UE w 2020 r.

Wprowadzenie

Wybuch pandemii COVID-19 w Europie doprowadził do ludzkich tragedii, blokad i bezprecedensowego spowolnienia gospodarczego. Unia Europejska szybko udowodniła swoją solidarność. UE chroniła ludzkie życie i źródła utrzymania, skupiając się na działaniach, które zapewniły natychmiastową i skuteczną reakcję na kryzys. W ciągu 2020 r. przyjęto ponad 1 350 środków służących złagodzeniu kryzysu, w tym prawie 400 decyzji w sprawie pomocy państwa, stanowiących ratunek dla europejskich przedsiębiorstw.

W pierwszych dniach i tygodniach po wybuchu pandemii w Europie wzmocniono systemy opieki zdrowotnej na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, a szpitale w całej UE leczyły pacjentów z innych krajów. Wysyłano mobilne zespoły medyczne, aby odpowiedzieć na najpilniejsze potrzeby. Ponad 600 tys. obywateli UE, którzy utknęli za granicą, zostało sprowadzonych do domu. Uruchomiono inwestycje publiczne i prywatne w celu opracowania bezpiecznych i skutecznych szczepionek dla wszystkich na całym świecie.

Komisyjna platforma koordynacyjna do spraw sprzętu medycznego pomogła państwom członkowskim współpracować w celu przezwyciężenia niedoborów.

UE i państwa członkowskie uruchomiły 4,2 bln euro, czyli ponad 30 proc. produktu krajowego brutto UE, w celu złagodzenia skutków kryzysu.

Z łącznej kwoty czterech bilionów dwustu miliardów euro, 575 miliardów euro przydzielono na środki krajowe wdrożone w ramach elastyczności unijnych przepisów budżetowych, zwanej ogólną klauzulą wyjścia. 100 miliardów euro przeznaczono na pomoc finansową Unii w ramach instrumentu Sure na mechanizmy zmniejszonego wymiaru czasu pracy, 70 miliardów euro na bezpośrednie wsparcie unijne, między innymi na inicjatywę inwestycyjną w odpowiedzi na koronawirusa. 3 biliony 45 miliardów euro przekazano na krajowe środki zapewniające płynność finansową, w tym na programy zatwierdzone zgodnie z tymczasowymi, elastycznymi unijnymi zasadami pomocy państwa. 240 miliardów euro przekazano państwom członkowskim w formie wsparcia z tytułu kryzysu pandemicznego za pośrednictwem Europejskiego Mechanizmu Stabilności, zaś 200 miliardów euro przeznaczono na finansowanie przedsiębiorstw za pośrednictwem Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

W jak najszerszym zakresie uruchomiono również środki z budżetu UE, aby zapewnić bezpośrednie wsparcie finansowe potrzebującym państwom członkowskim. W pierwszych dniach kryzysu Komisja przedstawiła inicjatywy inwestycyjne w odpowiedzi na koronawirusa, które umożliwiły państwom członkowskim wykorzystanie funduszy spójności do wspierania najbardziej narażonych sektorów w ich gospodarkach. Instrument wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych został uruchomiony w celu zapewnienia bezpośredniego wsparcia finansowego na potrzeby strategiczne na szczeblu europejskim, a Komisja wdrożyła instrument wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE), aby pomóc utrzymać miejsca pracy i wesprzeć rodziny.

Pandemia koronawirusa spowodowała poważny wstrząs dla gospodarki światowej i unijnej, co miało poważne konsekwencje społeczno-gospodarcze. Pomimo szybkiej i kompleksowej reakcji politycznej zarówno na szczeblu UE, jak i na szczeblu krajowym, szybko stało się jasne, że w 2020 r. gospodarka UE doświadczy recesji o historycznych proporcjach.

By naprawić szkody gospodarcze i społeczne spowodowane przez pandemię, konieczna była zatem bardziej zdecydowana reakcja. Wzmocniony długoterminowy budżet na lata 2021–2027 i NextGenerationEU, tymczasowy plan odbudowy, razem stanowią największy pakiet środków stymulacyjnych, jaki kiedykolwiek finansowany był z budżetu UE, a wysokość tych środków wynosi 1,8 bln euro. Fundusze pomogą UE wspierać obywateli, przedsiębiorstwa i regiony, zwłaszcza kiedy są oni najbardziej dotknięci kryzysem. Pakiet pomoże odbudować Europę po pandemii COVID-19, tak by była bardziej ekologiczna, cyfrowa i odporna.

W ramach unijnej strategii dotyczącej szczepionek Komisja zawarła umowy z sześcioma przedsiębiorstwami (AstraZeneca, BioNTech/Pfizer, CureVac, Johnson & Johnson, Moderna i Sanofi/GlaxoSmithKline) w celu zapewnienia szerokiej gamy bezpiecznych i skutecznych szczepionek przeciwko COVID-19 dla osób mieszkających w UE.

Pierwsze szczepienia w UE wykonano jeszcze przed końcem roku przy pełnym zachowaniu norm bezpieczeństwa i zapewnieniu skuteczności szczepionki. 21 grudnia Komisja Europejska wydała warunkowe pozwolenie na dopuszczenie do obrotu szczepionki przeciwko COVID-19 opracowanej przez firmy BioNTech/Pfizer. Była to pierwsza szczepionka tego rodzaju dopuszczona do obrotu w UE. Podczas europejskich dni szczepień, które odbyły się w dniach 27–29 grudnia, przeprowadzono w państwach członkowskich pierwsze szczepienia.

Gdy spojrzymy wstecz na 2020 r., wyraźnie dostrzeżemy ogromne koszty pandemii COVID-19. Piętnaście milionów osób w Unii Europejskiej zostało zakażonych COVID-19. Co tragiczne, życie straciło ponad 350 tys. osób. W 2021 r. będziemy kontynuować naszą walkę z COVID-19.

Bezprecedensowa reakcja na pilne potrzeby

Zgodnie z mandatem udzielonym jej przez Radę Europejską Komisja Europejska koordynowała wspólną europejską reakcję na pandemię COVID-19, podejmując działania mające na celu wzmocnienie sektorów zdrowia publicznego i złagodzenie społeczno-gospodarczych skutków pandemii. UE zmobilizowała wszelkie dostępne jej środki, aby pomóc państwom członkowskim w koordynowaniu ich działań krajowych, a także dostarczyła obiektywnych informacji na temat rozprzestrzeniania się COVID-19 i skutecznych działań na rzecz powstrzymania pandemii.

UE podjęła szybkie działania, aby sprostać wyzwaniom związanym z pandemią. 28 stycznia uruchomiono Unijny Mechanizm Ochrony Ludności, aby rozpocząć repatriację obywateli UE, którzy utknęli za granicą (do końca roku zorganizowano 408 lotów, pomagając 90 tys. obywateli UE w powrocie do domu).

13 marca Komisja zaapelowała o skoordynowaną reakcję gospodarczą na kryzys związany z koronawirusem, a 16 marca powołała panel doradczy złożony z ekspertów, działający pod kierownictwem przewodniczącej Ursuli von der Leyen i komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Stelli Kyriakides, którego zadaniem było zapewnianie doradztwa i wyznaczanie kierunku reakcji UE na kryzys. Prace panelu i Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób zostały następnie uzupełnione nową unijną platformą doradztwa naukowego ds. COVID-19. Platforma, złożona z doradców naukowych ds. COVID-19 z państw członkowskich, ma na celu lepszą koordynację doradztwa naukowego i wymianę dobrych praktyk w zakresie krajowych środków ochrony zdrowia publicznego związanych z COVID-19.

Wsparcie w sytuacjach nadzwyczajnych

Komisja zmobilizowała wszystkie zasoby w ramach budżetu UE, aby odpowiedzieć na pilne potrzeby, które można najlepiej zaspokoić poprzez strategiczną i skoordynowaną pracę na szczeblu europejskim. Kwotę 2,7 mld euro pochodzącą z instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych wykorzystano do sfinansowania szerokiego wachlarza działań, przy czym znaczna część jego budżetu przeznaczona została na wsparcie inicjatywy dotyczącej szczepionek, w której uczestniczy wszystkie 27 państw członkowskich. Komisja zakupiła i rozprowadziła wśród państw członkowskich 10 mln masek ochronnych dla pracowników służby zdrowia. Zapewniono również finansowanie szkoleń w zakresie testowania i intensywnej terapii, zakupu robotów emitujących promieniowanie UV do dezynfekcji szpitali oraz wspierania badań klinicznych w zakresie leczenia COVID-19.

Testy mają kluczowe znaczenie dla spowolnienia rozprzestrzeniania się COVID-19. 28 października Komisja przyjęła zalecenie w sprawie strategii przeprowadzania testów na obecność COVID-19, w tym stosowania szybkich testów antygenowych, a 18 listopada przyjęto szczegółowe zalecenie Komisji w sprawie stosowania szybkich testów antygenowych. 18 grudnia Komisja przedstawiła również wniosek dotyczący zalecenia Rady w sprawie wspólnych ram dotyczących testów antygenowych oraz wzajemnego uznawania wyników testów na COVID-19. Komisja uruchomiła w ramach tego instrumentu 100 mln euro, aby bezpośrednio zakupić szybkie testy antygenowe i dostarczyć je państwom członkowskim. 18 grudnia podpisała ona umowę ramową z firmami Abbott i Roche, umożliwiającą zakup ponad 20 mln szybkich testów antygenowych ze środków instrumentu. Testy te miały być udostępniane państwom członkowskim od początku 2021 r. w ramach wsparcia UE dla testów na COVID-19.

rescEU – wspólna rezerwa środków medycznych

19 marca Komisja nadała solidarności wyraz praktyczny, tworząc rezerwę medyczną rescEU. Są to pierwsze wspólne europejskie zapasy sprzętu medycznego, w tym masek ochronnych i respiratorów, na potrzeby sytuacji nadzwyczajnej, których celem jest wsparcie państw członkowskich zmagających się z niedoborem sprzętu. Dzięki rezerwie medycznej rescEU, której zapasy przechowywane są w kilku państwach członkowskich, ok. 3 mln wysokiej jakości masek ochronnych dostarczono służbom pierwszego reagowania, w tym pracownikom służby medycznej i ochrony cywilnej, w Hiszpanii, Chorwacji, we Włoszech, na Litwie, w Czarnogórze, Macedonii Północnej, Serbii i Kosowie (użycie tej nazwy nie wpływa na stanowiska w sprawie statusu Kosowa i jest zgodne z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ 1244/1999 oraz z opinią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Deklaracji niepodległości Kosowa).

W ramach Mechanizmu Ochrony Ludności do krajów znajdujących się w potrzebie wysłano respiratory, odzież ochronną i środki odkażające oraz rozmieszczono tam zespoły ratownictwa medycznego. Norwescy, polscy i rumuńscy lekarze pomagali w leczeniu pacjentów we Włoszech i na Litwie, natomiast niemieckie, włoskie i litewskie zespoły medyczne wspierały swoich kolegów w Armenii i Azerbejdżanie. Pakiet na rzecz mobilności pomógł w finansowaniu transportu pacjentów, zespołów medycznych i podstawowych środków medycznych.

Zapewnienie dostępności środków medycznych i żywności

Od początku pandemii UE wspierała głównych producentów, aby zapewnić dostępność podstawowych leków i sprzętu medycznego. Komisja starała się stworzyć odpowiednie warunki dla przemysłu, aby możliwe było przyspieszenie produkcji i przestawienie linii produkcyjnych. Zwróciła się między innymi do europejskich organizacji normalizacyjnych z prośbą o bezpłatne udostępnienie wszystkim zainteresowanym norm produkcji masek i innego sprzętu ochronnego. Wiele przedsiębiorstw w Europie przekształciło i zmodernizowało swoje linie produkcyjne, aby sprostać zapotrzebowaniu na środki ochrony osobistej, środki dezynfekcyjne i urządzenia medyczne.

W kwietniu Komisja zatwierdziła wnioski wszystkich państw członkowskich UE i Zjednoczonego Królestwa o tymczasowe zniesienie ceł i podatku VAT w odniesieniu do przywozu sprzętu medycznego i środków ochrony z państw nienależących do UE.

Komisja Europejska niezwłocznie zareagowała na obawy związane z ewentualnymi niedoborami żywności, przyjmując w kwietniu środki nadzwyczajne w celu zapewnienia większej elastyczności w dostępie do środków finansowych pochodzących ze wspólnej polityki rolnej i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz w celu wdrożenia środków przyczyniających się do stabilizacji rynków rolno-spożywczych.

Wykorzystanie pełnej elastyczności przepisów podatkowych i zasad pomocy państwa

W marcu Komisja poczyniła bezprecedensowy krok, uruchamiając ogólną klauzulę wyjścia paktu stabilności i wzrostu jako część swojej strategii szybkiego i stanowczego reagowania na pandemię. Po zatwierdzeniu tej decyzji przez Radę państwa członkowskie otrzymały możliwość podjęcia działań w celu odpowiedniego radzenia sobie z kryzysem za pomocą wszystkich dostępnych im narzędzi polityki gospodarczej, przy jednoczesnym odejściu od zwykłych zasad europejskich ram budżetowych.

Mniej niż tydzień po tym, jak Światowa Organizacja Zdrowia uznała Europę za centrum pandemii COVID-19, Komisja przyjęła tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności przewidzianej w przepisach dotyczących pomocy państwa w celu wspierania przedsiębiorstw dotkniętych kryzysem. W tym kontekście Komisja zatwierdziła środki pomocy zgłoszone przez wszystkie państwa członkowskie UE i Zjednoczone Królestwo. W 2020 r. Komisja przyjęła prawie 400 decyzji zatwierdzających 500 środków krajowych, których wartość szacuje się łącznie na 3 bln euro.

Inicjatywy inwestycyjne w odpowiedzi na koronawirusa

Jednym z pierwszych środków wprowadzonych przez UE z myślą o finansowym wsparciu państw członkowskich w ich reakcji na kryzys była, w marcu 2020 r., inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa. Dzięki uruchomieniu niewykorzystanych środków już przydzielonych państwom członkowskim UE inicjatywa zapewniła natychmiastowy wzrost płynności budżetów państw członkowskich i regionów oraz pomogła im w wykorzystaniu funduszy polityki spójności do finansowania wydatków na opiekę zdrowotną i mechanizmów zmniejszonego wymiaru czasu pracy oraz do zaoferowania małym i średnim przedsiębiorstwom wsparcia w postaci kapitału obrotowego. Zakres Funduszu Solidarności Unii Europejskiej również rozszerzono, tak by obejmował poważny stan zagrożenia zdrowia publicznego. Tym samym umożliwiono państwom członkowskim otrzymanie wsparcia w ramach tego funduszu, aby pomóc im w radzeniu sobie z kryzysem związanym z COVID-19.

Od kwietnia inicjatywa inwestycyjna „plus” w odpowiedzi na koronawirusa uprościła i ułatwiła szybkie wykorzystanie istniejących europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na działania związane z kryzysem oraz zwiększyła wkład UE w programy polityki spójności do 100 proc. w przypadku wniosków o płatność złożonych w okresie od 1 lipca 2020 r. do 30 czerwca 2021 r.

W grudniu Komisja ogłosiła wyniki tych dwóch inicjatyw za 2020 r. Od początku kryzysu UE pozyskała na walkę ze skutkami pandemii znaczne fundusze. Większość dostępnych funduszy, tj. ponad 10 mld euro, popłynęła do małych i średnich przedsiębiorstw, co pomogło im utrzymać się na rynku. Kwotę 3 mld euro skierowano bezpośrednio do ludzi, w tym na usługi społeczne dla grup wysokiego ryzyka oraz na programy pracy tymczasowej dla pracowników. Wreszcie na wsparcie sektora zdrowia przeznaczono 6,6 mld euro, która to kwota uzupełniła sumę 10,2 mld euro z budżetu UE, którą przydzielono już dla tego sektora na lata 2014–2020 (należy zauważyć, że grupy beneficjentów w pewnym stopniu pokrywają się).

W 25 państwach członkowskich i Zjednoczonym Królestwie zmieniono 82 proc. programów polityki spójności, przy czym do budżetów krajowych wpłynęły dodatkowe środki w wysokości 3,2 mld euro dzięki możliwości skorzystania ze stopy dofinansowania z budżetu unijnego wynoszącej 100 proc.

Inicjatywy te polegają na ochronie miejsc pracy, tymczasowym wsparciu finansowym, szybkim przekazywaniu środków, uzupełnieniu działań krajowych i solidarności między państwami członkowskimi.

Wspieranie miejsc pracy i ochrona źródeł utrzymania

W kwietniu 2020 r. Komisja utworzyła instrument wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE). Jest to program krótkoterminowego wsparcia zatrudnienia, który ma pomóc chronić miejsca pracy oraz pracowników dotkniętych skutkami pandemii. Do końca 2020 r. w ramach SURE zatwierdzono wsparcie finansowe w łącznej wysokości 90,3 mld euro na rzecz 18 państw członkowskich, z czego 39,5 mld euro przyznano 15 spośród nich: Belgii, Grecji, Hiszpanii, Chorwacji, Włochom, Cyprowi, Łotwie, Litwie, Węgrom, Malcie, Polsce, Portugalii, Rumunii, Słowenii i Słowacji. Kraje członkowskie wciąż mogą składać wnioski o wsparcie w ramach instrumentu SURE, którego łączny potencjał finansowy wynosi do 100 mld euro.

Pomoc finansowa w ramach SURE udzielana jest w formie pożyczek zaciągniętych przez UE na rynkach w imieniu jej państw członkowskich. W przypadku większości państw członkowskich pożyczki zaciągane są na korzystniejszych warunkach niż te, które państwa mogą samodzielnie uzyskać na rynkach. Pożyczki te pomagają państwom członkowskim uporać się z nagłym wzrostem wydatków publicznych na utrzymanie zatrudnienia. W szczególności pomagają one państwom członkowskim pokryć koszty bezpośrednio związane z tworzeniem lub rozszerzaniem krajowych mechanizmów przewidujących zmniejszony wymiar czasu pracy i innych podobnych rozwiązań wprowadzonych na rzecz osób samozatrudnionych w odpowiedzi na pandemię.

Do końca dwa tysiące dwudziestego roku środki z instrumentu Sure wynoszące 90 miliardów 300 milionów euro rozdzielono pomiędzy państwa członkowskie w następujący sposób: Belgia otrzymała 7 miliardów 800 milionów euro, Bułgaria 511 milionów euro, Czechy otrzymały 2 miliardy euro, Irlandia 2 i pół miliarda euro, Grecja 2 miliardy 700 milionów euro, Hiszpania 21 miliardów 300 milionów euro, Chorwacja otrzymała miliard euro, Włochy 27 miliardów 400 milionów euro, Cyprowi przekazano 479 milionów euro, Łotwie 192 miliony euro, Litwie 602 miliony euro, Węgrom 504 miliony euro, Malcie 244 miliony euro, Polska otrzymała 11 miliardów 200 milionów euro, Portugalia 5 miliardów 900 milionów euro, Rumunia 4 miliardy 100 milionów euro, Słowenia 1 miliard 100 milionów euro, a Słowacja 631 milionów euro. Kwoty podano w zaokrągleniu.

W 2020 r. Komisja trzykrotnie weszła na rynki w imieniu UE, aby wyemitować obligacje w ramach SURE. W przypadku każdej emisji zaobserwowano ponaddziesięciokrotną nadsubskrypcję, co pokazało zaufanie do UE jako emitenta i pożyczkobiorcy oraz ważnego globalnego gracza na rynkach finansowych. Obligacje emitowane przez Komisję w ramach instrumentu SURE są opatrzone etykietą obligacji społecznych. Daje to pewność nabywającym je inwestorom, że zaangażowane środki posłużą prawdziwie społecznemu celowi.

Strategia UE dotycząca szczepionek

17 czerwca Komisja przedstawiła strategię UE dotyczącą szczepionek mającą na celu szybsze opracowanie, produkcję i dystrybucję szczepionek przeciwko COVID-19. Celem strategii jest jak najszybsze zapewnienie wszystkim obywatelom UE sprawiedliwego i przystępnego cenowo dostępu do bezpiecznych i skutecznych szczepionek, przy jednoczesnym przewodzeniu globalnym działaniom solidarnościowym na rzecz zapewnienia wszystkim dostępu do przystępnej cenowo szczepionki. Strategia ma również na celu zapewnienie przygotowania państw członkowskich do prowadzenia szczepień, planowania transportu i dystrybucji szczepionek oraz określenia grup priorytetowych, które należy najpierw zaszczepić.

Opracowanie bezpiecznych i skutecznych szczepionek przeciwko COVID-19 w tak krótkim czasie oznaczało prowadzenie badań klinicznych równolegle z inwestowaniem w moce produkcyjne niezbędne do wyprodukowania milionów, a nawet miliardów dawek skutecznych szczepionek. Podpisane z wyprzedzeniem umowy zakupu pomagają zmniejszyć ryzyko związane z inwestycjami producentów w opracowanie potencjalnych szczepionek, a tym samym zmaksymalizować szanse szybkiego opracowania, produkcji i wprowadzenia bezpiecznych i skutecznych szczepionek oraz zapewnić obywatelom UE dostęp do nich. Komisja prowadziła negocjacje z firmami farmaceutycznymi w imieniu państw członkowskich UE, co doprowadziło do wstępnego podpisania sześciu umów, a kolejne wstępne rozmowy z dodatkowymi producentami szczepionek zostały zakończone w 2020 r. lub planowane są na początek 2021 r.

Aby pomóc państwom członkowskim w przygotowaniu krajowych strategii szczepień, 15 października i 2 grudnia Komisja opublikowała kluczowe elementy, które należy uwzględnić, zgodnie z kompetencjami określonymi w traktatach UE. Obejmowały one zapewnienie zdolności służb odpowiedzialnych za szczepienia w zakresie podawania szczepionek przeciwko COVID-19, łatwy dostęp do szczepionek dla grup docelowych, dystrybucję szczepionek, mając na uwadze różne potrzeby w zakresie przechowywania i transportu oraz przekazywanie jasnych informacji w celu budowania zaufania publicznego.

Pierwsza szczepionka, która otrzymała warunkowe pozwolenie na dopuszczenie do obrotu 21 grudnia, została wyprodukowana przez BioNTech/Pfizer. Jej dystrybucja rozpoczęła się w ciągu kilku dni, w terminie umożliwiającym inaugurację europejskich dni szczepień 27, 28 i 29 grudnia. Udzielenie takiego pozwolenia wymagało pozytywnej rekomendacji naukowej opartej na gruntownej analizie bezpieczeństwa, skuteczności i jakości szczepionki. Analizę przeprowadziła Europejska Agencja Leków, a jej wyniki zostały zatwierdzone przez państwa członkowskie.

Jednocześnie Komisja wykazała solidarność z partnerami z całego świata, uczestnicząc w programie na rzecz globalnego dostępu do szczepionki przeciwko COVID-19 (COVAX), globalnej inicjatywie na rzecz zapewnienia sprawiedliwego dostępu do przystępnych cenowo szczepionek przeciwko COVID-19. Wkład pochodzący ze środków UE wyniósł 500 mln euro (100 mln euro w formie dotacji i 400 mln euro w formie pożyczki zabezpieczonej przez Europejski Fundusz na rzecz Zrównoważonego Rozwoju). Do grudnia tzw. Drużyna Europy – Komisja Europejska wraz z państwami członkowskimi UE – przeznaczyła na COVAX ponad 850 mln euro, dzięki czemu początkowo Unia Europejska jako całość stała się największym darczyńcą COVAX. Będzie to stanowić istotny wkład w realizację celu COVAX, jakim jest dostarczenie 1,3 mld dawek szczepionek krajom o niskim i średnim dochodzie do końca 2021 r.

Program COVAX to jeden z filarów akceleratora dostępu do narzędzi walki z COVID-19, czyli globalnego programu współpracy na rzecz szybszego opracowywania, produkcji i sprawiedliwego udostępniania testów i szczepionek przeciwko COVID-19 oraz metod leczenia. W tę współpracę włączyły się rządy, naukowcy, przedsiębiorstwa, społeczeństwo obywatelskie, filantropi i organizacje działające w dziedzinie zdrowia na całym świecie, takie jak Fundacja Billa i Melindy Gatesów, Koalicja na rzecz innowacji dotyczących gotowości na wypadek wystąpienia epidemii, Fundacja na rzecz Innowacyjnej Nowej Diagnostyki, GAVI, Światowy Fundusz Walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią, międzynarodowa inicjatywa na rzecz zakupu leków (Unitaid), Wellcome, Światowa Organizacja Zdrowia, Bank Światowy oraz Globalny Fundusz Finansowania.

WIDEO: Pierwsze szczepienia przeciwko COVID-19 w państwach członkowskich UE.

Jednoczenie społeczności międzynarodowej

4 maja 2020 r. przewodnicząca Ursula von der Leyen zainicjowała globalną reakcję na pandemię koronawirusa – działania na skalę światową mające zapewnić powszechny dostęp do przystępnych cenowo szczepionek, metod leczenia i testów niezbędnych w walce z koronawirusem. Była to odpowiedź Komisji na globalne wezwanie do działania wystosowane przez Światową Organizację Zdrowia 24 kwietnia w związku z pandemią. Globalna reakcja na pandemię koronawirusa miała również na celu wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej na świecie oraz wsparcie odbudowy gospodarczej w najsłabszych regionach i społecznościach na świecie.

Szczyt darczyńców i koncert „Globalny cel: Zjednoczeni z myślą o przyszłości”, zorganizowane przez Komisję i organizację Global Citizen 27 czerwca, były kamieniem milowym w globalnych wysiłkach na rzecz walki z koronawirusem i doskonałym przykładem działania instytucji UE, w tym przypadku Rady i Komisji, na szczeblu międzynarodowym, wspólnie z partnerami i zaangażowanymi obywatelami.

Dzięki dwóm inicjatywom dotyczącym składania deklaracji wsparcia kwota zadeklarowana do końca czerwca 2020 r. z przeznaczeniem na globalną reakcję na pandemię koronawirusa wyniosła 15,9 mld euro, na co składa się m.in. 1,4 mld euro zadeklarowane przez Komisję Europejską (1 mld euro w formie dotacji i 400 mln euro w formie gwarancji na zabezpieczenie pożyczek).

