Κλιματικές δαπάνες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ της περιόδου 2014‑2020: Στην πραγματικότητα χαμηλότερες από τις αναφερθείσες

Σύνοψη

I Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αποτελεί βασική προτεραιότητα της ΕΕ, η οποία έχει θέσει για την ίδια απαιτητικούς στόχους στους τομείς της ενέργειας και του κλίματος. Σε αυτούς περιλαμβάνονται τιμές-στόχος για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με ορίζοντα το 2020 και το 2030, καθώς και ο μακροπρόθεσμος στόχος της επίτευξης ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα έως το 2050.

II Η ΕΕ δεσμεύθηκε να δαπανήσει για τη δράση για το κλίμα τουλάχιστον το 20 % του προϋπολογισμού της για την περίοδο 2014‑2020. Το 2021, η Επιτροπή ανέφερε ότι είχε επιτύχει την τιμή-στόχο, έχοντας δαπανήσει 216 δισεκατομμύρια ευρώ (20,1 %) για μέτρα σχετικά με το κλίμα. Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021‑2027 περιλαμβάνει αυξημένη στο 30 % τιμή-στόχο για τη συμβολή στη δράση για το κλίμα.

III Στόχος του ελέγχου ήταν να διαπιστωθεί ο βαθμός συνάφειας και αξιοπιστίας των πληροφοριών που υπέβαλε η Επιτροπή σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες για την περίοδο 2014‑2020. Εξετάσαμε τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή εφάρμοσε τη μεθοδολογία της κατά την αξιολόγηση των κλιματικών δαπανών, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι αναφερθείσες δαπάνες συνέβαλαν στη δράση για το κλίμα. Ακόμη, εξετάσαμε τις αλλαγές που αναμένονται ως προς την παρακολούθηση των κλιματικών δαπανών μετά το 2020. Επιλέξαμε να εκτελέσουμε τις εργασίες μας τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ώστε να βοηθήσουμε την Επιτροπή να βελτιώσει την αναφορά στοιχείων σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες.

IV Διαπιστώσαμε ότι οι αναφερθείσες δαπάνες δεν σχετίζονταν πάντοτε με τη δράση για το κλίμα. Συνολικά, εκτιμούμε ότι η Επιτροπή υπερεκτίμησε τον βαθμό στον οποίο βασικές συνιστώσες της γεωργικής χρηματοδότησης, όπως η πολλαπλή συμμόρφωση, οι περιοχές με φυσικούς περιορισμούς και η βιολογική γεωργία, συνέβαλαν στη δράση για το κλίμα. Η αξιολόγησή μας στηρίζεται επίσης σε δημοσιεύσεις της Επιτροπής, πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και μη κυβερνητικών οργανώσεων.

V Ομοίως, κρίνουμε ότι η Επιτροπή υπερεκτίμησε τη συμβολή της χρηματοδότησης βασικών υποτομέων των υποδομών και της συνοχής, όπως οι σιδηροδρομικές μεταφορές, η ηλεκτρική ενέργεια και η βιομάζα, στη δράση για το κλίμα. Η Επιτροπή δεν χρησιμοποίησε συντηρητικές παραδοχές ούτε επέδειξε συνέπεια ως προς την αναφορά στοιχείων σχετικά με τα εν λόγω έργα.

VI Θεωρούμε συνολικά αναξιόπιστη την αναφορά στοιχείων σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες. Αυτή βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε προσεγγιστικούς υπολογισμούς και στην καταγραφή μόνο του δυνητικού θετικού αντικτύπου στο κλίμα, χωρίς να αξιολογείται η τελική συμβολή στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ στον τομέα αυτό. Υπήρχε επίσης κίνδυνος να μην δαπανηθούν τα προγραμματισμένα ή τα δεσμευθέντα ποσά, πράγμα που θα μπορούσε να συντελέσει με τη σειρά του στη διόγκωση των αναφερόμενων στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες. Σε μία περίπτωση, η Επιτροπή συμπεριέλαβε στην αναφορά των σχετικών στοιχείων για την ΕΕ την εθνική συνεισφορά.

VII Από την ανάλυσή μας προέκυψε ότι η Επιτροπή ανέφερε κλιματικές δαπάνες που υπερέβαιναν τις πραγματικές κατά τουλάχιστον 72 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων πάνω από το 80 % αφορούσε κονδύλια για τη χρηματοδότηση της γεωργίας. Αυτό σημαίνει ότι περίπου το 13 % του προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2014‑2020 δαπανήθηκε για τη δράση για το κλίμα.

VIII Εκφράζουμε ανησυχίες σχετικά με την αξιοπιστία των αναφερθέντων στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες κατά την περίοδο 2021‑2027. Παρά τις προτεινόμενες βελτιώσεις στη μεθοδολογία αναφοράς στοιχείων, τα περισσότερα από τα ζητήματα που εντοπίστηκαν κατά την περίοδο 2014‑2020 δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Το χρηματοδοτικό μέσο NextGenerationEU, που θεσπίστηκε το 2020, ενσωματώνει τη βασική αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης», η οποία σημαίνει ότι οι οικονομικές δραστηριότητες δεν θα πρέπει να θέτουν υπό απειλή τους περιβαλλοντικούς ή κλιματικούς στόχους. Ωστόσο, διαπιστώσαμε ότι το NextGenerationEU θέτει επιπλέον προκλήσεις λόγω της ασαφούς σύνδεσης μεταξύ των πληρωμών και των στόχων για το κλίμα.

IX Προκειμένου να βελτιωθεί η αναφορά στοιχείων σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες στο μέλλον, συνιστούμε στην Επιτροπή να συγκεντρώσει επιστημονικά στοιχεία προκειμένου να τεκμηριώσει τη συμβολή της γεωργικής πολιτικής, με την οποία συνδέεται το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών που αναφέρονται για το κλίμα στην ΕΕ. Στο ίδιο πλαίσιο, συνιστούμε επίσης να προσδιοριστούν οι δαπάνες της ΕΕ με δυνητικά αρνητικό αντίκτυπο στο κλίμα, να εκδοθούν κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση της συνέπειας, και να καταγραφούν τα αχρησιμοποίητα ποσά. Επιπλέον, η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει τη συμβολή των κλιματικών δαπανών στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια.

Εισαγωγή

01 Η κλίμακα των πρόσφατων αλλαγών στο κλιματικό σύστημα και η επιρροή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο κλίμα είναι άνευ προηγουμένου και πολλές αλλαγές είναι μη αναστρέψιμες για αιώνες, σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος¹. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέσω εσωτερικών πολιτικών και συνεργασίας με διεθνείς εταίρους αποτελεί για την ΕΕ βασική προτεραιότητα². Στο γράφημα 1 παρουσιάζονται τα δομικά στοιχεία της πολιτικής της ΕΕ για το κλίμα.

Διεθνείς δεσμεύσεις για το κλίμα

02 Στο πλαίσιο του πρωτοκόλλου του Κιότο, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 2005, η ΕΕ δεσμεύθηκε να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 8 % σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, μεταξύ 2008 και 2012³. Με τη συγκεκριμένη τιμή-στόχο επιδιώκεται ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη με σκοπό τη στήριξη των προσπαθειών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, το πρωτόκολλο καλύπτει την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, ή αλλιώς την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στις επιπτώσεις της.

03 Το 2015 με τη συμφωνία του Παρισιού τέθηκε στο πλαίσιο του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής παγκόσμια τιμή-στόχος για περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη «αρκετά κάτω» από τους 2°C και κατά προτίμηση στον 1,5°C. Η συμφωνία αποσκοπούσε επίσης στην ενίσχυση της ικανότητας προσαρμογής των μερών στην κλιματική αλλαγή. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της την κύρωσαν το 2016.

Βασικές εξελίξεις στο πλαίσιο της ΕΕ για το κλίμα

04 Το 2011 η Επιτροπή ανακοίνωσε τον στόχο της για αύξηση του ποσοστού του προϋπολογισμού της ΕΕ που σχετίζεται με το κλίμα σε τουλάχιστον 20 % για την περίοδο 2014‑2020⁴. Το 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο υποστήριζε τον στόχο «τουλάχιστον το 20% των δαπανών να σχετίζονται με το κλίμα». Το 2013, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι στόχοι της δράσης για το κλίµα θα αντιστοιχούν τουλάχιστον στο 20% των δαπανών της ΕΕ κατά την περίοδο 2014‑2020»⁵. Το 2014, η ΕΕ ενσωμάτωσε στη νομοθεσία για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία⁶ μεθοδολογία για τη στήριξη των στόχων για την κλιματική αλλαγή.

05 Η Επιτροπή βασίζει τη μεθοδολογία της για τον ποσοτικό προσδιορισμό των κλιματικών δαπανών στην εφαρμογή συντελεστών στις συνιστώσες των προγραμμάτων της ΕΕ, όπως οι τομείς παρέμβασης ή τα έργα, ανάλογα με την συμβολή που αναμένεται να έχουν στη δράση για το κλίμα (βλέπε πίνακα 1). Η μεθοδολογία αυτή είναι μια προσαρμοσμένη εκδοχή των δεικτών του Ρίο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), που εισήχθησαν το 1998 για τον προσδιορισμό των δραστηριοτήτων που ενσωματώνουν τους στόχους των συμβάσεων του Ρίο στην αναπτυξιακή συνεργασία⁷.

06 Η Επιτροπή αναφέρει σε ετήσια βάση στοιχεία σχετικά με τις συνολικές δαπάνες που σχετίζονται με το κλίμα στα σχέδια προϋπολογισμών και στις εκθέσεις της για τη διαχείριση και τις επιδόσεις του προϋπολογισμού της ΕΕ. Οι Γενικές Διευθύνσεις Προϋπολογισμού και Δράσης για το Κλίμα είναι από κοινού επικεφαλής αυτής της ετήσιας διαδικασίας. Τον Ιούνιο του 2021 η Επιτροπή ανέφερε ότι η ΕΕ δαπάνησε το 20,1 % του προϋπολογισμού της της περιόδου 2014‑2020, ήτοι 216 δισεκατομμύρια ευρώ, για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, εκπληρώνοντας έτσι την τιμή-στόχο του 20 %⁸. Στο γράφημα 2 παρουσιάζονται τα βασικά προγράμματα δαπανών που συνέβαλαν στην επίτευξη της συγκεκριμένης τιμής-στόχου.

07 Για την περίοδο 2021‑2027, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή έχουν ορίσει τη συνολική τιμή-στόχο συμβολής στη δράση για το κλίμα στο 30 %, θέτοντας τον πήχη υψηλότερα από την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού (βλέπε γράφημα 3).

