα στάδια. Αφετηρία της εκλογικής περιόδου μπορεί να θεωρηθεί το χρονικό σημείο έναρξης της εκλογικής εκστρατείας, το οποίο μπορεί να διαφέρει ανά χώρα. Η εκλογική περίοδος ολοκληρώνεται με την περάτωση της διαδικασίας υποβολής παραπόνων και ενστάσεων μετά τις εκλογές. Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ καλύπτουν κάθε φάση του εκλογικού κύκλου: το στάδιο πριν από τις εκλογές, την ημέρα των εκλογών και το μετεκλογικό στάδιο. Πέραν της εκλογικής παρατήρησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει επίσης εκλογική βοήθεια, ήτοι γενική στήριξη στην εκλογική διαδικασία, τεχνικής ή υλικής φύσης.

21

Μόλις γίνει δεκτή η πρόσκληση, η χώρα υποδοχής υπογράφει μνημόνιο συνεννόησης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο οποίο ορίζονται οι βασικές λεπτομέρειες της αποστολής. Συγκεκριμένα προσδιορίζονται οι πτυχές της ασφάλειας και της υλικοτεχνικής υποστήριξης των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, όχι όμως και η αποστολή παρακολούθησης ή οι συστάσεις για μελλοντικές εκλογικές μεταρρυθμίσεις.

22

Οι παρατηρητές της ΕΕ μπορούν να είναι παρατηρητές μακράς ή βραχείας διάρκειας. Οι παρατηρητές μακράς διάρκειας έχουν την έδρα τους σε διάφορες περιοχές της χώρας υποδοχής και είναι παρόντες από την έναρξη της εκλογικής εκστρατείας μέχρι την ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων και την περάτωση της διαδικασίας υποβολής παραπόνων και ενστάσεων¹⁵. Οι παρατηρητές βραχείας διάρκειας καλύπτουν ευρεία γεωγραφική περιοχή για λίγες ημέρες πριν και μετά την ημερομηνία των εκλογών. Πέραν αυτών, υπάρχει η κεντρική ομάδα, η οποία αποτελείται συνήθως από οκτώ έως δέκα εμπειρογνώμονες, με έδρα της την πρωτεύουσα της χώρας¹⁶.

23

Οι εμπειρογνώμονες της κεντρικής ομάδας εξειδικεύονται σε διάφορες πτυχές της εκλογικής πραγματικότητας και μπορεί να περιλαμβάνουν, ενδεικτικά, αναλυτή νομικών ζητημάτων, αναλυτή ζητημάτων ΜΜΕ και υπεύθυνο Τύπου (βλέπε γράφημα 1). Η κεντρική ομάδα, υπό τη διαχείριση του αναπληρωτή επικεφαλής παρατηρητή, συμμετέχει σε όλες τις εκθέσεις των αποστολών, περιλαμβανομένης της τελικής έκθεσης της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

24

Πάροχοι υπηρεσιών αναλαμβάνουν, δυνάμει σύμβασης με την Επιτροπή, την υλικοτεχνική υποστήριξη, την ασφάλεια και τη διοικητική υποστήριξη των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ¹⁷.

25

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ προβαίνουν δημοσίως σε προκαταρκτική δήλωση αμέσως μετά την ημέρα των εκλογών (συνήθως τις επόμενες δύο ημέρες), σε συνέντευξη Τύπου που διοργανώνει ο επικεφαλής παρατηρητής. Εντός δύο μηνών από την ολοκλήρωση της εκλογικής διαδικασίας εκδίδεται η συνολική τελική έκθεση, στην οποία διατυπώνονται συστάσεις προς τις αρχές της χώρας υποδοχής για τη βελτίωση του πλαισίου που θα εφαρμόζεται σε μελλοντικές εκλογές¹⁸ (βλέπε γράφημα 2).

Συστάσεις εκλογικής παρατήρησης και παρακολούθηση της υλοποίησής τους

26

Σύμφωνα με τη Διακήρυξη Αρχών των Ηνωμένων Εθνών, θα πρέπει, εφόσον αυτό ενδείκνυται, να διατυπώνονται στο πλαίσιο της διεθνούς εκλογικής παρατήρησης συστάσεις για τη βελτίωση της ακεραιότητας και της αποτελεσματικότητας της εκλογικής διαδικασίας και των συναφών διαδικασιών, χωρίς, ωστόσο να υπάρχει παρεμβολή στις διαδικασίες αυτές καθαυτές, παρακωλύοντας τη λειτουργία τους¹⁹.

27

Στις τελικές εκθέσεις τους, οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ καλύπτουν τους ακόλουθους δεκατέσσερις τομείς αξιολόγησης²⁰: i) πολιτικό πλαίσιο, ii) νομικό πλαίσιο (περιλαμβανομένου του εκλογικού συστήματος), iii) διοίκηση των εκλογών, iv) εγγραφή ψηφοφόρων, v) εγγραφή υποψηφίων και κομμάτων, vi) εκλογική εκστρατεία, vii) εκλογική βία, viii) ΜΜΕ, ix) διαδικτυακό περιεχόμενο σχετικό με τις εκλογές, x) παράπονα και ενστάσεις, xi) ανθρώπινα δικαιώματα (μεταξύ άλλων συμμετοχή των γυναικών, των μειονοτήτων και ατόμων με αναπηρίες), xii) ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών, xiii) ημέρα των εκλογών, xiv) αποτελέσματα και μετεκλογικό κλίμα. Σε μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2012 εκτιμάται ότι περίπου στο 90 % των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ προτείνονται αλλαγές του νομικού πλαισίου της χώρας υποδοχής ή εκλογικές μεταρρυθμίσεις²¹.

28

Οι χώρες στις οποίες διεξάγονται αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ δεν αναλαμβάνουν επίσημη δέσμευση υλοποίησης των εκλογικών συστάσεων, πέραν των εν ισχύι υποχρεώσεων που υπέχουν ως συμβαλλόμενα μέρη σε διεθνείς συμβάσεις, όπως η οικουμενική διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και το διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ λειτουργούν υπό συνθήκες διαφορετικές από τις αντίστοιχες, παραδείγματος χάριν, του ΟΑΣΕ, στο μέτρο που τα συμμετέχοντα κράτη του ΟΑΣΕ υπογράφουν έγγραφο με το οποίο δεσμεύονται επισήμως να υλοποιήσουν τις συστάσεις²².

29

Η υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ μπορεί να υποστηριχθεί με πλείονες τρόπους. Τα κύρια εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή είναι:

• ο πολιτικός διάλογος με τη χώρα υποδοχής,
• οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών και, τέλος,
• η παροχή εκλογικής βοήθειας από την ΕΕ.

Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

30

Αντικείμενο του συγκεκριμένου ελέγχου ήταν οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, με έμφαση στην παρακολούθηση της υλοποίησης των συστάσεων που διατυπώνονται στο πλαίσιο αυτών των αποστολών. Το κύριο ερώτημα του ελέγχου ήταν το εξής: «Καταβάλλουν η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή εύλογες προσπάθειες για να στηρίξουν την υλοποίηση των συστάσεων που διατυπώνουν οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ;»

31

Η αποτελεσματική παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται είναι όχι μόνο ζωτικής σημασίας για την προώθηση της εκλογικής μεταρρύθμισης στις χώρες υποδοχής, αλλά αποτελεί παράλληλα και καίριο παράγοντα για τη μεγιστοποίηση του αντικτύπου της ήδη πραγματοποιηθείσας επένδυσης σε αποστολές παρατήρησης. Όπως διευκρινίζεται στο σημείο 18, στις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ χορηγούνται κατά μέσο όρο 44 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο των συνολικών πόρων που διατίθενται στο πλαίσιο του κανονισμού ΕΜΔΔΑ. Το Εγχειρίδιο τονίζει τη σπουδαιότητα που έχει η παρακολούθηση της συνέχειας, αναφέροντας ότι η παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ συνιστά βασική προτεραιότητα των θεσμικών οργάνων της ΕΕ²³. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ΟΑΣΕ²⁴, η εκλογική παρατήρηση μπορεί να αποφέρει οφέλη μόνο στο μέτρο που οι σχετικές συστάσεις θα ληφθούν σοβαρά υπόψη και θα τύχουν αποτελεσματικής υλοποίησης. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι ορατός ο κίνδυνος διατήρησης των αδυναμιών και των τρωτών σημείων στην εκλογική διαδικασία, ενώ δεν είναι διόλου απίθανη και η περαιτέρω εξάπλωσή τους.

32

Το Συνέδριο δεν έχει διενεργήσει έλεγχο επιδόσεων στον τομέα της στήριξης των εκλογών από το 1996²⁵. Επίσης, η δημοσίευση της ανά χείρας ειδικής έκθεσης έχει προγραμματιστεί ούτως ώστε να συνεισφέρει στις συζητήσεις που θα γίνουν ενόψει της ενδιάμεσης αξιολόγησης του κανονισμού ΕΜΔΔΑ που θα διεξαγάγει η Επιτροπή μέχρι τις 31 Μαρτίου του 2018.

33

Ο έλεγχος, που διενεργήθηκε μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου του 2017, κάλυψε τις περιπτώσεις τεσσάρων χωρών υποδοχής, με σκοπό να διαπιστωθεί αν είναι αποτελεσματική η συνέχεια που δίδεται στις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ: πρόκειται συγκεκριμένα για τη Γκάνα, την Ιορδανία, τη Νιγηρία και τη Σρι Λάνκα, με εστίαση στις εκλογές που αποτέλεσαν αντικείμενο παρατήρησης μετά το 2010. Στη Γκάνα και την Ιορδανία διεξήχθησαν επιτόπιοι έλεγχοι. Η επιλογή των χωρών για τον συγκεκριμένο έλεγχο βασίστηκε σε δύο κύρια κριτήρια. Πρώτον, οι χώρες θα έπρεπε να είχαν ήδη υποδεχθεί τουλάχιστον δύο αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ με την πλέον πρόσφατη το 2015 ή το 2016. Δεύτερον, οι χώρες επελέγησαν και βάσει του κριτηρίου της γεωγραφικής διασποράς.

34

Στην Ιορδανία και τη Νιγηρία διεξήχθησαν δύο αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Στη Γκάνα, οι περασμένες εκλογές που είχαν λάβει χώρα το 2012 καλύφθηκαν μόνον από αποστολή εκλογικών εμπειρογνωμόνων, αλλά διατυπώθηκαν, παρ’ όλα αυτά, συστάσεις για εκλογικές μεταρρυθμίσεις. Κατά κανόνα, οι συστάσεις των αποστολών εκλογικών εμπειρογνωμόνων δεν δημοσιοποιούνται. Ωστόσο, στην περίπτωση της Γκάνας, οι συστάσεις κοινοποιήθηκαν στην επιτροπή εκλογών, στα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη της ΕΕ και μπόρεσαν να αποτελέσουν τη βάση για την παροχή εκλογικής βοήθειας από την ΕΕ. Η Σρι Λάνκα επελέγη συγκεκριμένα επειδή είχε προγραμματιστεί αποστολή παρακολούθησης των εκλογών την άνοιξη του 2017 και είχαμε σχεδιάσει να συνοδεύσουμε τη συγκεκριμένη αποστολή. Η ΕΥΕΔ αποφάσισε να αναβάλει την αποστολή παρακολούθησης των εκλογών λόγω της κατάστασης που επικρατούσε στη χώρα, παρ’ όλα αυτά η Σρι Λάνκα παρέμεινε μέρος του ελέγχου, καθώς ο σχετικός έλεγχος διενεργήθηκε βάσει τεκμηρίωσης.