Plan odbudowy dla Europy

27 maja Komisja zaproponowała największy w historii pakiet unijnych środków finansowych, które mają wesprzeć odbudowę Europy po pandemii. Finansowanie to stanowi uzupełnienie dla 4,2 bln euro uruchomionych już przez UE i państwa członkowskie. Na swoim lipcowym posiedzeniu Rada Europejska jednogłośnie uzgodniła, że finansowanie wyniesie łącznie 1,8 bln euro, na którą to kwotę złoży się 750 mld euro w ramach instrumentu NextGenerationEU oraz zmieniony budżet UE na lata 2021–2027 w wysokości 1,074 bln euro. Wspomniany pakiet stanowi pomoc dla najbardziej dotkniętych kryzysem obywateli, przedsiębiorstw i regionów, a jednocześnie instrument do zbudowania bardziej ekologicznego, cyfrowego i odpornego kontynentu.

10 listopada Parlament Europejski, Rada i Komisja osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie tego pakietu, które przewidywało zwiększenie o 15 mld euro budżetu szeregu kluczowych programów, takich jak „Horyzont Europa”, Erasmus+ i Program UE dla zdrowia.

Aby pozyskać środki na odbudowę i sfinansować NextGenerationEU, Komisja zaciągnie pożyczki na rynkach kapitałowych w imieniu UE. W ten sposób NextGenerationEU nie będzie wymagać natychmiastowego dodatkowego wkładu ze strony państw członkowskich. Spłata pozyskanych środków będzie długoterminowa i potrwa do 2058 r. Aby ułatwić spłatę środków pozyskanych na rynku, Komisja zaproponuje nowe źródła dochodów do budżetu UE. Pierwszy nowy zasób własny, który ma zostać wprowadzony w 2021 r., będzie opierał się na niepoddawanych recyklingowi odpadach opakowaniowych z tworzyw sztucznych i przyczyni się do realizacji celów politycznych Europejskiego Zielonego Ładu (zob. rozdział „Stworzenie neutralnej dla klimatu Europy na miarę ery cyfrowej”). W połowie 2021 r. Komisja przedstawi kolejne wnioski dotyczące nowych zasobów własnych opartych na mechanizmie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂, opłacie cyfrowej i zmienionym unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji.

Aby przyczynić się do ekologicznej i cyfrowej odbudowy, finansowanie z budżetu długoterminowego i programu NextGenerationEU zostanie przydzielone zgodnie z tymi dwoma celami polityki. Co najmniej 30 proc. środków zostanie wydanych na walkę ze zmianą klimatu, co sprawia, że budżet na lata 2021–2027 i NextGenerationEU są największym pakietem inwestycji ekologicznych, jaki kiedykolwiek istniał na świecie.

Ponad 50 proc. środków zostanie przeznaczonych na nowe priorytety. Należą do nich: badania naukowe i innowacje (program „Horyzont Europa”), sprawiedliwa transformacja klimatyczna i cyfrowa (Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i program Cyfrowa Europa), gotowość, odbudowa i odporność (za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności), rescEU oraz nowy Program UE dla zdrowia. Finansowanie to stanowić będzie uzupełnienie polityki spójności i polityki rolnej, które same zostały unowocześnione.

Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności stanowi centralny element NextGenerationEU. Instrument zapewni państwom członkowskim pożyczki i dotacje w wysokości 672,5 mld euro w pierwszych kluczowych latach odbudowy, i sprawi, że UE wyjdzie silniejsza z obecnego kryzysu.

Podział finansowania z Europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy Next Generation i ju, wynoszącego ogółem 750 miliardów euro, przedstawia się następująco: na Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności przeznaczono 672 miliardy 500 milionów euro, z czego 360 miliardów euro ma formę pożyczek, a 312 miliardów 500 milionów euro ma formę dotacji. Na Rijakt i ju przeznaczono 47 miliardów 500 milionów euro, na Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji przeznaczono 10 miliardów euro, na rozwój obszarów wiejskich 7 miliardów 500 milionów euro, na program „Horyzont Europa” 5 miliardów euro, na resk i ju 1 miliard 900 milionów euro i na Program Inwest i ju 5 miliardów 600 milionów euro.

Państwa członkowskie zostały poproszone o przedłożenie planów odbudowy i zwiększania odporności określających krajowe programy inwestycji i reform. Plany te powinny uwzględniać wyzwania w zakresie polityki gospodarczej określone w ostatnich zaleceniach dla poszczególnych krajów, w szczególności zaleceniach wydanych w latach 2019 i 2020. Plany te powinny umożliwiać państwom członkowskim zwiększenie ich potencjału wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy oraz odporności gospodarczej i społecznej, a także osiągnięcie celów transformacji ekologicznej i cyfrowej.

W grudniu negocjatorzy osiągnęli wstępne porozumienie umożliwiające wejście w życie instrumentu na początku 2021 r. Komisja przedstawiła wytyczne dla państw członkowskich, dotyczące przygotowywania planów odbudowy i zwiększania odporności, oraz zdecydowanie zachęcała je do uwzględnienia w ich planach inwestycji i reform siedmiu obszarów przewodnich, aby przyspieszyć ekologiczną i cyfrową odbudowę i inwestować w kapitał ludzki.

Innym instrumentem w ramach NextGenerationEU jest REACT-EU (Wsparcie na rzecz odbudowy służącej spójności oraz terytoriom Europy). Inicjatywa ta to kontynuacja wyjątkowych zasad elastyczności przewidzianych w inicjatywie inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa. Zakłada ona udostępnienie do 2023 r., w dziedzinach takich jak opieka zdrowotna i zatrudnienie, dodatkowych 47,5 mld euro za pomocą funduszy polityki spójności. Sprzyja ona również ekologiczno-cyfrowej transformacji Europy oraz stanowi pomost między rozwiązaniami kryzysowymi i średnioterminowymi. Ponadto NextGenerationEU stanowić będzie uzupełnienie kilku inicjatyw UE, w tym Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, programu InvestEU, mechanizmu ochrony ludności rescEU i programu „Horyzont Europa”.

Ograniczenia w podróżowaniu i zapewnienie swobodnego przemieszczania się w Europie

Aby spowolnić rozprzestrzenianie się COVID-19 i chronić zdrowie i dobrostan ludzi, państwa członkowskie przyjęły różne środki, z których niektóre miały wpływ na prawo obywateli do swobodnego przemieszczania się w UE. Środki te często obejmowały ograniczenia wjazdu do innego państwa członkowskiego lub inne szczególne wymogi (takie jak poddanie się kwarantannie) i stosowane były wobec podróżnych transgranicznych, w tym osób podróżujących w celach zawodowych. Komisja Europejska podjęła działania w celu zapewnienia swobodnego przepływu obywateli, towarów i usług przy pełnym poszanowaniu środków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

W odpowiedzi na apel Rady Europejskiej z 26 marca Komisja, wspólnie z przewodniczącym Rady Europejskiej, przedstawiła europejski plan działania prowadzący do zniesienia środków powstrzymujących rozprzestrzenianie się koronawirusa.

13 października, na podstawie wniosku Komisji z 4 września, Rada przyjęła zalecenie w sprawie koordynacji podejścia do ograniczania swobodnego przemieszczania się w odpowiedzi na pandemię. Państwa członkowskie uzgodniły, że będą koordynować swoje wysiłki w czterech kluczowych obszarach:

• wspólne kryteria dla państw członkowskich przy rozważaniu decyzji o wprowadzeniu ograniczeń podróży;
• wspólna mapa przedstawiająca poziomy ryzyka w regionach w całej UE i w Europejskim Obszarze Gospodarczym z wykorzystaniem kolorów sygnalizacji świetlnej;
• wspólne podejście do podróżnych przybywających z obszarów ryzyka (testowanie i samoizolacja);
• szybkie i jasne informowanie opinii publicznej o wszelkich ograniczeniach.

17 marca, na podstawie zalecenia Komisji, państwa członkowskie UE postanowiły ograniczyć podróże do UE, które nie są niezbędne, aby chronić zdrowie obywateli UE i zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa z UE do innych państw i odwrotnie. Określone tam zasady były wielokrotnie przedłużane w zależności od zmieniającej się sytuacji epidemiologicznej. Wykaz państw trzecich sporządzany był na podstawie przejrzystego zestawu kryteriów i regularnie poddawany przeglądowi, a ostatnia aktualizacja miała miejsce 17 grudnia.

Na podstawie wniosku Komisji 30 czerwca Rada przyjęła zalecenie w sprawie stopniowego znoszenia tymczasowych ograniczeń. Obejmowało ono wykaz państw trzecich, których rezydenci byli zwolnieni z takich ograniczeń, oraz wykaz kategorii osób podróżujących w związku z koniecznością lub wykonujących niezbędną funkcję, którym zezwala się na wjazd do UE niezależnie od ich miejsca pochodzenia. 28 października Komisja opublikowała wytyczne, które mają pomóc państwom członkowskim w zapewnieniu spójnego wdrażania zalecenia Rady. Komisja wydała również wytyczne dla państw członkowskich, aby zapewnić dobre skoordynowanie wznowienia operacji wizowych za granicą ze stopniowym znoszeniem ograniczeń podróży.

Działania te pomagają ograniczyć rozprzestrzenianie się koronawirusa, umożliwiają łatwiejsze śledzenie jego rozprzestrzeniania się i zwiększają skuteczność wspólnej reakcji UE. Ten kryzys zdrowotny uwypuklił potrzebę ściślejszej współpracy w kwestiach zdrowotnych na drodze do utworzenia Europejskiej Unii Zdrowotnej (więcej informacji można znaleźć w rozdziale „Ochrona ludzi i swobód”).

W związku z szybkim wzrostem liczby przypadków COVID-19 w niektórych częściach Zjednoczonego Królestwa pod koniec 2020 r., z których duża część to zakażenia nowym wariantem wirusa, 22 grudnia Komisja przyjęła zalecenie w sprawie skoordynowanego podejścia do środków w zakresie podróży i transportu, aby ograniczyć dalsze rozprzestrzenianie się nowego wariantu.

Pomoc obywatelom UE, którzy utknęli w podróży, w powrocie do domu

Wielu obywateli UE utknęło z dala od domu, kiedy ich loty zostały zawieszone, a granice zaczęły się zamykać. UE i państwa członkowskie sprowadziły do domu ponad 600 tys. osób. Unijny Mechanizm Ochrony Ludności umożliwił zorganizowanie i współfinansował 408 lotów repatriacyjnych, aby przetransportować do domu ponad 100,3 tys. osób, w tym 90 tys. obywateli UE, którzy utknęli z dala od domu.

Państwa członkowskie wykazały solidarność, organizując transport dla obywateli innych państw członkowskich oraz ich własnych obywateli. Jeden na trzech pasażerów repatriowanych był obywatelem innego państwa UE niż państwo organizujące lot. Na przykład Francja repatriowała obywateli 26 państw członkowskich UE. Na pokładzie lotu z Wuhan (Chiny) na początku lutego znalazło się 64 obywateli francuskich i 135 obywateli innych państw członkowskich.

Zapewnienie swobodnego przepływu towarów i pomoc pracownikom ponad granicami

Pandemia spowodowała poważne zakłócenia w podróżowaniu i transporcie w Europie. Różne restrykcyjne środki ochrony zdrowia wprowadzone przez państwa członkowskie w marcu i kwietniu doprowadziły do zamknięcia granic lub ścisłych kontroli, a tysiące ciężarówek utknęły w długich kolejkach. Aby utrzymać przepływ towarów przez wewnętrzne granice UE, zabezpieczyć podstawowe łańcuchy dostaw i chronić pracowników sektora transportu, Komisja szybko podjęła współpracę z państwami członkowskimi w celu wyznaczenia przejść granicznych na trasie uprzywilejowanych korytarzy w obrębie transeuropejskiej sieci transportowej, tak aby ciężarówki mogły przekraczać granice w ciągu maksymalnie 15 minut. Programy obserwacji i monitorowania Ziemi oraz nawigacji Copernicus i Galileo pomogły w zidentyfikowaniu wąskich gardeł i utrzymaniu ruchu transportowego. W październiku Komisja rozszerzyła podejście uprzywilejowanych korytarzy na transport multimodalny, w tym kolejowy i wodny transport towarowy oraz lotniczy transport towarowy, oraz podkreśliła potrzebę zapewnienia pasażerom niezbędnych połączeń.

Od początku pandemii Komisja ściśle współpracowała z państwami członkowskimi w celu zapewnienia skoordynowanego podejścia do kwestii związanych z granicami i stopniowego powrotu do swobodnego przemieszczania się. UE przyjęła wytyczne mające ułatwić pracodawcom i pracownikom powrót do pracy, który odbywa się w sposób bezpieczny i przy zapewnieniu odpowiedniej ochrony zdrowia, oraz wytyczne mające na celu poprawę ochrony pracowników sezonowych. Uaktualniono również przepisy UE, aby uwzględnić nowe zagrożenia w miejscu pracy i zapewnić dodatkową ochronę wszystkim pracownikom, zwłaszcza tym, którzy mają bezpośredni kontakt z koronawirusem. Wydano dodatkowe praktyczne wskazówki w celu zapewnienia, by pracownicy o krytycznym znaczeniu mogli przekraczać granice UE, aby dotrzeć do swojego miejsca pracy. Ich celem było również zagwarantowanie bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców UE oraz dostaw żywności.

W marcu Komisja wydała wytyczne dotyczące środków zarządzania granicami w celu ochrony zdrowia i zapewnienia dostaw towarów i podstawowych usług, w tym leków i sprzętu medycznego dla personelu medycznego pierwszej linii. Następnie w maju wydano wytyczne i zalecenia mające pomóc państwom członkowskim w stopniowym znoszeniu tymczasowych kontroli granicznych i ograniczeń podróży, przy zastosowaniu wszystkich niezbędnych środków bezpieczeństwa.

Znaczenie turystyki w Unii Europejskiej. Na jedno euro wygenerowane w branży turystycznej przypada 56 eurocentów wartości dodanej. W sektorze tym działa 2 miliony 400 tysięcy przedsiębiorstw, z czego ponad 90 procent stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa. Unia przyciąga 40 procent międzynarodowego ruchu turystycznego, co czyni ją światowym liderem w tej branży. 85 procent Europejczyków spędza letnie wakacje w UE.

Aby w pełni informować obywateli o szybko zmieniającej się sytuacji, w czerwcu Komisja uruchomiła stronę internetową Re-open EU zawierającą jasne, wiarygodne i aktualne informacje na temat możliwości podróży i związanych z nimi ograniczeń w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa we wszystkich państwach członkowskich UE. Tylko w lecie stronę odwiedziło prawie 8 mln osób. Ze względu na swoją popularność, w październiku Re-open EU stała się punktem kompleksowej obsługi w zakresie informacji na temat pandemii, środków w zakresie zdrowia publicznego, ograniczeń w podróżowaniu i usługach turystycznych. 14 grudnia platforma Re-open EU została udostępniona w formie bezpłatnej aplikacji mobilnej na Android i iOS.

Rozwiązania cyfrowe pomagające w walce z pandemią

Rozwiązania cyfrowe odegrały kluczową rolę w stawianiu czoła wielu wyzwaniom związanym z szybko rozwijającą się pandemią koronawirusa. Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania, będące uzupełnieniem istniejącego ręcznego ustalania kontaktów zakaźnych, mogą odegrać kluczową rolę w przerwaniu łańcucha przenoszenia wirusa oraz pomóc w ratowaniu życia.

UE pomogła w zapewnieniu skoordynowanego podejścia państw członkowskich, które uruchomiły aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania, zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony danych i prywatności. Z budżetu UE sfinansowano opracowanie i wdrożenie europejskiego rozwiązania w zakresie interoperacyjności aplikacji do śledzenia kontaktów opierających się na zdecentralizowanej strukturze, które obejmuje prawie wszystkie aplikacje krajowe opracowane w UE. Dzięki temu mobilne aplikacje do śledzenia kontaktów i ostrzegania mogły osiągnąć swój pełny potencjał, nawet w przypadku przekraczania granic przez użytkowników.

Przy wsparciu Komisji państwa członkowskie podjęły niezbędne kroki w celu zapewnienia interoperacyjności aplikacji krajowych, natomiast w październiku Komisja uruchomiła europejską bramę sieciową, która pozwala połączyć aplikacje. Do systemu podłączane są kolejne aplikacje krajowe w miarę ich powstawania.

Europejski portal danych dotyczących COVID-19 został uruchomiony w kwietniu w celu gromadzenia i udostępniania danych badawczych. Szybko opracowano na nim imponującą ilość danych, w tym ponad 25 tys. sekwencji wirusowych i ponad 100 tys. publikacji naukowych. Portal otrzymał ponad 2,9 mln zapytań o dane od ponad 92 tys. indywidualnych użytkowników z ponad 170 krajów.

Sztuczna inteligencja i roboty służyły wsparciem w szpitalach. Finansowane przez Komisję narzędzie sztucznej inteligencji pomaga lekarzom w diagnozowaniu COVID-19 na podstawie tomografii komputerowej i jest już stosowane w całej UE, a szpitale zostały wyposażone w roboty do dezynfekcji promieniami ultrafioletowymi zapewniające szybkie czyszczenie pomieszczeń, co ograniczyło rozprzestrzenianie się koronawirusa i zmniejszyło obciążenie pracowników i ryzyko zakażenia.

Istotną rolę odegrał unijny program kosmiczny, w szczególności jego komponent obserwacji Ziemi, Copernicus, i jego system nawigacji satelitarnej. Od początku kryzysu unijne satelity monitorowały zagęszczenie ruchu na przejściach granicznych między państwami członkowskimi i tworzyły mapy uwzględniające lokalizację placówek medycznych, szpitali i innej infrastruktury krytycznej. Dane satelitarne w połączeniu ze sztuczną inteligencją zapewniały organom publicznym na szczeblu unijnym i krajowym modele umożliwiające lepsze zrozumienie sytuacji kryzysowej i podejmowanie skuteczniejszych działań zaradczych.

5 czerwca Komisja we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną uruchomiła narzędzie „Szybkie działanie – obserwacja Ziemi w związku z koronawirusem”. Dane satelitarne wykorzystywane są do pomiaru wpływu blokad i monitorowania odbudowy po ich zakończeniu za pomocą danych ekonomicznych i środowiskowych.

Zwalczanie dezinformacji na temat Covid-19

Obecne okoliczności okazały się podatnym gruntem dla teorii spiskowych, które podważają wiedzę naukową i fakty dotyczące pochodzenia, rozprzestrzeniania się i leczenia COVID-19. W dobie pandemii częściej także odnotowywano przypadki mowy nienawiści w internecie oraz ataki rasistowskie i antysemickie, wzrosła również liczba nieuczciwych przedsiębiorców sprzedających online fałszywe produkty, które miały zapobiegać wirusowi lub go leczyć.

Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych ściśle współpracowały w tej kwestii z innymi instytucjami UE i państwami członkowskimi oraz z partnerami międzynarodowymi z G7 i NATO. 10 czerwca Komisja i Josep Borrell, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa oraz wiceprzewodniczący Komisji, przedstawili szereg działań mających na celu zwalczanie dezinformacji związanej z COVID-19. Działania te obejmują wzmocnienie komunikacji i dyplomacji publicznej w bezpośrednim sąsiedztwie UE i na całym świecie, a także wsparcie dla niezależnych mediów i dziennikarzy. Komisja wezwała wszystkie podmioty, w tym internetowe platformy handlowe i media społecznościowe, do pomocy w zwalczaniu dezinformacji związanej z koronawirusem. Do końca roku opublikowano cztery serie sprawozdań na temat podjętych działań.

W odpowiedzi platformy usunęły lub zablokowały miliony wprowadzających w błąd reklam lub ofert. W 2020 r. na stronie internetowej EUvsDisinfo ujawniono, opublikowano i zaktualizowano ponad 700 narracji dezinformacyjnych na temat koronawirusa.

Działania te zostaną wykorzystane przy dalszych pracach UE w zakresie zwalczania dezinformacji, w szczególności w europejskim planie działania na rzecz demokracji i w akcie prawnym o usługach cyfrowych. Komisja wykorzystuje wszystkie dostępne jej narzędzia i finansuje badania naukowe, aby pomóc w zwalczaniu informacji wprowadzających w błąd i dezinformacji na temat COVID-19.

Wspieranie badań nad diagnostyką, leczeniem i szczepieniami

Komisja uruchomiła również 400 mln euro z przewidzianego w programie „Horyzont 2020” instrumentu finansowania InnovFin. Z tej kwoty 178,5 mln euro przeznaczono na przyspieszenie opracowania szczepionek (w tym szczepionek BioNTech i CureVac) i na inne działania, leki, wyroby medyczne i diagnostyczne lub nowatorską infrastrukturę badań i innowacji o krytycznym znaczeniu, w tym zakłady produkcyjne. Kolejne 221,6 mln euro zostanie przyznane z instrumentu finansowego na rzecz leczenia chorób zakaźnych.

UE reaguje globalnie

UE uruchomiła 38,5 mld euro na walkę z COVID-19 na skalę światową. Działania UE opierały się na podejściu „Drużyna Europy”, łączącym zasoby UE, jej państw członkowskich i instytucji finansowych, w szczególności Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, w celu wsparcia każdego kraju partnerskiego i zwiększenia wpływu w terenie. Środki zostały wykorzystane na reagowanie kryzysowe i na zaspokojenie pilnych potrzeb humanitarnych, wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej, zaopatrzenia w wodę, poprawę warunków sanitarnych i systemów żywności oraz ograniczenie skutków gospodarczych i społecznych pandemii koronawirusa na całym świecie. UE i jej państwa członkowskie wspólnie pozostają jednym z największych źródeł finansowania Światowej Organizacji Zdrowia jako głównego partnera w walce z pandemią i jej skutkami.

W dwa tysiące dwudziestym roku na rozmaite projekty w dziedzinie badań naukowych i innowacji służące zwalczaniu pandemii Kowid 19 przeznaczono ze środków Komisji kwotę jednego miliarda euro; w tym: 400 milionów 100 tysięcy euro na instrumenty finansowe; 235 milionów 800 tysięcy euro na zaproszenia do składania wniosków w ramach programu „Horyzont 2020”; 165 milionów 600 tysięcy euro na „Akcelerator” Europejskiej Rady do spraw Innowacji; 100 milionów euro na Koalicję na rzecz innowacji dotyczących gotowości na wypadek wystąpienia epidemii; 72 miliony euro na inicjatywę w zakresie leków innowacyjnych; 25 milionów 300 tysięcy euro na Partnerstwo pomiędzy Europą a krajami rozwijającymi się w zakresie badań klinicznych; 15 milionów euro na europejski portal danych dotyczących Kowid 19; 6 milionów euro na Europejski Instytut Innowacji i Technologii; oraz 3 i pół miliona euro na technologie informacyjno-komunikacyjne w opiece zdrowotnej. Kwoty podano w zaokrągleniu.

Pandemia stworzyła poważne wyzwania logistyczne dla społeczności humanitarnej. Brak lotów komercyjnych spowodował zaległości w dostarczaniu niezbędnej pomocy, podczas gdy zapotrzebowanie na nią wzrosło gwałtownie w wielu miejscach. W odpowiedzi w maju UE utworzyła unijny humanitarny most powietrzny – tymczasową inicjatywę mającą pomóc w dostarczaniu pomocy humanitarnej i podstawowych środków medycznych. Lotami realizowanymi w ramach mostu powietrznego dostarczono podstawowy sprzęt medyczny i pomoc humanitarną, a także przetransportowano pracowników humanitarnych. Posłużyły one także państwom członkowskim UE do repatriacji obywateli. Wszystkie loty były finansowane przez UE i organizowane we współpracy z państwami członkowskimi, organizacjami humanitarnymi i państwami przyjmującymi. Do końca roku 67 lotami w ramach mostu powietrznego dostarczono 1 150 ton sprzętu medycznego i materiałów medycznych oraz przetransportowano prawie 1 700 pracowników służby zdrowia i pomocy humanitarnej na obszary szczególnie zagrożone w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej.

Aby zagwarantować, że osoby znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji nie ucierpią w największym stopniu, w maju Komisja wydała pierwsze wytyczne dotyczące sposobu wysyłania pomocy humanitarnej związanej z koronawirusem do krajów i obszarów objętych sankcjami UE w celu udzielenia pomocy potrzebującym, niezależnie od ich miejsca pobytu. Komisja pomogła również utrzymać wymianę handlową produktów leczniczych i środków ochrony osobistej z państwami spoza UE w czasie kryzysu i zaproponowała na forum Światowej Organizacji Handlu wielostronną umowę handlową dotyczącą towarów związanych z ochroną zdrowia.

Pandemia miała bezpośredni wpływ na sposób wdrażania unijnych przepisów w zakresie azylu i powrotów przez państwa członkowskie i wywarła destrukcyjny wpływ na przesiedlanie osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Komisja wydała wytyczne dotyczące ciągłości takich procedur przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony zdrowia ludzi i praw podstawowych.

Unijne środki wsparcia pomogły również w szczególności 79,5 mln osób przymusowo wysiedlonych na całym świecie, z których wiele znalazło się w podwójnym potrzasku – wojny i pandemii.

Kryzys klimatyczny pozostaje kluczowym wyzwaniem naszych czasów. Brak działań byłby groźniejszy dla środowiska, naszego zdrowia i źródeł utrzymania niż pandemia koronawirusa. W latach 2010–2019 odnotowano najcieplejsze temperatury w historii pomiarów. Druzgocące skutki zmiany klimatu w Europie i na świecie uwypuklają pilną potrzebę przyspieszenia transformacji ekologicznej. Ogromną rolę odegra w tym względzie technologia cyfrowa, która okazała się niezbędna podczas pandemii. Europejski Zielony Ład i cyfryzacja pobudzą zatrudnienie i wzrost gospodarczy w Europie, doprowadzą do poprawy stanu środowiska i zwiększą odporność naszych społeczeństw.

Europejski Zielony Ład

UE rozpoczęła już prace służące zapewnieniu, by do 2050 r. Europa stała się pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Cel ten, leżący u podstaw Europejskiego Zielonego Ładu, zostanie osiągnięty głównie przez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, inwestowanie w zielone technologie i ochronę środowiska naturalnego.