08 Το 2019, η Επιτροπή δημοσίευσε την ανακοίνωση για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία που αποσκοπεί «στον μετασχηματισμό της ΕΕ σε μια δίκαιη και ευημερούσα κοινωνία που διαθέτει μια οικονομία σύγχρονη, ανταγωνιστική και αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων». Στην ανακοίνωση για την πράσινη συμφωνία παρουσιάστηκε το σχέδιο της ΕΕ για το κλίμα με ορίζοντα το 2030 και το 2050. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τον στόχο να καταστεί η ΕE κλιματικά ουδέτερη έως το 2050⁹.

09 Το 2021 η ΕΕ ενέκρινε το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, με το οποίο θεσπίζεται η δεσμευτική για την ΕΕ τιμή-στόχος για μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050. Ορίζεται επίσης ενδιάμεση τιμή-στόχος για τη μείωση των καθαρών εκπομπών κατά 55 % έως το 2030 (σε σύγκριση με το 1990). Η δέσμη μέτρων «Προσαρμογή στον στόχο του 55 %» της Επιτροπής στηρίζει την πρόοδο προς την επίτευξη της ενδιάμεσης τιμής-στόχου για το 2030. Περιέχει κατάλογο αλληλοσυνδεόμενων νομοθετικών προτάσεων, αναθεωρήσεων και τροποποιήσεων που καλύπτουν τομείς πολιτικής όπως η ενέργεια, το κλίμα, τα κτίρια, η χρήση γης, η αλλαγή χρήσης γης και η δασοκομία, ενώ προβλέπει και τη δημιουργία ενός «Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα».

10 Η Επιτροπή δημοσίευσε το 2013 τη στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και το 2021 μια νέα στρατηγική¹⁰. Το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα απαιτεί τη συνεργασία των θεσμικών οργάνων και των κρατών μελών της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

11 Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) της ΕΕ στηρίζει τη μείωση των εκπομπών στις ενεργοβόρες βιομηχανίες, στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης και στις αερομεταφορές¹¹ (βλέπε πλαίσιο 1). Άλλοι οικονομικοί κλάδοι εμπίπτουν στη νομοθεσία της ΕΕ για τον επιμερισμό των προσπαθειών, η οποία θέτει εθνικές τιμές-στόχο για τη μείωση των εκπομπών με σκοπό τη συνεισφορά στην τιμή-στόχο της ΕΕ¹².

12 Οι στόχοι της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα με ορίζοντα το 2020 και το 2030 περιλαμβάνουν τιμές-στόχο για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης (βλέπε γράφημα 4, γράφημα 5 και γράφημα 6). Το 2021 το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα έθεσε τον δεσμευτικό στόχο της επίτευξης μιας κλιματικά ουδέτερης ΕΕ έως το 2050 (βλέπε σημείο 09), και η Επιτροπή πρότεινε νέες τιμές-στόχο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση¹³.

13 Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) αναφέρει τα εξής:

• Η ΕΕ πέτυχε την τιμή-στόχο για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου κατά 20 % έως το 2020, έχοντας ήδη μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 24 % σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 έως το 2019 (βλέπε γράφημα 4).
• Το μερίδιο της κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ήταν 19,7 % το 2019, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του 2020 εκτιμάται σε 21,3 % (βλέπε γράφημα 5).
• Η πτωτική τάση της κατανάλωσης ενέργειας που παρατηρείται από το 2006 αντιστράφηκε το 2015, αλλά ο ΕΟΠ εκτιμά ότι η ΕΕ πέτυχε την τιμή-στόχο της για το 2020, μειώνοντας την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας κατά 24 % (βλέπε γράφημα 6).

Η πανδημία COVID-19 επηρέασε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την κατανάλωση ενέργειας το 2020¹⁴.

14 Η Επιτροπή ανέφερε ότι το μεγαλύτερο τμήμα της εξοικονόμησης ενέργειας σε εθνικό επίπεδο επιτεύχθηκε μέσω της επιβολής υποχρεώσεων ενεργειακής απόδοσης ή της φορολόγησης της ενέργειας, και όχι από δημόσιες επενδύσεις¹⁵. Σε προηγούμενες εκθέσεις του το ΕΕΣ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν αδύνατο να αξιολογηθεί με τη χρήση του υφιστάμενου συστήματος παρακολούθησης η συμβολή του προϋπολογισμού της ΕΕ στην επίτευξη της ενωσιακής τιμής-στόχου για την ενεργειακή απόδοση κτιρίων και επιχειρήσεων. Εκτιμήσαμε ότι η συμβολή των έργων του δείγματός μας στην επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης θα ήταν μέτρια¹⁶.

Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

15 Στο πλαίσιο του κύριου ερωτήματος του ελέγχου μας εξετάσαμε κατά πόσον η Επιτροπή ανέφερε συναφή και αξιόπιστα στοιχεία σχετικά με τις δαπάνες για το κλίμα για την περίοδο 2014‑2020. Αναλύσαμε επίσης την πρόοδο που σημειώθηκε προς την επίτευξη της τιμής-στόχου για τη διάθεση τουλάχιστον του 20 % του ενωσιακού προϋπολογισμού υπέρ της δράσης για το κλίμα. Εξετάσαμε τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή εφάρμοσε τη μεθοδολογία της σχετικά με την καταγραφή των δαπανών για το κλίμα, καθώς και την αξιοπιστία της αναφοράς των σχετικών στοιχείων. Τέλος, εξετάσαμε το πλαίσιο της ΕΕ για την παρακολούθηση των δαπανών για το κλίμα μετά το 2020.

16 Αποφασίσαμε να διενεργήσουμε τον συγκεκριμένο έλεγχο τη δεδομένη στιγμή, λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία που αποδίδεται στο θέμα αυτό τόσο στη διεθνή όσο και στην ενωσιακή πολιτική ατζέντα. Επιπλέον, οι δαπάνες για το κλίμα και η αναφορά σχετικών στοιχείων αποτελούν οριζόντιο ζήτημα που αφορά σημαντικό μερίδιο του προϋπολογισμού της ΕΕ (βλέπε γράφημα 1). Η έκθεσή μας θα βοηθήσει την Επιτροπή να βελτιώσει τη συνάφεια και την αξιοπιστία των στοιχείων που (θα) αναφέρει για τις κλιματικές δαπάνες κατά την περίοδο προγραμματισμού 2021‑2027. Αναμένουμε ότι οι διαπιστώσεις και οι συστάσεις μας θα αποδειχθούν χρήσιμες στο πλαίσιο του στόχου της ΕΕ να επιτύχει κλιματική ουδετερότητα έως το 2050.

17 Ο εν προκειμένω έλεγχος αναπτύσσει περαιτέρω προηγούμενες εργασίες μας στον τομέα, στο πλαίσιο των οποίων είχαν εντοπιστεί αδυναμίες στη μεθοδολογία που χρησιμοποιούνταν για την παρακολούθηση της δράσης για το κλίμα, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα την υπερεκτίμηση των σχετικών δαπανών¹⁷. Διερευνώνται σε μεγαλύτερο βάθος τομείς που έχουν ήδη εξεταστεί, ενώ η εμβέλειά του καλύπτει και ορισμένους ακόμη. Στο παράρτημα παρατίθενται συστάσεις που διατυπώσαμε παλαιότερα επί του θέματος, οι οποίες εξακολουθούν να ισχύουν για την αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες και συμπληρώνουν τις εργασίες μας.

18 Χρησιμοποιώντας τους τρεις κλιματικούς συντελεστές της ΕΕ που εφαρμόζει η μεθοδολογία της Επιτροπής (βλέπε πίνακα 2), επαναξιολογήσαμε τη συμβολή του προϋπολογισμού της ΕΕ στη δράση για το κλίμα. Για τον σκοπό αυτό, καταφύγαμε σε διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία, προηγούμενες εργασίες μας και σε σχετικές ελεγκτικές δοκιμασίες. Δεδομένης της φύσης της διαδικασίας και τους περιορισμούς των διαθέσιμων δεδομένων, τα αριθμητικά στοιχεία στα οποία καταλήξαμε έχουν ενδεικτικό χαρακτήρα. Στην εμβέλεια του ελέγχου μας περιλήφθηκαν όλα τα προγράμματα της ΕΕ που είχαν συνεισφέρει με ποσοστό άνω του 2 % στην αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες (βλέπε γράφημα 2). Στο γράφημα 7 συνοψίζονται ο τρόπος προσέγγισης του ελέγχου μας και οι βασικές πηγές από τις οποίες αντλήθηκαν αποδεικτικά στοιχεία.

Παρατηρήσεις

Οι δαπάνες που αναφέρονταν δεν σχετίζονταν πάντοτε με τη δράση για το κλίμα

19 Στο μέτρο που αναφέρονται ως σχετικές με το κλίμα, οι δαπάνες της ΕΕ θα πρέπει να αποσκοπούν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής ή στην προσαρμογή σε αυτήν, να συμβάλλουν στην επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών στόχων της ΕΕ ή να αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις και τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής. Οι δαπάνες που συμβάλλουν στη δράση για το κλίμα πρέπει να υπολογίζονται με τη χρήση ρεαλιστικών συντελεστών για το κλίμα. Στην παρούσα ενότητα εξετάζονται οι κύριοι τομείς των προγραμμάτων δημόσιων δαπανών της ΕΕ που αναφέρονται ως συναφείς με το κλίμα: οι τομείς της γεωργίας, των υποδομών και της συνοχής.

Το ήμισυ των αναφερόμενων δαπανών της ΕΕ για το κλίμα συνδέεται με τη γεωργία, ωστόσο οι εκπομπές από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις παραμένουν αμείωτες

20 Οι δύο κύριες συνιστώσες της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ είναι το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ). Τα κύρια χαρακτηριστικά τους και η συμβολή τους στην αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες για την περίοδο 2014‑2020 συνοψίζονται στο πλαίσιο 2 και το πλαίσιο 3.

21 Το ήμισυ των αναφερθεισών δαπανών της ΕΕ για το κλίμα σχετίζεται με τη γεωργία (βλέπε γράφημα 2). Σε έκθεση του ΕΕΣ του 2021 επισημαίνεται ότι οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τη γεωργία στην ΕΕ παραμένουν αμείωτες από το 2010¹⁸. Σύμφωνα με μελέτες μοντελοποίησης σχετικά με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, χωρίς τις άμεσες ενισχύσεις οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ από τη γεωργία θα ήταν χαμηλότερες κατά 2,5‑4,2 %. Το αποτέλεσμα αυτό θα οφειλόταν στη μείωση της γεωργικής δραστηριότητας, κυρίως δε της βοοτροφίας¹⁹. Οι μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της ΕΕ λόγω της μείωσης των άμεσων ενισχύσεων / της γεωργικής δραστηριότητας στην επικράτεια της Ένωσης θα αντισταθμίζονταν ως έναν βαθμό από την αύξηση των εκπομπών εκτός αυτής (διαρροή άνθρακα)²⁰.