35

Δεδομένου ότι περίπου το ήμισυ των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ πραγματοποιούνται στην Αφρική²⁶, επιλέξαμε να καλύψουμε δύο χώρες της Αφρικής, μία χώρα της Ασίας, καθώς και μία χώρα της Ευρωπαϊκής Γειτονίας. Στο παράρτημα I παρουσιάζεται χάρτης με τις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

36

Πρώτον, αξιολογήσαμε τη διατύπωση των συστάσεων, περιλαμβανομένου του βαθμού συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών της χώρας υποδοχής στις διαβουλεύσεις ώστε να διασφαλιστεί η ανάληψη δέσμευσης από τους τοπικούς παράγοντες. Επίσης, αξιολογήσαμε κατά πόσον οι διερευνητικές αποστολές λάμβαναν υπόψη τους προηγούμενες συστάσεις κατά την προετοιμασία της επόμενης αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

37

Στη συνέχεια αξιολογήσαμε τη χρήση των βασικών εργαλείων που έχουν στη διάθεσή τους η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή για τη στήριξη της υλοποίησης των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Τα εργαλεία για την παρακολούθηση της συνέχειας τα οποία αξιολογήθηκαν στο πλαίσιο του ελέγχου περιορίστηκαν σε αυτά που περιγράφονται στο σημείο 29. Λάβαμε υπόψη μας το γεγονός ότι υπάρχουν και άλλα εργαλεία με τα οποία ενθαρρύνεται η υλοποίηση των συστάσεων, όπως το ειδικό κίνητρο στο πλαίσιο του Συστήματος Γενικευμένων Προτιμήσεων (ΣΓΠ), το ΣΓΠ +²⁷, δράσεις σε διεθνή φόρα, ο πολιτικός διάλογος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και η δημοσιονομική στήριξη. Ωστόσο, τα εργαλεία αυτά δεν περιλαμβάνονται στο πεδίο κάλυψης του συγκεκριμένου ελέγχου.

38

Τέλος, αξιολογήσαμε τη γενικότερη επίβλεψη από μέρους της ΕΥΕΔ και της Επιτροπής της υλοποίησης των συστάσεων, της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και των διδαγμάτων που αντλήθηκαν.

39

Την τελική ευθύνη για την υλοποίηση των συστάσεων φέρει η κυβέρνηση της εκάστοτε χώρας υποδοχής. Παρότι η διασφάλιση της υλοποίησης των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι ένας από τους στόχους των τελικών εκθέσεων των αποστολών αυτών, αξίζει να σημειωθεί ότι σκοπός του ελέγχου δεν ήταν να αξιολογηθεί η πορεία των εκλογικών μεταρρυθμίσεων στις χώρες υποδοχής. Επιπλέον, ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ των προσπαθειών της ΕΕ για τη στήριξη της υλοποίησης και των πραγματικών αποτελεσμάτων δεν είναι αρκετά ισχυρός, ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα επί του προκειμένου.

Παρατηρήσεις

ΜΕΡΟΣ Ι - Οι συστάσεις βελτιώθηκαν τα τελευταία έτη, αλλά υπάρχει ανάγκη για περισσότερες διαβουλεύσεις στη χώρα υποδοχής

40

Για τους σκοπούς της συγκεκριμένης ενότητας, εξετάσαμε την κατάρτιση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ υπό δύο πρίσματα, αφενός, την παρουσίασή τους στο πλαίσιο των τελικών εκθέσεων και, αφετέρου, τις σχετικές διαβουλεύσεις της κεντρικής ομάδας με τα ενδιαφερόμενα μέρη της χώρας υποδοχής. Η καθιέρωση ενός τυποποιημένου τρόπου παρουσίασης θα διευκόλυνε τη δυνατότητα σύγκρισης σε βάθος χρόνου. Η διαβούλευση επί του σχεδίου των συστάσεων είναι καταλυτικής σημασίας τόσο για τη διασφάλιση της ακρίβειας όσο και για την προαγωγή της ανάληψης δέσμευσης σε τοπικό επίπεδο, προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες υλοποίησής τους από τις χώρες υποδοχής.

Οι συστάσεις είναι περισσότερο συγκρίσιμες και η παρουσίασή τους περισσότερο τυποποιημένη, ωστόσο δεν τηρούνται πάντοτε οι κατευθυντήριες οδηγίες

41

Για τους σκοπούς της παρούσας ενότητας, λάβαμε υπόψη μας τις τελικές εκθέσεις που κάλυπταν τις ακόλουθες εκλογικές αναμετρήσεις:

• εκλογές στη Γκάνα το 2016,
• εκλογές στην Ιορδανία το 2013 και το 2016,
• εκλογές στη Νιγηρία το 2011 και το 2015 και
• εκλογές στη Σρι Λάνκα το 2015.

Στο παράρτημα II παρουσιάζεται αξιολόγηση των συστάσεων.

42

Η ΕΥΕΔ, μέσω του χρηματοδοτούμενου από την ΕΕ έργου «παρατήρηση των εκλογών και στήριξη της δημοκρατίας» παρέχει στην ανεξάρτητη κεντρική ομάδα της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ μεθοδολογική υποστήριξη για την κατάρτιση της τελικής έκθεσης της αποστολής. Η ΕΥΕΔ είναι επίσης υπεύθυνη για τη διενέργεια ελέγχου ποιότητας στις τελικές εκθέσεις, στο πλαίσιο του οποίου αξιολογεί τη μορφή του σχεδίου της έκθεσης και τη σαφήνεια των προτεινόμενων συστάσεων²⁸. Η ΕΥΕΔ και οι αντιπροσωπείες της ΕΕ υποβάλλουν παρατηρήσεις σχετικά με το κατά πόσον είναι εποικοδομητικές οι συστάσεις στο πλαίσιο της συγκεκριμένης χώρας και μπορεί να δώσουν συμβουλές για την ιεράρχηση των συστάσεων κατά προτεραιότητα.

43

Η ΕΥΕΔ (στο πλαίσιο του έργου για την παρατήρηση των εκλογών και τη στήριξη της δημοκρατίας) δημοσίευσε το 2012 οδηγίες σύνταξης, στις οποίες περιλαμβάνεται υπόδειγμα συστάσεων. Οι κατευθυντήριες οδηγίες αναθεωρήθηκαν τον Ιούλιο του 2016. Στις εκθέσεις που αξιολογήσαμε, οι οποίες είχαν όλες δημοσιευθεί μετά το 2010, η παρουσίαση των συστάσεων είχε πραγματοποιηθεί σε όλες τις περιπτώσεις σύμφωνα με το υπόδειγμα.

44

Συνολικά, διαπιστώσαμε ότι οι εκθέσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ που είχαν καταρτιστεί μετά τη δημοσίευση των κατευθυντηρίων οδηγιών περιλάμβαναν λιγότερες συστάσεις, οι οποίες παρουσιάζονταν με καλύτερο τρόπο.

45

Η διατύπωση υπερβολικά μεγάλου αριθμού συστάσεων θα μπορούσε να αποβεί αντιπαραγωγική για πολλούς λόγους. Παραδείγματος χάριν, οι αρχές της χώρας υποδοχής μπορεί να κατακλυστούν από τις συστάσεις, όπως είναι επίσης δυνατό να περιπλακεί περισσότερο το έργο των αντιπροσωπειών της ΕΕ όσον αφορά τη στήριξη της υλοποίησης. Ως εκ τούτου, υπάρχει ο κίνδυνος παράβλεψης των συστάσεων με τη μεγαλύτερη σημασία, κατά τις συζητήσεις επί της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις εν γένει. Οι κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν κατ’ ανώτατο αριθμό 30 συστάσεις. Οι εκθέσεις που καταρτίστηκαν μετά τις κατευθυντήριες οδηγίες περιλάμβαναν μεταξύ 20 και 33 συστάσεων. Πρόκειται για βελτίωση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη, καθώς, παραδείγματος χάριν, στην έκθεση για τη Νιγηρία του 2011 περιλαμβάνονταν ούτε λίγο ούτε πολύ 50 συστάσεις.

46

Το Εγχειρίδιο παρέχει συνολική επισκόπηση των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και καλύπτει όλες τις βασικές πτυχές που έχουν αντιμετωπίσει επιτόπου οι παρατηρητές. Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο, για να διασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης όλων των ενδιαφερόμενων μερών στην τελική έκθεση, θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση υπερβολικά τεχνικής γλώσσας ή ορολογίας²⁹. Αν και ορισμένες φορές μοιάζει αναπόφευκτη η χρήση τεχνικής γλώσσας προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν παρερμηνεία, διαπιστώσαμε ότι χρησιμοποιούνταν σε υπερβολικό βαθμό μεγάλες λέξεις, μακροσκελείς προτάσεις, η παθητική φωνή και άκρως εξειδικευμένη τεχνική γλώσσα και αρκτικόλεξα. Παρ’ όλα αυτά, η πλειονότητα των ενδιαφερόμενων μερών από τις χώρες υποδοχής που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις μας δήλωσαν ότι κατανοούσαν τις συστάσεις, επισημαίνοντας δε ότι αν και εύληπτες από έναν έμπειρο αναγνώστη μπορεί να μην ισχύει απαραιτήτως το ίδιο και για το ευρύ κοινό. Πράγματι, η εκλογική μεταρρύθμιση μπορεί να εκτείνεται σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς, περιλαμβανομένων ενδιαφερόμενων μερών από διάφορους κλάδους. Επομένως, αν οι συστάσεις γίνονταν από όλους κατανοητές, θα ήταν δυνατή και η μεγαλύτερη συμμετοχή ευρέος φάσματος φορέων στις προσπάθειες βελτίωσης του εκλογικού συστήματος.

47

Τα ενδιαφερόμενα μέρη με τα οποία συνομιλήσαμε θεωρούσαν ότι συνολικά οι συστάσεις ήταν εποικοδομητικές και επαρκώς λεπτομερείς χωρίς να είναι υπερβολικά περιγραφικές, πράγμα επίσης ζητούμενο βάσει των οδηγιών σύνταξης.

48

Παρότι οι κατευθυντήριες οδηγίες περιέχουν υπόδειγμα παρουσίασης των συστάσεων, αυτό δεν τηρείται πάντοτε. Παραδείγματος χάριν, δεν μνημονεύεται πάντοτε ρητώς ούτε καθίσταται απολύτως σαφές σε ποιον φορέα απευθύνεται η σύσταση. Ενδεικτικά, στην έκθεση του 2016 για την Ιορδανία, 22 συστάσεις αφορούσαν τη νομοθεσία εν γένει, αφήνοντας αδιευκρίνιστο ποιο είναι το θεσμικό όργανο που έπρεπε να καταρτίσει νομοσχέδιο. Στο πλαίσιο της ανάλυσης των συστάσεων του 2016 από το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο εκλογικής βοήθειας που υλοποιήθηκε από το UNDP προκύπτει ότι, στην πραγματικότητα, οι περισσότερες συστάσεις θα έπρεπε να είχαν απευθυνθεί στην κυβέρνηση.