Polityki i działania związane z Europejskim Zielonym Ładem: pakt na rzecz klimatu i prawo o klimacie; inwestycje w bardziej inteligentny i zrównoważony transport; bardziej ekologiczny przemysł; eliminowanie zanieczyszczeń; sprawiedliwa transformacja dla wszystkich; finansowanie projektów ekologicznych; efektywność energetyczna domów i mieszkań; przewodzenie zielonej transformacji na świecie; strategia „od pola do stołu”; ochrona przyrody; promowanie czystej energii.

Większe ambicje klimatyczne w Europie i na świecie

W grudniu przywódcy UE zatwierdzili bardziej ambitny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55 proc. do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. We wrześniu Komisja zaproponowała ten cel jako niezbędny krok w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. w zrównoważony sposób. W nadchodzącym dziesięcioleciu UE będzie wykorzystywać dotychczasowe znaczne osiągnięcia w zakresie działań w dziedzinie klimatu i równoległego wzrostu gospodarczego: do 2019 r. emisje w UE spadły o 24 proc. w porównaniu z 1990 r., podczas gdy w tym samym okresie gospodarka odnotowała wzrost o ponad 60 proc.

W latach 1990–2019 emisja gazów cieplarnianych w Unii spadła o 24 procent. Poprzedni cel zakładał zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do dwa tysiące trzydziestego roku o co najmniej 40 procent w porównaniu z poziomem z tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego roku. Nowy cel dotyczy zmniejszenia emisji netto do roku 2030 o co najmniej 55 procent w stosunku do poziomu z 1990 roku. Długoterminowa strategia Unii zmierza do osiągnięcia zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 roku.

Idąc w ślady UE, rządy na całym świecie ogłosiły szereg ważnych zapowiedzi mających wzmocnić walkę ze zmianą klimatu. Przewodnicząca Ursula von der Leyen wraz z Charlesem Michelem, przewodniczącym Rady Europejskiej, i innymi liderami europejskimi przedstawiła nowy cel UE innym światowym przywódcom na szczycie poświęconym ambicjom klimatycznym. Wydarzenie to zorganizowano w celu upamiętnienia pięciolecia porozumienia paryskiego oraz rozpoczęcia odliczania do konferencji ONZ w sprawie zmiany klimatu – COP26, która odbędzie się w 2021 r. w Glasgow.

Działania UE na rzecz wdrożenia porozumienia paryskiego

Porozumienie paryskie, przyjęte w 2015 r. przez 195 państw, określa globalne ramy mające na celu zapobieganie niebezpiecznej zmianie klimatu. Wszystkie strony porozumienia określają własne wysiłki na rzecz osiągnięcia wspólnych celów. 18 grudnia UE i jej państwa członkowskie przedstawiły zaktualizowany wspólny, ustalony na szczeblu krajowym wkład – plan działania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. UE już wcześniej wyznaczyła sobie jeden z najbardziej ambitnych celów na świecie – zobowiązała się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 40 proc. do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Ambitny nowy cel redukcji emisji o 55 proc. pokazuje, że UE pragnie pozostać światowym liderem w walce ze zmianą klimatu.

UE i jej państwa członkowskie są największym światowym źródłem środków publicznych na finansowanie działań w związku ze zmianą klimatu. W 2019 r. przeznaczyły na ten cel 21,9 mld euro, czyli o 7,4 proc. więcej niż w 2018 r. Od 2013 r. UE stale zwiększała swój roczny wkład w finansowanie działań związanych ze zmianą klimatu na świecie, wspierając kraje rozwijające się w ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych i radzeniu sobie ze skutkami zmiany klimatu.

Ekologiczna odbudowa gospodarki

Ambitny nowy cel w zakresie klimatu na 2030 r. pomoże ukierunkować ożywienie gospodarcze UE po pandemii, przy czym niezbędne będą znaczne inwestycje ekologiczne, aby zapewnić zrównoważony charakter tego ożywienia. Wydatki UE powinny być spójne z celami porozumienia paryskiego i zasadą „nie szkodzić” wynikającą z Europejskiego Zielonego Ładu, zgodnie z którą nie należy inwestować pieniędzy w sposób sprzeczny z celami klimatycznymi UE.

Aby podkreślić zaangażowanie UE, na politykę i programy związane z klimatem należy przeznaczyć co najmniej 30 proc. z kwoty 1,8 bln euro uzgodnionej w ramach długoterminowego budżetu na lata 2021–2027 i narzędzia NextGenerationEU. Finansowanie musi być spójne z celami porozumienia paryskiego. Jest to największy pakiet ekologicznych inwestycji, jaki kiedykolwiek widziano na świecie. Aby go urzeczywistnić, państwa członkowskie będą musiały zobowiązać się, że co najmniej 37 proc. ich inwestycji w krajowe plany odbudowy i zwiększania odporności stanowić będą działania ekologiczne, co zapewni im dostęp do większości funduszy w ramach NextGenerationEU (zob. również rozdział „Skoordynowana reakcja na COVID-19”).

Komisja zamierza zgromadzić 30 proc. środków w ramach NextGenerationEU poprzez emisję zielonych obligacji, które są coraz popularniejsze, jako że inwestorzy szukają sposobów finansowania przejścia na gospodarkę zrównoważoną pod względem środowiskowym. Będą one miały zatem zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celów Europejskiego Zielonego Ładu. Zielone obligacje odegrają jeszcze większą rolę, jeśli chodzi o uwolnienie potencjału sektora prywatnego w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu i wspierania trwałego ożywienia gospodarczego po pandemii.

Każdy ma swoje zadanie do wykonania w walce ze zmianą klimatu. Celem Europejskiego Paktu na rzecz Klimatu, zainicjowanego w grudniu, jest przyczynienie się do zmiany zachowań – od jednostek po największe korporacje wielonarodowe. Przypisuje on wszystkim obywatelom walczącym ze zmianą klimatu, a zwłaszcza młodym ludziom, rolę w opracowywaniu nowych działań w dziedzinie klimatu, wymianie informacji oraz wspieraniu istniejących i nowych działań i rozwiązań.

WIDEO: Europejski Pakt na rzecz Klimatu.

Badania naukowe i innowacje pomagające w realizacji Europejskiego Zielonego Ładu

Fundusz innowacyjny – wprowadzanie technologii niskoemisyjnych na rynek: wychwytywanie, składowanie i utylizacja dwutlenku węgla; magazynowanie energii; sektory energochłonne; energia ze źródeł odnawialnych.

Fundusz innowacyjny jest jednym z największych na świecie programów finansowania demonstracji innowacyjnych technologii niskoemisyjnych. Nie jest to program badawczy; ma raczej na celu wprowadzenie na rynek wysoce innowacyjnych technologii. Dochody funduszu będą pochodzić ze sprzedaży na aukcji 450 mln unijnych uprawnień do emisji w latach 2020–2030. Fundusz może dysponować kwotą około 10 mld euro, w zależności od ceny emisji dwutlenku węgla. W 2020 r. w pierwszym zaproszeniu do składania wniosków w ramach funduszu innowacyjnego, dotyczącym dużych projektów, zaoferowano ponad 1 mld euro na projekty w zakresie czystej technologii. Kolejne zaproszenie dotyczące projektów na małą skalę, o wartości 100 mln euro, ogłoszono 1 grudnia w odniesieniu do przełomowych technologii w zakresie energii odnawialnej, energochłonnych gałęzi przemysłu, magazynowania energii oraz wychwytywania, składowania i utylizacji dwutlenku węgla.

W ramach ostatniego i największego zaproszenia do składania wniosków w programie „Horyzont 2020” kwota 1 mld euro zostanie zainwestowana w projekty, które przyczyniają się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, zapewniają lepszą ochronę różnorodności biologicznej i siedlisk w Europie oraz przyspieszają trwałą odbudowę.

Finansowanie zrównoważonej transformacji

Osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. wymaga ogromnych inwestycji publicznych i zwiększonych wysiłków w celu skierowania kapitału prywatnego na działania w dziedzinie klimatu i środowiska. Przekierowanie kapitału prywatnego na inwestycje bardziej sprzyjające zrównoważonemu rozwojowi wymaga przeanalizowania na nowo i w dogłębny sposób, jak funkcjonuje nasz system finansowy. Jest to konieczne, aby UE mogła wypracować bardziej zrównoważony wzrost gospodarczy, zapewnić stabilność systemu finansowego i wspierać większą przejrzystość oraz podejście długoterminowe w gospodarce. Ten sposób myślenia leży także u podstaw projektu, jakim jest unia rynków kapitałowych UE.

W styczniu Komisja ogłosiła plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu, który uruchomi inwestycje publiczne i pomoże uwolnić fundusze prywatne dzięki wsparciu finansowemu UE, co przyniesie w ciągu 10 lat zrównoważone inwestycje na kwotę co najmniej 1 bln euro.

Plan opiera się na trzech filarach. Po pierwsze, w odniesieniu do finansowania, większy niż kiedykolwiek dotąd udział w unijnym budżecie wydatków przeznaczonych na działania służące klimatowi i ochronie środowiska pomoże przyciągnąć finansowanie prywatne; główną rolę w tym zakresie będzie odgrywał Europejski Bank Inwestycyjny. Oprócz finansowania plan zapewni zachęty do odblokowania i przekierowania inwestycji publicznych i prywatnych.

Po drugie, jeśli chodzi o funkcję „katalizatora”, UE dostarczy inwestorom narzędzi przez nadanie zrównoważonemu finansowaniu kluczowego znaczenia w systemie finansowym. UE ułatwi też zrównoważone inwestycje publiczne przez zachęcanie do ekologicznego planowania budżetu i zielonych zamówień publicznych oraz przez opracowanie sposobów uproszczenia procedur zatwierdzania pomocy państwa dla regionów objętych sprawiedliwą transformacją. Po trzecie, Komisja zapewni organom publicznym i promotorom projektów praktyczne wsparcie w planowaniu, opracowaniu i realizacji zrównoważonych projektów.

Wprawdzie wszystkie regiony będą potrzebowały finansowania i w planie inwestycyjnym na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu zostało to przewidziane, mechanizm sprawiedliwej transformacji zapewni jednak ukierunkowane wsparcie i pomoże uruchomić inwestycje o wartości co najmniej 100 mld euro w latach 2021–2027, aby pomóc tym regionom, branżom przemysłu i pracownikom, którzy zetkną się z największymi wyzwaniami w związku z przejściem na gospodarkę neutralną dla klimatu. Komisja Europejska wspiera państwa członkowskie w przygotowaniu terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, które muszą zostać opracowane w celu uzyskania dostępu do odpowiedniego finansowania.

Dzięki nowym przepisom (rozporządzenie w sprawie systematyki) trwają prace nad stworzeniem pierwszego na świecie systemu klasyfikacji zrównoważonej działalności gospodarczej. Jest to przełomowe rozwiązanie, które oznacza, że inwestorzy i przemysł będą teraz dysponować wspólną definicją tego, co oznacza termin „zielone”, dzięki czemu inwestycje w ekologiczne i zrównoważone projekty otrzymają znaczny bodziec.

Tworzenie gospodarki neutralnej dla klimatu

Aby do 2050 r. osiągnąć cele w dziedzinie klimatu, Europa musi dokonać transformacji swojego systemu energetycznego, który odpowiada za 75 proc. emisji gazów cieplarnianych w UE. W ciągu ostatniego roku Komisja podjęła szereg inicjatyw mających na celu obniżenie emisyjności sektora energetycznego.

Biorąc pod uwagę, że system energetyczny UE jest niewystarczająco elastyczny i zbyt marnotrawny, w lipcu Komisja opublikowała strategię dotyczącą integracji systemu energetycznego. Trzy główne filary, na których skupia się przedmiotowa strategia, to: elektryfikacja na dużą skalę, bardziej zamknięty obieg oraz rozwój zielonych gazów i paliw (takich jak wodór).

Działania te zwiększą elastyczność systemu, umożliwią problematycznym sektorom obniżenie emisyjności i pomogą zintegrować rosnącą ilość energii ze źródeł odnawialnych, która pojawi się w sieci w nadchodzących latach. Połączony i elastyczny system będzie bardziej wydajny i zmniejszy koszty dla społeczeństwa. Na przykład energia elektryczna do zasilania samochodów w Europie mogłaby pochodzić z paneli słonecznych zamontowanych na domach.

Jednocześnie Komisja zainicjowała strategię mającą na celu stymulowanie rozwoju wodoru ze źródeł odnawialnych, która odegra ważną rolę w osiągnięciu celu neutralności klimatycznej do 2050 r., zwłaszcza w tych sektorach gospodarki, w których elektryfikacja jest trudniejsza, takich jak przemysł ciężki i niektóre obszary transportu.

Komisja uruchomiła również europejski sojusz na rzecz czystego wodoru, skupiający przemysł, organy publiczne, społeczeństwo obywatelskie i inne zainteresowane strony, aby ukierunkować inwestycje na produkcję czystego wodoru.

Bardziej zrównoważone budynki

Energia ze źródeł odnawialnych

W opublikowanych w październiku ocenach planów państw członkowskich w dziedzinie energii i klimatu Komisja podkreśliła potrzebę zwiększenia ambicji, aby osiągnąć cele UE. Dekarbonizacja sektora energetycznego dzięki wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z kluczowych elementów Europejskiego Zielonego Ładu.

Przykładowe projekty i zakłady produkcyjne (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): farma wiatrowa mocowana do dna morskiego koło Kårehamn o mocy czterdziestu ośmiu megawatów; uprawa alg na potrzeby produkcji biopaliw przez przedsiębiorstwo Macro Fuels, które ma osiągnąć gotowość rynkową w dwa tysiące trzydziestym roku; zakłady produkcyjne, przetworniki mocy, piasty i wały obrotowe; energia fal, system Iswec, zapewniający moc pięćdziesięciu kilowatów; pływające farmy wiatrowe, Wind Float Atlantic, zapewniające moc dwudziestu pięciu megawatów; energia pływów, przedsiębiorstwo Hydroquest Ocean, zapewniające moc tysiąca kilowatów; morskie pływające ogniwa fotowoltaiczne, przedsiębiorstwo Oceans of Energy, zapewniające moc siedemnastu kilowatów (przewidywane zwiększenie mocy do pięćdziesięciu kilowatów do końca dwa tysiące dwudziestego roku); farmy wiatrowe mocowane do dna morskiego, Horns Rev 3, o mocy czterystu sześciu i siedmiu dziesiątych megawata.

Produkcja energii z morskich źródeł odnawialnych należy do technologii o największym potencjale ekspansji, biorąc pod uwagę dużą liczbę i różnorodność basenów morskich w UE oraz stale malejące koszty nowych instalacji. W opublikowanej w listopadzie strategii UE na rzecz morskiej energii odnawialnej dokonano oceny potencjału tego sektora i zaproponowano sposoby wspierania jego długoterminowego rozwoju. Celem strategii jest zapewnienie do 2050 r. 300 gigawatów morskiej energii wiatrowej i 40 gigawatów energii ze źródeł oceanicznych, takich jak fale i pływy. Rozwój obfitej, naturalnej i czystej energii morskiej będzie dowodem na to, że wzmocnienie niebieskiej gospodarki i ochrona środowiska morskiego mogą iść ze sobą w parze.

W ciągu ostatnich 10 lat dzięki transeuropejskim sieciom energetycznym Unia poprawiła stan transgranicznej infrastruktury energetycznej. 95 projektów dotyczących infrastruktury energetycznej (znanych jako projekty będące przedmiotem wspólnego zainteresowania) otrzymało finansowanie w wysokości 4,7 mld euro z instrumentu „Łącząc Europę”. Wniosek Komisji z grudnia 2020 r. dostosowuje przepisy dotyczące sieci energetycznych do celów Europejskiego Zielonego Ładu. Proponowane nowe rozporządzenie pomoże Unii osiągnąć cel redukcji emisji poprzez promowanie włączenia odnawialnych źródeł energii i nowych technologii czystej energii do systemu energetycznego.

UE zapowiedziała inwestycje o wartości prawie 1 mld euro w 10 projektów dotyczących infrastruktury energetycznej w ramach instrumentu „Łącząc Europę”. Większość środków zostanie przeznaczona na budowę połączenia Harmony Link – kabla elektroenergetycznego łączącego Litwę i Polskę przez Morze Bałtyckie, co zmniejszy nadmierne uzależnienie regionu od jednego źródła importu energii poprzez przyłączenie go do pozostałej części Unii Europejskiej.

Zrównoważona produkcja i konsumpcja

Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym

Europejski Zielony Ład ma na celu nie tylko ograniczenie emisji, ale także modernizację naszej gospodarki, społeczeństwa i przemysłu oraz budowę silniejszego i bardziej zrównoważonego świata. W marcu, w ramach pakietu dotyczącego europejskiej strategii przemysłowej, Komisja opublikowała nowy plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym w celu dostosowania gospodarki UE do zielonej przyszłości, wzmocnienia konkurencyjności przy jednoczesnej ochronie środowiska oraz przyznania nowych praw konsumentom. Plan obejmuje cały cykl życia produktów, od projektowania i produkcji po konsumpcję, naprawę, ponowne użycie, recykling i powrót zasobów do gospodarki.

Żywność i opakowania: problem – w dwa tysiące siedemnastym roku rekordowa ilość odpadów opakowaniowych w Europie osiągnęła poziom stu siedemdziesięciu czterech kilogramów na jednego mieszkańca; odpowiedź – przedstawiona zostanie nowa inicjatywa ustawodawcza w celu zastąpienia opakowań jednorazowego użytku. Tworzywa sztuczne: problem – przewiduje się, że zużycie tworzyw sztucznych podwoi się w ciągu najbliższych dwudziestu lat; odpowiedź – produkty jednorazowe będą wycofywane i zastępowane wyrobami trwałymi, przeznaczonymi do wielokrotnego użytku. Tekstylia: problem – na całym świecie co sekundę samochód ciężarowy pełen tekstyliów kierowany jest do spalarni lub na wysypisko śmieci; odpowiedź – wprowadzenie nowych modeli biznesowych pozwoli zwiększyć zakres sortowania, ponownego wykorzystywania i recyklingu tekstyliów oraz umożliwi konsumentom wybór zrównoważonych wyrobów włókienniczych. Odpady: problem – każdy z nas produkuje średnio prawie pół tony odpadów komunalnych rocznie; odpowiedź – wprowadzone zostaną odpowiednie środki, aby zapobiegać powstawaniu odpadów i je ograniczać.

Na etapie projektowania determinuje się nawet 80 proc. wpływu produktu na środowisko. W związku z tym produkty sprzedawane w UE powinny być tak projektowane, aby można z nich było dłużej korzystać, łatwiej je ponownie wykorzystywać, naprawiać i poddawać recyklingowi, oraz powinny zawierać jak najwięcej materiałów pochodzących z recyklingu. Plan działania koncentruje się na obszarach, w których istnieje największy potencjał w zakresie obiegu zamkniętego, takich jak elektronika, baterie i pojazdy, opakowania, tworzywa sztuczne, tekstylia, budownictwo i żywność. Realizując pierwszą inicjatywę, Komisja zaproponowała w grudniu obowiązkowe wymogi służące zwiększeniu zrównoważonego charakteru wszystkich baterii i ich bezpieczeństwa w całym cyklu życia. Plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym ma również na celu zapewnienie konsumentom informacji na temat możliwości naprawy oraz trwałości produktów, a także prawa do naprawy.

Dlaczego potrzebujemy zrównoważonych baterii? Do dwa tysiące trzydziestego roku światowy popyt na baterie zwiększy się czternastokrotnie (w stosunku do poziomu z dwa tysiące osiemnastego roku), głównie ze względu na rozwój transportu elektrycznego. UE może wówczas generować 17 procent globalnego popytu na baterie i zajmować pod tym względem drugie miejsce na świecie. UE stanie się drugim co do wielkości światowym rynkiem baterii, również pod względem wielkości produkcji.

W 2020 r. uruchomiono również Europejski Fundusz na rzecz biogospodarki o obiegu zamkniętym, który pozyskał 175 mln euro na zrównoważone innowacje wspierające Europejski Zielony Ład. Jest to inicjatywa Komisji i Europejskiego Banku Inwestycyjnego, na którą Komisja przeznaczy 100 mln euro z programu „Horyzont 2020”, i jest to pierwszy fundusz inwestycyjny ukierunkowany wyłącznie na biogospodarkę o obiegu zamkniętym w UE.

Zapewnienie dostępu do surowców krytycznych

Niezawodny dostęp do surowców ma zasadnicze znaczenie dla pomyślnej transformacji ekologicznej i cyfrowej. W rezultacie popyt na różne surowce w UE gwałtownie wzrośnie. Na przykład zapotrzebowanie na lit – niezbędny w akumulatorach pojazdów elektrycznych i bateriach telefonów – może wzrosnąć do 2050 r. sześćdziesięciokrotnie. W przypadku magnesów ziem rzadkich używanych w pojazdach elektrycznych, technologii cyfrowej i generatorach wiatru, zapotrzebowanie może wzrosnąć dziesięciokrotnie. Wraz z uruchomieniem planu działania w sprawie surowców krytycznych oraz europejskiego sojuszu na rzecz surowców Komisja dąży do zmniejszenia zależności od krajów spoza UE, dywersyfikacji źródeł dostaw i poprawy efektywnego gospodarowania zasobami, przy jednoczesnym promowaniu odpowiedzialnego pozyskiwania surowców na całym świecie.

Zrównoważona żywność i rolnictwo

Zaproponowana w maju strategia „od pola do stołu” ma sprawić, że unijne systemy żywnościowe staną się bardziej zrównoważone i odporne do 2030 r., oraz zapewnić, by rolnictwo, rybołówstwo i akwakultura odpowiednio przyczyniały się do realizacji celów klimatycznych UE. Jej celem jest nagradzanie tych rolników, rybaków i innych podmiotów działających w łańcuchu żywnościowym, którzy zaczęli już stosować zrównoważone praktyki. Ma ona również umożliwić transformację innym podmiotom i stworzyć dodatkowe możliwości dla przedsiębiorstw.

Zdrowszy i bardziej zrównoważony system żywnościowy Unii Europejskiej jest fundamentem Europejskiego Zielonego Ładu. Strategia „od pola do stołu” umożliwi: zapewnienie Europejczykom zdrowej, przystępnej cenowo i zrównoważonej żywności; przeciwdziałanie zmianie klimatu; ochronę środowiska i zachowanie bioróżnorodności; zapewnienie godziwego dochodu w całym łańcuchu dostaw oraz wspieranie rolnictwa ekologicznego.

Wyznaczając ambitne cele dla obszarów priorytetowych w całym łańcuchu żywnościowym, UE dąży do stworzenia zdrowszego i bardziej zrównoważonego świata. Strategia obejmuje działania mające na celu lepsze informowanie konsumentów oraz zachęcenie przemysłu do zwiększenia dostępności i przystępności cenowej zrównoważonej żywności bogatej w składniki odżywcze.

Ma na celu zmniejszenie zarówno stosowania pestycydów, jak i związanego z nimi ryzyka, a także ograniczenie strat składników pokarmowych o 50 proc. do 2030 r. Ma również ograniczyć sprzedaż środków przeciwdrobnoustrojowych przeznaczonych dla zwierząt gospodarskich i akwakultury o 50 proc. oraz zapewnić, by 25 proc. gruntów rolnych było wykorzystywane w rolnictwie ekologicznym. Pozostałe założenia to poprawa dobrostanu zwierząt i zmniejszenie śladu środowiskowego UE. W badania naukowe i innowacje związane z żywnością, biogospodarką, zasobami naturalnymi, rolnictwem, rybołówstwem, akwakulturą i środowiskiem zostanie zainwestowane 10 mld euro z programu „Horyzont Europa”.

CO₂ nie jest jedynym gazem cieplarnianym, którego emisje musimy ograniczyć. Metan ustępuje tylko CO₂ pod względem wpływu na zmianę klimatu, dlatego nowa strategia w zakresie metanu ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celu UE, jakim jest ograniczenie emisji o co najmniej 55 proc. do 2030 r. Strategia koncentruje się na ograniczeniu emisji metanu w sektorach rolnictwa, odpadów i energii. Połączy ona działania międzysektorowe i wewnątrzsektorowe w UE i na arenie międzynarodowej.

Ochrona środowiska i różnorodności biologicznej

Różnorodność biologiczna

Zaproponowana w maju nowa ambitna strategia na rzecz bioróżnorodności dotyczy głównych przyczyn utraty bioróżnorodności, takich jak niezrównoważone użytkowanie gruntów i morza, nadmierna eksploatacja zasobów naturalnych, zanieczyszczenie środowiska i inwazyjne gatunki obce.

Dzięki nowej unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności powstaną obszary chronione obejmujące co najmniej 30 procent powierzchni gruntów oraz 30 procent powierzchni mórz w Unii Europejskiej. Zapewniona zostanie ściślejsza ochrona zachowanych unijnych lasów pierwotnych i starodrzewów. Wprowadzone zostaną prawnie wiążące cele w zakresie odbudowy zasobów przyrodniczych w dwa tysiące dwudziestym pierwszym roku. Strategia umożliwi także odbudowę zdegradowanych ekosystemów lądowych i morskich w całej Unii poprzez zwiększenie skali rolnictwa ekologicznego i elementów krajobrazu o bogatej bioróżnorodności na gruntach rolnych, powstrzymanie i odwrócenie spadku liczebności owadów zapylających, przywrócenie naturalnego biegu co najmniej dwudziestu pięciu tysięcy kilometrów rzek w Unii, ograniczenie stosowania pestycydów i ryzyka związanego z ich stosowaniem o 50 procent do dwa tysiące trzydziestego roku oraz zasadzenie do tego czasu trzech miliardów drzew.

W strategii zaproponowano ustanowienie wiążących celów w zakresie odtworzenia zniszczonych ekosystemów i rzek, poprawy stanu siedlisk i gatunków chronionych w UE, powrotu owadów zapylających na grunty rolne, zmniejszenia zanieczyszczenia, ekologizacji naszych miast, wzmocnienia rolnictwa ekologicznego i poprawy stanu lasów europejskich. Jej celem jest wprowadzenie europejskiej różnorodności biologicznej na ścieżkę odbudowy do 2030 r., w tym przekształcenie co najmniej 30 proc. obszarów lądowych i morskich w UE w skutecznie zarządzane obszary chronione oraz przywrócenie co najmniej 10 proc. użytków rolnych zawierających elementy krajobrazu o wysokiej różnorodności.