22 Γεωργικές πρακτικές, όπως οι καλλιέργειες εδαφοκάλυψης ή η διατήρηση των επιπέδων οργανικής ύλης του εδάφους, μπορεί να είναι επωφελείς τόσο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής όσο και για την προσαρμογή σε αυτήν²¹. Όσον αφορά την προσαρμογή, το εισόδημα από τις άμεσες ενισχύσεις αυξάνει την ικανότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων να αντιμετωπίζουν αρνητικούς κλυδωνισμούς οφειλόμενους στην κλιματική αλλαγή²². Ωστόσο, η εξάρτηση από τις άμεσες ενισχύσεις μπορεί να συντηρεί μη βιώσιμες γεωργικές εκμεταλλεύσεις, επιβραδύνοντας έτσι διαρθρωτικές αλλαγές που θα ήταν ενδεχομένως αναγκαίες για την προσαρμογή²³.

23 Η Επιτροπή υπολογίζει τη συμβολή των άμεσων ενισχύσεων στη δράση για το κλίμα λαμβάνοντας υπόψη τόσο τη συνιστώσα οικολογικού προσανατολισμού όσο και τη συνιστώσα μη οικολογικού προσανατολισμού²⁴. Ο οικολογικός προσανατολισμός αναφέρεται στην υιοθέτηση γεωργικών πρακτικών ωφέλιμων για το κλίμα και το περιβάλλον. Οι μικροκαλλιεργητές μπορούν να επωφεληθούν από τον οικολογικό προσανατολισμό χωρίς να χρειάζεται να συμμορφωθούν με καμία σχετική απαίτηση²⁵. Επίσης, δεν ισχύουν απαιτήσεις οικολογικού προσανατολισμού για εκμεταλλεύσεις που θεωρούνται «εξ ορισμού πράσινες» (π.χ. γεωργοί βιολογικής γεωργίας). Η δε συμβολή της συνιστώσας μη οικολογικού προσανατολισμού δικαιολογείται ως επί το πλείστον υπό το πρίσμα της πολλαπλής συμμόρφωσης, στο πλαίσιο της οποίας θεσπίζονται κανόνες για το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων και τη διαχείριση της γης.

24 Δεδομένου ότι το καθεστώς του οικολογικού προσανατολισμού περιέχει αναφορές σε κλιματικούς στόχους²⁶, εμφανίζει, βάσει της μεθοδολογίας της Επιτροπής, συνάφεια με το κλίμα, και η συνολική συμβολή του ανέρχεται σε 28 δισεκατομμύρια ευρώ. Για τον λόγο αυτό, η συμβολή του οικολογικού προσανατολισμού αξιολογείται ως συμμορφούμενη με τη μεθοδολογία. Ωστόσο, σε μελέτη αξιολόγησης που δημοσίευσε η Επιτροπή διαπιστώθηκε ότι ο αντίκτυπος του οικολογικού προσανατολισμού στον μετριασμό είναι εξαιρετικά αβέβαιος και πιθανώς χαμηλός²⁷. Ομοίως, άλλες μελέτες επισημαίνουν τον ελάχιστο αντίκτυπο του οικολογικού προσανατολισμού, με τις αλλαγές που καταγράφονται στις γεωργικές πρακτικές να αντιστοιχούν στο 2‑5 % της γεωργικής γης²⁸. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι απαιτήσεις οικολογικού προσανατολισμού ευθυγραμμίζονται κατά κύριο λόγο με προϋπάρχουσες γεωργικές πρακτικές. Σε προηγούμενη έκθεσή μας, διαπιστώσαμε ότι ο οικολογικός προσανατολισμός εξασφάλισε σε περιορισμένο μόνο βαθμό προστασία των αποθεμάτων άνθρακα σε χορτολιβαδικές εκτάσεις, ενώ ήταν οριακή η επίδρασή του στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου²⁹.

25 Σύμφωνα με την Επιτροπή, το 20 % του προϋπολογισμού που διατίθεται για άμεσες ενισχύσεις εκτός του οικολογικού προσανατολισμού συμβάλλει μετριοπαθώς στη δράση για το κλίμα (με συντελεστή 40 %) και ανέρχεται σε 17,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Ως εκ τούτου, η καθαρή συνεισφορά που προκύπτει από τον συντελεστή για τη συνιστώσα εκτός του οικολογικού προσανατολισμού ανέρχεται σε 8 %. Η Επιτροπή εφαρμόζει συντελεστή στάθμισης 20 % βάσει του σκεπτικού ότι αντιστοιχεί στην κύρωση που επιβάλλεται λόγω παραβάσεων της πολλαπλής συμμόρφωσης. Βάσει της αξιολόγησής μας, η συμβολή της συνιστώσας του μη οικολογικού προσανατολισμού στη δράση για το κλίμα είναι αμελητέα (πίνακας 2).

26 Ο αντίκτυπος της χρηματοδότησης της αγροτικής ανάπτυξης στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής είναι ασαφής. Σύμφωνα με μελέτη της Επιτροπής, χωρίς δαπάνες αγροτικής ανάπτυξης, η γεωργική παραγωγή θα μειωνόταν, ενώ, μέχρι το 2030, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ από τη γεωργία θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 1,6 %³⁰. Οι μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ ενδέχεται να αντισταθμίζονται από αυξήσεις σε τρίτες χώρες (βλέπε σημείο 21). Σε άλλη αξιολόγηση της Επιτροπής εκτιμάται ότι ορισμένα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης (κυρίως σχετικά με το Natura 2000) μειώνουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τη γεωργία κατά 1,1 %. Αναγνωρίζεται, ωστόσο, στην αξιολόγηση ότι η εκτίμηση του αντίκτυπου των ενισχύσεων Natura 2000 που παρουσιάζει είναι υπερβολική, όπως επίσης και η ύπαρξη περιπτώσεων διπλής καταμέτρησης³¹. Σε προηγούμενη έκθεση του ΕΕΣ διαπιστώσαμε ότι η στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης σπανίως χρησιμοποιούνταν για την προώθηση αποτελεσματικών πρακτικών μετριασμού³². Οι ενισχύσεις αγροτικής ανάπτυξης μπορούν να συμβάλουν στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (βλέπε σημείο 22 και πίνακα 3).

27 Για τον υπολογισμό του ποσοστού των δαπανών αγροτικής ανάπτυξης που συμβάλλουν στη δράση για το κλίμα, η Επιτροπή εφαρμόζει κλιματικούς συντελεστές στις διάφορες προτεραιότητες και τομείς εστίασης του ΕΓΤΑΑ. Παραδείγματος χάριν, η προτεραιότητα 4 του ΕΓΤΑΑ, «Αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων που συνδέονται με τη γεωργία και τη δασοκομία» και η προτεραιότητα 5 «Αποδοτική ως προς τους πόρους και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή οικονομία», έχουν κλιματικό συντελεστή 100 %. Ενώ η προτεραιότητα 5 περιλαμβάνει το κλίμα ως δεδηλωμένο στόχο, δεν συμβαίνει το ίδιο με την προτεραιότητα 4, αν και η Επιτροπή αναμένει να είναι σημαντικός ο αντίκτυπος στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν. Σε προηγούμενη έκθεση του ΕΕΣ, τα στοιχεία που εντοπίστηκαν από περιπτωσιολογικές μελέτες, βιβλιογραφική έρευνα ή εσωτερικά σημειώματα της Επιτροπής προς υποστήριξη του κλιματικού συντελεστή 100 % στην περίπτωση της προτεραιότητας 4 ήταν λίγα³³. Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται η αξιολόγησή μας για τα σημαντικότερα μέτρα της προτεραιότητας 4.

28 Σε έκθεση του 2016, εξετάσαμε την «προώθηση της τοπικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές» (προτεραιότητα 6Β) και διαπιστώσαμε ότι, συνολικά, η συμβολή της δεν ήταν σημαντική στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα³⁴. Από την ανάλυση στην οποία υποβάλαμε τα έργα (βλέπε πίνακα 4) επιβεβαιώνεται ότι ο κλιματικός συντελεστής του 40 % δεν ήταν δικαιολογημένος.

Η αξιολόγηση της συμβολής της χρηματοδότησης των υποδομών και της συνοχής στη δράση για το κλίμα βασίζεται σε ορισμένες ασυνεπείς παραδοχές

29 Οι περισσότερες δαπάνες της ΕΕ για τις υποδομές και τη συνοχή διοχετεύονται μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΜΣΕ), του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ταμείου Συνοχής (ΤΣ). Τα κύρια χαρακτηριστικά τους και η συμβολή τους στην αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες για την περίοδο 2014‑2020 συνοψίζονται στο πλαίσιο 4 και το πλαίσιο 5.

30 Οι γενικοί στόχοι του ΜΣΕ κάνουν αναφορά στις τιμές-στόχο της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα (βλέπε σημεία 12-14), και καλύπτουν επομένως τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής³⁶. Ωστόσο, η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ο ΜΣΕ χρηματοδοτεί κυρίως έργα που «εξασφαλίζουν την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ»³⁷. Οι σχετικοί με τη δράση για το κλίμα στόχοι, καθώς και τα συναφή κριτήρια δεν αποτελούν προαπαιτούμενο για την έγκριση των έργων: μόνο το 4 % (βάσει αξίας) των έργων μεταφορών του ΜΣΕ (αξίας 0,9 δισεκατομμυρίων ευρώ) ανέφεραν τις βιώσιμες και αποδοτικές μεταφορές ως βασικό τους στόχο χρηματοδότησης, σύμφωνα με την Επιτροπή³⁸. Ωστόσο, οι μεταφορές ευθύνονται για το ένα τέταρτο περίπου των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ, με το μεγαλύτερο ποσοστό να προέρχεται από τις οδικές μεταφορές³⁹.

31 Όσον αφορά την προσαρμογή, τα αναβαθμισμένα σιδηροδρομικά έργα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν στοχευμένες επενδύσεις για την πρόληψη των πλημμυρών κατά μήκος σιδηροδρομικών γραμμών, ενισχυμένα αναχώματα ή μέτρα προσαρμογής στις κλιματικές καταστροφές μέσω συστημάτων παρακολούθησης σηράγγων και γεφυρών⁴⁰. Λαμβανομένων υπόψη των διαθέσιμων στοιχείων, οι επενδύσεις αυτές δεν είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθούν.