49

Στην έκθεση της αποστολής εκλογικής παρατήρησης για τη Γκάνα του 2016, οκτώ συστάσεις απευθύνονταν σε πάνω από έναν ενδιαφερόμενους και συγκεκριμένα³⁰: στην επιτροπή εκλογών/κοινοβούλιο, στην επιτροπή δικαστών/ κοινοβούλιο ή στον υπουργό επικοινωνιών και το κοινοβούλιο. Παρότι οι παραλήπτες των συστάσεων είναι από κοινού αρμόδιοι για τη μεταβολή της νομοθεσίας, δεν είναι σαφές ποιος είναι ο φορέας που φέρει την πρωταρχική ευθύνη για την υλοποίηση των συστάσεων. Ο αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ θα μπορούσαν να διευκολύνουν την υλοποίηση των συστάσεων καθορίζοντας, σε διαβούλευση με τις αρχές της χώρας υποδοχής, το θεσμικό όργανο που θα έχει την κύρια ευθύνη.

50

Εν γένει, και σύμφωνα και με το Εγχειρίδιο, οι συστάσεις βασίζονταν σε συγκεκριμένα παραδείγματα, τα οποία παρετίθεντο στο κυρίως μέρος της έκθεσης, ούτως ώστε να καθίσταται σαφής η σχέση αιτίου-αιτιατού που οδήγησε στη διατύπωση της σύστασης³¹. Ωστόσο, δεν χρησιμοποιήθηκαν διασταυρούμενες παραπομπές μεταξύ των συστάσεων ούτε και με το κυρίως κείμενο της έκθεσης, παρότι το υπόδειγμα επιβάλλει τη χρήση τους. Για τον λόγο αυτό δεν ήταν εύκολο να εντοπιστούν οι σχετικές ενότητες στο κυρίως κείμενο της έκθεσης.

51

Παρά τις βελτιώσεις των τελευταίων χρόνων, ένα ακόμη ζήτημα ήταν ότι ορισμένες φορές έλειπε οποιαδήποτε αναφορά στις υποχρεώσεις που απορρέουν από διεθνείς συμφωνίες. Παρότι οι κατευθυντήριες οδηγίες ζητούν να γίνεται σχετική αναφορά μόνο στις περιπτώσεις που οι υποχρεώσεις αυτές αφορούν τις συστάσεις, εντοπίσαμε συστάσεις που δεν περιείχαν τέτοια αναφορά παρότι υπήρχε σχετική υποχρέωση σαφώς απορρέουσα από το διεθνές δίκαιο³².

52

Στην έκθεση για την Ιορδανία του 2016, καμία από τις συστάσεις δεν κάνει μνεία στην εθνική νομοθεσία που αφορά συγκεκριμένα η κάθε σύσταση, παρότι οι κατευθυντήριες οδηγίες υποδεικνύουν στις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ να καλύπτουν αυτή την πτυχή³³.

53

Όλες οι εκθέσεις περιλαμβάνουν σειρά από συστάσεις προτεραιότητας. Παρότι η ιεράρχηση προτεραιοτήτων δεν είναι απλή διαδικασία, αξίζει να σημειωθεί ότι η επιλογή των συστάσεων προτεραιότητας δεν συνοδευόταν από τεκμηριωμένη αιτιολόγηση. Εξάλλου, οι οδηγίες για τη σύνταξη δεν απαιτούσαν την τεκμηρίωση αυτού του είδους. Η έκθεση για την Ιορδανία του 2016 είναι η μόνη που περιγράφει το σκεπτικό της ιεράρχησης των συστάσεων μέχρι έναν βαθμό και η μόνη στην οποία οι συστάσεις διαχωρίζονταν σε τρεις κατηγορίες: συστάσεις προτεραιότητας, βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συστάσεις.

54

Το μερίδιο των συστάσεων προτεραιότητας στις πλέον πρόσφατες εκθέσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ για τις χώρες που καλύπτει ο έλεγχος ποίκιλλε, κυμαινόμενο μεταξύ του 23 % και του 45 % του συνολικού αριθμού των συστάσεων.

55

Δύο μόνο από τις έξι³⁴ τελικές εκθέσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, συγκεκριμένα η έκθεση για την Ιορδανία του 2016 και η έκθεση για τη Νιγηρία του 2011, διαχωρίζουν τις συστάσεις σε μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες. Οι υπόλοιπες εκθέσεις δεν περιέχουν οποιαδήποτε αναφορά σε χρονικό ορίζοντα για την υλοποίηση των συστάσεων. Ακόμη και αν δεν απαιτείται στο πλαίσιο των κατευθυντηρίων οδηγιών, η ύπαρξη χρονικού ορίζοντα θα διευκόλυνε την ιεράρχηση των πράξεων των χωρών υποδοχής κατά προτεραιότητα και θα επιτάχυνε έτσι την υλοποίηση των συστάσεων.

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ διοργάνωναν εκτενείς συναντήσεις με ενδιαφερόμενα μέρη πριν από την ημέρα των εκλογών, δεν πραγματοποιούσαν όμως και διαβουλεύσεις μαζί τους σχετικά με τις συστάσεις

56

Όσον αφορά τις διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, επικεντρωθήκαμε στις πλέον πρόσφατες αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ που πραγματοποιήθηκαν στις χώρες που κάλυψε ο έλεγχος, προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι οι πληροφορίες που συγκεντρώσαμε ήταν όσο το δυνατόν ακριβέστερες και πληρέστερες.

57

Συλλέξαμε στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι, και στις τέσσερις χώρες, οι συστάσεις των πλέον πρόσφατων αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ συζητήθηκαν στο πλαίσιο διαβουλεύσεων με τις κεντρικές υπηρεσίες της ΕΥΕΔ στις Βρυξέλλες και, τις περισσότερες φορές, και με τις αντιπροσωπείες της ΕΕ, καθ’ όλη τη διαδικασία της κατάρτισης της τελικής έκθεσης των αποστολών αυτών. Αυτό προκύπτει από την ηλεκτρονική αλληλογραφία και από λιγοστά σχόλια επί των εγγράφων.

Διαβουλεύσεις πριν από την ημέρα των εκλογών

58

Πριν από την ημέρα των εκλογών, είχαν πραγματοποιηθεί συναντήσεις για τη συζήτηση εκλογικών ζητημάτων με πλείονα ενδιαφερόμενα μέρη στις χώρες υποδοχής. Μνεία στις συναντήσεις αυτές γίνεται σε ενδιάμεσες και εσωτερικές εκθέσεις. Ωστόσο, σε καμία από τις εκθέσεις δεν παρέχονται πληροφορίες σχετικά με το αποτέλεσμα των εν λόγω διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη, παρότι στις οδηγίες για τη σύνταξη των συστάσεων ζητείται η καταγραφή των αντιτιθέμενων απόψεων. Στις σχετικές συνεντεύξεις πολλοί ήταν οι εμπειρογνώμονες των κεντρικών ομάδων που διευκρίνισαν ότι οι πληροφορίες είχαν καταγραφεί σε σημειώσεις οι οποίες παρέμεναν στην κατοχή τους και δεν ήταν αποθηκευμένες σε κεντρικό επίπεδο.

Διαβουλεύσεις κατά την κατάρτιση της τελικής έκθεσης της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

59

Οι κατευθυντήριες οδηγίες αναφέρουν ρητώς ότι η συζήτηση με τα ενδιαφερόμενα μέρη επί των συστάσεων της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι μια ευκαιρία για διόρθωση τυχόν παρανοήσεων της αποστολής, ενώ διευκολύνει τον προσδιορισμό των προτεραιοτήτων. Είναι σημαντικό να ζητείται η γνώμη πλειόνων συνομιλητών για κάθε σύσταση³⁵. Η ΕΥΕΔ εξηγεί περαιτέρω ότι, κατά την κατάρτιση της έκθεσης, η αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ θα πρέπει, παράλληλα με τις συζητήσεις επί των συστάσεων που πραγματοποιεί με τις κεντρικές υπηρεσίες της ΕΥΕΔ, να τις συζητά και με τα ενδιαφερόμενα μέρη του αντίστοιχου τόπου.

60

Πράγματι συζητήθηκαν πολλά ζητήματα με τα ενδιαφερόμενα μέρη κάθε τόπου, ενώ οι εμπειρογνώμονες της κεντρικής ομάδας ενδεχομένως να είχαν σχηματίσει ήδη εκ των προτέρων μια πρώτη ιδέα για τις συστάσεις που θα διατυπώσουν. Παρ’ όλα αυτά δεν ήμαστε σε θέση να συγκεντρώσουμε στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι είχε ζητηθεί η γνώμη των ενδιαφερομένων μερών επί των συστάσεων σε καμία από τις χώρες που καλύπτει ο έλεγχος. Αυτό είναι κάτι που επιβεβαιώσαμε κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας με ενδιαφερόμενα μέρη του εκάστοτε τόπου, τα οποία είπαν σύσσωμα ότι δεν είχε ζητηθεί η γνώμη τους επί των συστάσεων. Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, αρκετοί εμπειρογνώμονες της κεντρικής ομάδας δήλωσαν πως πίστευαν ότι η πραγματοποίηση διαβουλεύσεων με θέμα τις συστάσεις θα μπορούσε ενδεχομένως να θεωρηθεί ότι αντιβαίνει στην αρχή της ανεξαρτησίας. Ωστόσο, δεν θεωρούμε ότι οι διαβουλεύσεις επί του κειμένου των συστάσεων καταπατούν την ανεξαρτησία. Άλλωστε, οι διαβουλεύσεις με ενδιαφερόμενα μέρη είναι μια πρακτική που συνάδει όχι μόνο με τις οδηγίες της ΕΥΕΔ αλλά και με τη Διακήρυξη Αρχών των Ηνωμένων Εθνών, στην οποία αναφέρεται ότι οι διεθνείς αποστολές εκλογικής παρατήρησης μπορούν επίσης να διεξάγουν ιδιωτικές συναντήσεις με κάθε πρόσωπο που επιθυμεί να οργανώσει μια γνήσια δημοκρατική εκλογική αναμέτρηση στη χώρα του, ούτως ώστε να συζητήσουν επί των διαπιστώσεων, των συμπερασμάτων και των συστάσεων της αποστολής³⁶.

61

Επίσης, σε καμία από τις τέσσερις χώρες δεν εντοπίσαμε στοιχεία από τα οποία να προκύπτει ότι είχαν πραγματοποιηθεί συζητήσεις επί άκρως τεχνικών ζητημάτων. Αποτέλεσμα αυτού ήταν εμπειρογνώμονες στον τομέα να αμφισβητήσουν ορισμένες συστάσεις κατόπιν της δημοσίευσης των τελικών εκθέσεων. Αν η κεντρική ομάδα είχε συμβουλευτεί ενδιαφερόμενα μέρη σχετικά με τις τεχνικές πτυχές των συστάσεων, τότε τα τεχνικά αυτά ζητήματα θα είχαν αποσαφηνιστεί ευθύς εξαρχής. Η πραγματοποίηση διαβουλεύσεων κατά την προπαρασκευή των συστάσεων είναι σημαντική, καθώς ο κίνδυνος να ανακύψουν διαφορές ως προς την κατανόηση που υπάρχει μετά τη δημοσίευση της τελικής έκθεσης θα μπορούσε να υπονομεύσει τόσο τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ αυτές καθαυτές, όσο και την υλοποίησή τους.