W marcu Komisja zainicjowała globalną koalicję na rzecz różnorodności biologicznej. Setki parków narodowych, akwariów, ogrodów botanicznych, ogrodów zoologicznych oraz muzeów nauki i historii naturalnej łączy siły, aby zwiększyć świadomość społeczną na temat kryzysu w świecie przyrody. Na wrześniowym szczycie ONZ w sprawie różnorodności biologicznej ponad 70 szefów państw lub rządów, wraz z przewodniczącą Ursulą von der Leyen, poparło Zobowiązanie przywódców na rzecz przyrody, podejmując się 10 zdecydowanych działań w celu zaradzenia kryzysowi związanemu z przyrodą.

WIDEO: Strategia w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności.

Środowisko wolne od toksyn

Aby lepiej chronić ludzi i środowisko oraz stymulować innowacje w zakresie bezpiecznych i zrównoważonych chemikaliów, Komisja przedstawiła w październiku strategię w zakresie chemikaliów na rzecz zrównoważoności. Chemikalia mają zasadnicze znaczenie dla współczesnego życia i są stosowane w wielu sektorach, w tym w sektorze zdrowia, energii, transportu i mieszkalnictwa. Niektóre z nich mogą jednak być szkodliwe dla środowiska i zdrowia ludzi. W UE obowiązują już zaawansowane przepisy dotyczące chemikaliów, ale przewiduje się, że do 2030 r. produkcja globalna chemikaliów podwoi się, a ich stosowanie w produktach konsumenckich również wzrośnie. Strategia jest pierwszym krokiem w kierunku osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń i nietoksycznego środowiska zapowiedzianego w Europejskim Zielonym Ładzie.

Zrównoważona i inteligentna mobilność

Transport i mobilność odgrywają kluczową rolę w życiu ludzi i w gospodarce UE, ale wiążą się z pewnymi kosztami dla społeczeństwa. Negatywne skutki – takie jak emisje gazów cieplarnianych, zanieczyszczenie powietrza i wody, wypadki, zatory komunikacyjne, hałas i utrata różnorodności biologicznej – mają wpływ na nasze zdrowie i dobrostan. Obecnie z transportu pochodzi około jednej czwartej emisji gazów cieplarnianych w UE. Aby osiągnąć unijny cel neutralności klimatycznej, emisje te muszą zmniejszyć się o 90 proc. do 2050 r. Będzie to wymagało zmiany sposobu przemieszczania się ludzi i towarów w Europie. Innowacje i cyfryzacja będą tu miały do odegrania kluczową rolę.

Opublikowana w grudniu strategia Komisji na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności wyznacza drogę do zbudowania ekologicznego, cyfrowego i odpornego systemu transportu dla przyszłych pokoleń. W strategii określono również bardzo potrzebne reformy, polityki i działania mające na celu wsparcie odbudowy sektora transportowego, który był jednym z najbardziej dotkniętych pandemią. Konkretne cele pośrednie pomogą ukierunkować europejski system transportowy na inteligentną i zrównoważoną przyszłość.

Czystsze i bezpieczniejsze pojazdy

W styczniu zaczęto stosować bardziej rygorystyczne przepisy dotyczące ilości emisji CO₂ z nowych samochodów osobowych i dostawczych. Z pojazdów tych pochodzi odpowiednio około 12 i 2,5 proc. całkowitych emisji CO₂ w UE. Oczekiwane korzyści do 2030 r. obejmują zmniejszenie emisji z transportu drogowego o 23 proc. w porównaniu z 2005 r. oraz 60 tys. nowych miejsc pracy (do 80 tys. w przypadku produkcji akumulatorów w UE). Na 2021 r. zapowiedziano wniosek dotyczący bardziej rygorystycznych norm emisji CO₂, zgodnie z większymi ambicjami dotyczącymi ogólnych redukcji emisji do 2030 r. Komisja pracuje również nad ambitnymi nowymi normami emisji zanieczyszczeń z samochodów, zapowiedzianymi na 2021 r.

Nowe przepisy obowiązujące od stycznia wymagają wyposażania w zaawansowane technologie od lipca 2022 r. nowych modeli samochodów, aby przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa i ograniczenia liczby wypadków. Ponadto od września 2020 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy mające na celu zapewnienie, by wszystkie samochody spełniały wymogi w zakresie bezpieczeństwa, ochrony środowiska i produkcji przed ich wprowadzeniem do obrotu. Przepisy te obejmują większą liczbę kontroli samochodów znajdujących się już na rynku oraz wprowadzenie nadzoru Unii Europejskiej, w tym umożliwienie Komisji nakazywania wycofania produktów z rynku w całej UE oraz nakładania sankcji na producentów samochodów, którzy łamią prawo, w wysokości do 30 tys. euro za samochód.

Transformacja cyfrowa UE

Technologia cyfrowa nigdy nie miała w naszym życiu większego znaczenia niż obecnie. Podczas kryzysu związanego z COVID-19 technologia ta okazała się bezcenna, jeśli chodzi o utrzymywanie kontaktów międzyludzkich i funkcjonowanie przedsiębiorstw, a jej wykorzystanie w kształceniu i szkoleniu było przełomowe. Superkomputery pomagają przewidzieć rozwój pandemii, a aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania mogą przyczynić się do przerwania łańcucha zakażeń.

Pandemia uwypukliła również znaczenie rozwijania umiejętności cyfrowych wszystkich obywateli UE oraz poprawy dostępu do szybkiego internetu dla gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i służb publicznych. Europejskie przedsiębiorstwa typu start-up stworzone z wykorzystaniem technologii cyfrowych mogą odblokować innowacyjne rozwiązania dla innych małych i średnich przedsiębiorstw oraz większych sektorów przemysłu niezbędnych do tej transformacji. Technologie cyfrowe mają również kluczowe znaczenie dla osiągnięcia celów UE w dziedzinie klimatu, w tym poprzez inteligentne systemy energetyczne, rolnictwo precyzyjne i inteligentną mobilność.

Europejska strategia cyfrowa

Stworzyliśmy już podstawy transformacji cyfrowej, przy czym stałe postępy na jednolitym rynku cyfrowym przynoszą realne korzyści konsumentom i przedsiębiorstwom w całej UE i poza nią. Komisja jest zdecydowana uczynić lata 20. XXI w. cyfrową dekadą Europy. W swoim orędziu o stanie Unii przewodnicząca Ursula von der Leyen wezwała UE do odegrania wiodącej roli w dziedzinie innowacji cyfrowych za pomocą wspólnego planu i jasno określonych celów na 2030 r., na przykład w odniesieniu do kwestii łączności, umiejętności i cyfrowych usług publicznych. W ramach unijnego instrumentu na rzecz odbudowy NextGenerationEU państwa członkowskie są proszone o zainwestowanie 20 proc. swojego wsparcia finansowego z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności w transformację cyfrową (zob. również rozdział „Skoordynowana reakcja na COVID-19”).

Powodzenie transformacji cyfrowej w UE będzie zależało od ustanowienia skutecznych ram dla zapewnienia wiarygodności technologii oraz od budowy zaufania wśród przedsiębiorstw i wyposażenia ich w środki umożliwiające cyfryzację. Strategia w zakresie danych i Biała księga w sprawie sztucznej inteligencji to pierwsze filary nowej europejskiej strategii cyfrowej. Koncentrują się one na konieczności stawiania ludzi na pierwszym miejscu w rozwoju technologii oraz na potrzebie obrony i promowania europejskich wartości i praw przy projektowaniu, wytwarzaniu i wdrażaniu technologii.

Unijne przepisy dotyczące internetu dostosowane do ery cyfrowej

W grudniu Komisja zaproponowała ambitną reformę przestrzeni cyfrowej – kompleksowy zestaw nowych przepisów dotyczących wszystkich usług cyfrowych, w tym mediów społecznościowych, internetowych platform handlowych i innych platform internetowych działających w Unii Europejskiej: akt o usługach cyfrowych oraz akt o rynkach cyfrowych. Na mocy aktu o usługach cyfrowych wiążące ogólnounijne przepisy będą miały zastosowanie do wszystkich usług cyfrowych, które łączą konsumentów z towarami, usługami lub treściami, w tym do nowych procedur szybszego usuwania nielegalnych treści, a także do kompleksowej ochrony podstawowych praw użytkowników w internecie. Nowe ramy przywrócą równowagę między prawami i obowiązkami użytkowników, platform pośredniczących i organów publicznych. Stawiają one obywateli UE w centrum uwagi i opierają się na wartościach unijnych, w tym na poszanowaniu praw człowieka, wolności, demokracji, równości i praworządności. Wniosek uzupełnia europejski plan działania na rzecz demokracji, którego celem jest zwiększenie odporności systemów demokratycznych.

W akcie o rynkach cyfrowych zajęto się negatywnymi konsekwencjami, jakie mogą wynikać z niektórych zachowań platform działających w charakterze „strażników dostępu” do rynku wewnętrznego. Platformy te mają duży wpływ na jednolity rynek, stanowią dla użytkowników biznesowych ważny kanał umożliwiający dotarcie do klientów i cieszą się ugruntowaną pozycją. Daje im to możliwość samodzielnego określania zasad działania i funkcjonowania w charakterze pośredników między przedsiębiorstwami a konsumentami. Nowe przepisy zawarte w akcie o rynkach cyfrowych określą nieuczciwe praktyki stosowane przez strażników dostępu i zakażą ich stosowania. Celem jest stworzenie równych warunków działania dla dużych platform internetowych oraz umożliwienie unijnym przedsiębiorstwom typu start-up rozwoju, ekspansji i konkurowania, a w rezultacie zapewnienie użytkownikom lepszych cen, jakości, wyboru i innowacji.

W grudniu Komisja przyjęła również plan działania dotyczący mediów i sektora audiowizualnego, aby wesprzeć ożywienie gospodarcze i transformację cyfrową mediów w UE. Będzie on uzupełnieniem istniejących działań mających na celu wspieranie wolności mediów oraz mediów i kultury cyfrowej.

W zeszłym roku w całej UE zaczęto stosować kilka ważnych aktów prawnych. Obejmują one pierwszy w historii zbiór przepisów dla mniejszych przedsiębiorstw i handlowców na platformach internetowych oraz przepisy regulujące ogólnounijną koordynację krajowego prawodawstwa dotyczącego wszystkich mediów audiowizualnych oraz dostępności stron internetowych organów sektora publicznego. W życie weszły również akty prawne ustanawiające jasny zbiór przepisów dotyczących usług telekomunikacyjnych, zapewniające konsumentom większą ochronę i wspierające inwestycje w sieci nowej generacji.

Cyberbezpieczeństwo oraz ochrona danych

W związku z rosnącymi zagrożeniami cybernetycznymi w czasie pandemii UE zaproponowała działania na kilku frontach. W lutym Komisja przyjęła komunikat w sprawie kształtowania cyfrowej przyszłości Europy, w którym w centrum transformacji cyfrowej UE umieszczono kwestię wysokiego poziomu cyberbezpieczeństwa, a 16 grudnia ogłosiła nową strategię bezpieczeństwa cybernetycznego UE.

Strategia UE w zakresie cyberbezpieczeństwa na cyfrową dekadę opisuje, w jaki sposób UE może wykorzystać i wzmocnić wszystkie swoje narzędzia i zasoby, aby uzyskać niezależność technologiczną i zacieśnić współpracę z partnerami na całym świecie. Wzywa się w niej do uwzględnienia cyberbezpieczeństwa we wszystkich inwestycjach cyfrowych planowanych w okresie budżetowym 2021–2027 oraz do podejmowania inicjatyw w trzech obszarach działań UE: odporność, suwerenność technologiczna oraz przywództwo, budowanie zdolności operacyjnej w celu zapobiegania, powstrzymywania i reagowania oraz rozwój globalnej i otwartej cyberprzestrzeni. Inicjatywy te obejmują wspólną jednostkę ds. cyberprzestrzeni, tarczę chroniącą przed zagrożeniami dla cyberbezpieczeństwa – „Cyber Shield”, która skupia centra operacyjne ds. bezpieczeństwa w celu wykrywania wczesnych oznak ataków, a także wzmocnienie przywództwa w zapewnianiu globalnego i otwartego internetu.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen zapowiedziała również wniosek dotyczący utworzenia wspólnej jednostki ds. cyberprzestrzeni w celu dalszego koordynowania zdolności operacyjnych w zakresie cyberbezpieczeństwa w całej UE. Europejska strategia cyfrowa obejmuje również przegląd rozporządzenia w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych, w ramach którego w 2020 r. zakończono otwarte konsultacje publiczne. Strategii towarzyszył przegląd dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych, która jest pierwszym ogólnounijnym aktem prawnym dotyczącym cyberbezpieczeństwa.

Sankcje są jedną z opcji dostępnych w unijnym zestawie narzędzi dla dyplomacji cyfrowej, które mają zapobiegać szkodliwym działaniom cybernetycznym przeciwko UE lub jej państwom członkowskim, zniechęcać do takich działań i stanowić na nie reakcję. W lipcu Rada po raz pierwszy nałożyła sankcje na sześć osób i trzy podmioty w związku z różnymi cyberatakami. Sankcje polegają na zakazie wjazdu i zamrożeniu aktywów. Ponadto osoby i podmioty podlegające sankcjom nie mogą otrzymywać funduszy od osób i podmiotów z UE.

W sprawozdaniu Komisji dotyczącym pierwszych dwóch lat obowiązywania ogólnego rozporządzenia o ochronie danych stwierdzono, że zrealizowano większość jego celów, w szczególności poprzez zaoferowanie obywatelom solidnego zbioru możliwych do wyegzekwowania praw oraz stworzenie nowego unijnego systemu zarządzania i egzekwowania.

Wykorzystanie potencjału danych

Dane stanowią podstawowy zasób dla konkurencyjności, tworzenia miejsc pracy i ogólnej poprawy sytuacji społecznej. Innowacje oparte na danych przyniosą ogromne korzyści dla obywateli, na przykład dzięki udoskonalonej medycynie personalizowanej oraz inteligentnej mobilności i jej wkładowi w osiągnięcie unijnego celu neutralności klimatycznej do 2050 r.

Dostęp do stale rosnącej ilości danych i możliwość ich wykorzystania mają zasadnicze znaczenie dla innowacji i wzrostu gospodarczego. Europejska strategia w zakresie danych ma na celu stworzenie prawdziwej europejskiej przestrzeni danych – jednolitego rynku, na którym dane mogą swobodnie przepływać w ramach UE i między sektorami. Wspólne europejskie przestrzenie danych w różnych sektorach, takich jak zdrowie, środowisko i bezpieczeństwo, zapewnią dostępność większej ilości danych do wykorzystania w gospodarce i społeczeństwie przy jednoczesnym zachowaniu kontroli przez przedsiębiorstwa i osoby, które wytwarzają te dane. Zwiększy to również suwerenność technologiczną UE w zakresie kluczowych technologii wspomagających i infrastruktury na rzecz gospodarki opartej na danych, a jednocześnie przyczyni się do rozwoju wiarygodnych aplikacji opartych na sztucznej inteligencji. Aby osiągnąć te cele, w listopadzie UE zaproponowała ramy regulacyjne w zakresie zarządzania danymi, dostępu do nich i ich ponownego wykorzystywania w relacjach między poszczególnymi przedsiębiorstwami, między przedsiębiorstwami a administracją oraz w ramach organów administracji.

Sztuczna inteligencja i superkomputery

Szybsze i lepsze połączenia dla obywateli UE

We wrześniu Komisja opublikowała zalecenie, wzywając państwa członkowskie do zwiększenia inwestycji w infrastrukturę łączności szerokopasmowej o bardzo dużej przepustowości, w tym sieci 5G, która jest najważniejszym elementem transformacji cyfrowej i podstawą procesu odbudowy. W zaleceniu wzywa się państwa członkowskie do opracowania wspólnego podejścia, w formie zestawu najlepszych praktyk, do końca marca 2021 r.

Zasadnicze znaczenie ma zapewnienie bezpieczeństwa sieci 5G w UE. W styczniu UE zatwierdziła wspólny zestaw środków uzgodnionych przez państwa członkowskie w celu przeciwdziałania zagrożeniom dla bezpieczeństwa związanym z wdrożeniem sieci 5G. Zgodnie ze sprawozdaniem opublikowanym w grudniu większość państw członkowskich znajduje się już na zaawansowanym etapie, jeśli chodzi o wdrażanie zalecanych środków. Kontynuowane będą skoordynowane prace nad zabezpieczeniem sieci 5G na szczeblu UE.

Umiejętności w erze cyfrowej

Umiejętności cyfrowe są potrzebne wszystkim – nie tylko w obliczu obecnej pandemii, ale również ze względu na zapotrzebowanie na te umiejętności w dzisiejszym środowisku pracy i w dzisiejszym społeczeństwie. Co piąty młody człowiek w UE nie osiągnął podstawowego poziomu umiejętności cyfrowych, a wiele gospodarstw domowych o niskich dochodach nie ma dostępu do komputera. W europejskim programie na rzecz umiejętności określono kilka celów, które mają zostać osiągnięte do 2025 r.; jednym z nich jest założenie, że 70 proc. osób w wieku 16–74 lat powinno dysponować co najmniej podstawowymi umiejętnościami cyfrowymi w porównaniu z 56 proc. w 2019 r.

Na podstawie wniosków wyciągniętych z pandemii koronawirusa nowy Plan działania Komisji w dziedzinie edukacji cyfrowej będzie wspierał obywateli, instytucje edukacyjne i szkoleniowe oraz państwa członkowskie w ich wysiłkach na rzecz dostosowania się do transformacji cyfrowej. (Więcej informacji podano w rozdziale „Budowanie sprawiedliwej i socjalnej Europy”).

Centralnym elementem wysiłków na rzecz ożywienia gospodarczego są również inwestycje i reformy służące dostosowaniu systemów edukacji w celu wspierania rozwoju umiejętności cyfrowych oraz kształcenia i szkolenia zawodowego dla wszystkich grup wiekowych. Komisja zachęca państwa członkowskie do uwzględnienia takich inwestycji i reform w swoich planach odbudowy i zwiększania odporności.

Finanse cyfrowe

Korzyści wynikające z finansów cyfrowych to: lepsze produkty finansowe dla konsumentów oraz nowe sposoby kierowania funduszy do unijnych przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich. To także wsparcie dla europejskiej strategii odbudowy gospodarczej oraz nowe możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację Zielonego Ładu i nowej europejskiej strategii przemysłowej. Transgraniczne finanse cyfrowe sprzyjają integracji rynków finansowych w ramach unii bankowej i unii rynków kapitałowych, a ponadto zwiększają zdolność Europy do utrzymania i utrwalenia jej otwartej strategicznej autonomii w zakresie usług finansowych.

Konsumenci i przedsiębiorstwa w UE coraz częściej korzystają z cyfrowych usług finansowych w wielu różnych celach, szczególnie w czasie pandemii. Komisja dąży do pobudzenia odpowiedzialnych innowacji w sektorze finansowym UE, zwłaszcza w przypadku wysoce innowacyjnych cyfrowych przedsiębiorstw typu start-up, przy jednoczesnym ograniczeniu wszelkich potencjalnych zagrożeń związanych z ochroną inwestorów, praniem pieniędzy i cyberprzestępczością.

We wrześniu Komisja przyjęła zestaw środków, które mają uczynić usługi finansowe w Europie bardziej przyjaznymi dla technologii cyfrowych i które mają pobudzić odpowiedzialne innowacje i konkurencję między dostawcami tych usług w UE. Obejmują one strategię dotyczącą płatności detalicznych oraz wnioski ustawodawcze w sprawie kryptoaktywów i operacyjnej odporności cyfrowej. Środki te mają na celu zwiększenie konkurencyjności UE w sektorze finansowym oraz zapewnienie obywatelom dostępu do innowacyjnych produktów finansowych i metod płatności, przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony konsumentów i stabilności finansowej. Zgodnie z szerzej zakrojoną strategią Komisji w zakresie danych i przewidzianym w niej wdrożeniem zaufanych aplikacji blockchain na potrzeby usług publicznych, celem tych środków jest promowanie wymiany danych i otwartego finansowania przy jednoczesnym utrzymaniu bardzo wysokich standardów UE w zakresie prywatności i ochrony danych. Środki będą miały kluczowe znaczenie dla ożywienia gospodarczego UE, ponieważ odblokują nowe kanały finansowania dla przedsiębiorstw, a jednocześnie przyczynią się do realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, europejskiej transformacji cyfrowej i nowej strategii przemysłowej dla Europy.

Pandemia COVID-19 doprowadziła do poważnego wstrząsu gospodarczego w Unii Europejskiej. W jego wyniku prawdopodobnie wzrosną ubóstwo, wykluczenie społeczne i nierówności. Społeczne skutki pandemii odczuwają miliony ludzi w UE. Unia Europejska w swoich decyzjach w 2020 r. miała przede wszystkim na względzie dobro obywateli i podjęła działania, aby zapewnić wszystkim sprawiedliwą odbudowę sprzyjającą włączeniu społecznemu, której priorytetami są zdrowie i bezpieczeństwo.

Na przestrzeni roku UE podjęła wiele nowych inicjatyw obejmujących opiekę zdrowotną, integrację społeczną i walkę z zagrożeniami dla bezpieczeństwa.

Tworzenie Europejskiej Unii Zdrowotnej

W wyniku pandemii koronawirusa dostrzeżono między innymi konieczność zacieśnienia współpracy i stworzenia solidnych struktur na szczeblu unijnym, a także użyteczność wspólnych ocen ryzyka i współpracy w gromadzeniu danych w celu zapewnienia pełniejszych informacji i lepszych zasobów na potrzeby planowania gotowości i reagowania.

We wrześniowym orędziu o stanie Unii przewodnicząca Ursula von der Leyen ogłosiła wzmocnienie Europejskiej Unii Zdrowotnej priorytetem na nadchodzące lata. Unia ta przyczyni się nie tylko do wzmocnienia naszej reakcji na kryzysy, ale także do poprawy wszystkich aspektów zdrowia obywateli, dzięki zwalczaniu raka w ramach europejskiego planu walki z rakiem (który ma zostać przyjęty w 2021 r.) oraz dzięki podjęciu kwestii dostępności i przystępności cenowej leków w ramach strategii farmaceutycznej. Silniejsza Europejska Unia Zdrowotna zmaksymalizuje wysiłki na rzecz przeciwdziałania słabym punktom naszych systemów opieki zdrowotnej.

Gotowość i reagowanie na nadzwyczajne sytuacje dotyczące zdrowia

Pierwszym krokiem, jaki Komisja Europejska uczyniła w kierunku Europejskiej Unii Zdrowotnej, było przedstawienie w listopadzie wniosków mających pomóc UE w przygotowaniu się na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia i lepszym reagowaniu na nie. Ogłoszenie stanu zagrożenia na szczeblu UE mogłoby w przyszłości uruchamiać ściśle skoordynowane środki reagowania. Lepsza gotowość wymaga lepszych danych, dobrze zaplanowanych zasobów i wiedzy fachowej, dlatego też Komisja zaproponowała zwiększenie roli unijnych agencji ochrony zdrowia: Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz Europejskiej Agencji Leków. Komisja zamierza również zaproponować utworzenie specjalnej agencji zajmującej się reagowaniem na biomedyczne sytuacje nadzwyczajne: urzędu ds. reagowania kryzysowego w sytuacjach zagrożenia zdrowia.

Brak dostępu do danych i ograniczone zdolności odpowiedniego reagowania na szerokie rozprzestrzenianie się epidemii utrudniają działalność Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób w czasie obecnej pandemii. Silniejsza Europejska Agencja Leków byłaby lepiej przygotowana do zabezpieczenia dostaw leków, doradzania w sprawie nowo powstających terapii i koordynowania badań klinicznych podczas kryzysu zdrowotnego.

Strategia farmaceutyczna dla Europy

Strategia obejmuje pełny cykl życia leku: po pierwsze, badania i innowacje; po drugie, udzielenie zezwolenia, ocenę technologii medycznych i wprowadzenie do obrotu; po trzecie, zabezpieczenie dostaw leku; i po czwarte, dostarczenie pacjentom.

Wzmocnienie naszej demokracji

W zdrowej i dobrze prosperującej demokracji obywatele mogą swobodnie wyrażać swoje poglądy, wybierać przywódców politycznych i mieć wpływ na swoją przyszłość. Aby udział w życiu demokratycznym miał sens, obywatele muszą również mieć możliwość formułowania własnych opinii. W tym celu powinni oni podczas wyborów móc podejmować własne decyzje w przestrzeni publicznej, w której można swobodnie wyrażać różnorodne poglądy oraz w której wolne media, środowisko akademickie i społeczeństwo obywatelskie odgrywają rolę w podtrzymywaniu otwartej debaty wolnej od nieupoważnionej ingerencji, czy to krajowej, czy zagranicznej. Ostatnie lata pokazały, że demokracja w UE stoi w obliczu poważnych wyzwań, takich jak narastające zjawisko ekstremizmu, ingerencje w wybory, rozpowszechnianie informacji służących manipulacji czy groźby pod adresem dziennikarzy.

Europejski plan działania na rzecz demokracji wzmocni pozycję obywateli i demokrację w całej UE. Plan działania stanowi odpowiedź na wyzwania, z którymi borykają się nasze systemy demokratyczne, oraz na poczucie oddalenia polityków od zwykłych ludzi. Dlatego przedstawiono w nim środki, które będą wspierać wolne i uczciwe wybory, sprzyjać wolności mediów i przeciwdziałać dezinformacji. Planowane środki będą skupiać się na tych obszarach, w których systemy demokratyczne i obywatele UE są najbardziej podatni na zagrożenia.