32 Για τον υπολογισμό του ποσοστού των δαπανών του ΜΣΕ που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν κλιματικές δαπάνες για την περίοδο 2014‑2020, η Επιτροπή εφάρμοσε αναδρομικά τους κλιματικούς συντελεστές που θεσπίστηκαν στον κανονισμό για τον ΜΣΕ για την περίοδο μετά το 2020⁴¹, αν και παρόμοια έργα στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείρισης (βλέπε σημείο 40). Από την ανάλυσή μας προέκυψε ότι οι συντελεστές που χρησιμοποίησε η Επιτροπή για τους σημαντικότερους υποτομείς του ΜΣΕ ήταν γενναιόδωροι (βλέπε πίνακα 5).

33 Η νομοθεσία της ΕΕ παρέχει το πλαίσιο για την καταγραφή των κλιματικών δαπανών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής⁴². Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη διαχειρίζονται από κοινού το ΕΤΠΑ και το ΤΣ. Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την επιλογή των έργων και την αναφορά στοιχείων στην Επιτροπή. Η Επιτροπή λαμβάνει συγκεντρωτικές πληροφορίες από τα κράτη μέλη, κατανεμημένες σύμφωνα με τους σχετικούς τομείς παρέμβασης που ορίζονται στη νομοθεσία. Στους τομείς αυτούς αντιστοιχούν ειδικοί κλιματικοί συντελεστές.

34 Η Επιτροπή διαθέτει ολοκληρωμένη, δημόσια διαθέσιμη πλατφόρμα στην οποία συγκεντρώνει στοιχεία παρακολούθησης της δράσης για το κλίμα ανά ταμείο της πολιτικής συνοχής, κράτος μέλος και πρόγραμμα⁴³. Σε μία μελέτη διαπιστώθηκε ότι οι κλιματικοί συντελεστές του ΕΤΠΑ και του ΤΣ για την περίοδο 2014‑2020 αντικατόπτριζαν γενικά τη συμβολή στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν⁴⁴. Ωστόσο, επισημάναμε ορισμένα προβλήματα όσον αφορά τα έργα βιομάζας και υποδομών φυσικού αερίου (βλέπε γράφημα 8).

Συνολικά, η διαδικασία αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες δεν είναι αξιόπιστη

35 Η μεθοδολογία που χρησιμοποιείται για την αναφορά στοιχείων σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το σύνολο της σχετικής με τη δράση για το κλίμα χρηματοδότησης. Πρέπει να χρησιμοποιεί αξιόπιστες εκτιμήσεις, βάσει αποδεδειγμένων συνεισφορών στους κλιματικούς στόχους και δεν πρέπει να συνεπάγεται μεγάλο διοικητικό φόρτο. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να την εφαρμόζουν με συνέπεια σε ολόκληρο τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Η Επιτροπή πρέπει να προβλέπει εξακριβώσεις και δικλίδες προκειμένου να διασφαλίζει την αξιοπιστία της αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες.

Περιορισμοί και ασυνεπής εφαρμογή της μεθοδολογίας

36 Η επιτροπή αναπτυξιακής βοήθειας του ΟΟΣΑ (ΕΑΒ του ΟΟΣΑ) σχεδίασε τους δείκτες του Ρίο (βλέπε σημείο 05) με σκοπό την παρακολούθηση της βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες, βασιζόμενη στη σύνδεση μεταξύ, αφενός, των στόχων χρηματοδότησης και, αφετέρου, του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής σε αυτήν. Οι δείκτες έχουν ποιοτικό χαρακτήρα, καθώς επιδίωξη της ΕΑΒ του ΟΟΣΑ δεν ήταν να παράσχει ακριβή αριθμητικά στοιχεία αλλά μια ένδειξη του επιπέδου χρηματοδότησης για το κλίμα.

37 Η Επιτροπή προσάρμοσε το μοντέλο του ΟΟΣΑ και το εφάρμοσε σε όλες τις δημόσιες δαπάνες της, ποσοτικοποιώντας τις κλιματικές δαπάνες από τον προϋπολογισμό της ΕΕ (βλέπε γράφημα 2). Επισημαίνει ότι τα κύρια πλεονεκτήματα αυτής της μεθόδου είναι ο χαμηλός διοικητικός φόρτος και η ευκολία εφαρμογής της⁴⁵. Παρ’ όλα αυτά, μια μεθοδολογία που βασίζεται σε δεδηλωμένους στόχους ή στην προσδοκώμενη συμβολή στη δράση για το κλίμα συνεπάγεται προσεγγιστικές εκτιμήσεις σε μεγάλο βαθμό: οι δείκτες του Ρίο δεν καθιστούν δυνατή την ακριβή ποσοτικοποίηση των παρακολουθούμενων δαπανών⁴⁶.

38 Ο προϋπολογισμός της ΕΕ ενσωματώνει πολλούς στόχους που πρέπει να συνυπάρχουν με τους στόχους για το κλίμα, όπως η προώθηση της κοινωνικής, οικονομικής και εδαφικής συνοχής. Είναι εγγενώς δύσκολο να αποφευχθεί η σύγκρουση μεταξύ των στόχων, όπως και να σταθμιστεί η συμβολή ενός προγράμματος σε καθέναν από αυτούς. Παραδείγματος χάριν, η χρηματοδότηση της συνοχής αποσκοπεί στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και των περιφερειών, αλλά η χρηματοδότηση υποδομών για τη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης μπορεί να αυξήσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου. Η μεθοδολογία για την παρακολούθηση των κλιματικών δαπανών λαμβάνει υπόψη μόνο τον δυνητικό θετικό αντίκτυπο στο κλίμα και δεν παρακολουθεί τον δυνητικό αρνητικό αντίκτυπο που έχουν για το κλίμα μέτρα που εξυπηρετούν άλλους στόχους της ΕΕ (βλέπε γράφημα 9).

39 Η επί του παρόντος εφαρμοζόμενη μέθοδος παρακολούθησης είναι μια διαδικασία που πραγματοποιείται εκ των προτέρων, στο πλαίσιο της οποίας δεν αξιολογείται η τελική συμβολή στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το κλίμα. Δεν απαιτεί την ποσοτικοποίηση του αντικτύπου των δαπανών στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου ούτε καθορίζει ειδικούς δείκτες όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η παρακολούθηση των αποτελεσμάτων είναι καίριας σημασίας για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας των προσπαθειών ενσωμάτωσης της δράσης για το κλίμα⁴⁷, αλλά δεν έχει θέσει σε εφαρμογή σύστημα παρακολούθησης των αποτελεσμάτων της δράσης αυτής.

40 Η Επιτροπή επισήμανε την ανάγκη για κοινές διαδικασίες παρακολούθησης των κλιματικών δαπανών⁴⁸. Στο πλαίσιο των εργασιών μας αποκαλύφθηκαν διάφορες ακόμη ασυνέπειες κατά την εφαρμογή της μεθοδολογίας για τον υπολογισμό των κλιματικών δαπανών:

• Η νομική βάση για τη μεθοδολογία: οι εφαρμοστέοι συντελεστές (και το σκεπτικό βάσει του οποίου εφαρμόζονται) καθορίστηκαν μεν στη νομοθεσία για τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία (βλέπε σημείο 04), όχι όμως και στη νομοθεσία που διέπει τα άλλα ταμεία (π.χ. ΕΓΤΕ, ΜΣΕ και «Ορίζων 2020»). Ήταν, επομένως, δυνατή η αναδρομική προσαρμογή των συντελεστών (βλέπε σημείο 46).
• Επιλογή συντελεστών: σε παρόμοια έργα εφαρμόζονταν διαφορετικοί συντελεστές. Παραδείγματος χάριν, τα έργα σιδηροδρομικών μεταφορών στο διευρωπαϊκό δίκτυο είχαν λάβει υψηλότερο συντελεστή στο πλαίσιο του ΜΣΕ (100 %) από ό,τι στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και του ΤΣ (40 %). Εντοπίσαμε δέκα έργα αεροπορικών μεταφορών στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» στα οποία εφαρμόστηκαν διαφορετικοί συντελεστές, παρότι διέθεταν παρόμοιες περιγραφές και στόχους. Για το ίδιο μέτρο αγροτικής ανάπτυξης μπορούν να οριστούν διαφορετικοί συντελεστές ανάλογα με τον τομέα εστίασης στον οποίο έχει υπαχθεί.
• Βαθμός λεπτομέρειας (επίπεδο λεπτομέρειας σε ένα σύνολο δεδομένων): συντελεστές κατανέμονται σε διαφορετικά επίπεδα λεπτομέρειας, π.χ. επίπεδο έργου (ΜΣΕ), τομέα παρέμβασης (ΕΤΠΑ), τομέα εστίασης ή προτεραιότητας (ΕΓΤΑΑ) και γραμμής του προϋπολογισμού (ΕΓΤΕ).

41 Κατά την αναφορά στοιχείων σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες, η Επιτροπή δεν κάνει διάκριση μεταξύ του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής σε αυτήν. Η συγκέντρωση των στόχων της προσαρμογής και του μετριασμού σε έναν κοινό δείκτη σημαίνει ότι δεν είναι δυνατός ο υπολογισμός του μεριδίου του προϋπολογισμού της ΕΕ που διατίθεται για έκαστο χωριστά. Η αναφορά στοιχείων από την Επιτροπή σχετικά με την βοήθεια για την ανάπτυξη και τη συνεργασία αποτελεί την εξαίρεση, καθώς εκεί μόνο γίνεται διάκριση μεταξύ των δύο. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία του ΟΟΣΑ, η Επιτροπή εφαρμόζει χωριστούς κλιματικούς συντελεστές για τον μετριασμό και την προσαρμογή, και αναφέρει στον ΟΟΣΑ στοιχεία για αμφότερες τις διαστάσεις. Στο γράφημα 10 παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της μεθοδολογίας της Επιτροπής.

42 Η Επιτροπή επισημαίνει ότι ορισμένα κράτη μέλη –η Ιρλανδία, η Γαλλία, η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Φινλανδία, η Σουηδία και, ως έναν βαθμό, η Δανία– παρουσιάζουν στοιχεία σχετικά με τη δημοσιονομική τους πολιτική από περιβαλλοντική ή κλιματική σκοπιά⁴⁹. Η γαλλική κυβέρνηση χρησιμοποιεί μια ολοκληρωμένη μέθοδο για την αναφορά στοιχείων σχετικά με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο του εθνικού προϋπολογισμού της (ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στον προϋπολογισμό), η οποία καλύπτει τόσο τα έσοδα όσο και τις δαπάνες. Το γαλλικό μοντέλο καθιστά δυνατή την παρακολούθηση της συνεισφοράς του εθνικού προϋπολογισμού στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, είτε είναι θετική είτε αρνητική. Στον πίνακα 6 παρατίθεται συγκριτική ανάλυση του γαλλικού και του ενωσιακού μοντέλου.