62

Όπως διευκρίνισε η ΕΥΕΔ, προτού αποχωρήσει από τη χώρα υποδοχής, ο επικεφαλής παρατηρητής πραγματοποιεί εθιμοτυπική συνάντηση με βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, κατά τη διάρκεια των οποίων συζητούνται ζητήματα σχετικά με τις συστάσεις. Ωστόσο, δεν εντοπίσαμε στοιχεία που να τεκμηριώνουν τις συναντήσεις αυτές και, επομένως, δεν μπορέσαμε να επιβεβαιώσουμε το περιεχόμενό τους.

Διαβουλεύσεις μετά τη δημοσίευση της τελικής έκθεσης της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

63

Σε συνέχεια των πλέον πρόσφατων αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, πραγματοποιήθηκαν συναντήσεις στρογγυλής τραπέζης με τα ενδιαφερόμενα μέρη και στις τέσσερις χώρες, στις οποίες κλήθηκαν τοπικοί φορείς από διάφορους τομείς για να συζητήσουν την τελική έκθεση και τις συστάσεις της μετά τη δημοσίευσή της, κατά τη διάρκεια της επαναληπτικής επίσκεψης του επικεφαλής παρατηρητή. Στις περισσότερες περιπτώσεις, συμμετείχαν φορείς από διάφορους χώρους, αν και ένα πολιτικό κόμμα στην Ιορδανία και μία οργάνωση της κοινωνίας των πολιτών στη Γκάνα ισχυρίστηκαν ότι δεν είχαν προσκληθεί στη συνάντηση.

64

Κατά κανόνα, στην επαναληπτική επίσκεψη ο επικεφαλής παρατηρητής παραμένει στη χώρα υποδοχής λίγες ημέρες. Η τελική έκθεση διανέμεται στα ενδιαφερόμενα μέρη έπειτα από την επίσημη παρουσίασή της στις αρχές της χώρας και τη σχετική συνέντευξη Τύπου. Δεδομένου ότι ο επικεφαλής παρατηρητής παραμένει στη χώρα για μικρό χρονικό διάστημα, και στις τέσσερις χώρες, η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τα ενδιαφερόμενα μέρη προγραμματίστηκε πρόωρα (αμέσως ή σε 1-2 ημέρες) μετά τη συνέντευξη Τύπου, με αποτέλεσμα οι συμμετέχοντες να μην έχουν τον χρόνο να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο της τελικής έκθεσης και τις συστάσεις της και, για τον λόγο αυτό, τα περιθώρια πραγματοποίησης εποικοδομητικής συζήτησης ήταν περιορισμένα. Όταν ο επικεφαλής παρατηρητής δεν μπορεί να παρατείνει την παραμονή του στη χώρα υποδοχής, μπορεί εναλλακτικά να αναθέσει την αρμοδιότητα της προεδρίας της στρογγυλής τραπέζης στον αναπληρωτή επικεφαλής παρατηρητή.

65

Κατόπιν της επίσκεψης καταρτίζεται έκθεση περί της επαναληπτικής επίσκεψης, στην οποία ενίοτε σκιαγραφούνται τα διδάγματα που αντλήθηκαν. Οι εκθέσεις για όλες τις χώρες που κάλυψε ο έλεγχος ανέφεραν ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη είχαν θέσει το ζήτημα της έλλειψης χρόνου μεταξύ της δημοσίευσης της τελικής έκθεσης και της στρογγυλής τραπέζης των ενδιαφερόμενων μερών. Παρότι το ζήτημα αυτό είχε ήδη εγερθεί στην έκθεση της επαναληπτικής επίσκεψης στη Σρι Λάνκα το 2015, το πρόβλημα εξακολουθούσε να υπάρχει κατά τις επαναληπτικές επισκέψεις στην Ιορδανία το 2016 και στη Γκάνα το 2017, ενώ ήταν αρκετά τα ενδιαφερόμενα μέρη που υπογράμμισαν το ζήτημα αυτό στις συναντήσεις με το κλιμάκιο ελέγχου.

66

Οι κατευθυντήριες οδηγίες που έχουν καταρτιστεί και ορίζουν τη διάρθρωση της επαναληπτικής επίσκεψης είναι περιορισμένες. Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ θεωρούσαν ότι οι οδηγίες δεν όριζαν με σαφήνεια ποιος έχει την αρμοδιότητα οργάνωσης της επαναληπτικής επίσκεψης, ορισμένες αντιπροσωπείες της ΕΕ διευθέτησαν οι ίδιες όλα τα πρακτικά ζητήματα, ενώ άλλες χρησιμοποίησαν τον πάροχο υπηρεσιών της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, ο οποίος εξακολουθούσε να παρέχει τις υπηρεσίες του κατά τον χρόνο της επαναληπτικής επίσκεψης. Στη Γκάνα, η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τα ενδιαφερόμενα μέρη οργανώθηκε από την ειδική ομάδα εργασίας για τις εκλογές, της οποίας συμπροέδρευαν η ΕΕ και το UNDP. Το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου θα οργανωνόταν η επαναληπτική επίσκεψη διέφερε μεταξύ των χωρών και εξαρτιόταν από τη διαθεσιμότητα του βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ενεργούσε ως επικεφαλής παρατηρητής. Στην περίπτωση της Γκάνας, της Ιορδανίας και της Σρι Λάνκα, οι επαναληπτικές επισκέψεις έλαβαν χώρα περίπου δύο μήνες μετά την ημέρα των εκλογών, ενώ η επίσκεψη στη Νιγηρία έλαβε χώρα έξι μήνες μετά.

ΜΕΡΟΣ II – Ο πολιτικός διάλογος και η εκλογική βοήθεια αποτέλεσαν εργαλεία για τη στήριξη της υλοποίησης των συστάσεων, ενώ θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται συχνότερα αποστολές παρακολούθησης των εκλογών

67

Για τους σκοπούς της συγκεκριμένης ενότητας αξιολογήσαμε τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποίησαν η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή προκειμένου να στηρίξουν την υλοποίηση των συστάσεων της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ: πολιτικός διάλογος με τις αρχές της χώρας υποδοχής, αποστολές παρακολούθησης των εκλογών και εκλογική βοήθεια. Προκειμένου να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπος της εκλογικής παρατήρησης, είναι σημαντικό οι συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ να αποτελούν μέρος του πολιτικού διαλόγου με τις χώρες υποδοχής και να διασφαλίζεται η συμπληρωματικότητα της εκλογικής βοήθειας με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

68

Είναι πολλοί οι λόγοι για τους οποίους μπορεί να μην υλοποιηθεί μια σύσταση. Οι χώρες υποδοχής μπορεί, παραδείγματος χάριν, να μην είναι πρόθυμες ή ικανές να δώσουν συνέχεια στις εκλογικές συστάσεις, εξαιτίας:

1. της έλλειψης πολιτικής βούλησης ή στήριξης από το κοινοβούλιο,
2. της έλλειψης επαγγελματικής εξειδίκευσης, χρηματοοικονομικών πόρων ή χρόνου για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων,
3. της έναρξης πολέμου, αστάθειας στο εσωτερικό της χώρας ή κάποιας εμφύλιας διαμάχης,
4. ανησυχιών των εθνικών ομολόγων ότι οι συστάσεις δεν είναι αρκετά πειστικές, αρκετά στοχευμένες ή αρκετά ενδεδειγμένες για την πραγματικότητα της χώρας³⁷.

69

Μολονότι η υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ εξαρτάται σε τελική ανάλυση από την πολιτική βούληση των χωρών υποδοχής και την ικανότητα υλοποίησής τους, η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή έχουν στη διάθεσή τους σύνολο εργαλείων για τη στήριξη των χωρών υποδοχής. Μεταξύ αυτών, ο πολιτικός διάλογος που διεξάγουν κατ’ αρχήν με τις εθνικές αρχές οι αντιπροσωπείες της ΕΕ και οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών, ο οποίος περιλαμβάνει συζητήσεις στις οποίες συμμετέχουν τόσο η ΕΥΕΔ όσο και η Επιτροπή.

70

Επιπλέον, η υλοποίηση μπορεί να στηριχθεί με διάφορα είδη χρηματοδότησης της ΕΕ, όπως με προγράμματα παροχής εκλογικής βοήθειας, υπό τη διαχείριση της Γενικής Διεύθυνσης Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης και της Γενικής Διεύθυνσης Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων για τη Διεύρυνση. Αξιολογήσαμε τη σύνδεση μεταξύ των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και του προγραμματισμού εκλογικής βοήθειας που χρηματοδοτείται από την ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάσαμε επίσης τις προσπάθειες των αντιπροσωπειών της ΕΕ όσον αφορά τον συντονισμό της εκλογικής βοήθειας με τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Υπήρξε πολιτικός διάλογος, ωστόσο διάφοροι φορείς της χώρας υποδοχής εκδήλωσαν την επιθυμία διεξαγωγής περαιτέρω συζητήσεων

71

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ λειτουργούν βάσει χωριστής και διακριτής εντολής από εκείνη των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Μόνο κατόπιν της παρουσίασης της τελικής έκθεσης στη χώρα υποδοχής αναλαμβάνουν ουσιαστικά η αντιπροσωπεία της ΕΕ και τα κράτη μέλη το καθήκον να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν δραστηριότητες για τη στήριξη της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ³⁸.

72

Η στήριξη της αντιπροσωπείας της ΕΕ για την υλοποίηση των συστάσεων της εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ενεργοποιείται μόνον αφότου περατωθεί η αποστολή εκλογικής παρατήρησης και παραδοθεί η τελική έκθεση στις εθνικές αρχές. Από τη στιγμή εκείνη και έπειτα, ο πολιτικός διάλογος που διεξάγει η ΕΕ με τη χώρα υποδοχής έχει μεγάλη βαρύτητα για τη στήριξη της υλοποίησης των συστάσεων.

73

Ο κανονισμός ΕΜΔΔΑ ορίζει ότι οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι «οι πλέον κατάλληλες για την παροχή ενημερωμένης αξιολόγησης των εκλογικών διαδικασιών και συστάσεων για την περαιτέρω βελτίωση στο πλαίσιο της συνεργασίας και του πολιτικού διαλόγου της Ένωσης με τρίτες χώρες»³⁹.

74

Η σημασία του πολιτικού διαλόγου είναι μεγάλη τόσο για την προώθηση της ανάληψης δέσμευσης σε εθνικό επίπεδο όσο και για την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, καθώς οι χώρες υποδοχής δεν αναλαμβάνουν επίσημη δέσμευση ως προς τις συγκεκριμένες πτυχές.

75

Σε πρόσφατη αξιολόγηση των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ προτάθηκε το μνημόνιο συνεννόησης που υπογράφεται πριν από κάθε αποστολή να περιλαμβάνει μνεία στη δημοσίευση και τη σημασία των συστάσεων⁴⁰. Πιστεύουμε ότι αν μια τέτοια αναφορά στις συστάσεις περιλαμβανόταν στα μνημόνια συνεννόησης, τότε οι αντιπροσωπείες της ΕΕ θα μπορούσαν κάλλιστα να την επικαλούνται ώστε να διεξάγουν συζητήσεις με τις αρχές της χώρας υποδοχής μετά τις εκλογές.