Konkretniej rzecz ujmując, aby przyczynić się do ochrony uczciwości wyborów i promowania uczestnictwa w procesach demokratycznych, w planie działania zapowiedziano nowe wnioski ustawodawcze mające na celu zapewnienie większej przejrzystości reklamy politycznej oraz zmianę zasad finansowania europejskich partii politycznych. Za pośrednictwem europejskiej sieci współpracy w zakresie wyborów Komisja uruchomi również wspólny mechanizm przeciwdziałania zagrożeniom dla procesów wyborczych.

W dziedzinie wolności i pluralizmu mediów Komisja wyda także zalecenie w sprawie poprawy bezpieczeństwa dziennikarzy w internecie i ich bezpieczeństwa fizycznego, z uwzględnieniem nowych zagrożeń, w szczególności wobec dziennikarek, oraz przedstawi inicjatywę na rzecz ochrony dziennikarzy i społeczeństwa obywatelskiego przed strategicznym powództwem zmierzającym do stłumienia debaty publicznej.

Inne środki promujące pluralizm mediów obejmują: wprowadzenie monitorowania własności mediów, opracowanie wytycznych dotyczących przejrzystości własności mediów, promowanie przejrzystego i sprawiedliwego rozdzielania reklam sponsorowanych przez państwo, wspieranie różnorodności mediów oraz wdrażanie europejskiego podejścia do wyeksponowania audiowizualnych usług medialnych świadczonych w interesie ogólnym. Komisja będzie wspierać współpracę między krajowymi radami ds. mediów, niezależnymi organami regulacyjnymi ds. mediów, innymi organami samoregulacyjnymi ds. mediów i sieciami dziennikarzy, a także inicjatywy promujące partnerstwa i standardy dziennikarskie.

Ponadto Komisja zwiększy wysiłki na rzecz przeciwdziałania dezinformacji i obcym ingerencjom. Działania UE w tej dziedzinie będą nadal silnie zakorzenione w europejskich wartościach i zasadach oraz będą w pełni chronić prawo obywateli do wyrażania opinii i dostępu do legalnych treści w internecie. Mówiąc konkretniej, Komisja będzie kierować pracami na rzecz wzmocnienia istniejącego kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji. Komisja wyda jasne wytyczne dla platform, dotyczące sposobów zwiększenia działań przeciwko dezinformacji, i wprowadzi solidne ramy monitorowania i nadzoru. Komisja będzie również współpracować z państwami członkowskimi w celu opracowania i wzmocnienia unijnego zestawu narzędzi służących przeciwdziałaniu obcym ingerencjom i operacjom mającym na celu wywieranie wpływu.

Zaangażowanie obywateli i aktywne społeczeństwo obywatelskie są podstawą zdrowej demokracji, nie tylko w czasie wyborów. W całym planie działania kładzie się silny nacisk na wzmocnienie pozycji obywateli i społeczeństwa obywatelskiego. Plan koncentruje się na rozwijaniu umiejętności korzystania z mediów, aby pomóc obywatelom w każdym wieku poruszać się w środowisku informacyjnym, oraz na zachęcaniu do uczestnictwa na szczeblu lokalnym, krajowym i unijnym.

W czerwcu uruchomiono Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych, które ma wspierać pracę niezależnych weryfikatorów informacji i pracowników naukowych i jednocześnie współpracować z organizacjami medialnymi i ekspertami w zakresie umiejętności korzystania z mediów. Planuje się przekształcenie obserwatorium w europejskie centrum walki z dezinformacją w internecie.

Ochrona praworządności

We wrześniu Komisja opublikowała pierwsze roczne sprawozdanie na temat sytuacji w zakresie praworządności. Zawarto w nim rozdziały poświęcone poszczególnym państwom członkowskim i przedstawiono ocenę zarówno pozytywnych, jak i negatywnych zmian w całej UE. Wykazano w nim, że podczas gdy wiele państw członkowskich posiada wysokie standardy praworządności, nadal istnieją poważne wyzwania. W sprawozdaniu omówiono również istotny rozwój sytuacji wynikający ze środków nadzwyczajnych wprowadzonych przez państwa członkowskie w odpowiedzi na kryzys związany z koronawirusem. Sprawozdanie dotyczy czterech głównych filarów mających duży wpływ na poszanowanie praworządności: krajowych systemów wymiaru sprawiedliwości, ram antykorupcyjnych, pluralizmu i wolności mediów oraz innych kwestii instytucjonalnych związanych z mechanizmami kontroli i równowagi, które mają zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania demokracji.

Celem nowego sprawozdania na temat praworządności jest rozszerzenie istniejących unijnych środków za pomocą nowego narzędzia zapobiegawczego oraz rozpoczęcie debaty na temat kultury praworządności w całej UE. Powinno to pomóc wszystkim państwom członkowskim w przeanalizowaniu, jak mogą stawić czoła wyzwaniom, wyciągnąć wnioski z wzajemnych doświadczeń oraz pokazać, w jaki sposób można dalej wzmacniać praworządność przy pełnym poszanowaniu krajowych systemów konstytucyjnych i tradycji.

W styczniu 2020 r. w kontekście toczącej się sprawy dotyczącej systemu środków dyscyplinarnych wobec polskich sędziów Komisja zwróciła się do Trybunału Sprawiedliwości o zastosowanie wobec Polski środków tymczasowych, nakazując jej zawieszenie działalności Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego w postępowaniach dyscyplinarnych przeciwko sędziom. Decyzja ta została podjęta w związku z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości w trybie prejudycjalnym z 19 listopada 2019 r. w sprawie niezależności tej nowej Izby Dyscyplinarnej oraz wydanym w grudniu 2019 r. orzeczeniem polskiego Sądu Najwyższego, w którym stwierdzono, że Izba nie spełnia wymogów prawa UE w zakresie niezawisłości sędziowskiej, a zatem nie jest niezależnym sądem w rozumieniu prawa Unii. Kontynuacja działalności Izby Dyscyplinarnej w postępowaniu dyscyplinarnym wobec sędziów stwarzała ryzyko nieodwracalnej szkody dla polskich sędziów i osłabienia niezależności polskiego sądownictwa. W decyzji z 8 kwietnia 2020 r. Trybunał uwzględnił wniosek Komisji.

Wysyłając w kwietniu wezwanie do usunięcia uchybienia, Komisja wszczęła przeciwko Polsce postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku z ustawą o sądownictwie z 20 grudnia 2019 r., która weszła w życie 14 lutego 2020 r. Komisja uznała, że ustawa ta podważa niezawisłość polskich sędziów i jest niezgodna z zasadą pierwszeństwa prawa UE. Nowa ustawa uniemożliwia polskim sądom bezpośrednie stosowanie niektórych przepisów prawa UE chroniących niezawisłość sędziów, a także zwracanie się w takich sprawach do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Komisja przeanalizowała odpowiedź rządu polskiego na wezwanie do usunięcia uchybienia, a ponieważ jej zastrzeżenia nie zostały uwzględnione, 30 października 2020 r. Komisja przeszła do drugiego etapu postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i skierowała do władz polskich uzasadnioną opinię.

Ponadto 3 grudnia 2020 r. Komisja skierowała do Polski dodatkowe wezwanie do usunięcia uchybienia w ramach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w związku m.in. z niedawnymi decyzjami Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego dotyczącymi zniesienia immunitetu sędziów w ramach toczących się śledztw.

Podejmowanie debat z obywatelami

W grudniu Parlament Europejski, Rada i Komisja uzgodniły wzmocniony rejestr służący przejrzystości, wspólny dla tych trzech instytucji. Zwiększy to przejrzystość i kontrolę publiczną sposobu, w jaki unijne instytucje współpracują z przedstawicielami grup interesów.

Konferencja w sprawie przyszłości Europy

Sukces i odporność UE zależą od wsparcia i zaangażowania jej obywateli. Zapewnienie Europejczykom większego wpływu na budowanie przyszłości naszej Unii jest jednym z priorytetów politycznych przewodniczącej Ursuli von der Leyen. W 2020 r. UE przygotowywała się do inauguracji konferencji w sprawie przyszłości Europy, aby zaangażować obywateli w kształtowanie polityki UE. Komisja przedstawiła swoje wnioski w styczniu, a przygotowania trwały przez cały rok.

Konferencja umożliwi Europejczykom ze wszystkich środowisk i wszystkich zakątków UE wyrażenie opinii i przedstawienie propozycji dotyczących przyszłości naszego kontynentu. Jej celem jest zaangażowanie się jak największej liczby mieszkańców Europy, zwłaszcza młodych ludzi i tych, którzy zazwyczaj nie angażują się w sprawy europejskie. Debaty będą się odbywać na wszystkich szczeblach: lokalnym, regionalnym, krajowym i unijnym. Przewodnicząca Ursula von der Leyen zobowiązała się do podjęcia dalszych kroków w związku z ustaleniami.

WIDEO: Inicjatywa „Zapytaj przewodniczącą” zbliża obywateli do UE bardziej niż kiedykolwiek: każdy może teraz nagrać krótki film wideo ze swoimi pytaniami i uzyskać odpowiedź od przewodniczącej Ursuli von der Leyen.

Europejska inicjatywa obywatelska

W lipcu Parlament i Rada podjęły kroki w celu rozwiązania problemu wpływu pandemii COVID-19 na funkcjonowanie europejskiej inicjatywy obywatelskiej. Ograniczenia w przemieszczaniu się nałożone w państwach członkowskich ze względów zdrowotnych ograniczyły możliwość prowadzenia przez organizatorów kampanii na potrzeby ich inicjatyw i zbierania podpisów w formie papierowej. Nowe przepisy umożliwiają wydłużenie przypadających na czas pandemii okresów zbierania deklaracji poparcia dla inicjatyw obywatelskich.

Lepsza oferta dla konsumentów

Nowy program na rzecz konsumentów przyjęty przez Komisję w listopadzie określa działania, które UE podejmie w odpowiedzi na nowe wyzwania związane z COVID-19 oraz transformacją cyfrową i ekologiczną, np. rozwiązanie problemów dotyczących środowiska i zrównoważonego rozwoju, skuteczne egzekwowanie praw konsumentów i ochrona konsumentów podatnych na zagrożenia. Wprowadzenie tych propozycji w życie będzie oznaczać ściślejszą współpracę między UE a organami krajowymi oraz poprawę zarządzania unijną polityką konsumencką. W listopadzie Parlament i Rada przyjęły dyrektywę, która stworzy nowy europejski system zbiorowego dochodzenia roszczeń. Ułatwi on organizacjom obronę zbiorowych interesów konsumentów dzięki możliwości wnoszenia powództw do sądów lub do właściwych organów w imieniu konsumentów poszkodowanych w wyniku naruszenia prawa UE.

Poprawa unijnego systemu celnego

Podstawowe fakty związane z cłami w Unii Europejskiej. W dwa tysiące dziewiętnastym roku udział Unii Europejskiej w światowym handlu wyniósł 15 i 3 dziesiąte procenta. Dziennie sporządzano ponad 850 tysięcy zgłoszeń celnych. Każdego miesiąca w ramach eksportu i importu 27 państw członkowskich wymienia z resztą świata towary o wartości około trzystu trzydziestu dziewięciu miliardów euro. W latach 2017 2019 Europejski Urząd do spraw Zwalczania Nadużyć Finansowych, w skrócie Olaf, zalecił odzyskanie ponad dwóch miliardów siedmiuset milionów euro z tytułu niezapłaconych ceł za towary o zaniżonej wartości oraz trzystu milionów euro z tytułu ceł antydampingowych za panele fotowoltaiczne, biodizel, oraz inne towary. W dwa tysiące osiemnastym roku skonfiskowano prawie 27 milionów artykułów naruszających prawa własności intelektualnej, o wartości rynkowej prawie siedmiuset czterdziestu milionów euro.

Cła odgrywają kluczową rolę w ułatwianiu niezakłóconego i bezpiecznego przepływu towarów, a jednocześnie zapobiegają wprowadzaniu do UE niebezpiecznych lub nielegalnych produktów. Dochody z ceł zasilają również budżet UE. We wrześniu Komisja przedstawiła nowy plan działania na rzecz unii celnej, w którym określiła szereg środków, które mają sprawić, że unijne cła będą bardziej inteligentne, innowacyjne i skuteczne. Mają one na celu lepszą ochronę budżetów obywateli i budżetów publicznych, a jednocześnie usunięcie zbędnych obciążeń dla przedsiębiorstw, handlowców i administracji. W październiku Komisja przedstawiła pierwszy konkretny rezultat planu działania. Środowisko jednego okienka poprawi łączność między wszystkimi organami na granicach UE i umożliwi przedsiębiorstwom dopełnienie formalności granicznych za pośrednictwem jednego portalu w jednym państwie członkowskim.

Nowy pakt o migracji i azylu

We wrześniu Komisja zaproponowała nowy pakt o migracji i azylu. Stanowi on odpowiedź na potrzebę strukturalnej reformy unijnej polityki migracyjnej, tak aby mogła ona sprostać obecnym i przyszłym wyzwaniom, przy pełnym poszanowaniu europejskich wartości i praw podstawowych. Pakt gwarantuje, że osoby rzeczywiście potrzebujące ochrony będą miały prawo do pobytu w UE, podczas gdy inni będą musieli wrócić w skuteczny i godny sposób.

Nowy pakt obejmuje wszystkie elementy potrzebne do kompleksowego podejścia UE do kwestii migracji, w tym skuteczniejsze procedury azylu i powrotu, wzmocnione zarządzanie granicami, wzmocnione ścieżki legalnej migracji do UE, integrację migrantów w społeczeństwie i silniejsze partnerstwa z państwami spoza UE. Poprawi również solidarność i sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwami członkowskimi, zwiększy współpracę i koordynację działań poszukiwawczo-ratowniczych, a także wprowadzi system reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz stały system monitorowania migracji. Proponowany mechanizm solidarności zagwarantuje, że wszystkie państwa członkowskie otrzymają pomoc, jakiej potrzebują w obliczu presji migracyjnej lub w następstwie operacji poszukiwawczo-ratowniczych.

Pakt ma również na celu wzmocnienie korzystnych dla obu stron partnerstw z krajami pochodzenia i tranzytu, aby pomóc sprostać wspólnym wyzwaniom, takim jak wspieranie społeczności przyjmujących, eliminowanie przyczyn migracji nieuregulowanej, zwalczanie przemytu migrantów, wspieranie zarządzania granicami i opracowywanie legalnych możliwości migracji.

Szybkie, zintegrowane procedury zapewnią jaśniejszy podział obowiązków, co pozwoli na przywrócenie zaufania pomiędzy państwami członkowskimi. Inne korzyści płynące z dobrego zarządzania migracją i procedurami azylowymi to pewność i ochrona migrantów i uchodźców, wydajne działanie systemu i rzetelne stosowanie przepisów.

Ochrona osób potrzebujących

Nowy pakt o migracji i azylu zawiera szereg propozycji mających na celu zapewnienie ochrony osobom potrzebującym, w tym osobom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji. Pierwszym krokiem będzie przyjęcie wniosków Komisji z 2016 r. w sprawie zmiany dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania, rozporządzenia w sprawie unijnych ram przesiedleń i rozporządzenia o kwalifikowaniu. Zapewnia również priorytetowe traktowanie dobra dzieci-migrantów w kontekście procedur azylu, powrotu i procedur granicznych. Przy wsparciu Komisji Europejskiej w 2020 r. udało się to osiągnąć dzięki relokacji z Grecji do innych państw członkowskich Unii Europejskiej 2 209 dzieci bez opieki, rodzin, osób ubiegających się o azyl wymagających szczególnego traktowania i osób, którym przyznano status uchodźcy.

W następstwie pożarów, które zniszczyły we wrześniu ośrodek przyjmowania i identyfikacji Moria, Komisja podjęła natychmiastowe działania. Sfinansowała przeniesienie wszystkich 406 małoletnich bez opieki z Morii do kontynentalnej części kraju, a jednocześnie nadal koordynowała i finansowała dobrowolne relokacje z Grecji do 13 państw członkowskich, Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Ponadto Komisja, w pełnym porozumieniu z władzami greckimi, powołała specjalną grupę zadaniową, której zadaniem jest trwałe wspieranie zarządzania migracją w Grecji. Jej pierwszym priorytetem było wdrożenie wspólnie z władzami greckimi projektu pilotażowego mającego na celu budowę nowego ośrodka dla cudzoziemców na wyspie Lesbos, co pomoże zapewnić skuteczne zarządzanie migracjami.

Bezpieczne i legalne sposoby migracji do Europy

W pakcie podkreślono potrzebę zakończenia trwającej reformy unijnej dyrektywy w sprawie niebieskiej karty, aby przyciągnąć utalentowanych pracowników posiadających wysokie kwalifikacje, których potrzebują unijne gospodarki, oraz zapowiedziano przyjęcie pakietu dotyczącego umiejętności i talentów w 2021 r. Komisja proponuje również zainicjowanie partnerstw na rzecz talentów w celu wspierania programów mobilności i migracji z kluczowymi państwami spoza UE. Unia będzie ułatwiać i koordynować partnerstwa poprzez zapewnianie finansowania i wsparcia.

W 2020 r. w UE mieszkały 34 mln osób, które urodziły się w kraju spoza UE (tj. 8 proc. ludności). Częścią zdrowego i sprawiedliwego systemu zarządzania migracją jest zapewnienie, by wszyscy legalnie przebywający w UE mogli uczestniczyć w życiu społeczeństw europejskich i przyczyniać się do ich dobrostanu, dobrobytu i spójności. Taki system sprzyja spójności społecznej i dynamice gospodarczej oraz stanowi pozytywny przykład na to, w jaki sposób UE może radzić sobie ze skutkami migracji i zwiększonej różnorodności przez budowanie otwartych i odpornych społeczeństw.

Chociaż polityka integracyjna leży przede wszystkim w gestii państw członkowskich, Komisja zwiększa swoje wsparcie w postaci nowego planu działania na rzecz integracji i włączenia społecznego na lata 2021–2027. Po szeroko zakrojonych konsultacjach w planie przedstawiono działania na rzecz integracji i włączenia społecznego w takich dziedzinach, jak zatrudnienie, edukacja, zdrowie, warunki mieszkaniowe, równość, kultura i sport.

Partnerstwa w zakresie talentów oferują lepsze możliwości zatrudnienia w krajach pochodzenia oraz legalne drogi migracji do Unii Europejskiej. Partnerstwa w zakresie talentów będą wsparciem legalnej migracji i pogłębieniem dotychczasowej współpracy z kluczowymi partnerami. W ramach partnerstw powstaną finansowane przez Unię Europejską programy mobilności w kontekście zatrudnienia i szkolenia, odpowiadające ofertom pracy w Unii i zapotrzebowaniu na umiejętności. Program partnerstw na rzecz talentów obejmuje budowanie zdolności w zakresie szkolenia zawodowego i integracji powracających migrantów, we współpracy z ministerstwami, pracodawcami i partnerami społecznymi, szkolnictwem oraz diasporą.

Nowe przepisy dotyczące procedur wizowych

Państwa członkowskie UE są jednymi z głównych kierunków turystycznych na świecie. Liczba rozpatrzonych wniosków wizowych wzrasta z roku na rok i tendencja ta prawdopodobnie utrzyma się po zniesieniu globalnych ograniczeń związanych z COVID-19. Nowe przepisy dotyczące wiz krótkoterminowych, które weszły w życie w lutym, ułatwiają osobom podróżującym zgodnie z prawem ubieganie się o wizę do UE, a jednocześnie zapewniają więcej narzędzi do przeciwdziałania migracji nieuregulowanej. Ponadto UE może obecnie dostosować stosowanie niektórych przepisów do tego, w jaki sposób państwo spoza UE współpracuje w zakresie powrotów i readmisji swoich obywateli przebywających nielegalnie w UE.

Bezpieczeństwo i obrona

W lipcu Komisja przedstawiła nową strategię UE w zakresie unii bezpieczeństwa na lata 2020–2025, skupiającą się na obszarach, w których UE może skuteczniej wspierać państwa członkowskie w zwiększaniu bezpieczeństwa wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej. W strategii określono narzędzia i środki, które mają zostać opracowane w ciągu najbliższych pięciu lat, aby zapewnić wszystkim bezpieczeństwo zarówno w środowisku fizycznym, jak i cyfrowym. Zakres strategii obejmuje różne obszary, począwszy od walki z terroryzmem i przestępczością zorganizowaną po zapobieganie zagrożeniom hybrydowym i ich wykrywanie, zwiększanie odporności naszej infrastruktury krytycznej, promowanie cyberbezpieczeństwa oraz wspieranie badań naukowych i innowacji.

WIDEO: Unia bezpieczeństwa pomaga chronić wszystkich w Europie.

Walka z przestępczością zorganizowaną i transgraniczną

W 2020 r. Komisja zintensyfikowała walkę z przestępczością zorganizowaną i międzynarodowymi przestępcami, podejmując inicjatywy na kilku różnych frontach. W ostatnich latach odnotowano gwałtowny wzrost liczby doniesień o pornografii dziecięcej dostępnej w internecie we wszystkich państwach członkowskich, co wskazuje na to, że problem ten stał się jeszcze poważniejszy z powodu pandemii. W lipcu Komisja przyjęła nową strategię UE na rzecz skuteczniejszej walki z niegodziwym traktowaniem dzieci w celach seksualnych. Głównym założeniem strategii jest zapewnienie odpowiednich ram prawnych, wzmocnienie reakcji organów ścigania oraz koordynowanie działań w zakresie zapobiegania, prowadzenie dochodzeń i pomoc ofiarom, która obejmuje wszystkie istotne podmioty. We wrześniu Komisja przedstawiła również wniosek dotyczący tymczasowych przepisów, aby zapewnić dostawcom usług łączności internetowej możliwość dalszego stosowania dobrowolnych środków wykrywania i zgłaszania przypadków niegodziwego traktowania dzieci w celach seksualnych w internecie oraz usuwania takich materiałów.

Od kilku lat UE koordynuje działania mające na celu zwalczanie nielegalnego handlu bronią palną, jednak nowe zagrożenia wymagają nowych działań. W lipcu Komisja przyjęła nowy Plan działania UE w sprawie nielegalnego handlu bronią palną na lata 2020–2025, koncentrujący się na ograniczeniu dostępu do czarnego rynku broni palnej oraz poprawie zdolności egzekwowania prawa i współpracy międzynarodowej. Komisja dąży do rozwiązania problemu wzrostu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i zażywania niedozwolonych środków odurzających w Europie za pomocą nowej agendy i planu działania UE w zakresie środków odurzających na lata 2021–2025. W planie zajęto się problemem narkotyków na szczeblu krajowym, unijnym i międzynarodowym, koncentrując się na poprawie bezpieczeństwa (wszystkie aspekty nielegalnego obrotu), zwiększeniu profilaktyki, lepszym dostępie do leczenia oraz ograniczaniu ryzyka i szkód.

W odpowiedzi na gwałtowny wzrost przestępczości finansowej i gospodarczej oraz przestępczości zorganizowanej na dużą skalę, a także na wnioski państw członkowskich o wsparcie operacyjne w czerwcu Agencja Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) utworzyła Europejski Ośrodek ds. Przestępczości Gospodarczej i Finansowej.

Zapobieganie terroryzmowi i radykalizacji postaw oraz zwalczanie tych zjawisk

Komisja podjęła różne inicjatywy w celu wzmocnienia wdrażania unijnych ram prawnych w dziedzinie zwalczania terroryzmu. W czerwcu Komisja opublikowała wytyczne mające pomóc organom krajowym, przedsiębiorstwom i internetowym platformom handlowym we wdrażaniu przepisów dotyczących chemikaliów, które można nielegalnie wykorzystywać do produkcji materiałów wybuchowych domowym sposobem (prekursory materiałów wybuchowych). Uruchomiono również internetowy program monitorowania w celu śledzenia wpływu tych przepisów. We wrześniu Komisja opublikowała sprawozdanie oceniające środki podjęte przez państwa członkowskie w celu zapewnienia zgodności z przepisami UE dotyczącymi zwalczania terroryzmu. Przepisy te są głównym instrumentem wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych na szczeblu UE służącym zwalczaniu terroryzmu.

W grudniu Komisja zaproponowała nowy plan zwalczania terroryzmu, aby zwiększyć odporność UE na terroryzm. Opiera się on na pracach przeprowadzonych w ostatnich latach i obejmuje środki wspierające państwa członkowskie w przewidywaniu zagrożeń terrorystycznych, zapobieganiu im, ochronie przed nimi i reagowaniu na nie. Komisja zaproponowała również wzmocnienie mandatu Europolu poprzez zmianę rozporządzenia w sprawie Europolu. Celem tej inicjatywy jest zwiększenie wsparcia udzielanego państwom członkowskim przez Europol w walce z terroryzmem i poważną przestępczością oraz dalsze promowanie współpracy i wymiany informacji.

Działanie w obliczu zmieniających się zagrożeń: Unia Europejska wspiera krajowe organy ścigania i organy sądowe za pomocą narzędzi służących reagowaniu na nowe zagrożenia, oraz zwalczaniu cyberprzestępczości, nielegalnych treści w internecie, i zagrożeń hybrydowych.

Zakończyły się negocjacje nad rozporządzeniem w sprawie zapobiegania rozpowszechnianiu w internecie treści o charakterze terrorystycznym, które szybko zlikwiduje propagandę terrorystyczną, zapewniając jednocześnie wolność słowa i większą przejrzystość. Równolegle mają być kontynuowane prace w ramach Forum UE ds. Internetu, które walczy z rozpowszechnianiem propagandy terrorystycznej w internecie. Komisja zapewniła również bardziej ukierunkowane wsparcie państwom członkowskim i pracownikom pierwszego kontaktu za pośrednictwem sieci upowszechniania wiedzy o radykalizacji postaw, w uprzednio określonych obszarach priorytetowych.

Ochrona infrastruktury krytycznej

Ludzie polegają na kluczowej infrastrukturze, zarówno fizycznej, jak i cyfrowej, takiej jak porty lotnicze, elektrownie, placówki medyczne lub sieci telekomunikacyjne. Jest ona niezbędna do świadczenia wielu podstawowych usług. Infrastruktura ta musi być odporna na wszelkie rodzaje zagrożeń, zarówno naturalnych, jak i spowodowanych przez człowieka, przypadkowych lub umyślnych. W grudniu Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowej dyrektywy w sprawie odporności krytycznych podmiotów, które stanowią podstawę kluczowych usług w wielu sektorach.

Pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu

Nowy plan działania Komisji w sprawie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu ma na celu wyeliminowanie wszelkich luk prawnych i usunięcie słabych ogniw w unijnych przepisach dotyczących przeciwdziałania tym zagrożeniom. Plan działania opiera się na sześciu filarach, z których każdy ma na celu poprawę skuteczności ogólnej walki UE z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, a także wzmocnienie globalnej roli UE w tej dziedzinie. Razem zagwarantują one, że zasady UE będą bardziej zharmonizowane, a tym samym skuteczniejsze. Sprawowany będzie lepszy nadzór nad stosowaniem przepisów i lepsza koordynacja między organami państw członkowskich.

Środowisko bezpieczeństwa, które wytrzyma próbę czasu: Unia Europejska wspiera ochronę infrastruktury krytycznej przed różnymi zagrożeniami oraz budowanie jej odporności. Główne obszary zainteresowania to wzmocnienie cyberbezpieczeństwa oraz ochrona przestrzeni publicznej.

Przemysł obronny

Rozdrobnienie przemysłu obronnego stawia pod znakiem zapytania zdolność Unii Europejskiej do zbudowania krytycznych zdolności obronnych nowej generacji. Braki w tym zakresie ograniczają strategiczną autonomię i suwerenność Unii oraz jej zdolność do pełnienia funkcji podmiotu zapewniającego bezpieczeństwo. Zainicjowane w 2020 r. dwa innowacyjne programy pilotażowe UE – działanie przygotowawcze Unii w zakresie badań nad obronnością, którego budżet wynosi 90 mln euro, oraz Europejski program rozwoju przemysłu obronnego z budżetem w wysokości 500 mln euro – stanowiły istotny krok naprzód. W ciągu roku w ramach działania przygotowawczego przeznaczono 23 mln euro na finansowanie 10 projektów badawczych w dziedzinie obronności, podczas gdy w ramach programu rozwoju przeznaczono 200 mln euro na 16 projektów. Programy torują drogę dla w pełni rozwiniętego Europejskiego Funduszu Obronnego, który od 2021 r. pomoże stworzyć zintegrowaną bazę przemysłową sektora obronnego w całej UE.

Jednocześnie państwa członkowskie i Europejska Służba Działań Zewnętrznych kontynuowały prace nad wdrażaniem inicjatyw obronnych, w tym stałej współpracy strukturalnej w zakresie obrony i skoordynowanego rocznego przeglądu w zakresie obronności. Wysoki przedstawiciel/wiceprzewodniczący Komisji Josep Borrell został zobowiązany przez Radę do opracowania Strategicznego kompasu w celu wzmocnienia wspólnej europejskiej kultury bezpieczeństwa i obrony oraz określenia kierunków polityki w obszarach zarządzania kryzysowego, odporności, rozwoju zdolności i partnerstw.

Trudny czas dla gospodarki UE

Pandemia COVID-19 oznacza bezprecedensowy wstrząs dla gospodarki światowej i unijnej, a jej skutki społeczne i ekonomiczne są bardzo dotkliwe. W jesiennej prognozie Komisji przewidziano, że gospodarka UE skurczy się o 7,4 proc. w 2020 r., zanim nastąpi ożywienie, w wyniku którego wzrośnie ona o 4,1 proc. w 2021 r. i o 3 proc. w 2022 r. Chociaż pandemia dotknęła gospodarki wszystkich państw członkowskich, skala jej skutków i dynamika ożywienia gospodarczego będą znacznie się różnić w poszczególnych regionach.

Stopa bezrobocia w całej UE ma wzrosnąć z 6,7 proc. w 2019 r. do 7,7 proc. w 2020 r., w nieproporcjonalnie wysokim stopniu dotykając kobiety, ludzi młodych, pracowników o niskich umiejętnościach i pracowników zatrudnionych na czas określony. Ubóstwo, wykluczenie społeczne i nierówności mogą wzrosnąć, uwypuklając znaczenie sprawiedliwej odbudowy sprzyjającej włączeniu społecznemu.

Wyzwania wynikłe z pandemii w 2020 r. ponownie podkreślają znaczenie koordynacji polityki gospodarczej w UE. Europejski semestr zapewnia ugruntowane ramy koordynacji polityk gospodarczych i polityk zatrudnienia, które mają prowadzić UE i państwa członkowskie przez wyzwania związane z odbudową gospodarki oraz transformacją ekologiczną i cyfrową. Europejski semestr i nowy Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności są zatem ze sobą nierozerwalnie powiązane. Plany odbudowy i zwiększania odporności przygotowane przez państwa członkowskie poddane zostaną ocenie w świetle wydanych uprzednio zaleceń dla poszczególnych krajów, ponieważ zalecenia te uwzględniają główne wyzwania stojące przed każdym państwem członkowskim. Ze względu na to powiązanie harmonogram europejskiego semestru dla cyklu obejmującego lata 2020–2021 tymczasowo dostosowano, aby uwzględnić uruchomienie tego nowego instrumentu.

W 2020 r. Komisja rozpoczęła również uwzględnianie w europejskim semestrze celów zrównoważonego rozwoju ONZ jako elementu swojej strategii ukierunkowanej na konkurencyjny zrównoważony rozwój i budowanie gospodarki służącej ludziom i planecie, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem.

W pierwszej połowie 2020 r. z czterech funduszy polityki spójności na inwestycje w całej UE przeznaczono ponad 23 mld euro, co – pomimo niepewności gospodarczej spowodowanej pandemią – stanowi wzrost o ponad 5 proc. od końca 2019 r. W ramach dwóch inicjatyw inwestycyjnych w odpowiedzi na koronawirusa, które wprowadzono w marcu i kwietniu dzięki wnioskowi Komisji opracowanemu w trybie pilnym i szybko zatwierdzonemu przez Parlament Europejski i Radę, dokonano znacznej reorganizacji planów, co umożliwiło udostępnienie i przekazanie środków finansowych na działania związane z kryzysem we wszystkich państwach członkowskich (zob. również rozdział „Skoordynowana reakcja na COVID-19”).

W ramach inicjatywy inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa (CRII) oraz inicjatywy inwestycyjnej „plus” w odpowiedzi na koronawirusa (CRII+) udostępniono środki finansowe na nadzwyczajne zakupy sprzętu medycznego oraz pomoc firmom, którym trudno utrzymać działalność. Oto kilka przykładów (zgodnie z ruchem wskazówek zegara). Polska zakupiła 536 respiratorów i 120 pojazdów ratowniczych. Słowacja zakupiła 110 dodatkowych pojazdów ratowniczych. Rumunia: wsparto kapitał obrotowy małych i średnich przedsiębiorstw kwotą ośmiuset milionów euro. Bułgaria zakupiła 317 respiratorów i ponad dwa miliony maseczek. Grecja: wsparto kapitał obrotowy małych i średnich przedsiębiorstw kwotą miliarda trzystu milionów euro. Włochy wsparły 470 laboratoriów i sfinansowały dwa i pół miliona testów na koronawirusa Sars Kow 2. Hiszpania zapewniła blisko 3 tysiące 800 dodatkowych łóżek na oddziałach intensywnej opieki medycznej oraz zakupiła miliard 800 milionów sztuk środków ochrony indywidualnej i 2 tysiące 170 respiratorów. Portugalia wsparła produkcję wyrobów medycznych, testów i środków ochrony indywidualnej. Węgry: wsparto kapitał obrotowy małych i średnich przedsiębiorstw kwotą trzystu dwudziestu milionów euro. Francja zapewniła 223 miliony euro w formie dotacji i instrumentów finansowych na rzecz ponad trzech tysięcy dwustu małych i średnich przedsiębiorstw. Irlandia sfinansowała zakup sześćdziesięciu pięciu milionów sztuk środków ochrony indywidualnej dla pracowników służby zdrowia.

Nowa strategia przemysłowa dla Europy

W marcu Komisja opublikowała nową strategię przemysłową dla Europy, w której nakreślono, w jaki sposób stworzyć odpowiednie warunki, które pomogą przemysłowi utrzymać konkurencyjność w skali globalnej i odegrać wiodącą rolę w transformacji ekologicznej i cyfrowej. Pandemia przyspieszyła te tendencje i uwidoczniła, w jaki sposób globalne zależności UE mogą wpłynąć na naszą zdolność reagowania w sytuacji kryzysu. Strategia ta pomoże wspierać odbudowę Europy i zapewni odporność gospodarki.

Europejski Zielony Ład to nowa strategia Europy na rzecz wzrostu. Jego głównym celem jest, aby do dwa tysiące pięćdziesiątego roku Europa stała się pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Konieczne są odpowiednie warunki, aby przedsiębiorcy mogli realizować swoje pomysły na nowe produkty i usługi, a przedsiębiorstwa bez względu na wielkość mogły prosperować i rozwijać działalność. Unia Europejska musi wykorzystać wpływ, wielkość i integrację swojego jednolitego rynku, aby zdobyć liczącą się pozycję na świecie i móc wyznaczać globalne standardy. Technologie cyfrowe zmieniają oblicze przemysłu i sposób prowadzenia działalności gospodarczej. Umożliwiają podmiotom gospodarczym większą proaktywność, wyposażenie pracowników w nowe umiejętności oraz wspieranie dekarbonizacji naszej gospodarki.

Od marca Komisja przedstawiła szereg wniosków służących realizacji celów tej strategii: plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym, plan działania w sprawie surowców krytycznych i unijną strategię w zakresie wodoru, mające na celu wsparcie przejścia naszego przemysłu na czyste technologie oraz wsparcie jego cyfrowej transformacji (zob. również rozdział „Stworzenie neutralnej dla klimatu Europy na miarę ery cyfrowej”), oraz plan działania dotyczący własności intelektualnej mający na celu wsparcie suwerenności technologicznej UE i odporności unijnego przemysłu. Jednocześnie Komisja pracowała nad wzmocnieniem roli ekosystemów przemysłowych, analizując ich potrzeby inwestycyjne. Aby zadbać o to, by UE mogła gwarantować równe warunki działania na jednolitym rynku, Komisja opublikowała białą księgę i przeprowadziła szerokie konsultacje w sprawie zakłócającego wpływu subsydiów zagranicznych i sposobów zaradzenia temu wpływowi.

Strategia dotycząca MŚP na rzecz zrównoważonej i cyfrowej Europy towarzysząca pakietowi dotyczącemu strategii przemysłowej ma na celu uwolnienie pełnego potencjału 25 mln małych i średnich przedsiębiorstw w Europie. Dzięki inicjatywom takim jak doradcy ds. zrównoważonego rozwoju, czy też podejście inwestycyjne ESCALAR, które ma na celu pozyskanie nawet 1,2 mld euro kapitału wysokiego ryzyka i kapitału private equity na inwestycje w przełomowe innowacje, przedsiębiorstwa te będą mogły dostosować się do zmieniających się warunków i odegrać kluczową rolę w transformacji przemysłowej.

Transformacja przemysłowa w Europie zależy również od zintegrowanego i prawidłowo funkcjonującego jednolitego rynku. Aby wyeliminować pozostałe przeszkody, Komisja zaproponowała działania mające na celu skuteczniejsze egzekwowanie obowiązujących przepisów dotyczących jednolitego rynku, w tym utworzenie Grupy Zadaniowej ds. Egzekwowania Przepisów dotyczących Jednolitego Rynku, która odgrywa ważną rolę w usuwaniu ograniczeń wprowadzanych w związku z pandemią. Nowo przyjęte przepisy dotyczące wzajemnego uznawania towarów sprawią, że przedsiębiorstwa będą mogły szybciej i łatwiej sprzedawać swoje produkty w całej Europie.

Polityka kosmiczna

Technologie, dane i usługi kosmiczne mogą wzmocnić bazę przemysłową UE przez wspieranie innowacyjnych produktów i usług, w tym wprowadzanie zaawansowanych innowacyjnych technologii. Na przykład Galileo, komponent nawigacyjny unijnego programu kosmicznego, zwiększył w 2020 r. swoją obecność na rynku – już ponad 1,7 mld smartfonów potrafi korzystać z tego systemu. Dzięki Galileo informacje dotyczące pozycjonowania dostarczane przez urządzenia mobilne są dokładniejsze i bardziej wiarygodne, zwłaszcza na obszarach miejskich.

W grudniu 2020 r. Parlament i Rada osiągnęły wstępne porozumienie polityczne w kwestii rozporządzenia UE w sprawie przestrzeni kosmicznej, do którego włączono wszystkie komponenty unijnego programu kosmicznego o budżecie wynoszącym 13 mld euro (największym w historii budżecie przeznaczonym na przestrzeń kosmiczną na szczeblu UE). Nowe rozporządzenie odzwierciedla rosnące zaangażowanie i ambicje UE w dziedzinie przestrzeni kosmicznej, które wykraczają poza sztandarowe programy Copernicus i Galileo i obejmują nowe działania na rzecz bezpieczeństwa przestrzeni kosmicznej, niezależnego dostępu do przestrzeni kosmicznej i przedsiębiorczości w przestrzeni kosmicznej. Równolegle kontynuowano również negocjacje w sprawie ramowej umowy o partnerstwie finansowym między Komisją, Europejską Agencją Kosmiczną i przyszłą Agencją UE ds. Programu Kosmicznego, aby określić podział zadań między tymi dwiema agencjami zgodnie z rozporządzeniem w sprawie przestrzeni kosmicznej.

Lotnictwo

We wrześniu Komisja przedstawiła plany modernizacji europejskiej przestrzeni powietrznej na podstawie zmienionego wniosku dotyczącego jednolitej europejskiej przestrzeni powietrznej 2+. Inicjatywa ta ma na celu poprawę skuteczności zarządzania ruchem lotniczym oraz pomoc w ograniczeniu opóźnień i wpływu lotów na środowisko, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa i utrzymaniu pod kontrolą kosztów ponoszonych przez użytkowników przestrzeni powietrznej.

Doskonałość w badaniach naukowych i innowacjach

W opublikowanym w październiku komunikacie w sprawie nowej europejskiej przestrzeni badawczej Komisja określiła plany, zgodnie z którymi badania naukowe i innowacje mają wspierać odbudowę UE oraz transformację ekologiczną i cyfrową. W komunikacie określono warunki niezbędne do stworzenia konkurencyjnej, opartej na talentach i otwartej europejskiej przestrzeni badawczej. Zaproponowanych 14 działań ułatwi ustalenie priorytetów inwestycyjnych, poprawę dostępu do doskonałości, przyciąganie i rozwijanie najlepszych talentów, przekształcanie innowacyjnych pomysłów w nowe produkty i usługi oraz otwarcie nauki.

W czerwcu 2020 r. Komisja utworzyła fundusz Europejskiej Rady ds. Innowacji, aby dokonywać bezpośrednich inwestycji kapitałowych i quasi-kapitałowych w przedsiębiorstwa typu start-up oraz małe i średnie przedsiębiorstwa. To pierwszy raz, gdy Komisja dokonała bezpośrednich inwestycji kapitałowych w przedsiębiorstwa. Do inwestycji kapitałowych w wysokości niemal 600 mln euro wstępnie zakwalifikowano 140 przedsiębiorstw z wielu sektorów intensywnie wykorzystujących technologię (w tym z sektora zdrowia, sektora cyfrowego i sektora energetycznego).

W czerwcu Komisja, Europejski Bank Inwestycyjny i Investitionsbank Berlin ogłosiły pierwszą rundę finansowania z unijnego funduszu na rzecz walki z malarią, który ma na celu wspieranie przystępnych cenowo i innowacyjnych rozwiązań służących zapobieganiu i leczeniu malarii. Finansowanie w wysokości 70 mln euro zostanie przeznaczone na wsparcie obiecujących naukowo projektów, które nie są jeszcze realizowane przez przemysł farmaceutyczny. Fundusz ten zasilany jest przez InnovFin oraz Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych – wspólne inicjatywy Komisji i Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

WIDEO: Nowa europejska przestrzeń badawcza.

Unia bankowa i unia rynków kapitałowych

Kryzys związany z koronawirusem ma również wpływ na udzielanie kredytów, a nasze rynki finansowe i dynamika ożywienia gospodarczego zależą od prawidłowo funkcjonujących rynków kapitałowych i dostępu do finansowania. W czerwcu Parlament zatwierdził doraźne ukierunkowane zmiany rozporządzenia w sprawie wymogów kapitałowych, aby zachęcić banki do udzielania kredytów przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym, a w lipcu Komisja zapowiedziała środki mające ułatwić rynkom kapitałowym wspieranie unijnych przedsiębiorstw wychodzących z kryzysu.

Aby jeszcze bardziej złagodzić skutki pandemii dla obywateli i przedsiębiorstw, w lipcu – w następstwie dwóch zorganizowanych przez Komisję spotkań z udziałem przedstawicieli konsumentów i przedsiębiorstw, europejskich banków, innych kredytodawców i sektora ubezpieczeń – stworzono wykaz najlepszych praktyk. W wykazie tym uwzględniono sposoby, w jakie te podmioty rynkowe mogą wspierać obywateli i przedsiębiorstwa w czasie kryzysu. Dyskusje te stanowiły część szerszych starań Komisji podejmowanych w celu zwiększenia akcji kredytowej.

We wrześniu Komisja ogłosiła nowy plan działania na rzecz realizacji unii rynków kapitałowych, która służy ludziom i przedsiębiorstwom. Mimo że jest to projekt długoterminowy, nawet środki krótkoterminowe mogą przynieść wymierne korzyści, takie jak uproszczenie w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw wymogów dotyczących wprowadzania akcji do obrotu giełdowego, wspieranie długoterminowych inwestycji kapitałowych dokonywanych na większą skalę przez ubezpieczycieli i banki, zachęcanie banków do szerszego korzystania z sekurytyzacji oraz poprawa dostępu inwestorów do informacji.

Z powodu pandemii wiele gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znalazło się pod silną presją finansową. Zapewnienie obywatelom i przedsiębiorstwom stałego dostępu do kredytów oferowanych przez ich banki jest zatem priorytetem Komisji. Pod koniec 2020 r. Komisja przedstawiła strategię dotyczącą kredytów zagrożonych, która – zapewniając ochronę kredytobiorców – może jednocześnie pomóc zapobiec wzrostowi liczby i wolumenu kredytów zagrożonych podobnemu do tego, jaki miał miejsce w następstwie ostatniego kryzysu finansowego. Celem podejmowanych działań jest przyczynienie się do szybkiej i trwałej odbudowy gospodarki po pandemii, przy jednoczesnym utrzymaniu stabilności europejskiego sektora finansowego i zdolności banków do udzielania kredytów na rzecz gospodarki realnej.

Wraz z przyjęciem w 2020 r. rozporządzenia w sprawie systematyki zrównoważonego finansowania unia rynków kapitałowych stała się bardziej ekologiczna i pomaga UE osiągnąć jej cele klimatyczne poprzez zwiększanie inwestycji sektora prywatnego w ekologiczne i zrównoważone projekty. (Zob. również rozdział „Stworzenie neutralnej dla klimatu Europy na miarę ery cyfrowej”).

Sprawiedliwe, proste i nowoczesne podatki i cła

Sprawiedliwe opodatkowanie ma zasadnicze znaczenie dla zabezpieczenia dochodów publicznych, stworzenia równych warunków działania i zapewnienia sprawiedliwości społecznej. W 2020 r. Komisja rozpoczęła prace nad reorganizacją otoczenia podatkowego w Europie, aby stało się bardziej sprawiedliwe i w większym stopniu sprzyjało wzrostowi gospodarczemu. W lipcu Komisja przedstawiła nowy pakiet podatkowy, w tym plan działania na rzecz sprawiedliwego i prostego opodatkowania, aby ułatwić rozliczenia podatkowe uczciwym podatnikom i utrudnić życie oszustom podatkowym. W następstwie przedstawionego w lipcu wniosku Komisji państwa członkowskie uzgodniły w listopadzie nowe przepisy dotyczące przejrzystości podatkowej dla platform cyfrowych. Rada przyjęła również konkluzje w sprawie uczciwej konkurencji podatkowej w UE i poza nią w odpowiedzi na komunikat Komisji z 15 lipca.

Jeśli chodzi o cła, we wrześniu Komisja przyjęła nowy plan działania na rzecz unii celnej, w którym określono szereg środków mających sprawić, by unia celna UE stała się bardziej inteligentna, innowacyjna i wydajniejsza. W październiku Komisja przyjęła inicjatywę dotyczącą unijnego środowiska jednego okienka w dziedzinie ceł, które jest przyszłościowym cyfrowym rozwiązaniem umożliwiającym szybszą i skuteczniejszą wymianę danych elektronicznych między różnymi organami rządowymi zaangażowanymi w odprawę towarów na granicy.

Uczciwa konkurencja

Przyszła europejska strategia przemysłowa, ekologiczna i cyfrowa musi opierać się na uczciwej konkurencji. Polityka konkurencji zapewnia równe warunki działania, które stanowią dla przedsiębiorstw zachętę do inwestowania, innowacji i rozwoju. Przyczynia się ona do podnoszenia konkurencyjności unijnej gospodarki i europejskich przedsiębiorstw oraz gwarantuje przedsiębiorstwom z UE dostęp do wysokiej jakości surowców i półproduktów po atrakcyjnych cenach, dzięki czemu mogą one pozostać konkurencyjne zarówno na rynku unijnym, jak i na rynkach światowych. Zdrowe unijne reguły konkurencji umożliwiają współpracę sprzyjającą konkurencji, wspierają wzrost gospodarczy i rozwój silnych przedsiębiorstw, zarówno większych, jak i MŚP, a także umożliwiają i wspierają „zazielenianie” naszej gospodarki.

W 2020 r. Komisja kontynuowała działania mające na celu egzekwowanie przepisów z zakresu kontroli pomocy państwa, kontroli połączeń przedsiębiorstw i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym na wszystkich rynkach, w tym na rynkach cyfrowych i farmaceutycznych oraz w branży surowców.

Co ważne, w kontekście swojej reakcji gospodarczej na COVID-19 Komisja przyjęła w marcu tymczasowe ramy pomocy państwa, aby umożliwić państwom członkowskim wykorzystanie pełnej elastyczności przewidzianej w unijnych przepisach dotyczących pomocy państwa w celu wspierania przedsiębiorstw dotkniętych bezprecedensowymi skutkami pandemii. W ciągu roku Komisja podjęła prawie 400 decyzji zatwierdzających 500 środków krajowych zgłoszonych przez 27 państw członkowskich i Zjednoczone Królestwo w związku z pandemią koronawirusa.

Od kilku lat zmiany zachodzą w coraz szybszym tempie, a połączony w coraz większym stopniu świat podlega coraz intensywniejszej cyfryzacji. W tym kontekście Komisja nadal prowadziła bieżącą refleksję nad sposobem stosowania reguł konkurencji, kontynuując jednocześnie przegląd reguł konkurencji w dziedzinie kontroli pomocy państwa, kontroli połączeń przedsiębiorstw i przeciwdziałania praktykom monopolistycznym, zgodnie z priorytetami przewodniczącej Ursuli von der Leyen w obszarze ekologii i technologii cyfrowych.

Ponadto w celu skuteczniejszego rozwiązywania problemów pojawiających się na rynkach cyfrowych podatnych na niedoskonałości rynku, takich jak silna pozycja niektórych platform cyfrowych jako strażników dostępu, 15 grudnia Komisja przedstawiła akt o rynkach cyfrowych i akt o usługach cyfrowych. (Zob. rozdział „Stworzenie neutralnej dla klimatu Europy na miarę ery cyfrowej”, aby uzyskać dodatkowe informacje na temat tych inicjatyw).

Silna Europa socjalna, gotowa na transformację ekologiczną i cyfrową

Tylko 1 na dwudziestu pięciu pracowników o niskich umiejętnościach korzysta z możliwości uczenia się przez całe życie. Luka płacowa między kobietami a mężczyznami w dwa tysiące osiemnastym roku wynosiła 14 i jedną dziesiątą procenta. Jedynie 50 procent osób z niepełnosprawnością, które chcą pracować, ma pracę. Ponad jedna piąta wszystkich dzieci jest zagrożona ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Czterdziestu procent zachorowań na raka można by uniknąć. Bezrobocie młodzieży w poszczególnych regionach Unii Europejskiej wynosiło w dwa tysiące dziewiętnastym roku od dwóch i ośmiu dziesiątych procenta do sześćdziesięciu czterech procent.

Odbudowa gospodarcza po pandemii koronawirusa musi być sprawiedliwa i inkluzywna, a jednocześnie musi przygotować mieszkańców Unii na dwojaką transformację – ekologiczną i cyfrową. UE priorytetowo traktować będzie wymiar socjalny gospodarki, a w szczególności wspierać będzie państwa członkowskie w pełnym wdrożeniu Europejskiego filaru praw socjalnych. W oparciu o ten filar w 2020 r. Komisja Europejska podjęła inicjatywy na rzecz silnej Europy socjalnej. Zaprosiła wszystkie państwa członkowskie UE, regiony i partnerów do przedstawienia uwag na temat sposobów realizacji celów filaru w kontekście prac przygotowawczych nad nowym planem działania w 2021 r.

Wykres przedstawia odsetek pracowników otrzymujących płacę minimalną, którym trudno jest zapewnić sobie utrzymanie. 2 procent twierdzi, że udaje im się to bardzo łatwo; 7 procent mówi, że łatwo, a 21 procent, że dość łatwo. 39 procent napotyka pewne trudności, a 20 procent twierdzi, że to trudne. Wreszcie 11 procent tych osób ma duże trudności z zapewnieniem sobie utrzymania. Wiele z nich to pracownicy rolni lub osoby sprzątające. Większość osób otrzymujących płacę minimalną (prawie 60 procent w całej Unii) to kobiety. Źródło: Obliczenia fundacji Eurofound na podstawie EU-SILC 2018.