43 Μολονότι η Επιτροπή αναγνωρίζει τη σημασία του καθορισμού κλιματικών τιμών-στόχου σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής⁵⁰, δεν είχε οριστεί τιμή-στόχος για καθένα από τα συναφή προγράμματα. Στον πίνακα 7 παρουσιάζονται παραδείγματα τομέων πολιτικής που σχετίζονται με το κλίμα και οι σχετικές με τις δαπάνες τους τιμές-στόχος που ορίζονται στη νομοθεσία για την περίοδο 2014‑2020. Οι συγκεκριμένες τιμές-στόχος θα μπορούσαν να κατευθύνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ προς δαπάνες με μεγαλύτερο οικολογικό προσανατολισμό, αλλά δεν καθορίστηκαν με συνέπεια σε ολόκληρο τον προϋπολογισμό.

Κλιματικές δαπάνες που αναφέρθηκαν μεν χωρίς να έχουν κατ’ ανάγκη πραγματοποιηθεί

44 Για την περίοδο 2014‑2020, η Επιτροπή ανέφερε «δαπάνες για το κλίμα» ύψους περίπου 216 δισεκατομμυρίων ευρώ⁵¹. Ωστόσο, βασίζει, κατά κανόνα, τα στοιχεία που αναφέρει σε προγραμματισμένα ή δεσμευμένα ποσά (βλέπε γράφημα 11). Το ΕΚΤ αποτελεί την εξαίρεση, καθώς στην περίπτωσή του η Επιτροπή χρησιμοποιεί τα πραγματικά ποσά, αν και αναφέρει συνδυαστικά τις δαπάνες της ΕΕ και των κρατών μελών (βλέπε πλαίσιο 6).

45 Όταν τα ποσά στα οποία βασίζονται τα αριθμητικά στοιχεία που αναφέρονται είναι τα προγραμματισμένα ή δεσμευμένα, τότε τα στοιχεία διογκώνονται από τη συμπερίληψη μη χρησιμοποιηθέντων ή μη εκταμιευθέντων κεφαλαίων (π.χ. εξαιτίας καθυστερήσεων σε έργα, καθυστερήσεων πληρωμών ή έλλειψης ωριμότητας των έργων)⁵², βλέπε γράφημα 12. Σε έκθεση του 2018, επισημάναμε τον αντίκτυπο που είχε αυτό στην περίοδο 2007‑2013⁵³.

46 Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Επιτροπή επανεξέτασε τις δαπάνες αναδρομικά και αναπροσάρμοσε αναλόγως τα στοιχεία των κλιματικών δαπανών. Παραδείγματος χάριν, στο πλαίσιο του ΜΣΕ, η Επιτροπή επανεξέτασε αναδρομικά τα έργα μεταφορών και ενέργειας εφαρμόζοντας τη μεθοδολογία για την περίοδο 2021‑2027. Συνεπεία αυτού, αύξησε τη συνεισφορά του ΜΣΕ για το κλίμα κατά 91 %, από 11 δισεκατομμύρια ευρώ σε 21 δισεκατομμύρια ευρώ (βλέπε σημείο 32). Ομοίως, το 2018, έπειτα από πρόσθετες αξιολογήσεις θεμάτων και έργων του προγράμματος «Ορίζων 2020», η συνεισφορά του προγράμματος το 2017 στις κλιματικές δαπάνες αυξήθηκε κατά 41 %. Διαπιστώσαμε ότι οι κλιματικοί συντελεστές που χρησιμοποιήθηκαν για εννέα από τα 24 έργα του προγράμματος «Ορίζων 2020» που εξετάσαμε δεν ήταν ενδεδειγμένοι, καθώς η σύνδεσή τους με τη δράση για το κλίμα ήταν ασθενέστερη από ό,τι είχε δηλωθεί από την Επιτροπή. Για τα έργα αυτά, διαπιστώσαμε υπερεκτίμηση τουλάχιστον κατά περίπου 0,3 δισεκατομμύρια ευρώ (1 % του ποσού που σχετίζεται με το κλίμα στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020»).

Περιορισμένες οι βελτιώσεις που αναμένονται στην αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες για την περίοδο 2021‑2027

47 Η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ για την περίοδο 2021‑2027 έχει δύο κύριες συνιστώσες, τον προϋπολογισμό του ΠΔΠ και το NGEU (βλέπε γράφημα 3). Η παρακολούθηση και η αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες πρέπει να βασίζονται στα διδάγματα που αντλήθηκαν από την περίοδο 2014‑2020 και να παρέχουν αξιόπιστα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες.

Νέα διαδικασία αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες στο πλαίσιο του ΠΔΠ

48 Προς υποστήριξη της υψηλότερης τιμής-στόχου του 30 % όσον αφορά τη συμβολή του προϋπολογισμού της ΕΕ στους στόχους για το κλίμα κατά την περίοδο 2021‑2027, ορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ τιμές-στόχος για τη συμβολή των ειδικών προγραμμάτων στη δράση για το κλίμα (π.χ. ΜΣΕ – 60 %, ΕΤΠΑ – 30 %, ΤΣ – 37 %, «Ορίζων Ευρώπη» – 35 %, Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας – 30 %)⁵⁴. Συνολικά, οι συγκεκριμένες τιμές-στόχος προωθούν μετ’ επιτάσεως την αυξημένη εστίαση στη δράση για το κλίμα σε διάφορους τομείς πολιτικής.

49 Σε πολλούς τομείς πολιτικής (π.χ. ΜΣΕ, ΕΚΤ, ΜΑΣ) η παρακολούθηση της δράσης για το κλίμα στο πλαίσιο του ΠΔΠ 2021‑2027 παραμένει ουσιαστικά η ίδια με εκείνη της περιόδου 2014‑2020. Σε άλλους (π.χ. ΕΓΤΕ, ΕΓΤΑΑ, ΕΤΠΑ, ΤΣ), η Επιτροπή αναπροσάρμοσε ή αποσαφήνισε τους κλιματικούς συντελεστές για ορισμένα προγράμματα χρηματοδότησης με σκοπό να βελτιωθεί η ευθυγράμμιση αυτών με την πραγματική συμβολή των προγραμμάτων στη δράση για το κλίμα (βλέπε γράφημα 13). Η Επιτροπή σημειώνει ότι εξελίσσει τη διαδικασία αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες, λαμβάνοντας υπόψη τα αναμενόμενα αποτελέσματα των δαπανών και διασφαλίζοντας συνέπεια στην εφαρμογή συντελεστών σε παρόμοια έργα⁵⁵.

50 Οι προτεινόμενες αλλαγές συνεπάγονται περαιτέρω κινδύνους και προκλήσεις για την αξιόπιστη αναφορά στοιχείων σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες (βλέπε γράφημα 14).

Προκλήσεις σε σχέση με το NGEU

51 Ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΜΑΑ) αποτελεί τον πυρήνα του NGEU και θέτει τιμή-στόχο για τις σχετικές με το κλίμα δαπάνες ποσοστό 37 % (βλέπε γράφημα 3). Στους στόχους του περιλαμβάνεται η συμβολή στους κλιματικούς στόχους της ΕΕ για το 2030 και το 2050, και πλέον ενσωματώνει την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» (βλέπε γράφημα 13)⁵⁶. Κατ’ εξαίρεση, τα κράτη μέλη μπορούν ακόμη να στηρίζουν επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα⁵⁷.

52 Η αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» αποτελεί μέρος του συστήματος της ΕΕ για τον ορισμό των βιώσιμων χρηματοπιστωτικών προϊόντων (ταξινομία της ΕΕ)⁵⁸. Σε έκθεση του ΕΕΣ του 2021 επισημαίνεται ο κίνδυνος οι δαπάνες του ΜΑΑ για το κλίμα να μην πληρούν τα πρότυπα της ταξινομίας της ΕΕ. Δεδομένου ότι τα εν λόγω πρότυπα ισχύουν για τα πράσινα ομόλογα της ΕΕ, αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει την προθυμία της χρηματοπιστωτικής αγοράς να αγοράσει τα εν λόγω ομόλογα και να χρηματοδοτήσει τον ΜΑΑ⁵⁹.

53 Σύμφωνα με τον κανονισμό ΜΑΑ, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη οφείλουν να συντονίζουν και να προωθούν συνεργίες με άλλα ταμεία της ΕΕ⁶⁰. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να δημιουργηθούν ευκαιρίες για αποτελεσματικές συμπληρωματικές δράσεις, αλλά και να ανακύψουν κίνδυνοι εάν ο συντονισμός είναι αναποτελεσματικός.

54 Η χρηματοδότηση του ΜΑΑ θα βασίζεται σε εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Τα σχέδια αυτά καταρτίζονται από τα κράτη μέλη, η Επιτροπή τα αξιολογεί και το Συμβούλιο τα εγκρίνει βάσει πρότασης της Επιτροπής. Η Επιτροπή θα υπολογίσει εκ των προτέρων τη συνεισφορά του ΜΑΑ στις κλιματικές δαπάνες, με βάση τις εκτιμώμενες δαπάνες που καθορίζονται στα σχέδια⁶¹.

55 Ο σχεδιασμός των σχεδίων και των αντίστοιχων πληρωμών ενέχει ορισμένους κινδύνους και προκλήσεις, όπως φαίνεται στο γράφημα 15 κατωτέρω. Για τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τους όρους πληρωμής πρωτίστως υπεύθυνη είναι η Επιτροπή.

Συμπεράσματα και συστάσεις

56 Η ΕΕ έχει θεσπίσει νομοθεσία σε πολλούς τομείς πολιτικής για τη στήριξη της δράσης για το κλίμα. Δεσμεύθηκε να διαθέσει τουλάχιστον το 20 % του προϋπολογισμού της για την περίοδο 2014‑2020 στη δράση για το κλίμα, να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, να αυξήσει τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση. Το 2021 η Επιτροπή ανέφερε ότι είχε επιτύχει τη συγκεκριμένη τιμή-στόχο (σημεία 01-14).