76

Ο πολιτικός διάλογος με τη χώρα υποδοχής προβλέπεται στη συμφωνία του Κοτονού⁴¹ για τη Γκάνα και τη Νιγηρία, στη συμφωνία σύνδεσης με την Ιορδανία⁴² και τη συμφωνία συνεργασίας με τη Σρι Λάνκα⁴³. Σύμφωνα με το άρθρο 8 της συμφωνίας του Κοτονού, στόχος του εν λόγω διαλόγου είναι η ανταλλαγή πληροφοριών, η ενθάρρυνση της αμοιβαίας κατανόησης και η διευκόλυνση του καθορισμού των προτεραιοτήτων που έχουν συμφωνηθεί.

77

Οι συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ή τα ζητήματα που αυτές πραγματεύονται μνημονεύθηκαν σε συναντήσεις υψηλού πολιτικού επιπέδου και στις τέσσερις χώρες υποδοχής που κάλυψε ο έλεγχος. Συζητήθηκαν επίσης σε ομάδες εργασίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

78

Στη Γκάνα, παραδείγματος χάριν, η αποστολή εκλογικών εμπειρογνωμόνων συνέστησε το 2012 να αναπτυχθεί περαιτέρω η νομοθεσία σχετικά με το δικαίωμα στην πληροφόρηση ώστε να βελτιωθούν η διαφάνεια και η λογοδοσία στον δημόσιο βίο, περιλαμβανομένου του εκλογικού τομέα. Κατά τον πολιτικό διάλογο που έλαβε χώρα βάσει του άρθρου 8, τον Ιούνιο του 2016, χαιρετίστηκε η σχετική πρόοδος που σημειώθηκε στον εν λόγω τομέα.

79

Στην Ιορδανία, τα ζητήματα αυτά συζητήθηκαν στην υποεπιτροπή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, η οποία απαρτιζόταν από εκπροσώπους των αρχών της Ιορδανίας, της ΕΥΕΔ και πρέσβεων κρατών της ΕΕ στη χώρα. Κατά την τελευταία τους συνάντηση τον Οκτώβριο του 2016, η αντιπροσωπεία της ΕΕ και η γεωγραφική μονάδα της ΕΥΕΔ έθιξαν διάφορα καίρια ζητήματα της προκαταρκτικής δήλωσης, τα οποία περιλήφθηκαν στη συνέχεια στις συστάσεις της τελικής έκθεσης της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Μεταξύ άλλων αναφέρθηκαν στους περιορισμούς του δικαιώματος του εκλέγεσθαι νεαρών υποψηφίων, στα περιθώρια ενίσχυσης της ισότητας της ψήφου και στους περιορισμούς της πρόσβασης των εγχώριων παρατηρητών στην καταχώριση των αποτελεσμάτων⁴⁴.

80

Ομοίως, στον διάλογο μεταξύ ΕΕ και Νιγηρίας που έλαβε χώρα τον Νοέμβριο του 2016 με θέμα τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αντιπροσωπεία της ΕΕ και το υπουργείο εξωτερικών υποθέσεων της Νιγηρίας αντάλλαξαν ιδέες για τον τρόπο στήριξης της εκλογικής μεταρρύθμισης, παραδείγματος χάριν με την ενίσχυση των διαύλων συμμετοχής στο δημόσιο βίο, ζήτημα στο οποίο αναφέρεται και σύσταση της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ⁴⁵.

81

Στη Σρι Λάνκα, η ομάδα εργασίας για τη διακυβέρνηση, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα συνήλθε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 2016. Στη συνάντηση αυτή, οι αρχές της Σρι Λάνκα και η ΕΕ συζήτησαν την εκλογική μεταρρύθμιση και τη συνέχεια που δόθηκε στις συστάσεις της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, εφόσον αποτελούσε ένα από τα 14 θέματα της ημερήσιας διάταξης. Η ομάδα εργασίας συμφώνησε να προβεί σε δύο ενέργειες: τη δρομολόγηση της μεταρρύθμισης του εκλογικού συστήματος δυνάμει του νέου συντάγματος και τη θέσπιση ελάχιστης ποσόστωσης της τάξης του 25 % για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των γυναικών.

82

Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ διοργάνωσαν και άλλες συναντήσεις εργασίας με βασικούς ομολόγους, όπως με υπουργεία και με την επιτροπή εκλογών, σε καθεμία από τις χώρες που κάλυψε ο έλεγχός μας, προκειμένου να συζητήσουν θέματα σχετικά με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Ωστόσο, δεν καταγράφηκε η έκβαση των εν λόγω συναντήσεων εργασίας.

83

Μολονότι σημαντικό μέρος του πολιτικού διαλόγου αφορούσε άλλες προτεραιότητες, διαπιστώσαμε ότι οι φορείς των χωρών υποδοχής είχαν την πρόθεση να συζητήσουν περαιτέρω τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Τόσο στη Γκάνα όσο και στην Ιορδανία, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και κοινοβουλευτικές επιτροπές νομικών θεμάτων συμμερίζονταν την επιθυμία αυτή. Οι επιτροπές αυτές πρότειναν τη διοργάνωση εργαστηρίων ώστε να συζητηθούν, με την αντιπροσωπεία της ΕΕ, οι δυνατότητες υλοποίησης των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, δεδομένου ότι οι επιτροπές αυτές δεν ήταν εξοικειωμένες με το περιεχόμενο της τελικής έκθεσης πριν από την επίσκεψη ελέγχου μας. Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια για ακόμη περισσότερες δράσεις στον τομέα του πολιτικού διαλόγου ούτως ώστε να στηριχθεί η υλοποίηση των συστάσεων⁴⁶.

Η πραγματοποίηση αποστολών παρακολούθησης των εκλογών θα μπορούσε να είναι συχνότερη

84

Στο Εγχειρίδιο ορίζεται ότι οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών μπορούν να πραγματοποιούνται με σκοπό την καταγραφή του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι συστάσεις της τελικής έκθεσης, τη συμβολή στον εν εξελίξει πολιτικό διάλογο με τη χώρα όσον αφορά τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, και τον προσδιορισμό των τομέων που θα αποτελέσουν αντικείμενο μελλοντικών μεταρρυθμίσεων και παρεμβάσεων. Ο επικεφαλής παρατηρητής της τελευταίας αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ που έχει διεξαχθεί στη χώρα υποδοχής ενδέχεται, όπου είναι δυνατό και σκόπιμο, να ηγείται των αποστολών παρακολούθησης. Σε ετήσια βάση πραγματοποιούνται περίπου τέσσερις αποστολές παρακολούθησης των εκλογών, το οποίο σημαίνει ότι οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών δεν πραγματοποιούνται αυτομάτως σε κάθε χώρα που έχει ήδη φιλοξενήσει αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Η ΕΥΕΔ, σε στενή συνεργασία με την αντιπροσωπεία της ΕΕ, λαμβάνει την απόφαση για τη διεξαγωγή αποστολής παρακολούθησης των εκλογών, καθώς και για το σχετικό χρονοδιάγραμμα.

85

Η μόνη χώρα του δείγματος που φιλοξένησε αποστολή παρακολούθησης των εκλογών ήταν η Νιγηρία. Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, ήταν υπό συζήτηση το ενδεχόμενο διεξαγωγής αποστολής παρακολούθησης των εκλογών στη Σρι Λάνκα, αλλά η ΕΥΕΔ αποφάσισε να την αναβάλει δεδομένων των σημαντικών πολιτικών μεταρρυθμίσεων που συνέβαιναν στη χώρα. Την απόφαση αυτή συμμερίστηκε και η αντιπροσωπεία της ΕΕ στη Σρι Λάνκα.

86

Στη Νιγηρία, όπου είχε πραγματοποιηθεί αποστολή παρακολούθησης των εκλογών από τον Μάιο μέχρι τον Ιούνιο του 2014, η αντιπροσωπεία της ΕΕ επιβεβαίωσε ότι, κατά γενική ομολογία, η αποστολή είχε θεωρηθεί χρήσιμη και επίκαιρη. Στο πλαίσιο της αποστολής παρακολούθησης των εκλογών διενεργήθηκαν συναντήσεις αυξημένης προβολής, εντοπίστηκαν νευραλγικοί τομείς που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης, και διατυπώθηκαν συστάσεις που έπρεπε να ληφθούν υπόψη από τις αρχές της Νιγηρίας, την εθνική συνέλευση, τα ΜΜΕ και την κοινωνία των πολιτών⁴⁷.

87

Η αποστολή παρακολούθησης των εκλογών κατάρτισε διάγραμμα με την πορεία υλοποίησης προηγούμενων συστάσεων της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και διοργάνωσε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να συζητήσουν και να προσυπογράψουν τις συστάσεις. Οι διαπιστώσεις της αποστολής χρησιμοποιήθηκαν επίσης και από τις επόμενες αποστολές εκλογικών εμπειρογνωμόνων που πραγματοποιήθηκαν στη Νιγηρία μεταξύ 19 Νοεμβρίου και 16 Δεκεμβρίου του 2014.

88

Στις χώρες που κάλυψε ο έλεγχος και οι οποίες δεν είχαν φιλοξενήσει αποστολή παρακολούθησης των εκλογών μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων, η συντριπτική πλειονότητα των εθνικών ενδιαφερομένων μερών δήλωσε κατά τις συνεντεύξεις ότι η παρουσία αποστολής παρακολούθησης των εκλογών θα είχε συντελέσει στην κινητοποίηση του πολιτικού μηχανισμού μέσω συναντήσεων αυξημένης προβολής. Όπως εξηγείται στο σημείο 18, αν ληφθούν υπόψη τα χρήματα που έχουν ήδη επενδυθεί στις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών δεν αποτελούν σημαντικό κόστος και θα μπορούσαν να ωφελήσουν σημαντικά την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις, αν χρησιμοποιούνταν συχνότερα.

Η υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ έλαβε στήριξη μέσω της εκλογικής βοήθειας

89

Η ΕΕ είναι ένας από τους ηγέτες στον τομέα της εκλογικής βοήθειας και παρέχει τεχνική και υλική υποστήριξη σε εκλογικές διαδικασίες πολλών χωρών-εταίρων. Σε αντίθεση με τις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, οι οποίες επικεντρώνονται στις εκλογές αυτές καθαυτές, η εκλογική βοήθεια μπορεί να παρέχεται καθ’ όλη τη διάρκεια του εκλογικού κύκλου και συνήθως διαθέτει ευρύτερο πεδίο κάλυψης. Η εκλογική βοήθεια μπορεί να περιλαμβάνει επαγγελματική στήριξη για την κατάρτιση ενός νομοθετικού πλαισίου, την παροχή υλικού και εξοπλισμού για την ψηφοφορία ή βοήθεια για την καταχώριση πολιτικών κομμάτων και ψηφοφόρων. Μπορεί να περιλαμβάνει επίσης την υποστήριξη οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε τομείς όπως η εκπαίδευση των ψηφοφόρων ή η επιμόρφωση τοπικών παρατηρητών, καθώς και στήριξη στα ΜΜΕ⁴⁸. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η εκλογική βοήθεια χρηματοδοτείται από γεωγραφικά ταμεία –το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης, τον μηχανισμό αναπτυξιακής συνεργασίας και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας.