Zapewnienie wszystkim pracownikom w UE odpowiedniej ochrony w postaci minimalnego wynagrodzenia umożliwiającego godne życie – to jedna z zasad filaru i priorytet przewodniczącej von der Leyen. Dlatego w październiku Komisja przedstawiła wniosek w sprawie poprawy adekwatności i dostępności minimalnego wynagrodzenia w Europie. Proponowana dyrektywa ma na celu zapewnienie wszystkim pracownikom w UE odpowiedniego minimalnego wynagrodzenia, które umożliwi im godne życie bez względu na to, gdzie pracują. Dyrektywa zachęca do rokowań zbiorowych w sprawie ustalania wynagrodzeń, a jej celem jest ograniczenie nierówności płacowych i ubóstwa pracujących, przy jednoczesnym poszanowaniu różnorodności krajowych kontekstów i tradycji.

Rozwijanie umiejętności

Transformacja ekologiczna i cyfrowa zmienia nasz styl życia i sposób, w jaki pracujemy, uczymy się i uczestniczymy w społeczeństwie. Jednocześnie pandemia wywiera ogromny wpływ na miliony ludzi w UE, którzy stracili pracę lub znaczną część swoich dochodów. Europa może poradzić sobie z tymi wyzwaniami i wykorzystać nowe możliwości tylko pod warunkiem, że jej mieszkańcy będą mieli odpowiednie umiejętności.

Europejski program na rzecz umiejętności to pięcioletni plan, który ma pomóc osobom prywatnym i przedsiębiorstwom rozwijać nowe i lepsze umiejętności oraz wykorzystywać je w praktyce. Plan zakłada zaangażowanie partnerów publicznych i prywatnych w osiągnięcie do 2025 r. ambitnych celów dotyczących rozwoju umiejętności.

Program na rzecz umiejętności obejmuje 12 działań podzielonych na cztery bloki: pakt na rzecz umiejętności, promujący wspólne działanie w celu zmaksymalizowania wpływu inwestycji na poprawę umiejętności pracowników, działania zapewniające dopasowanie umiejętności do miejsc pracy, narzędzia i inicjatywy pomagające w uczeniu się przez całe życie oraz ramy zachęcające do inwestowania w umiejętności.

Program ten zainicjowano 1 lipca 2020 r. i obecnie realizowanych jest już siedem z jego dwunastu inicjatyw przewodnich. Pozostałych pięć zostanie uruchomionych w 2021 r.

Tworzenie nowych możliwości dla młodzieży

Wykres przedstawia zmiany stopy bezrobocia młodzieży w Unii Europejskiej od dwa tysiące ósmego do dwa tysiące dwudziestego roku. Bezrobocie młodzieży stale wzrastało, z niespełna szesnastu procent w dwa tysiące ósmym roku do szczytowego poziomu dwudziestu czterech i dziewięciu dziesiątych procenta w dwa tysiące trzynastym roku. Od tego czasu stale spadało, a następnie, po niewielkim wzroście, w listopadzie dwa tysiące dwudziestego roku stopa bezrobocia młodzieży wyniosła 17 i 7 dziesiątych procenta.

Pandemia uwypukliła problem, jakim dla młodych ludzi jest często trudny start na rynku pracy. W lipcu Komisja ogłosiła pakiet wsparcia na rzecz zatrudnienia ludzi młodych, którego celem jest zwiększenie dostępności praktyk zawodowych oraz zapewnienie, aby wszystkie osoby poniżej 30. roku życia, które stały się bezrobotne lub zakończyły naukę, otrzymały w ciągu czterech miesięcy ofertę zatrudnienia, szkolenia lub dalszego kształcenia. Dzięki tej inicjatywie kształcenie i szkolenie zawodowe ma się stać bardziej nowoczesne, atrakcyjne i lepiej dostosowane do potrzeb cyfrowej i zielonej gospodarki.

W pakiecie wsparcia na rzecz zatrudnienia ludzi młodych zaproponowano też wzmocnienie gwarancji dla młodzieży, aby w przyszłości pomóc jeszcze większej liczbie młodych ludzi. W listopadzie Rada przyjęła wniosek Komisji, który przewiduje między innymi nakierowanie programu w większym stopniu na młodzież znajdującą się w szczególnie niekorzystnej sytuacji oraz podniesienie górnej granicy wieku do 29 lat. Państwa członkowskie mogą więc skorzystać z unijnego finansowania, aby zwiększyć wsparcie na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Ogółem na ten cel ma zostać przeznaczonych 22 mld euro za pośrednictwem NextGenerationEU oraz budżetu na lata 2021–2027.

Utworzenie europejskiego obszaru edukacji

Więcej możliwości dla młodzieży oznacza również poprawę jakości, inkluzywności oraz cyfrowego i ekologicznego wymiaru systemów edukacji. Z tego względu we wrześniu Komisja opublikowała komunikat dotyczący utworzenia do 2025 r. europejskiego obszaru edukacji w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi. W komunikacie nakreślono, w jaki sposób wspólnie państwa członkowskie mogą kształtować Unię, w której uczniowie i nauczyciele mogą uczyć się i pracować na całym kontynencie, a instytucje edukacyjne mogą swobodnie nawiązywać współpracę w Europie i na całym świecie. Aby osiągnąć ten nadrzędny cel, UE i jej państwa członkowskie wyznaczyły jasne cele pośrednie, których osiągnięcie wspierać będą NextGenerationEU i program Erasmus+.

Cyfrowe kształcenie i szkolenie

Kryzys związany z koronawirusem spowodował, że nauka na odległość stała się wiodącą praktyką edukacyjną, co uwypukliło pilną potrzebę usprawnienia edukacji cyfrowej. W ramach starań o wsparcie transformacji cyfrowej Komisja przyjęła we wrześniu nowy plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej, w którym zaproponowała szereg inicjatyw na rzecz poprawy jakości, inkluzywności i dostępności edukacji cyfrowej w UE. Ich realizacja wymaga wzmożonej współpracy państw członkowskich i zainteresowanych podmiotów nad rzeczywistym dostosowaniem systemów kształcenia i szkolenia do epoki cyfrowej. Komisja utworzy Europejskie Centrum Edukacji Cyfrowej, którego zadaniem będzie ułatwianie współpracy między istotnymi obszarami polityki, powołanie sieci krajowych usług doradczych oraz wzmocnienie dialogu między podmiotami publicznymi i prywatnymi.

Wzmożenie działań na rzecz Unii równości

UE aktywnie dąży do osiągnięcia Unii równości. Oznacza to prowadzenie takich polityk i działań, które podważają wciąż obecne w społeczeństwie stereotypy, oraz tworzenie warunków, w których wszyscy mogą wykorzystać swoje talenty bez względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, wiek, niepełnosprawność, orientację seksualną lub wyznanie. Bardziej równościowa Unia zapewni też uwzględnianie potrzeb wszystkich członków społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji.

W grudniu, z okazji 20. rocznicy Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, Komisja przyjęła nową strategię, która ma usprawnić stosowanie Karty. W sprawozdaniu Komisji z czerwca 2019 r. i podczas konsultacji prowadzonych na potrzeby opracowania strategii podkreślano, że w państwach członkowskich nie wykorzystuje się pełnego potencjału Karty. Ludzie mają niewielką świadomość swoich praw i chcieliby wiedzieć więcej na temat możliwości dochodzenia tych praw w przypadku ich naruszania. W strategii zaproponowano sposoby zapewnienia, by Karta była skutecznie stosowana, na przykład zwiększenie roli sądów i organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz podnoszenie świadomości obywateli na temat przysługujących im praw.

Równość płci

Stworzenie Unii równości jest priorytetem dla Komisji i koniecznym warunkiem sprawiedliwej, silnej i dostatniej UE dla wszystkich kobiet i mężczyzn, dziewcząt i chłopców w całej ich różnorodności. Aby wyeliminować różnice i pozwolić Unii Europejskiej osiągnąć pełen potencjał w całym społeczeństwie, w tym w obszarze edukacji, zatrudnienia, biznesu i polityki, Komisja przedstawiła w marcu strategię na rzecz równouprawnienia płci. Nakreśliła w niej wizję oraz cele i działania polityki, które mają przynieść prawdziwy postęp w zakresie równości płci w UE i w osiągnięciu celów zrównoważonego rozwoju ONZ.

Do proponowanych działań należą: inicjatywa mająca na celu zapobiegania określonym formom przemocy ze względu na płeć i ich zwalczania, działania podważające stereotypy płci, środki służące egzekwowaniu równowagi między życiem zawodowym a prywatnym i równości wynagrodzeń, a także kampania na rzecz równowagi płci w polityce i procesach decyzyjnych.

33 procent kobiet w Unii Europejskiej doświadczyło przemocy fizycznej lub seksualnej. 22 procent kobiet w Unii doświadczyło przemocy ze strony partnera życiowego. 55 procent kobiet w Unii było molestowanych seksualnie, przy czym kobiety częściej niż mężczyźni doświadczają molestowania seksualnego w internecie. Zaledwie 67 procent kobiet w Unii jest zatrudnionych, podczas gdy wśród mężczyzn pracę ma 78 procent. Kobiety stanowią tylko 7 i 8 dziesiątych procenta członków zarządów i 8 i dwie dziesiąte procenta dyrektorów generalnych.

Lockdown i ograniczenia w przemieszczaniu się spowolniły rozprzestrzenianie się COVID-19, ale w wielu przypadkach spowodowały, że osoby doświadczające przemocy w rodzinie zostały zamknięte w domach ze swoimi oprawcami. Choć nie ma jeszcze ostatecznych danych, Światowa Organizacja Zdrowia odnotowała znaczący wzrost zjawiska przemocy w rodzinie z powodu środków izolacji. Komisja zorganizowała seminaria online z państwami członkowskimi poświęcone kwestiom równości płci w czasie pandemii. Dotyczyły one dobrych praktyk w zakresie zwalczania przemocy w rodzinie, problematyki równości płci w pracy i opiece oraz równowagi płci w procesie decyzyjnym – w kontekście COVID-19. Blisko 18 mln euro z inicjatywy „Spotlight” przekierowano na walkę z przemocą wobec kobiet i dziewcząt podczas pandemii. Inicjatywę „Spotlight” zapoczątkowano w 2017 r. z udziałem Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jej celem jest wyeliminowanie wszelkich form przemocy wobec kobiet i dziewcząt. Wkład UE w tę inicjatywę wynosi 500 mln euro.

Walka z rasizmem

Choć rasizm i dyskryminacja rasowa są w UE zabronione, nadal utrzymują się pod wieloma postaciami, niekiedy w powiązaniu z dyskryminacją ze względu na religię lub przekonania, płeć, orientację seksualną, wiek, niepełnosprawność lub pochodzenie migracyjne. We wrześniu Komisja przedstawiła unijny plan działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, którego celem jest zaangażowanie podmiotów na wszystkich szczeblach w bardziej skuteczne zwalczanie rasizmu, w tym rasizmu strukturalnego. W dokumencie tym zwrócono uwagę państw członkowskich na bardziej rygorystyczne stosowanie obowiązującego prawa Unii. Przewidziano ponadto powołanie unijnego koordynatora ds. przeciwdziałania rasizmowi oraz wprowadzenie środków, które miałyby pomóc państwom członkowskim w zapewnieniu bardziej sprawiedliwego działania policji, aby zapobiegać dyskryminującym postawom, w tym profilowaniu na tle rasowym i etnicznym. Do końca 2022 r. państwa członkowskie również będą musiały przedstawić swoje krajowe plany walki z rasizmem.

Równouprawnienie, włączenie społeczne i udział Romów

Według badania sondażowego z 2019 r. w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie 45 proc. Romów doświadczyło dyskryminacji. Największa mniejszość etniczna Europy nadal spotyka się z niedopuszczalną dyskryminacją i wykluczeniem społeczno-gospodarczym w codziennym życiu. Powszechne są też negatywne stereotypy i uprzedzenia. W październiku Komisja przedstawiła wzmocnione unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów na kolejne 10 lat.

WIDEO: Równość szans #EU4Roma.

Wszyscy Romowie powinni mieć możliwość pełnej realizacji swojego potencjału i uczestnictwa w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym i kulturalnym. Poprzednie ramy koncentrowały się przede wszystkim na integracji społeczno-gospodarczej. Nowe unijne ramy strategiczne dotyczące Romów wyznaczają szereg minimalnych celów, które muszą zostać osiągnięte do 2030 r. Służyć będzie temu bardziej kompleksowe podejście, które uzupełnia integrację zmarginalizowanych Romów dążeniem do równości i promowaniem powszechnego uczestnictwa w życiu społecznym dla wszystkich. Komisja przedłożyła też Radzie projekt zalecenia dotyczącego równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów. Zawiera ono wykaz konkretnych działań państw członkowskich, które umożliwiłyby im osiągnięcie wspólnych celów wyznaczonych na poziomie UE. Wspomniane ramy strategiczne są powiązane z pracami Komisji w innych obszarach, w tym z budżetem UE na lata 2021–2027, unijnym planem działania przeciwko rasizmowi na lata 2020–2025, strategią UE w zakresie praw ofiar oraz strategią na rzecz równouprawnienia płci.

Równość osób LGBTIQ

Pierwsza strategia na rzecz równości osób LGBTIQ, opublikowana przez Komisję w listopadzie, określa działania UE mające przeciwdziałać dyskryminacji i problemom, z jakimi stykają się lesbijki, geje, osoby biseksualne, transpłciowe, interseksualne i queer. Komisja planuje inicjatywę ustawodawczą mającą na celu rozszerzenie wykazu europrzestępstw o homofobiczne nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści. Proponuje także państwom członkowskim wsparcie w opracowywaniu krajowych planów działania oraz przewiduje organizowanie w całej UE kampanii informacyjnych, finansowanie organizacji społeczeństwa obywatelskiego, a także uwzględnianie równości osób LGBTIQ we wszystkich obszarach unijnej polityki.

Komisja Europejska przyjęła pierwszą w historii strategię Unii na rzecz równości osób LGBTIQ. Wyznaczono w niej szereg kluczowych celów, które mają zostać osiągnięte do dwa tysiące dwudziestego piątego roku. Cele te podzielono na cztery filary: walka z dyskryminacją osób LGBTIQ, zapewnienie im bezpieczeństwa, budowanie społeczeństw sprzyjających włączaniu osób LGBTIQ, oraz propagowanie równości osób LGBTIQ na całym świecie.

Prawa osób z niepełnosprawnościami

Osoby z niepełnosprawnościami mogą być narażone na większe ryzyko ubóstwa, niższy poziom wykształcenia, bariery utrudniające im pełne uczestnictwo w społeczeństwie oraz brak niezależności i autonomii, który może godzić w ich godność i prawa podstawowe. Pandemia COVID-19 jeszcze bardziej te nierówności pogłębiła. W listopadzie Komisja opublikowała swoją ocenę europejskiej strategii w sprawie niepełnosprawności na lata 2010–2020. Stwierdziła, że choć istnieje pole do poprawy, strategia odniosła pozytywny skutek w postaci włączenia kwestii niepełnosprawności do unijnego prawodawstwa i polityki. Do przykładów należy przyjęcie europejskiego aktu w sprawie dostępności, dyrektywy o dostępności stron internetowych oraz przepisów dotyczących praw pasażerów.

Strategia UE w zakresie praw ofiar

W czerwcu Komisja opublikowała pierwszą strategię UE w zakresie praw ofiar. Jej głównym celem jest zapewnienie, aby wszystkie ofiary przestępstw mogły w pełni korzystać ze swoich praw niezależnie od tego, gdzie w UE i w jakiej sytuacji doszło do przestępstwa. W strategii proponuje się działania umożliwiające osobom poszkodowanym zgłaszanie przestępstw, dochodzenie odszkodowań oraz radzenie sobie ze skutkami przestępstw. Strategia przewiduje również wspieranie szkoleń dla organów wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania. Opublikowane w maju sprawozdanie z wdrażania dyrektywy o prawach ofiar ujawniło, że w większości państw członkowskich występują niedociągnięcia w zakresie takich praw, jak dostęp do informacji, usług wsparcia i ochrony. Strategia ma na celu wyeliminowanie tych braków.

Przewidywanie przyszłych wyzwań, aby zwiększyć odporność UE

Przewidywanie i gotowość mają kluczowe znaczenie w perspektywie przyszłych wyzwań. W swoim pierwszym sprawozdaniu dotyczącym prognozy strategicznej Komisja skupiła się na włączeniu prognozy strategicznej do procesu kształtowania unijnej polityki. Określiła ogólne ramy i zaproponowała, by prognoza strategiczna stanowiła narzędzie zwiększające odporność UE w czterech wymiarach: społeczno-gospodarczym, geopolitycznym, ekologicznym i cyfrowym. Przewidywanie przyszłych trendów jest niezbędne do zapewnienia, aby decydenci polityczni uwzględniali zagadnienia długoterminowe, takie jak problemy demograficzne.

WIDEO: W jaki sposób prognozowanie strategiczne przyczyni się do ekologicznej, cyfrowej i sprawiedliwej transformacji oraz zwiększy odporność Europy.

Zmiany demograficzne prowadzą do przemiany europejskiego społeczeństwa. W czerwcu Komisja opublikowała swoje pierwsze sprawozdanie na temat skutków trendów demograficznych w UE. Podkreśliła w nim powiązania między trendami i skutkami demograficznymi a potencjałem odbudowy po kryzysie związanym z koronawirusem. Sprawozdanie stanowi początek prac Komisji w tej dziedzinie i ma pomóc w znalezieniu najlepszych sposobów wspierania ludzi, regionów i społeczności najbardziej dotkniętych problemami demograficznymi. Dokument ten służy też za podstawę Zielonej księgi poświęconej tematyce starzenia się społeczeństwa i długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich, planowanej na 2021 r. Traktowanie wyzwań demograficznych jako szansy pomoże urzeczywistnić transformację ekologiczną i transformację cyfrową, które mają decydujące znaczenie dla dostatniej i zrównoważonej przyszłości. Oznacza to, że trzeba będzie przyjrzeć się opiece zdrowotnej, opiece socjalnej, budżetom publicznym i dostępności usług pod kątem zmieniającej się sytuacji demograficznej, aby lepiej dostosować politykę w tych obszarach do rzeczywistych potrzeb i warunków.

W dwa tysiące osiemnastym roku oczekiwana długość życia w chwili urodzenia osiągnęła 78 i dwie dziesiąte roku u mężczyzn oraz 83 i 7 dziesiątych roku u kobiet. Przewiduje się dalszy wzrost tego wskaźnika: mężczyźni urodzeni w dwa tysiące siedemdziesiątym roku będą prawdopodobnie dożywać średnio osiemdziesięciu sześciu i jednej dziesiątej roku, a kobiety dziewięćdziesięciu i trzech dziesiątych roku. W dwa tysiące osiemnastym roku średnia liczba urodzeń na kobietę wynosiła 1 i 55 setnych, a mediana wieku w chwili porodu – 31 i 3 dziesiąte roku. Oczekuje się, że do dwa tysiące siedemdziesiątego roku liczba urodzeń wzrośnie do jednego i sześćdziesięciu sześciu setnych, a mediana wieku osiągnie 31 i 7 dziesiątych roku. Przewiduje się, że do dwa tysiące siedemdziesiątego roku odsetek ludności w wieku co najmniej sześćdziesięciu pięciu lat wyniesie 30 i 3 dziesiąte procenta, podczas gdy w dwa tysiące dziewiętnastym roku wynosił 20 i 3 dziesiąte procenta. Z kolei odsetek ludności w wieku co najmniej osiemdziesięciu lat prognozuje się na 13 i dwie dziesiąte procenta, gdy w dwa tysiące dziewiętnastym roku wynosił on 5 i 8 dziesiątych procenta.

Zacieśnienie i pogłębienie współpracy z Afryką

W 2020 r. nastąpił wzrost dynamiki stosunków z Afryką, które są jednym z wiodących priorytetów UE. Pod koniec lutego przewodnicząca Ursula von der Leyen wraz z większością członków Komisji uczestniczyła w 10. posiedzeniu Komisji UE–Unia Afrykańska w Addis Abebie w Etiopii.

Spotkanie to odbyło się w ramach trwającego dialogu z Unią Afrykańską i oprócz rozpoczęcia przygotowań do szóstego szczytu w 2021 r. było okazją do omówienia wspólnych wyzwań, takich jak pokój i sprawowanie rządów, zmiana klimatu, zrównoważone miejsca pracy i inwestycje, cyfryzacja oraz mobilność i migracja.

W marcu Komisja i wysoki przedstawiciel Josep Borrell wydali wspólny komunikat pt. „W kierunku kompleksowej strategii współpracy z Afryką”, którego celem jest dalszy rozwój partnerstwa między tymi dwoma kontynentami. Zaproponowano w nim zacieśnienie współpracy w pięciu kluczowych obszarach: transformacja ekologiczna, transformacja cyfrowa, zrównoważony wzrost gospodarczy, pokój i sprawowanie rządów oraz migracja i mobilność.

Wykresy przedstawiają dane za dwa tysiące osiemnasty rok dotyczące oficjalnej pomocy rozwojowej dla Afryki oraz wielkości towarowej wymiany handlowej Afryki z poszczególnymi partnerami. Unia Europejska i jej 27 państw członkowskich zapewniły 46 procent oficjalnej pomocy rozwojowej dla Afryki, czyli kwotę dziewiętnastu miliardów sześciuset milionów euro. Na drugim miejscu znalazły się Stany Zjednoczone, które zaoferowały 25 procent, czyli 10 miliardów 700 milionów euro. Źródło: OECD DAC2a 2018. Brak danych dla Chin. Handel z Unią Europejską stanowił 32 procent całkowitego handlu Afryki, a jego wartość wyniosła 235 miliardów euro. 17 procent handlu, o równowartości stu dwudziestu pięciu miliardów euro, stanowił handel z Chinami, zaś 6 procent, czyli 46 miliardów euro, to handel ze Stanami Zjednoczonymi. Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, 2018 rok.

WIDEO: W kierunku kompleksowej strategii współpracy z Afryką.

W listopadzie Komisja Europejska poczyniła istotny krok w kierunku pobudzenia inwestycji w Afryce i krajach sąsiadujących z UE, pomagając w stymulowaniu globalnej odbudowy po pandemii przez zawarcie 10 umów gwarancji finansowych o wartości 990 mln euro z partnerskimi instytucjami finansowymi. Oczekuje się, że łącznie gwarancje te wygenerują inwestycje o wartości nawet 10 mld euro. Gwarancje są elementem reakcji Drużyny Europy na pandemię COVID-19.

Rozszerzenie UE

Polityka rozszerzenia UE nabrała nowego tempa w lutym, kiedy to Komisja przedstawiła swoje propozycje wzmocnienia procesu akcesyjnego w celu uczynienia go bardziej wiarygodnym, przewidywalnym i dynamicznym, ponownie koncentrując się na fundamentalnych reformach i silniejszym kierownictwie politycznym. W marcu UE poczyniła historyczny krok, podejmując decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną. Państwa członkowskie potwierdziły swoje jednoznaczne poparcie dla europejskiej perspektywy Bałkanów Zachodnich na majowym szczycie UE–Bałkany Zachodnie.

Aby wesprzeć długoterminowe ożywienie gospodarcze Bałkanów Zachodnich i przyspieszyć konwergencję z UE, w październiku Komisja przedstawiła plan gospodarczy i inwestycyjny dla tego regionu, uruchamiając do 9 mld euro w postaci dotacji. Z kolei nowy instrument gwarancyjny dla Bałkanów Zachodnich powinien pobudzić inwestycje o nawet 20 mld euro. Plan przewiduje również wspieranie ścisłej integracji regionalnej dzięki wspólnemu rynkowi regionalnemu, który przywódcy Bałkanów Zachodnich zatwierdzili na szczycie w Sofii w listopadzie w ramach procesu berlińskiego. Podczas tego szczytu podjęto istotne działania na rzecz wzmocnienia współpracy regionalnej w celu pobudzenia odbudowy społeczno-gospodarczej i konwergencji. Przywódcy Bałkanów Zachodnich zobowiązali się do dalszego zacieśniania współpracy regionalnej, która pomoże im na drodze do UE.

WIDEO: UE finansuje innowacyjną turystykę w regionach przygranicznych Elbasan w Albanii i Polog w Macedonii Północnej.

Grafika przedstawia przegląd stosunków między Unią Europejską a Bałkanami Zachodnimi. Bośnia i Hercegowina jest potencjalnym krajem kandydującym. Liczy 3 i pół miliona mieszkańców. Komisja Europejska wydała opinię w sprawie jej wniosku o członkostwo w Unii w maju dwa tysiące dziewiętnastego roku, a w grudniu tego samego roku Rada określiła konkluzje zatwierdzające 14 kluczowych priorytetów. Czarnogóra, licząca 600 tysięcy mieszkańców, jest krajem kandydującym. W ramach negocjacji otwarte są obecnie 33 rozdziały, zaś 3 rozdziały tymczasowo zamknięto. Albania, licząca 2 miliony 900 tysięcy mieszkańców, jest krajem kandydującym od marca dwa tysiące dwudziestego roku, kiedy to Unia postanowiła rozpocząć z nią negocjacje akcesyjne. Serbia, licząca 7 milionów mieszkańców, jest krajem kandydującym. W ramach negocjacji otwartych jest obecnie 18 rozdziałów, zaś 2 rozdziały są tymczasowo zamknięte. Kosowo, liczące milion osiemset tysięcy mieszkańców, jest potencjalnym krajem kandydującym. W kwietniu dwa tysiące szesnastego roku wszedł w życie układ o stabilizacji i stowarzyszeniu. Macedonia Północna, licząca 2 miliony 100 tysięcy mieszkańców, jest krajem kandydującym od marca dwa tysiące dwudziestego roku, kiedy to Unia postanowiła rozpocząć z nią negocjacje akcesyjne.

W następstwie kryzysu związanego z koronawirusem Unia Europejska przeznaczyła 3,3 mld euro na pakiet pomocy dla Bałkanów Zachodnich, aby zaradzić kryzysowi zdrowotnemu i złagodzić jego skutki społeczno-gospodarcze. Uruchomiono też 98 mln euro na rzecz Turcji w celu zapewnienia pilnie potrzebnego sprzętu ochronnego i wsparcia dla uchodźców znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

W lutym w Brukseli pod przewodnictwem UE odbyła się międzynarodowa konferencja darczyńców pod hasłem „Razem dla Albanii”, której celem było wsparcie wysiłków na rzecz odbudowy po trzęsieniu ziemi, które dotknęło ten kraj w listopadzie 2019 r. Łącznie zadeklarowano 1,15 mld euro, z czego wkład UE, państw członkowskich i Europejskiego Banku Inwestycyjnego wyniósł 400 mln euro.