57 Διαπιστώσαμε ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν υπήρχαν στοιχεία που να τεκμηριώνουν τη συνεισφορά των δαπανών της ΕΕ στη δράση για το κλίμα, ενώ άλλες φορές η συνεισφορά ήταν υπερεκτιμημένη. Από την ανάλυσή μας προέκυψε ότι η Επιτροπή κατέγραψε αδικαιολόγητα περίπου 72 δισεκατομμύρια ευρώ ως κλιματικές δαπάνες (βλέπε γράφημα 16). Βάσει των περισσότερο ενδεδειγμένων συντελεστών που εφαρμόσαμε, το πιθανό μερίδιο του προϋπολογισμού της ΕΕ που σχετίζεται με το κλίμα μειώθηκε από 20 % σε περίπου 13 % (περίπου 144 δισεκατομμύρια ευρώ).

58 Η Επιτροπή ανέφερε ότι το 26 % της γεωργικής χρηματοδότησης, ήτοι περίπου το ήμισυ των κλιματικών δαπανών της ΕΕ, συνδεόταν με τη δράση για το κλίμα. Ωστόσο, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην ΕΕ παραμένουν αμείωτες από το 2010. Σύμφωνα με την ανάλυσή μας, την εξέταση της σχετικής βιβλιογραφίας και μελετών αξιολόγησης, η Επιτροπή πιθανώς υπερεκτίμησε τη συμβολή της γεωργικής πολιτικής κατά σχεδόν 60 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει άνω του 80 % των πιθανών υπερεκτιμήσεων που αναφέρουμε (σημεία 19-34). Η χρηματοδότηση δεν θα πρέπει να θεωρείται συναφής με το κλίμα εάν δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτή τη σύνδεση.

Σύσταση 1 – Τεκμηρίωση της σύνδεσης της γεωργικής χρηματοδότησης με τη δράση για το κλίμα

Η Επιτροπή πρέπει να βασίσει την ποσοτικοποίηση της συμβολής της γεωργικής πολιτικής για την περίοδο 2021‑2027 στη δράση για το κλίμα σε επιστημονικά στοιχεία. Σύμφωνα με το άρθρο 100, παράγραφος 3, του κανονισμού 2021/2115 σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής, πρέπει να αναπροσαρμόσει αναλόγως τη συμβολή αυτή, εφόσον κριθεί αναγκαίο.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Ιούνιος του 2026.

59 Η αναφορά στοιχείων από την Επιτροπή σχετικά με τις κλιματικές δαπάνες χαρακτηριζόταν από ασυνέπεια. Παραδείγματος χάριν, τα σιδηροδρομικά έργα και τα έργα ηλεκτρικής ενέργειας έτυχαν διαφορετικής μεταχείρισης στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Μεταξύ άλλων ζητημάτων, επισημάναμε ότι η Επιτροπή δεν παρακολουθούσε τις πιθανές αρνητικές συνέπειες των κλιματικών δαπανών και δεν έκανε διάκριση μεταξύ των συνιστωσών του μετριασμού και της προσαρμογής (βλέπε σημεία 35-43).

60 Κατά τον υπολογισμό των συνολικών κλιματικών δαπανών, η Επιτροπή αναμείγνυε μη συγκρίσιμα μεταξύ τους αριθμητικά στοιχεία (προγραμματισμένα, δεσμευμένα και δαπανηθέντα ποσά από διαφορετικούς τομείς δαπανών). Υπερεκτίμησε επίσης τη συνεισφορά του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, συνυπολογίζοντας τις δαπάνες των κρατών μελών στο ποσοστό των δαπανών της ΕΕ. Επιπλέον, επανεξέτασε αναδρομικά τις αναφερθείσες κλιματικές δαπάνες στο πλαίσιο του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη». Αυτό οδήγησε σε σημαντική αύξηση των αριθμητικών στοιχείων που είχαν αναφερθεί προηγουμένως (σημεία 44-46).

Σύσταση 2 – Βελτίωση της αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες

1. Η Επιτροπή πρέπει να προσδιορίσει τις δαπάνες της ΕΕ που ενδέχεται να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο κλίμα και να αναφέρει σχετικά στοιχεία. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να βασιστεί στην αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης», όπως ορίζεται στην ταξινομία της ΕΕ.
2. Πρέπει επίσης να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές που θα ισχύουν για όλους τους τομείς πολιτικής που σχετίζονται με τις κλιματικές δαπάνες. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να καταρτίσει και να γνωστοποιήσει μια συνεκτική βάση για την αναφορά στοιχείων και να εξασφαλίσει τη συνεπή μεταχείριση παρόμοιων έργων (π.χ. ίδιος κλιματικός συντελεστής) για ολόκληρο τον προϋπολογισμό της ΕΕ και το NextGenerationEU.
3. Η Επιτροπή πρέπει να βελτιώσει την τρέχουσα αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες προκειμένου να συνεκτιμώνται τα αχρησιμοποίητα(τόσο τα μη δαπανηθέντα όσο και τα αποδεσμευμένα) ποσά για κάθε περίοδο προγραμματισμού.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Ιούνιος του 2025.

61 Για την περίοδο 2021‑2027, η ΕΕ σκοπεύει να δαπανήσει τουλάχιστον το 30 % του προϋπολογισμού της για τη δράση για το κλίμα. Η Επιτροπή διατήρησε την ίδια μεθοδολογία, αλλά προέβη σε ορισμένες τροποποιήσεις. Ορισμένες αλλαγές συνιστούν βελτίωση, όπως η εναρμόνιση των συντελεστών και η αύξηση των τιμών-στόχου για τη συμβολή στους κλιματικούς στόχους. Άλλες πάλι δημιουργούν περαιτέρω κινδύνους και ζητήματα, όπως οι κλιματικοί συντελεστές που δεν αιτιολογούνται, οι ασυνέπειες στην αναφορά στοιχείων για τα σιδηροδρομικά έργα ή η δυνατότητα χρήσης ορυκτών καυσίμων. Το γεγονός αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία της διαδικασίας αναφοράς στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες από εδώ και πέρα (σημεία 47-50).

62 Εξελισσόμενος σε σχέση με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2014‑2020, ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ενσωματώνει την αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» και την προαιρετική χρήση των κριτηρίων της ταξινομίας της ΕΕ. Ωστόσο, εντοπίσαμε πιθανά προβλήματα στον σχεδιασμό και τη χρηματοδότησή του, ιδίως σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει σαφής σύνδεση μεταξύ των οροσήμων και των τιμών-στόχου βάσει των οποίων εκταμιεύονται πληρωμές και των κλιματικών στόχων (σημεία 51-55).

63 Ο προϋπολογισμός της ΕΕ για την περίοδο 2021‑2027 προωθεί μετ’ επιτάσεως την αυξημένη εστίαση στη δράση για το κλίμα. Ωστόσο, δεν είναι σαφής ο βαθμός στον οποίο οι τιμές-στόχος για τις κλιματικές δαπάνες μπορούν να συντελέσουν στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, την αύξηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης. Αυτό που τελικά έχει σημασία είναι κατά πόσον οι δαπάνες της ΕΕ μπορούν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια. Προϋπόθεση για έναν προϋπολογισμό που παρουσιάζει συνάφεια με τη δράση για το κλίμα είναι η ισχυρή σύνδεσή του με τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Σύσταση 3 – Σύνδεση του προϋπολογισμού της ΕΕ με τους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια

Η Επιτροπή πρέπει να αναφέρει στοιχεία σχετικά με τη συνεισφορά των κλιματικών δαπανών στους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια. Πρέπει να επικεντρωθεί ιδίως στον τρόπο μέτρησης του αντικτύπου του προϋπολογισμού στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: Δεκέμβριος του 2025.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα I, του οποίου προεδρεύει η Joëlle Elvinger, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, στις 27 Απριλίου 2022.

Παράρτημα — Προηγούμενες συστάσεις του ΕΕΣ σχετικά με την αναφορά στοιχείων για τις κλιματικές δαπάνες

Οι εν λόγω παλαιότερες συστάσεις διατηρούν τη σημασία τους σε ό,τι αφορά την αναφορά στοιχείων σχετικά με το κλίμα και συμπληρώνουν τις συστάσεις που διατυπώνονται στην παρούσα έκθεση.

Αρκτικόλεξα και συντομογραφίες

ΓΔ: Γενική Διεύθυνση

ΕΓΤΑΑ: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης

ΕΓΤΕ: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων

ΕΚΤ: Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

ΕΟΠ: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος

ΕΤΠΑ: Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης

ΚΓΠ: Κοινή γεωργική πολιτική

ΜΑΑ: Μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας

ΜΑΣ: Μηχανισμός αναπτυξιακής συνεργασίας

ΜΚΟ: Μη κυβερνητική οργάνωση

ΜΣΕ: Μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη»

ΟΟΣΑ: Οργανισμός οικονομικής συνεργασίας και ανάπτυξης

ΠΔΠ: Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο

ΣΕΔΕ: Σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών

ΤΣ: Ταμείο Συνοχής

NGEU: NextGenerationEU

Γλωσσάριο

Natura 2000: Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών για σπάνια και απειλούμενα είδη, και ορισμένοι τύποι σπάνιων φυσικών οικοτόπων που προστατεύονται βάσει του δικαίου της ΕΕ.

NextGenerationEU: Δέσμη χρηματοδότησης που έχει στόχο να βοηθήσει τα κράτη μέλη της ΕΕ να ανακάμψουν από τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19.

Αέριο/αέρια θερμοκηπίου: Αέριο στην ατμόσφαιρα –όπως διοξείδιο του άνθρακα ή μεθάνιο– το οποίο απορροφά και εκπέμπει ακτινοβολία, παγιδεύοντας θερμότητα και θερμαίνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την επιφάνεια της Γης, μέσω του φαινομένου του θερμοκηπίου.

Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα: Καθιερωμένος τρόπος μέτρησης του πλούτου μιας χώρας, βάσει των εσόδων της από εγχώριες πηγές και από το εξωτερικό.

Άμεση ενίσχυση: Πληρωμή για τη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος, όπως οι στρεμματικές ενισχύσεις, καταβαλλόμενη απευθείας στους γεωργούς, γνωστή αλλιώς ως εισοδηματική στήριξη.

Βιομάζα: Καύσιμο προερχόμενο από οργανικά προϊόντα και υπολείμματα αποβλήτων, το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας.

Γεωργο-περιβαλλοντικο-κλιματικό μέτρο: Προαιρετική πρακτική που υπερβαίνει τις συνήθεις περιβαλλοντικές απαιτήσεις και παρέχει στους γεωργούς δικαίωμα ενίσχυσης από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Δείκτης του Ρίο: Δείκτης, ορισθείς από τον ΟΟΣΑ, που υποδεικνύει τον βαθμό στον οποίο μια δραστηριότητα συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων των συμβάσεων του Ρίο.