90

Στο Εγχειρίδιο επισημαίνεται η σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης και του πεδίου κάλυψης της εκλογικής βοήθειας της ΕΕ τα τελευταία χρόνια⁴⁹. Παρ’ όλα αυτά, η Επιτροπή δεν ήταν σε θέση να μας παράσχει μια συνολική εικόνα της χρηματοδότησης της εκλογικής βοήθειας σε όλες τις δικαιούχους χώρες⁵⁰. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η προώθηση εκλογικών μεταρρυθμίσεων μπορεί να αποτελεί μία από τις συνιστώσες στήριξης που εστιάζεται και σε άλλους τομείς. Επιπλέον, δεν τηρούσαν όλες οι αντιπροσωπείες της ΕΕ που κάλυψε ο έλεγχος τεκμηριωμένη επισκόπηση των προγραμμάτων εκλογικής βοήθειας της ΕΕ και των κρατών μελών.

91

Μολονότι μια αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ είναι πολιτικά ανεξάρτητη από οποιοδήποτε χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο παροχής τεχνικής βοήθειας που μπορεί να υλοποιείται στη χώρα παρατήρησης⁵¹, η Επιτροπή θεωρεί ως καίριας σημασίας την ύπαρξη συμπληρωματικότητας. Κατέληξε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η εκλογική παρατήρηση και η εκλογική βοήθεια είναι μεν διαφορετικές δραστηριότητες, οι οποίες ωστόσο μπορούν επί της ουσίας να αντιμετωπιστούν και να προγραμματισθούν με συμπληρωματικό τρόπο⁵².

92

Πιο πρόσφατα, η Επιτροπή επανέλαβε σε οδηγό της για την εκλογική βοήθεια⁵³ τη σημασία της συμπληρωματικότητας, όπως και στον κανονισμό ΕΜΔΔΑ του 2014⁵⁴.

93

Δεδομένου ότι στην πλειονότητά τους οι συστάσεις μιας αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ σχετίζονται με νομικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες υποδοχής, η υλοποίησή τους εξαρτάται πολύ περισσότερο από την πολιτική βούληση της κυβέρνησης της χώρας υποδοχής παρά από τη χρηματοδότηση με πόρους της ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά διαπιστώσαμε πολλούς τομείς στους οποίους υπήρχε σύνδεση μεταξύ της παροχής χρηματοδότησης και των συστάσεων, και άλλους στους οποίους γινόταν συχνά σύνδεση και με τον προγραμματισμό και τη διαμόρφωση της εκλογικής βοήθειας της ΕΕ (βλέπε πλαίσιο 1).

94

Πέραν αυτού, η διαδικασία προγραμματισμού της ΕΕ ακολουθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα κατά τη διάρκεια του έτους, το οποίο δεν συμπίπτει κατ’ ανάγκη με τη δημοσίευση των τελικών εκθέσεων μιας αποστολής εκλογικής παρατήρησης κατόπιν μιας εκλογικής διαδικασίας. Ωστόσο, συστάσεις από προηγούμενες αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε επόμενες διαδικασίες προγραμματισμού.

95

Το κυριότερο είναι ότι δεν εντοπίσαμε καμία περίπτωση στην οποία η εκλογική βοήθεια να έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις συστάσεις. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πληροφορίες που συλλέγονται κατά τη διάρκεια των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ήταν ως έναν βαθμό γνωστές στους διαχειριστές του προγράμματος που είχαν ήδη εργαστεί στη χώρα υποδοχής. Παραδείγματος χάριν, στην περίπτωση ενός έργου στη Σρι Λάνκα διαπιστώσαμε ότι η σχετική σύμβαση είχε υπογραφεί τρεις μήνες πριν από την οριστικοποίηση των συστάσεων της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Το έργο ήταν πλήρως συμμορφούμενο με τις συστάσεις.

96

Όσον αφορά τον συντονισμό της αντιπροσωπείας της ΕΕ με τα κράτη μέλη της ΕΕ, από την ανάλυση της εκλογικής βοήθειας που είχε παρασχεθεί κατά το παρελθόν ή παρεχόταν επί του παρόντος στις χώρες που κάλυψε ο έλεγχος προκύπτει ότι δεν υπάρχει άμεση αλληλοεπικάλυψη της βοήθειας της ΕΕ με αυτή που χρηματοδοτούν τα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό συμβαίνει επειδή οι αντιπροσωπείες της ΕΕ διοργανώνουν συναντήσεις με τα κράτη μέλη της ΕΕ που έχουν παρουσία στη χώρα, προκειμένου να συζητήσουν τα θέματα εκλογικής βοήθειας.

97

Ένα παράδειγμα συντονισμένης βοήθειας ανάγεται στο 2016, όταν η Επιτροπή ενέκρινε ένα συνολικό πρόγραμμα με τίτλο «Ενισχυμένη στήριξη της δημοκρατικής διακυβέρνησης στην Ιορδανία» με τη συνεισφορά της ΕΕ να ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια ευρώ. Ενόψει της περαιτέρω ανάπτυξης συνεργιών, τα κράτη μέλη της ΕΕ με παρουσία στο Αμάν ερωτήθηκαν κατά πόσον θα ενδιαφέρονταν να υλοποιήσουν και να χρηματοδοτήσουν το πρόγραμμα. Η ισπανική υπηρεσία συνεργασίας AECID αποφάσισε να συγχρηματοδοτήσει το πρόγραμμα με επιπλέον 2 εκατομμύρια ευρώ και να υλοποιήσει τη συνιστώσα που αφορούσε τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών.

ΜΕΡΟΣ III – Δεν γίνεται επισκόπηση σε κεντρικό επίπεδο ούτε των συστάσεων ούτε της πορείας υλοποίησής τους

98

Στο συγκεκριμένο μέρος του ελέγχου, αναλύσαμε τις προσπάθειες που κατέβαλλε η ΕΥΕΔ για να επιβλέπει τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ σε κεντρικό επίπεδο, αλλά και να καταγράφει την πορεία υλοποίησής τους στις χώρες υποδοχής. Η γνώση σε κεντρικό επίπεδο της επιτευχθείσας προόδου βοηθά στην καλύτερη στόχευση των μελλοντικών δραστηριοτήτων παρακολούθησης. Στο ίδιο πλαίσιο αξιολογήσαμε επίσης τον προσδιορισμό βέλτιστων πρακτικών και τις διαδικασίες που ακολουθούνται όσον αφορά την καταγραφή των αντληθέντων διδαγμάτων.

Δεν υπάρχει κεντρική τράπεζα δεδομένων με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ

99

Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ εξακολουθούν να ενέχουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά τη διατήρηση της θεσμικής μνήμης, λόγω της κινητικότητας των υπαλλήλων. Παραδείγματος χάριν, είναι σχετικά σπάνιο να παραμένει υπάλληλος στην ίδια αντιπροσωπεία της ΕΕ για δύο συναπτές εκλογικές διαδικασίες. Το τμήμα δημοκρατίας και εκλογικής παρατήρησης της ΕΥΕΔ αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ για την εκλογική παρατήρηση⁵⁶.

100

Επιπλέον, δεδομένου ότι ο βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ορίζεται ως επικεφαλής παρατηρητής για προσωρινό διάστημα και οι εμπειρογνώμονες της κεντρικής ομάδας απασχολούνται σε μία αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ κάθε φορά, είναι επιτακτική η ανάγκη καταγραφής και κεντρικής αποθήκευσης των διενεργούμενων εργασιών προκειμένου να είναι δυνατή η εξέτασή τους στο μέλλον. Οι δραστηριότητες των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ καταγράφονται σε ενδιάμεσες και εσωτερικές εκθέσεις, καθώς και στις εκθέσεις που καταρτίζονται στο πλαίσιο της επαναληπτικής επίσκεψης. Ωστόσο, οι εκθέσεις αυτές δεν περιλαμβάνουν επαρκείς λεπτομέρειες σχετικά με τις διαβουλεύσεις των ενδιαφερόμενων μερών.

101

Το 2012, στο πλαίσιο μελέτης που εκπονήθηκε κατά παραγγελία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διατυπώθηκε η υπόδειξη να δημιουργηθεί βάση δεδομένων που να εξασφαλίζει την κεντρική παρακολούθηση της πορείας υλοποίησης των συστάσεων⁵⁷. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί κεντρική τράπεζα δεδομένων με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

102

Το έργο της ΕΕ για την παρατήρηση των εκλογών και τη στήριξη της δημοκρατίας διατηρεί ιστότοπο με εκτενές αρχείο. Αυτός είναι ένας τρόπος για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κινητικότητας των υπαλλήλων, καθώς προσφέρει μια εναλλακτική λύση αντί της εσωτερικής θεσμικής μνήμης. Οι εμπειρογνώμονες του συγκεκριμένου έργου εκπαιδεύουν τις κεντρικές ομάδες και άλλους παρατηρητές προκειμένου να οργανώσουν την ικανότητα και τη μεθοδολογία εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

103

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κεντρική τράπεζα δεδομένων με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, όταν οι εμπειρογνώμονες της κεντρικής ομάδας καταρτίζουν νέες συστάσεις επί παρεμφερών ζητημάτων δεν διαθέτουν εύκολη πρόσβαση σε συστάσεις ανά χώρα ή/και θέμα. Το ίδιο ισχύει για τους συναδέρφους από άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ οι οποίοι εκδηλώνουν συγκεκριμένο ενδιαφέρον για την εκάστοτε χώρα.

104

Παραδείγματος χάριν, ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών έχει καταρτίσει για τον σκοπό αυτό βάση δεδομένων όπου καταχωρίζονται οι συστάσεις. Οι χρήστες της βάσης δεδομένων μπορούν να κάνουν αναζήτηση ανά χώρα, έτος και μία από τις εξής οκτώ θεματικές ενότητες: εκλογική δικαιοσύνη, ΜΜΕ, πολιτική χρηματοδότηση, εκλογική οργάνωση, φύλα, υποεκπροσωπούμενες ομάδες, εκλογική τεχνολογία, και πολιτικά και νομικά συστήματα.

Δεν γίνεται συστηματική αξιολόγηση της προόδου υλοποίησης των συστάσεων

105

Εξετάσαμε επίσης κατά πόσον η ΕΥΕΔ αξιολογούσε και κατέγραφε τακτικά την πορεία υλοποίησης των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ.

106

Ήδη από το 2014, η Υπηρεσία Εσωτερικού Λογιστικού Ελέγχου της Επιτροπής ανέφερε ότι θα έπρεπε να γίνεται άρτια παρακολούθηση σε κεντρικό επίπεδο της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις. Είχε επίσης προτείνει να μεταφέρουν οι αντιπροσωπείες της ΕΕ στην ΕΥΕΔ και την FPI στοιχεία σχετικά με τον τρόπο ανταπόκρισης των χωρών υποδοχής στις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ⁵⁸.

107

Η έκθεση της διερευνητικής αποστολής είναι προς το παρόν το μόνο έγγραφο που πρέπει να περιλαμβάνει σε συστηματική βάση αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης. Για κάθε έκθεση διερευνητικής αποστολής, η ΕΥΕΔ παρέχει υπόδειγμα με αναλυτικό πίνακα για την αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης –μίας προς μίας– προηγούμενων συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ για τη συγκεκριμένη χώρα. Ωστόσο, όπως διευκρινίστηκε ήδη στο σημείο 5, αξίζει να σημειωθεί ότι ο κύριος σκοπός των εκθέσεων των διερευνητικών αποστολών δεν είναι η αξιολόγηση προηγούμενων συστάσεων. Οι διερευνητικές αποστολές χρησιμεύουν ως γνώμονας προκειμένου να αποφασιστεί αν θα αποσταλεί αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ ή όχι.