Διαρροή άνθρακα: Αύξηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου λόγω μεταφοράς της παραγωγής από μια χώρα με αυστηρούς περιορισμούς εκπομπών σε άλλη όπου οι κανόνες δεν είναι τόσο αυστηροί.

Δράση για το κλίμα: Δράση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της.

Ενσωμάτωση της διάστασης του κλίματος: Ενσωμάτωση πτυχών σχετικών με το κλίμα σε όλες τις πολιτικές, σε όλα τα μέσα, τα προγράμματα και τα ταμεία.

Ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία: Τα πέντε βασικά ταμεία της ΕΕ που από κοινού στηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη σε ολόκληρη την ΕΕ την περίοδο 2014‑2020: το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ταμείο Συνοχής, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας.

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: Αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ που εγκρίθηκε το 2019 με σκοπό να καταστήσει την ΕΕ κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050.

Κλιματικές δαπάνες: Κάθε δαπάνη που συμβάλλει (άμεσα ή έμμεσα) σε κλιματικούς στόχους.

Κλιματική αλλαγή: Αλλαγές στο κλίμα της Γης που έχουν ως αποτέλεσμα νέες μακροπρόθεσμες καιρικές συνθήκες.

Κλιματική ουδετερότητα: Κατάσταση κατά την οποία οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν έχουν καμία καθαρή επίδραση στο κλίμα.

Κλιματικός συντελεστής της ΕΕ: Συντελεστής στάθμισης που εφαρμόζεται στις δαπάνες της ΕΕ για έργα, μέτρα ή δράσεις, ώστε να αντικατοπτρίζεται ο βαθμός στον οποίο ενσωματώνουν σχετικές με το κλίμα πτυχές.

Κοινή γεωργική πολιτική: Η ενιαία και ενοποιημένη πολιτική της ΕΕ για τη γεωργία, η οποία περιλαμβάνει επιδοτήσεις και σειρά άλλων μέτρων για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας, την εξασφάλιση δίκαιου βιοτικού επιπέδου για τους γεωργούς της ΕΕ, την προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης και την προστασία του περιβάλλοντος.

Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής: Μείωση ή περιορισμός της εκπομπής αερίων θερμοκηπίου λόγω των επιπτώσεών τους στο κλίμα.

Ορίζων 2020: Το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ για την περίοδο 2014‑2020.

Παρακολούθηση του κλίματος: Παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη των τιμών-στόχου που ορίζονται για τις σχετικές με τη δράση για το κλίμα δαπάνες.

Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο: Το συνήθως επταετούς διάρκειας πρόγραμμα δαπανών της ΕΕ, στο οποίο ορίζονται προτεραιότητες (βάσει στόχων πολιτικής) και ανώτατα όρια. Παρέχει τη δομή εντός της οποίας καθορίζονται οι ετήσιοι προϋπολογισμοί της ΕΕ, με ανώτατα όρια για κάθε κατηγορία δαπανών.

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή: Μείωση της ευπάθειας των χωρών και των κοινοτήτων έναντι της κλιματικής αλλαγής με αύξηση της ικανότητάς τους να απορροφούν τις επιπτώσεις της.

Συμβάσεις του Ρίο: Τρεις συμφωνίες που υπεγράφησαν σε συνέχεια της Διάσκεψης Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τη Γη του 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο: σύμβαση για τη βιολογική ποικιλότητα, σύμβαση-πλαίσιο για την κλιματική αλλαγή και σύμβαση-πλαίσιο για την καταπολέμηση της ερημοποίησης.

Τομέας εστίασης: Ένα από τα στοιχεία στα οποία αναλύονται οι κύριες προτεραιότητες της ΕΕ στον τομέα της αγροτικής ανάπτυξης.

Τομέας παρέμβασης: Κατηγορία δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής ή το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Φαινόμενο μη αποδοτικής δαπάνης: Κατάσταση σύμφωνα με την οποία χρηματοδοτούμενη από την ΕΕ δραστηριότητα θα είχε πραγματοποιηθεί και χωρίς δημόσια στήριξη.

Απαντήσεις της Επιτροπής

https://www.eca.europa.eu/el/Pages/DocItem.aspx?did=61103

Χρονογραμμή

https://www.eca.europa.eu/el/Pages/DocItem.aspx?did=61103

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων που αυτό διενεργεί επί των πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ ή επί διαχειριστικών θεμάτων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς του προϋπολογισμού. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

Ο εν προκειμένω έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα Ελέγχου I (Βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων) του οποίου προεδρεύει η Joëlle Elvinger, Μέλος του ΕΕΣ. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν η Joëlle Elvinger, Μέλος του ΕΕΣ, συνεπικουρούμενη από τους Ildikó Preiss, προϊσταμένη του ιδιαίτερου γραφείου της, Charlotta Törneling, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο της, Ramona Bortnowschi και Emmanuel Rauch, διοικητικά στελέχη, Antonella Stasia, υπεύθυνη έργου, Ernesto Roessing και Jonas Kathage, ελεγκτές, και Marika Meisenzahl, ελέγκτρια και υπεύθυνη για τον σχεδιασμό των γραφικών. Η Judita Frangež παρείχε γραμματειακή στήριξη.

Παραπομπές

¹ IPCC, Summary for Policymakers in Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2021, p. 21.

² Βλέπε ιστότοπο της Επιτροπής, ΓΔ Climate Action, EU Action.

³ Απόφαση 2002/358/ΕΚ σχετικά με την έγκριση του πρωτοκόλλου του Κυότο.

⁴ Επιτροπή, Προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020, COM(2011) 500, 2011, μέρος II, σ. 13.

⁵ Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, EUCO 37/13, 2013, παράγραφος 10.

⁶ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 215/2014 σχετικά με τις μεθοδολογίες για τη στήριξη των στόχων για την κλιματική αλλαγή.

⁷ ΟΟΣΑ, OECD DAC Rio Markers for Climate Handbook, σ. 2.

⁸ Επιτροπή, 2020 Annual Management and Performance Report for the EU budget, τόμος I.

⁹ Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμπεράσματα, EUCO 29/19, 2019.

¹⁰ Επιτροπή, Διαμορφώνοντας μια Ευρώπη ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή – η νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή - COM(2021) 82 final.

¹¹ Παράρτημα I της οδηγίας 2003/87/ΕΚ σχετικά με το ΣΕΔΕ της ΕΕ.

¹² Απόφαση 406/2009/ΕΚ σχετικά με τις δεσμεύσεις για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2020 και κανονισμός (ΕΕ) 2018/842 για τους στόχους αερίων του θερμοκηπίου για τα κράτη μέλη από το 2021 έως το 2030.

¹³ Επιτροπή, Πρόταση οδηγίας για την τροποποίηση διάφορων οδηγιών για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, COM(2021) 557· Επιτροπή, Πρόταση οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση (αναδιατύπωση), COM(2021) 558.

¹⁴ Έκθεση του ΕΟΠ αριθ. 13/2021 με τίτλο «Trends and projections in Europe 2021» για την προβολή που αφορά το έτος 2020.

¹⁵ Επιτροπή, Αξιολόγηση του 2019 σχετικά με την πρόοδο που σημείωσαν τα κράτη μέλη προς την επίτευξη των εθνικών στόχων ενεργειακής απόδοσης για το 2020, COM(2020) 326.

¹⁶ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 11/2020 με τίτλο «Ενεργειακή απόδοση των κτιρίων: επιβεβλημένη η μεγαλύτερη εστίαση στην οικονομική αποδοτικότητα»· Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 02/2022 με τίτλο «Ενεργειακή απόδοση στις επιχειρήσεις - Μερική εξοικονόμηση ενέργειας αλλά αδυναμίες στον σχεδιασμό και στη διαδικασία επιλογής έργων».

¹⁷ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 17/2013 με τίτλο «Χρηματοδότηση της ΕΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στο πλαίσιο της εξωτερικής βοήθειας»· ειδική έκθεση 31/2016 με τίτλο «Δαπανώντας τουλάχιστον το ένα πέμπτο του προϋπολογισμού της ΕΕ υπέρ της δράσης για το κλίμα: φιλόδοξες προσπάθειες που κινδυνεύουν σοβαρά να αποδειχθούν ανεπαρκείς»· επισκόπηση 01/2020 με τίτλο «Παρακολούθηση των δαπανών για το κλίμα στον προϋπολογισμό της ΕΕ».

¹⁸ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 16/2021 με τίτλο «Κοινή γεωργική πολιτική και κλίμα: Οι εκπομπές γεωργικής προέλευσης παραμένουν αμείωτες, μολονότι το ήμισυ των δαπανών της ΕΕ για το κλίμα συνδέεται με τη γεωργία».

¹⁹ Brady, M. et al., Impacts of Direct Payments, 2017, σ. 70, 88‑89· M’barek, R. et al., Scenar 2030 - Pathways for the European agriculture and food sector beyond, 2020, σ. 144.

²⁰ Αυτόθι.

²¹ Chahal, I. et al., Cumulative impact of cover crops on soil carbon sequestration and profitability in a temperate humid climate, 2020.

²² Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 23/2019 με τίτλο «Σταθεροποίηση του εισοδήματος των γεωργών: ολοκληρωμένη μεν η εργαλειοθήκη, πρέπει όμως να αντιμετωπιστούν η ανεπαρκής αξιοποίηση ορισμένων μέσων και η υπεραντιστάθμιση».

²³ Επιτροπή Evaluation study of the impact of the CAP on climate change and greenhouse gas emissions, Alliance Environnement, 2019, σ. 113.

²⁴ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, επισκόπηση 01/2020 με τίτλο «Παρακολούθηση των δαπανών για το κλίμα στον προϋπολογισμό της ΕΕ», γράφημα 7.

²⁵ Κανονισμός (ΕΕ) 1307/2013 περί θεσπίσεως κανόνων για άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς.

²⁶ Αιτιολογικές σκέψεις 42 και 44 του κανονισμού (ΕΕ) 1307/2013 περί θεσπίσεως κανόνων για άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς.

²⁷ Επιτροπή Evaluation study of the payment for agricultural practices beneficial for the climate and the environment, Alliance Environnement and the Thünen Institute, 2017.

²⁸ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 21/2017 με τίτλο «Οικολογικός προσανατολισμός: ένα πολυπλοκότερο καθεστώς εισοδηματικής στήριξης, χωρίς αποτελέσματα για το περιβάλλον μέχρι τώρα», σημείο 28 και γράφημα 5· Gocht, A. et al., Economic and Environmental Impacts of CAP Greening: CAPRI Simulation Results, 2017· Louhichi, K. et al., Economic impacts of CAP greening: application of an EU-wide individual farm model for CAP analysis (IFM-CAP), 2017, πίνακας 6.