108

Σε τρεις από τις χώρες που κάλυψε ο έλεγχος (Γκάνα το 2016, Ιορδανία το 2016 και Νιγηρία το 2015), ο αναλυτικός πίνακας δεν είχε συμπληρωθεί στην έκθεση της διερευνητικής αποστολής. Αντ’ αυτού, οι εκθέσεις περιλάμβαναν παράγραφο όπου συνοψιζόταν σε γενικές γραμμές η πορεία υλοποίησης. Στην περίπτωση της Σρι Λάνκα, ο πίνακας είχε μεν συμπληρωθεί χωρίς όμως να έχει διενεργηθεί οποιαδήποτε εμπεριστατωμένη ανάλυση, με αποτέλεσμα η υποβολή στοιχείων και στις τέσσερις χώρες να μην είναι διεξοδική, και να περιλαμβάνει μόνο συνοπτικά στοιχεία αντί λεπτομερούς αξιολόγησης της πορείας υλοποίησης. Ως εκ τούτου, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι διερευνητικές αποστολές δεν αξιοποίησαν την ευκαιρία να αξιολογήσουν την πορεία υλοποίησης προηγούμενων συστάσεων. Μπορεί η πορεία υλοποίησης να μην αξιολογήθηκε στις εκθέσεις των διερευνητικών αποστολών, εντοπίσαμε όμως παραδείγματα τέτοιων αξιολογήσεων σε άλλα έγγραφα, όπως στο πλαίσιο της αποστολής παρακολούθησης των εκλογών στη Νιγηρία το 2014, όπου διενεργήθηκε ανάλυση αυτού του είδους.

109

Στην Ιορδανία, το χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ και υλοποιούμενο από το UNDP έργο εκλογικής βοήθειας μπορεί να αναδειχθεί σε παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσε να διεξάγεται μια τέτοια αξιολόγηση. Μεταξύ Μαρτίου του 2016 και Ιανουαρίου του 2017, καταρτίστηκαν τέσσερις εκθέσεις που αξιολογούν την πορεία υλοποίησης καθεμίας από τις συστάσεις της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ του 2013. Χρησιμοποιώντας ένα σύστημα για την αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης, βασισμένο στα χρώματα του φωτεινού σηματοδότη (βλέπε γράφημα 3), το συγκεκριμένο έργο παρακολούθησης παρέχει στην αντιπροσωπεία της ΕΕ στο Αμάν και στην ΕΥΕΔ στις Βρυξέλλες έγκαιρη και λεπτομερή επισκόπηση της προόδου. Σύμφωνα με το UNDP, το έργο εφαρμόζει μια ευπροσάρμοστη μεθοδολογία που θα μπορούσε ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες χώρες. Το έργο ανέλυσε επίσης τις συστάσεις του 2016, ούτως ώστε να διευκολύνει την υλοποίησή τους ενόψει των τοπικών εκλογών του Αυγούστου του 2017.

110

Μολονότι υπάρχουν πρωτοβουλίες για την αξιολόγηση της πορείας υλοποίησης, δεν εφαρμόζεται κάποια μόνιμη διαδικασία βάσει της οποίας να διενεργείται συστηματικά ανάλυση μετά από κάθε αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Η ΕΥΕΔ διευκρινίζει ότι, γενικά, οι αντιπροσωπείες της ΕΕ δεν είναι επαρκώς στελεχωμένες και ενίοτε δεν διαθέτουν την εις βάθος γνώση που απαιτείται για την αξιολόγηση των εκλογικών μεταρρυθμίσεων στην εκάστοτε χώρα.

111

Η πορεία υλοποίησης αξιολογείται περιστασιακά στο πλαίσιο έργων εκλογικής βοήθειας τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης ή τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας, ωστόσο αυτό δεν συμβαίνει σε όλες τις χώρες που έχουν φιλοξενήσει αποστολές εκλογικής παρατήρησης και λαμβάνουν εκλογική βοήθεια.

112

Τον Ιούνιο του 2017, η ΓΔ Γειτονίας και Διαπραγματεύσεων για τη Διεύρυνση ενέκρινε έργο στο πλαίσιο του μηχανισμού για την προενταξιακή βοήθεια⁵⁹ για την αξιολόγηση του βαθμού υλοποίησης των συστάσεων (πρωτίστως από αποστολές εκλογικής παρατήρησης του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών⁶⁰) σε υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες για ένταξη χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια.

113

Για τη γενική μέτρηση των επιδόσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, η Επιτροπή χρησιμοποιεί δείκτες που ορίζονται σε ενδεικτικά πολυετή προγράμματα⁶¹. Πρόκειται για δείκτες εκροής, όπως ο αριθμός των παρατηρητών που εκπαιδεύονται. Ωστόσο, δεν υπάρχουν σαφείς δείκτες αποτελέσματος ειδικά για τις αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, οι οποίοι να επιτρέπουν στην Επιτροπή να μετρήσει τις επιδόσεις τους. Η άνιση ποιότητα των δεικτών αποτελέσματος στο επίπεδο του χρηματοοικονομικού μέσου, επισημάνθηκε και σε πρόσφατη αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Μέσου για τη Δημοκρατία και τα Δικαιώματα του Ανθρώπου⁶².

Πρόσφατα κατεγράφησαν βέλτιστες πρακτικές, αλλά η διαδικασία άντλησης διδαγμάτων δεν καλύπτει συστηματικά την παρακολούθηση της συνέχειας

114

Τον Ιούνιο του 2017, η ΕΥΕΔ δημοσίευσε το έργο της «Beyond Election Day». Στο συγκεκριμένο έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά εμπεριστατωμένη επισκόπηση των διαθέσιμων εργαλείων για την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης. Το έγγραφο αυτό όχι μόνο εξηγεί αναλυτικά τα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της η ΕΕ, αλλά παραθέτει και πολλά παραδείγματα βέλτιστης πρακτικής σε διάφορες περιστάσεις, καθώς και διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να ενισχυθεί η παρακολούθηση της συνέχειας. Πρόκειται να αποτελέσει πηγή πληροφόρησης για εκείνους που αναλαμβάνουν την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, όπως οι αντιπροσωπείες της ΕΕ.

115

Μετά από κάθε αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, λαμβάνει χώρα καταγραφή των αντληθέντων διδαγμάτων. Η καταγραφή αυτή, υπό τη διαχείριση της FPI, είναι συστηματική και καλύπτει όλες τις πτυχές της αποστολής που αφορούν τον υλικοτεχνικό τομέα και την ασφάλεια. Επιπλέον, μετά από κάθε αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, οι κεντρικές υπηρεσίες της ΕΥΕΔ διοργανώνουν ενημέρωση εφ’ όλης της ύλης με την κεντρική ομάδα, προκειμένου να συζητήσουν το περιεχόμενο της τελικής έκθεσης και των συστάσεων της αποστολής εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Οι συναντήσεις αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν και συζήτηση ζητημάτων μεθοδολογίας, αλλά συγκαλούνται πριν από την οριστικοποίηση της έκθεσης και δεν καταγράφονται ώστε να μπορεί να ανατρέξει κανείς σε αυτές στο μέλλον.

116

Σεμινάρια για τα αντληθέντα διδάγματα και συγκεκριμένα για μεθοδολογικά ζητήματα διοργανώνονται τακτικά από την ΕΥΕΔ, στο πλαίσιο του έργου της ΕΕ για την παρατήρηση των εκλογών και τη στήριξη της δημοκρατίας, με πλέον πρόσφατο αυτό του Απριλίου του 2017.

117

Τον Απρίλιο του 2016, η ΕΥΕΔ ζήτησε από τις αντιπροσωπείες της ΕΕ που είχαν φιλοξενήσει αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ να της διαβιβάσουν πληροφορίες σχετικά με τις ενέργειες στις οποίες είχαν προβεί για τη στήριξη της παρακολούθησης της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις. Μια τέτοιου είδους τυποποιημένη και τακτικώς διενεργούμενη διαδικασία μπορεί να χρησιμεύσει ως αφετηρία για την ανταλλαγή των διδαγμάτων που αντλούνται από τις δραστηριότητες παρακολούθησης στις διάφορες αντιπροσωπείες της ΕΕ. Ωστόσο, μολονότι οι εκθέσεις αυτές ήταν χρήσιμες και συνέβαλαν στη διαμόρφωση της γενικής εικόνας της εκάστοτε τρέχουσας κατάστασης, δεν διακρίνονταν από τη συνεκτική τους προσέγγιση, όσον αφορά το επίπεδο των παρεχόμενων λεπτομερειών.

Συμπεράσματα και συστάσεις

118

Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η ΕΥΕΔ και η Επιτροπή κατέβαλαν εύλογες προσπάθειες ώστε να στηρίξουν τη υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους για τον σκοπό αυτό. Εντούτοις, θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν ορισμένες προσαρμογές στη διαδικασία προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η στήριξη αυτή. Βάσει των ανωτέρω, διατυπώνουμε σειρά συστάσεων προς την ΕΥΕΔ.

Οι συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ βελτιώθηκαν τα τελευταία χρόνια, αλλά υπάρχει ανάγκη για περισσότερες διαβουλεύσεις στη χώρα υποδοχής

119

Τα τελευταία χρόνια, τόσο οι τελικές εκθέσεις όσο και η παρουσίαση των συστάσεων έχουν βελτιωθεί, σε συνέχεια της έκδοσης των κατευθυντήριων οδηγιών της ΕΥΕΔ. Αυτό ενδέχεται να διευκολύνει συν τω χρόνω τη δυνατότητα σύγκρισης των μελλοντικών συστάσεων. Ωστόσο, υπάρχουν τομείς στους οποίους δεν τηρούνται οι κατευθυντήριες οδηγίες, ενώ, δεν υπάρχει συνοχή στις εκθέσεις όσον αφορά τον καθορισμό χρονικού ορίζοντα για την υλοποίηση των συστάσεων. Επίσης, η κεντρική ομάδα δεν υποχρεούται να αιτιολογεί το σκεπτικό στο οποίο βασίζεται για να ιεραρχήσει τις προτεραιότητές της (βλέπε σημεία 41 έως 55).

120

Οι κεντρικές ομάδες συζητούσαν εκτενώς ζητήματα που αφορούσαν τις συστάσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη της εκάστοτε χώρας υποδοχής πριν από την ημέρα των εκλογών, αλλά δεν κατέγραφαν την έκβαση των συναντήσεων αυτών ούτε γνωστοποιούσαν τις σημειώσεις τους στις κεντρικές υπηρεσίες της ΕΥΕΔ. Οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ που κάλυψε ο συγκεκριμένος έλεγχος συμβουλεύονταν την ΕΥΕΔ και, σε πολλές περιπτώσεις, τις αντιπροσωπείες της ΕΕ, αλλά δεν διοργάνωναν διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη στις χώρες υποδοχής για να συζητήσουν τα σχέδια των συστάσεων (βλέπε σημεία 56 έως 62).

121

Συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με τα ενδιαφερόμενα μέρη διοργανώθηκαν σε κάθε χώρα, μετά την παρουσίαση της τελικής έκθεσης, και ο βαθμός συμμετοχής ήταν κατά βάση μεγάλος. Προγραμματίστηκαν βέβαια σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη συνέντευξη Τύπου και δεν επέτρεπαν στα ενδιαφερόμενα μέρη να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο της τελικής έκθεσης και τις συστάσεις της. Επιπλέον, οι κατευθυντήριες οδηγίες για την οργάνωση της επαναληπτικής επίσκεψης είναι περιορισμένες (βλέπε σημεία 63 έως 66).

Ο πολιτικός διάλογος και η εκλογική βοήθεια αποτέλεσαν εργαλεία για τη στήριξη της υλοποίησης των συστάσεων, ενώ οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται συχνότερα

122

Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ ήγειραν στο πλαίσιο πολιτικών συζητήσεων με τις αρχές των χωρών υποδοχής ζητήματα που περιλαμβάνονταν σε συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Βέβαια, υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω ανάπτυξη των δράσεων που σχετίζονται με τον πολιτικό διάλογο, καθώς διαπιστώσαμε ότι τα κοινοβούλια των χωρών υποδοχής είναι πρόθυμα να συζητήσουν δυνατότητες υλοποίησης των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ (βλέπε σημεία 71 έως 83).

123

Η Νιγηρία ήταν η μόνη χώρα του δείγματος στην οποία πραγματοποιήθηκε αποστολή παρακολούθησης των εκλογών και η αντιπροσωπεία της ΕΕ την έκρινε επίκαιρη και χρήσιμη. Στις υπόλοιπες χώρες που κάλυψε ο έλεγχος, η συντριπτική πλειονότητα των ενδιαφερόμενων μερών της χώρας που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις χαιρέτισαν το ενδεχόμενο πραγματοποίησης αποστολής παρακολούθησης των εκλογών μεταξύ δύο εκλογικών αναμετρήσεων στο πλαίσιο της οποίας θα γινόταν ενημέρωση για τις συστάσεις στο πλαίσιο συναντήσεων αυξημένης προβολής. Οι αποστολές παρακολούθησης των εκλογών δεν συνεπάγονται σημαντικό κόστος, και θα μπορούσαν να ωφελήσουν σημαντικά την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις, αν χρησιμοποιούνταν συχνότερα (βλέπε σημεία 84 έως 88).

124

Εντοπίσαμε πολλές περιπτώσεις στις οποίες υπήρχε σύνδεση της εκλογικής βοήθειας με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, καθώς και περιπτώσεις στις οποίες η Επιτροπή είχε λάβει υπόψη της συστάσεις της αποστολής εκλογικής παρατήρησης κατά τον σχεδιασμό ενός προγράμματος. Το γεγονός αυτό ενίσχυσε τη συμπληρωματικότητα της εκλογικής παρατήρησης με την εκλογική βοήθεια (βλέπε σημεία 89 έως 97).

Δεν γίνεται επισκόπηση σε κεντρικό επίπεδο ούτε των συστάσεων ούτε της πορείας υλοποίησής τους

125

Δεδομένης, αφενός, της ανεξάρτητης φύσης των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ και, αφετέρου, της κινητικότητας των υπαλλήλων των αντιπροσωπειών της ΕΕ και της ΕΥΕΔ, είναι επιτακτική η ανάγκη να διατηρηθεί η θεσμική μνήμη με άλλα μέσα. Δεν υπάρχει κεντρική τράπεζα δεδομένων για την αποθήκευση των συστάσεων, πράγμα που θα διευκόλυνε την πρόσβαση των εμπειρογνωμόνων της κεντρικής ομάδας ή των υπαλλήλων της ΕΕ (βλέπε σημεία 99 έως 104).

126

Παρότι εντοπίσαμε θετικά παραδείγματα παρακολούθησης της πορείας υλοποίησης των συστάσεων, δεν τηρείται κάποια συστηματική διαδικασία για την τακτική αξιολόγηση και αποθήκευση λεπτομερειών σχετικά με την πρόοδο (βλέπε σημεία 105 έως 113).

127

Πρόσφατα, η ΕΥΕΔ επιδόθηκε σε σχολαστικές εργασίες προκειμένου να καταγράψει τα διαθέσιμα εργαλεία και να συγκεντρώσει τις βέλτιστες πρακτικές για την παρακολούθηση της συνέχειας που δίδεται στις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ. Ωστόσο, δεν τηρείται κάποια μόνιμη, συστηματική διαδικασία καταγραφής των αντληθέντων διδαγμάτων ειδικά όσον αφορά τη συνέχεια που δίδεται στις συστάσεις (βλέπε σημεία 114 έως 117).

Σύσταση 1 - Κατευθυντήριες οδηγίες σύνταξης κειμένων

Η ΕΥΕΔ πρέπει:

• να εξασφαλίζει ότι οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ τηρούν τις οδηγίες και τα υποδείγματα σύνταξης κειμένων, στο πλαίσιο συστηματικού ελέγχου της ποιότητας του μορφότυπου της τελικής έκθεσης προτού αυτή δημοσιευθεί,
• να επικαιροποιήσει τις κατευθυντήριες οδηγίες σύνταξης κειμένων, περιλαμβάνοντας την απαίτηση οι αποστολές εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ να καταγράφουν το σκεπτικό στο οποίο βασίζεται η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων και να συζητούν με τα ενδιαφερόμενα μέρη τον χρονικό ορίζοντα (βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο) υλοποίησης των συστάσεων.

Χρονικός ορίζοντας υλοποίησης: τέλη του 2018.

Σύσταση 2 - Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη

Η ΕΥΕΔ πρέπει:

• να διασφαλίζει συστηματικά ότι η κεντρική ομάδα συζητά με τα ενδιαφερόμενα μέρη της χώρας υποδοχής τις συστάσεις πριν από την οριστικοποίηση της έκθεσης,
• να ζητήσει να καταγράφεται και να αποθηκεύεται σε κεντρικό επίπεδο η έκβαση των διαβουλεύσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ με ενδιαφερόμενα μέρη.

Χρονικός ορίζοντας υλοποίησης: μέσα του 2018.

Σύσταση 3 - Επαναληπτικές επισκέψεις και συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης

Η ΕΥΕΔ πρέπει:

• να αποσαφηνίσει τους ρόλους και τις αρμοδιότητες όσων οργανώνουν την επαναληπτική επίσκεψη,
• να μεριμνά ώστε η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τα ενδιαφερόμενα μέρη να προγραμματίζεται τουλάχιστον τέσσερις εργάσιμες ημέρες μετά τη δημοσίευση της έκθεσης, ώστε οι συμμετέχοντες να έχουν επαρκή χρόνο στη διάθεσή τους πριν από τη συνάντηση, προκειμένου να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο της έκθεσης και τις συστάσεις της.

Χρονικός ορίζοντας υλοποίησης: μέσα του 2018.

Σύσταση 4 - Βελτιστοποίηση των εργαλείων

Η ΕΥΕΔ πρέπει:

• να περιλαμβάνει στα μνημόνια συνεννόησης μνεία στο γεγονός ότι η αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ που πρόκειται να πραγματοποιηθεί θα υποβάλει συστάσεις, και να υπογραμμίζει τη σημασία της υλοποίησής τους,
• όπου αυτό είναι δυνατό, να διεξάγει αποστολές παρακολούθησης των εκλογών σε χώρες στις οποίες έχει προηγουμένως πραγματοποιηθεί αποστολή εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ, σε εύθετο χρόνο μεταξύ εκλογικών αναμετρήσεων, υπό την προϋπόθεση ότι το επιτρέπουν η πολιτική κατάσταση ή οι συνθήκες ασφάλειας της χώρας υποδοχής.

Χρονικός ορίζοντας υλοποίησης: αρχές του 2019.

Σύσταση 5 – Γενική επίβλεψη και αποτελέσματα

Η ΕΥΕΔ πρέπει:

• να δημιουργήσει μια κεντρική τράπεζα δεδομένων με τις συστάσεις των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ,
• να καταγράφει τακτικά την πρόοδο ως προς την υλοποίηση των συστάσεων των αποστολών εκλογικής παρατήρησης της ΕΕ,
• χάριν συντονισμού στους κόλπους της ΕΕ, να ζητήσει από τις αντιπροσωπείες της ΕΕ να υποβάλλουν τακτικά αναφορές σχετικά με τις δραστηριότητες που διεξάγουν στη χώρα υποδοχής για τη στήριξη της υλοποίησης των συστάσεων· οι πληροφορίες αυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά τη συγκέντρωση των διδαγμάτων που αντλούνται στο πλαίσιο της παρακολούθησης της συνέχειας.

Χρονικός ορίζοντας υλοποίησης: αρχές του 2019.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα ΙΙI, του οποίου προεδρεύει ο Karel PINXTEN, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, κατά τη συνεδρίασή του της 16ης Νοεμβρίου 2017.

Ακρωνύμια και συντομογραφίες

ΓΔ: Γενική Διεύθυνση

ΓΔΘΑΔ: Γραφείο του ΟΑΣΕ για τους δημοκρατικούς θεσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα

ΕΜΔΔΑ: Ευρωπαϊκό μέσο για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου

ΕΥΕΔ: Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης

OAΚ: Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών

ΟΑΣΕ: Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη

ΥΕ/ΑΠ: Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας / Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

EODS: Εκλογική παρατήρηση και στήριξη της δημοκρατίας (Election Observation and Democracy Support)

FPI: Υπηρεσία Μέσων Εξωτερικής Πολιτικής (Foreign Policy Instruments)

UNDP: Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Development Programme)

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων επιδόσεων και των ελέγχων συμμόρφωσης που αυτό διενεργεί επί συγκεκριμένων τομέων του προϋπολογισμού ή επί συγκεκριμένων διαχειριστικών θεμάτων. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

Ο παρών έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα IΙΙ, του οποίου προεδρεύει ο Karel Pinxten, Μέλος του ΕΕΣ, και το οποίο είναι αρμόδιο για τον έλεγχο στους τομείς δαπανών που αφορούν τις εξωτερικές δράσεις, την ασφάλεια και τη δικαιοσύνη.

Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο Ville Itälä, Μέλος του ΕΕΣ, συνεπικουρούμενος από τον Turo Hentilä, προϊστάμενο του ιδιαίτερου γραφείου του, τη Helka Nykänen, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, την Beatrix Lesiewicz, ανώτερο διοικητικό στέλεχος, και την Kristina Maksinen, υπεύθυνη έργου. Το κλιμάκιο ελέγχου απαρτιζόταν από τους Balázs Kaszap, Jiri Lang και Erika Söveges.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (http://europa.eu).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2017

PDF	ISBN 978-92-872-8742-7	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/461170	QJ-AB-17-022-EL-N
HTML	ISBN 978-92-872-8744-1	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/322660	QJ-AB-17-022-EL-Q

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2017

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Για οποιαδήποτε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού που δεν αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να ζητηθεί άδεια απευθείας από τους δικαιούχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact_el

ΕΥΡΕΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο Europa: http://europa.eu

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να τηλεφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ από το βιβλιοπωλείο της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: http://publications.europa.eu/eubookshop. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. http://europa.eu/contact).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον δικτυακό τόπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να τηλεφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.