²⁹ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 21/2017 με τίτλο «Οικολογικός προσανατολισμός: ένα πολυπλοκότερο καθεστώς εισοδηματικής στήριξης, χωρίς αποτελέσματα για το περιβάλλον μέχρι τώρα», σημεία 43‑46.

³⁰ M’barek, R. et al., Scenar 2030 - Pathways for the European agriculture and food sector beyond, 2020, σ. 115, 144.

³¹ Commission Staff Working Document on Evaluation of the impact of the Common Agricultural Policy on climate change and greenhouse gas emissions, σ. 23‑24.

³² Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 16/2021 με τίτλο «Κοινή γεωργική πολιτική και κλίμα: Οι εκπομπές γεωργικής προέλευσης παραμένουν αμείωτες, μολονότι το ήμισυ των δαπανών της ΕΕ για το κλίμα συνδέεται με τη γεωργία», σημείο VII.

³³ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 31/2016 με τίτλο «Δαπανώντας τουλάχιστον το ένα πέμπτο του προϋπολογισμού της ΕΕ υπέρ της δράσης για το κλίμα: φιλόδοξες προσπάθειες που κινδυνεύουν σοβαρά να αποδειχθούν ανεπαρκείς», παράρτημα.

³⁴ Αυτόθι.

³⁵ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 10/2022 σχετικά με το LEADER και την τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων.

³⁶ Άρθρο 3, στοιχείο α), του κανονισμού (ΕΕ) 1316/2013 για τη σύσταση του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη».

³⁷ Επιτροπή, Mid-term evaluation of the Connecting Europe Facility, SWD(2018) 44.

³⁸ Επιτροπή, Investing in European networks – The Connecting Europe Facility. Five years supporting European infrastructure, σ. 21.

³⁹ Επιτροπή, EU transport in figures — statistical pocketbook 2020.

⁴⁰ Quinn, A. et al., Rail Adapt: Adapting the railway for the future. UIC (Διεθνής Ένωση Σιδηροδρόμων), Νοέμβριος 2017.

⁴¹ Αιτιολογική σκέψη 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153 για τη σύσταση του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη».

⁴² Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 215/2014 σχετικά με τις μεθοδολογίες για τη στήριξη των στόχων για την κλιματική αλλαγή.

⁴³ Πίνακας δημοσίως διαθέσιμων στοιχείων για τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία.

⁴⁴ Nesbit, M. et al., Documenting climate mainstreaming in the EU budget: making the system more transparent, stringent and comprehensive. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 2020, σ. 18‑20.

⁴⁵ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, επισκόπηση 01/2020 με τίτλο «Παρακολούθηση των δαπανών για το κλίμα στον προϋπολογισμό της ΕΕ», γράφημα 5.

⁴⁶ Cremins, A. and Kevany, L., An Introduction to the Implementation of Green Budgeting in Ireland, Staff Paper 2018, σ. 12.

⁴⁷ Επιτροπή, Προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020, COM(2011) 500, μέρος II, σ. 15.

⁴⁸ Αυτόθι.

⁴⁹ Επιτροπή, Green Budgeting Practices in the EU: A First Review, Discussion Paper, 2021, σ. 22.

⁵⁰ Επιτροπή, Προϋπολογισμός για την Ευρώπη 2020, COM(2011) 500, μέρος II, σ. 15.

⁵¹ Επιτροπή, 2020 Annual Management and Performance Report for the EU budget, τόμος I, 2021, σ. 8‑9.

⁵² Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 19/2019 με τίτλο «INEA: απέφερε οφέλη, αλλά μένουν να αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες του μηχανισμού “Συνδέοντας την Ευρώπη” (CEF)», σημείο IV.

⁵³ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 17/2018 με τίτλο «Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν με τις ενέργειές τους τη χαμηλή απορρόφηση κατά τα τελευταία έτη της περιόδου προγραμματισμού 2007‑2013, χωρίς όμως να εστιάζουν επαρκώς στα αποτελέσματα».

⁵⁴ Αιτιολογική σκέψη 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1153 για τη σύσταση του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη»· άρθρο 6, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΕ) 2021/1060 για τον καθορισμό κοινών διατάξεων μεταξύ άλλων για το ΕΤΠΑ και το ΤΣ· άρθρο 7, παράγραφος 10, του κανονισμού (ΕΕ) 2021/695 για τη θέσπιση του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη»· αιτιολογική σκέψη 49 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/947 για τη θέσπιση Μηχανισμού Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας.

⁵⁵ Επιτροπή, Ανακοίνωση σχετικά με το πλαίσιο επιδόσεων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ βάσει του ΠΔΠ 2021- 2027, COM(2021) 366, σ. 7.

⁵⁶ Άρθρα 4 και 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

⁵⁷ Ανακοίνωση της Επιτροπής, Τεχνική καθοδήγηση σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» στο πλαίσιο του κανονισμού για τη θέσπιση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, C(2021) 1054, σ. 7‑8.

⁵⁸ Κανονισμός (ΕΕ) 2020/852 σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων.

⁵⁹ Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, ειδική έκθεση 22/2021 με τίτλο «Βιώσιμη χρηματοδότηση: Απαιτείται συνεπέστερη δράση της ΕΕ για να ανακατευθυνθεί η χρηματοδότηση προς βιώσιμες επενδύσεις», σημείο 90.

⁶⁰ Άρθρο 28 του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

⁶¹ Άρθρo 18, παράγραφος 4, στοιχείο ε), και παράρτημα VI του κανονισμού (ΕΕ) 2021/241 για τη θέσπιση του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (https://europa.eu/european-union/index_el).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2022

PDF	ISBN 978-92-847-7830-0	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/21535	QJ-AB-22-007-EL-N
HTML	ISBN 978-92-847-7801-0	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/332517	QJ-AB-22-007-EL-Q

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2022

Η πολιτική για την περαιτέρω χρήση εγγράφων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) ορίζεται στην απόφαση αριθ. 6‑2019 του ΕΕΣ για την πολιτική ανοικτών δεδομένων και την περαιτέρω χρήση εγγράφων.

Με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου ορίζεται διαφορετικά (π.χ. σε χωριστές ανακοινώσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας), το περιεχόμενο του ΕΕΣ που ανήκει στην ΕΕ παραχωρείται βάσει της άδειας Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0). Ισχύει επομένως ως γενικός κανόνας ότι η περαιτέρω χρήση επιτρέπεται υπό τον όρο ότι αναφέρεται η πηγή και επισημαίνονται οι αλλαγές. Κατά την περαιτέρω χρήση απαγορεύεται η διαστρέβλωση του αρχικού νοήματος ή μηνύματος των εγγράφων. Το ΕΕΣ δεν φέρει ευθύνη για οποιαδήποτε συνέπεια προερχόμενη από την περαιτέρω χρήση εγγράφων.

Εάν συγκεκριμένο περιεχόμενο αναφέρεται σε ταυτοποιήσιμα φυσικά πρόσωπα, π.χ. φωτογραφίες υπαλλήλων του ΕΕΣ, ή περιλαμβάνει έργα τρίτων, απαιτείται πρόσθετη έγκριση.

Όταν παραχωρείται η έγκριση, αυτή ακυρώνει και αντικαθιστά την ανωτέρω γενική έγκριση και αναφέρει σαφώς τυχόν περιορισμούς στη χρήση.

Για τη χρήση ή την αναπαραγωγή περιεχομένου που δεν ανήκει στην ΕΕ, μπορεί να χρειάζεται να ζητήσετε άδεια απευθείας από τους κατόχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Γράφημα 2: πάνω δεξιά, γράφημα 11: πάνω δεξιά, το εικονίδιο δημιουργήθηκε από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Γράφημα 4: το εικονίδιο αριστερά δημιουργήθηκε από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Γράφημα 5: το εικονίδιο αριστερά δημιουργήθηκε από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Γράφημα 6: το εικονίδιο αριστερά δημιουργήθηκε από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Γράφημα 12: πάνω αριστερά, γράφημα 13: πάνω αριστερά, γράφημα 16: πάνω αριστερά, πλαίσιο 3: αριστερά, πίνακας 7, το εικονίδιο δημιουργήθηκε από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Πίνακας 2: τα εικονίδια δημιουργήθηκαν από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Πίνακας 3: τα εικονίδια δημιουργήθηκαν από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Πίνακας 4: τα εικονίδια στο πάνω μέρος δημιουργήθηκαν από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Πίνακας 5: το εικονίδιο πάνω αριστερά δημιουργήθηκε από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Πίνακας 6: τα εικονίδια πάνω αριστερά δημιουργήθηκαν από την Pixel perfect μέσω του https://flaticon.com.

Το λογισμικό ή τα έγγραφα που καλύπτονται από δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, όπως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα εμπορικά σήματα, τα καταχωρισμένα σχέδια, οι λογότυποι και οι επωνυμίες/ονομασίες, εξαιρούνται από την πολιτική του ΕΕΣ για την περαιτέρω χρήση.

Το σύνολο των ιστοτόπων των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης εντός του ονόματος χώρου «europa.eu» παρέχει συνδέσμους προς ιστότοπους τρίτων. Δεδομένου ότι το ΕΕΣ δεν έχει έλεγχο επ’ αυτών, σας συνιστούμε να εξετάζετε τις πολιτικές τους για την προστασία του ιδιωτικού απορρήτου και της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Χρήση του λογότυπου του ΕΕΣ

Ο λογότυπος του ΕΕΣ δεν πρέπει να χρησιμοποιείται χωρίς την προηγούμενη σύμφωνη γνώμη του οργάνου.

Επικοινωνήστε με την ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σ’ εσάς κέντρου στο διαδίκτυο european-union.europa.eu/contact-eu/meet-us_el).

Τηλεφωνικώς ή γραπτώς
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτή την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας τον αριθμό +32 22999696,
• συμπληρώνοντας το ακόλουθο ηλεκτρονικό έντυπο: european-union.europa.eu/contact-eu/write-us_el.

ΒΡΕΙΤΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο Europa (european-union.europa.eu).

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να δείτε ή να παραγγείλετε εκδόσεις της ΕΕ στη διεύθυνση op.europa.eu/el/publications. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο τεκμηρίωσης (european-union.europa.eu/contact-eu/meet-us_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον ιστότοπο EUR-Lex (eur-lex.europa.eu).

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η πύλη data.europa.eu παρέχει πρόσβαση σε σύνολα ανοιχτών δεδομένων από τα θεσμικά και λοιπά όργανα και τους οργανισμούς της ΕΕ. Τα εν λόγω δεδομένα μπορούν να καταφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς. Η πύλη παρέχει επίσης πρόσβαση σε πληθώρα συνόλων δεδομένων από τις ευρωπαϊκές χώρες.