Polityka sąsiedztwa

WIDEO: Czasami drobne rzeczy mogą mieć duże znaczenie. Dzięki unijnemu finansowaniu pomocy humanitarnej sfotografowana pielęgniarka z Ukrainy otrzymała rower i sprzęt medyczny. Teraz może dotrzeć do większej liczby osób, aby zapewnić im leki i potrzebne leczenie.

Działania UE w jej wschodnim i południowym sąsiedztwie muszą opierać się na elastycznych i wzajemnie powiązanych długoterminowych celach politycznych, które będą odpowiadać nowym priorytetom. Opublikowany w marcu wspólny komunikat Komisji i wysokiego przedstawiciela Josepa Borrella w sprawie polityki Partnerstwa Wschodniego wskazuje drogę do wzmocnienia odporności, która pomoże sprostać wspólnym wyzwaniom i wspierać zrównoważony rozwój oraz przyniesie realne korzyści obywatelom. Podczas spotkania w czerwcu przywódcy państw członkowskich UE i krajów Partnerstwa Wschodniego ponownie podkreślili strategiczny charakter tego partnerstwa, potwierdzając swoje zaangażowanie na rzecz dalszej integracji i zapewnienia społeczeństwom bardziej namacalnych korzyści. Na wsparcie wschodnich sąsiadów UE w walce z pandemią COVID-19 przeznaczono ponad 1 mld euro w formie dotacji.

Inne ważne kwestie w 2020 r.

Przez cały 2020 r. UE nadal priorytetowo traktowała wydarzenia geopolityczne w krajach i regionach z nią graniczących, wykorzystując wszystkie dostępne narzędzia do wspierania zarządzania konfliktami i ich rozwiązywania. Obejmowało to na przykład dalsze polityczne wspieranie suwerenności i integralności terytorialnej Ukrainy, wzmocnienie systemu opieki zdrowotnej w Libii oraz wspieranie społeczeństwa obywatelskiego w Syrii.

Stabilność i dobrobyt partnerów UE mają zasadnicze znaczenie nie tylko dla tych krajów i dla ich mieszkańców, ale są również ważne dla bezpieczeństwa i strategicznych interesów Unii. Działania UE na rzecz pokoju i stabilności obejmują region Sahelu (Burkina Faso, Czad, Mali, Mauretania i Niger) i są dobrym przykładem mobilizacji dyplomacji, misji cywilnych i wojskowych oraz pomocy humanitarnej i rozwojowej w ramach zintegrowanego podejścia. Przykładem może być wspieranie wysiłków mediacyjnych po wojskowym zamachu stanu w Mali.

Umowa z Kotonu, regulująca stosunki między UE a państwami członkowskimi Organizacji Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku, miała początkowo wygasnąć 29 lutego 2020 r. Po tymczasowym przedłużeniu umowy Komisji udało się 3 grudnia doprowadzić do porozumienia politycznego z tą organizacją, które pogłębi partnerstwo i skoncentruje je w większym stopniu na różnych regionach i zaktualizowanych normach w wielu dziedzinach, od zrównoważonego rozwoju i wzrostu gospodarczego po prawa człowieka, migrację, pokój i bezpieczeństwo. Formalne zawarcie i podpisanie umowy przewidywane jest na 2021 r.

Chiny

W 2020 r. UE dążyła do umocnienia partnerstwa z Chinami, w miarę możliwości na zasadzie współpracy, w razie potrzeby w drodze negocjacji, a w razie konieczności przez asertywną postawę i zdecydowane stanowisko. UE starała się ugruntować stosunki z tym krajem, zapewniające większą wzajemność i równe warunki działania w odniesieniu do gospodarki, handlu, stosunków inwestycyjnych i innych kwestii. Osiągnięte 30 grudnia porozumienie polityczne w sprawie kompleksowej umowy inwestycyjnej jest pierwszym krokiem w kierunku osiągnięcia większej równowagi w tych stosunkach. Szczyt UE–Chiny oraz dwa spotkania przywódców, we wrześniu i w grudniu, były okazją do pogłębienia współpracy – od kryzysu związanego z koronawirusem po działania w dziedzinie klimatu – oraz do omówienia kwestii spornych, między innymi dotyczących praw człowieka i sytuacji w Hongkongu. UE wielokrotnie w ciągu roku wyrażała zaniepokojenie w obu tych sprawach i niezmiennie reprezentowała zdecydowane i realistyczne podejście oraz realizowała działania zaproponowane w komunikacie z 2019 r. pt. „UE–Chiny – perspektywa strategiczna”.

Współpraca Unii Europejskiej z Chinami. Unia Europejska wzywa Chiny do zapewnienia pełnej wzajemności i równych warunków działania w stosunkach handlowych i inwestycyjnych. Zawarte trzydziestego grudnia dwa tysiące dwudziestego roku porozumienie polityczne w sprawie kompleksowej umowy inwestycyjnej stanowi ważny krok w tym kierunku. Unia i Chiny powinny ściślej współpracować, aby stawić czoła wyzwaniom, takim jak zmiana klimatu, piractwo i sytuacja w Afganistanie. Współpraca między Unią a Chinami była jednym z głównych czynników, które umożliwiły osiągnięcie porozumienia jądrowego z Iranem oraz jego pełne i skuteczne wdrożenie. Na Morzu Południowochińskim Unia Europejska wspiera pokojowe rozstrzyganie sporów zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza oraz utrzymanie wolności żeglugi i przelotów. Unia będzie nadal wzywać Chiny do przyjęcia większej odpowiedzialności za przestrzeganie międzynarodowego systemu opartego na zasadach i poszanowanie praw człowieka.

Liban

4 sierpnia w Bejrucie doszło do niszczycielskiego wybuchu. UE okazała solidarność z ludnością libańską, mobilizując Mechanizm Ochrony Ludności i zapewniając natychmiastową pomoc humanitarną i kryzysową na łączną kwotę 63 mln euro. Siedemnaście państw członkowskich wraz z Norwegią i Turcją wysłało tam personel poszukiwawczo-ratowniczy oraz zespoły medyczne, które uratowały życie wielu ludziom.

Białoruś

Po wyborach prezydenckich na Białorusi, które odbyły się 9 sierpnia, i wynikłych w związku z tym protestach UE wyraźnie oświadczyła, że nie uznaje wyniku tych wyborów i że będzie w pełni wspierać demokratyczne aspiracje tego kraju, między innymi stosując sankcje wobec osób odpowiedzialnych za oszustwa wyborcze i późniejsze akty przemocy. Od tego czasu UE nałożyła sankcje na 55 osób uważanych za odpowiedzialne za przemoc, nieuzasadnione aresztowania i fałszowanie wyników wyborów, w tym na byłego prezydenta Aleksandra Łukaszenkę. Komisja przekierowała środki finansowe, które zapewnia Białorusi, na bezpośrednie wsparcie dla społeczeństwa obywatelskiego i wolnych mediów, natomiast państwa członkowskie zgodziły się na przeprowadzenie przeglądu stosunków UE–Białoruś i powierzyły Komisji zadanie przygotowania kompleksowego pakietu wsparcia gospodarczego dla demokratycznej Białorusi. UE podtrzymuje swoje zobowiązanie do wspierania praw pokojowych demonstrantów i obstaje przy swoim apelu do władz białoruskich o położenie kresu przemocy i represjom, uwolnienie wszystkich zatrzymanych i więźniów politycznych, poszanowanie wolności mediów i społeczeństwa obywatelskiego oraz rozpoczęcie pluralistycznego dialogu narodowego.

Wschodnia część Morza Śródziemnego

We wschodniej części basenu Morza Śródziemnego przez cały rok obserwowano wzrost napięcia w stosunkach z Turcją. UE, działając w pełnej solidarności z Grecją i Cyprem, stara się powstrzymać eskalację tego napięcia, a jednocześnie stosunki UE–Turcja pozostają przedmiotem głębokiego wspólnego zainteresowania. Rada Europejska zgodziła się realizować pozytywny program współpracy między UE a Turcją, o ile podtrzymane zostaną konkretne starania na rzecz zaprzestania nielegalnych działań względem Grecji i Cypru. W przypadku wznowienia jednostronnych działań lub prowokacji naruszających prawo międzynarodowe UE jest jednak gotowa wykorzystać wszelkie dostępne jej instrumenty i możliwości, aby bronić swoich interesów i interesów państw członkowskich.

UE jest nadal w pełni zaangażowana w realizację oświadczenia UE–Turcja z 2016 r., które było wprowadzane w życie również po tym, jak w lutym i marcu 2020 r. wzrosła presja migracyjna na granicy UE z Turcją. Oświadczenie przyniosło już konkretne rezultaty w postaci ograniczenia napływu migrantów o nieuregulowanym statusie z Turcji, zmniejszenia liczby ofiar śmiertelnych na Morzu Egejskim oraz obniżenia presji na granice UE. Zapewniło ono również, w drodze przesiedlenia, bezpieczne i legalne drogi migracji do UE ponad 28 tys. osób potrzebujących ochrony międzynarodowej. Pilnie potrzebne są jednak dalsze postępy w zakresie wznowienia i przyspieszenia powrotów migrantów z wysp greckich. We wszystkich tych kwestiach kanały komunikacji z Turcją pozostały otwarte i aktywne.

Stany Zjednoczone

Wyniki listopadowych wyborów prezydenckich stanowiły jedyną w swoim rodzaju okazję do opracowania nowej transatlantyckiej agendy współpracy opartej na wspólnych wartościach, interesach i globalnym oddziaływaniu. To nowe partnerstwo, przedstawione we wspólnym komunikacie z grudnia zatytułowanym „Nowa agenda UE–USA na rzecz globalnych zmian”, umożliwi UE i Stanom Zjednoczonym współpracę w dziedzinie zdrowia, demokracji, zmiany klimatu i dobrobytu gospodarczego oraz technologii i handlu.

UE i Stany Zjednoczone są również głównymi partnerami handlowymi dla siebie nawzajem. W sierpniu obie strony uzgodniły zniesienie lub obniżenie ceł na handel o wartości 168 mln euro. Pakiet ten stanowi pierwsze cięcia taryf celnych we wzajemnych stosunkach handlowych od ponad 20 lat i pierwszy krok w kierunku złagodzenia napięć w handlu. Dzięki temu toruje drogę szerszym środkom ułatwiającym handel między tymi dwiema stronami.

Partnerstwo Unii ze Stanami Zjednoczonymi nie ma sobie równych na świecie. Unia i USA mają razem prawie miliard ludności. W każdym roku wytwarzają łącznie jedną trzecią globalnego produktu krajowego brutto, odpowiadają za jedną trzecią światowego handlu oraz za 60 procent bezpośrednich inwestycji zagranicznych na świecie. Są również największymi na świecie darczyńcami pomocy humanitarnej i wiodącymi dostarczycielami pomocy rozwojowej.

Propagowanie praw człowieka i demokracji na całym świecie

Poszanowanie praw człowieka, demokracja i praworządność to wartości leżące u podstaw działań UE na całym świecie.

W listopadzie Rada zatwierdziła zaproponowany w marcu przez Komisję i wysokiego przedstawiciela Josepa Borrella nowy Plan działania UE dotyczący praw człowieka i demokracji na lata 2020–2024. Plan koncentruje się na ochronie i wzmacnianiu pozycji jednostek, budowaniu odpornych, inkluzywnych i demokratycznych społeczeństw oraz propagowaniu globalnego systemu praw człowieka i demokracji. Państwa członkowskie nie doszły do porozumienia w sprawie ułatwienia głosowania większością kwalifikowaną w odniesieniu do decyzji wdrażających ten plan. Konkretnie rzecz ujmując, UE będzie wspierać i chronić tych, którzy bronią praw człowieka, będzie pracować nad zniesieniem kary śmierci i opracuje narzędzia szybkiego reagowania w przypadku zagrożenia dla istniejących praw i wolności. Jedną z głównych nowych inicjatyw w tym planie działania jest ustanowienie globalnego systemu sankcji UE za naruszenia praw człowieka, który został przyjęty przez Radę w grudniu na podstawie aktów prawnych zaproponowanych przez Wysokiego Przedstawiciela i Komisję.

W listopadzie Komisja przyjęła nowy plan działania w sprawie równości płci na lata 2021–2025, aby przyspieszyć postępy w kierunku osiągnięcia równości płci i wzmocnienia pozycji kobiet w działaniach zewnętrznych UE. Stanowi on operacyjny plan działania, przewidujący współpracę UE ze wszystkimi zainteresowanymi stronami – w tym z partnerami wielostronnymi, regionalnymi i krajowymi, rządami partnerskimi, społeczeństwem obywatelskim i sektorem prywatnym – w propagowaniu równości płci i wzmacnianiu pozycji kobiet, a tym samym w dążeniu do tworzenia równościowego świata, co jest konieczne do osiągnięcia sprawiedliwej i zrównoważonej odbudowy, sprzyjającej włączeniu społecznemu, a także wzrostu gospodarczego i dobrobytu.

W dwa tysiące dwudziestym roku pracę zarobkową miało mniej niż 50 procent kobiet, zaś wśród mężczyzn – 76 procent. Kobiety stanowią 80 procent osób przesiedlonych ze względu na skutki zmiany klimatu. W dwa tysiące dziewiętnastym roku równouprawnienie płci było przewidziane jako jeden z celów w sześćdziesięciu czterech i dwudziestu pięciu setnych procenta wszystkich nowych projektów, a ich wartość wynosiła 8 miliardów 700 milionów euro. Do dwa tysiące dwudziestego piątego roku 85 procent wszystkich nowych działań zewnętrznych będzie przyczyniać się do równouprawnienia płci i propagować wzmocnienie pozycji kobiet.

W dwa tysiące dwudziestym roku pracę zarobkową miało mniej niż 50 procent kobiet, zaś wśród mężczyzn – 76 procent. Kobiety stanowią 80 procent osób przesiedlonych ze względu na skutki zmiany klimatu. W dwa tysiące dziewiętnastym roku równouprawnienie płci było przewidziane jako jeden z celów w sześćdziesięciu czterech i dwudziestu pięciu setnych procenta wszystkich nowych projektów, a ich wartość wynosiła 8 miliardów 700 milionów euro. Do dwa tysiące dwudziestego piątego roku 85 procent wszystkich nowych działań zewnętrznych będzie przyczyniać się do równouprawnienia płci i propagować wzmocnienie pozycji kobiet.

Rozwój i pomoc humanitarna

Budżet Komisji na pomoc rozwojową w 2020 r. wyniósł 15 mld euro. W tym roku priorytetem było łagodzenie skutków COVID-19 w państwach znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji. UE zobowiązała się jednak również do podejmowania działań w innych dziedzinach, takich jak walka z plagą szarańczy pustynnej w Afryce Wschodniej czy redukcja zadłużenia niektórych najuboższych i najbardziej podatnych na zagrożenia krajów na świecie.

Europejski plan inwestycji zewnętrznych o wartości 5,1 mld euro ma wygenerować inwestycje o wartości ponad 50 mld euro w krajach sąsiadujących z UE i w Afryce. Plan ten już przynosi korzyści osobom fizycznym, społecznościom i małym przedsiębiorstwom, a w 2020 r. został przekształcony tak, by koncentrować się na pomocy w reagowaniu na pandemię COVID-19. Obejmowało to kwotę 400 mln euro w postaci gwarancji w ramach programu na rzecz globalnego dostępu do szczepionki przeciwko COVID-19 – globalnej inicjatywy na rzecz zapewnienia sprawiedliwego i równego dostępu do szczepionek przeciwko COVID-19.

Mimo wielu wyzwań w tym roku pomoc humanitarna UE nadal docierała do milionów osób znajdujących się w trudnej sytuacji. Na pomoc tę przeznaczono 2 mld euro, przy czym największą część środków przekazano do Afryki Subsaharyjskiej, gdzie ponad 18 mln ludzi potrzebuje obecnie pomocy humanitarnej, a następnie do Syrii, gdzie jest ponad 11 mln potrzebujących. Wraz ze swoimi państwami członkowskimi UE pozostaje największym na świecie źródłem pomocy humanitarnej.

Handel

Przegląd polityki handlowej

Reakcja na nowe globalne wyzwania i wnioski wyciągnięte z kryzysu związanego z koronawirusem muszą kształtować podejście UE do handlu. W związku z tym latem Komisja rozpoczęła przegląd obecnej polityki handlowej, obejmujący konsultacje publiczne i mający na celu osiągnięcie konsensusu w kwestii nowej średnioterminowej strategii dla unijnego handlu.

Solidna polityka handlowa i inwestycyjna ma zasadnicze znaczenie dla wspierania odbudowy gospodarczej, tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i ochrony przedsiębiorstw w UE przed nieuczciwymi praktykami w kraju i za granicą. Wspiera również szersze priorytety w obszarach zrównoważonego rozwoju, zmiany klimatu, gospodarki cyfrowej i bezpieczeństwa cyfrowego. UE zdecydowanie opowiada się za systemem handlowym opartym na zasadach. W 2020 r. doprowadziła do ustanowienia wielostronnego tymczasowego ustalenia dotyczącego arbitrażu odwoławczego, dzięki któremu członkowie Światowej Organizacji Handlu mogą nadal rozstrzygać spory, mimo że jej organ odwoławczy w dalszym ciągu nie jest w stanie funkcjonować. Ustalenie to weszło w życie w kwietniu i do końca 2020 r. podpisało je 23 członków Światowej Organizacji Handlu oraz UE.

Egzekwowanie polityki handlowej

W lipcu Komisja powołała swojego pierwszego głównego urzędnika ds. egzekwowania przepisów handlowych w celu wzmocnienia unijnego programu wdrażania i egzekwowania przepisów, zarówno w UE, jak i na całym świecie. Urzędnik ten dopilnuje, by partnerzy w pełni wywiązywali się ze swoich zobowiązań oraz aby unijni eksporterzy, zwłaszcza małe i średnie przedsiębiorstwa, mogli w pełni korzystać z umów handlowych zawieranych przez UE. Wzmocni również egzekwowanie zobowiązań w zakresie zrównoważonego rozwoju, w szczególności w odniesieniu do praw w dziedzinie klimatu i praw pracowniczych.

W lipcu UE zaktualizowała pakiet środków mających na celu ochronę unijnego przemysłu stalowego. Środki te – wynikające z przeglądu z 2018 r. – mają na celu ochronę przemysłu przed ewentualnymi skutkami, między innymi, przekierowania nadwyżki produkcji do UE przez zagranicznych producentów stali w następstwie amerykańskich ograniczeń przywozowych w odniesieniu do stali i aluminium.

UE a Meksyk

28 kwietnia UE i Meksyk zakończyły negocjacje w sprawie nowej umowy handlowej. Umowa musi jeszcze zostać podpisana i ratyfikowana przez obie strony.

Meksyk jest najważniejszym partnerem handlowym UE w Ameryce Łacińskiej. Wartość dwustronnego handlu towarami wynosi 66 mld euro (2019 r.), a wartość handlu usługami – 19 mld euro (2018 r.). Handel towarami między UE a Meksykiem wzrósł prawie trzykrotnie od czasu wejścia w życie pierwotnej umowy z 2001 r., a eksport towarów z UE osiągnął wartość prawie 40 mld euro rocznie.

W ramach nowej umowy niemal cały handel towarami między UE a Meksykiem będzie zwolniony z cła. Nowa umowa obejmuje stopniowe wprowadzanie zasad dotyczących zrównoważonego rozwoju oraz zobowiązanie do skutecznego wdrożenia porozumienia klimatycznego z Paryża. Jest to również pierwsza umowa między UE a krajem Ameryki Łacińskiej, która obejmuje ochronę inwestycji. Umowa handlowa jest częścią szerszej umowy ogólnej między UE a Meksykiem, która reguluje również kwestie praw człowieka oraz współpracy politycznej i rozwojowej. Jest to pierwsza umowa handlowa UE, która zawiera postanowienia dotyczące walki z korupcją, między innymi w postaci środków mających na celu przeciwdziałanie przekupstwu i praniu pieniędzy.

Umowa handlowa między UE a Wietnamem

1 sierpnia weszła w życie umowa UE z Wietnamem. W umowie przewidziano stopniowe zniesienie ceł na 99 proc. wszystkich towarów będących przedmiotem wymiany handlowej między tymi dwiema gospodarkami. Dzięki umowie unijne przedsiębiorstwa będą teraz mogły inwestować w Wietnamie i ubiegać się o zamówienia rządowe na równi z lokalnymi konkurentami. Umowa zawiera również solidne, prawnie wiążące i egzekwowalne postanowienia dotyczące zrównoważonego rozwoju, mające na celu zagwarantowanie poszanowania praw pracowniczych, ochrony środowiska i wdrożenia porozumienia klimatycznego z Paryża.

Umowa o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią: rok później

1 lutego minęła pierwsza rocznica zawarcia umowy o partnerstwie gospodarczym między UE a Japonią. Umowa ta już zdążyła pobudzić handel. W ciągu pierwszych 12 miesięcy jej wdrażania (do końca stycznia 2020 r.) eksport z UE do Japonii wzrósł o 5 proc. w stosunku do roku poprzedniego. Umowa znosi większość z 1 mld euro ceł nakładanych każdego roku przez Japonię na import z UE. Od pierwszego dnia ponad 90 proc. eksportu z UE było w stanie trafić do Japonii bezcłowo. Pełne wdrożenie umowy oznacza zniesienie przez Japonię ceł na 97 proc. towarów importowanych z UE, a wartość wymiany handlowej między UE i Japonią może wzrosnąć o niemal 36 mld euro rocznie.

Inne bieżące negocjacje handlowe

UE prowadziła dalsze negocjacje w sprawie umów handlowych z Australią (cztery rundy negocjacyjne) i Nową Zelandią (trzy rundy). Przeprowadziła również jedną rundę negocjacji w sprawie umowy handlowej z Indonezją oraz trzy rundy negocjacji z Komorami, Madagaskarem, Mauritiusem, Seszelami i Zimbabwe w celu pogłębienia obowiązującej obecnie umowy o partnerstwie gospodarczym z tymi krajami.

UE jako partner wielostronny

Aby sprostać coraz większej liczbie globalnych wyzwań, UE potrzebuje skutecznego i wzmocnionego systemu wielostronnego. Choć w ostatnich latach multilateralizm został osłabiony, UE nadal jest zdecydowanym zwolennikiem międzynarodowego ładu opartego na zasadach, którego centralnym elementem jest ONZ.

Rok 2020, na który przypadała 75. rocznica powstania ONZ, był szczególnie ważny w tym względzie, jako że globalny wpływ pandemii uwydatnił potrzebę zacieśnienia współpracy międzynarodowej między naukowcami, ekonomistami i decydentami w ramach ONZ, Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz w ramach G-7, G-20 i innych forów międzynarodowych.

UE poparła wezwanie Sekretarza Generalnego ONZ Antónia Guterresa do globalnego zawieszenia broni w świetle pandemii COVID-19 i przyjmowała jak zawsze wiodącą rolę w mobilizowaniu społeczności międzynarodowej w sytuacjach problemowych, współorganizując duże konferencje na temat Sudanu, Syrii i Wenezueli.

Polityka zdrowotna UE i Światowej Organizacji Zdrowia wzajemnie się uzupełniają, ponieważ obie strony współpracują w kwestiach związanych z COVID-19, z zapobieganiem przyszłym pandemiom i z innymi wyzwaniami w dziedzinie zdrowia. Współpraca rozciąga się na przykład na takie dziedziny, jak walka z rakiem, innowacje w systemach opieki zdrowotnej i bezpieczeństwo żywności.

UE patronuje również radykalnej reformie Światowej Organizacji Handlu właśnie po to, by móc nadal czerpać korzyści z globalnej integracji i otwarcia, a jednocześnie zaradzić niedoskonałościom naszych systemów gospodarczych i politycznych.

Zjednoczone Królestwo wystąpiło z Unii Europejskiej 31 stycznia 2020 r. Wcześniej UE i Zjednoczone Królestwo ratyfikowały umowę o wystąpieniu. Umowa określająca warunki uporządkowanego wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE, zgodnie z art. 50 Traktatu o Unii Europejskiej, weszła w życie 1 lutego 2020 r. Od tego dnia do 31 grudnia 2020 r. trwał okres przejściowy, w którym Zjednoczone Królestwo nadal było członkiem jednolitego rynku i unii celnej. Miało to zapewnić czas na wynegocjowanie warunków nowego i sprawiedliwego partnerstwa na przyszłość w oparciu o deklarację polityczną uzgodnioną przez UE i Zjednoczone Królestwo w październiku 2019 r.

25 lutego Rada wyraziła zgodę na rozpoczęcie rozmów ze Zjednoczonym Królestwem, formalnie wyznaczyła Komisję na negocjatora UE i przyjęła wytyczne negocjacyjne, w których określiła zakres przyszłego partnerstwa, obejmujący takie obszary, jak handel, rybołówstwo, bezpieczeństwo i obronę, ściganie przestępstw i współpracę wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych. Rolę głównego negocjatora UE nadal pełnił Michel Barnier, szef działającej w ramach Komisji Europejskiej Grupy Zadaniowej ds. Stosunków ze Zjednoczonym Królestwem.

Negocjacje między UE a Zjednoczonym Królestwem rozpoczęły się 2 marca w Brukseli. Objęły one większość tematów wymienionych w deklaracji politycznej, z wyjątkiem polityki zagranicznej i polityki bezpieczeństwa, w przypadku których Zjednoczone Królestwo odmówiło podjęcia rozmów. Negocjacje kontynuowano pomimo trudności spowodowanych pandemią koronawirusa. Rundy negocjacyjne w kwietniu, maju i czerwcu odbyły się za pośrednictwem wideokonferencji.

18 marca Komisja opublikowała projekt prawnie wiążącej umowy dotyczącej ambitnego, nowoczesnego i kompleksowego przyszłego partnerstwa UE i Zjednoczonego Królestwa. Dokument ten stanowił przełożenie mandatu Rady z 25 lutego na tekst prawny.

Równolegle do negocjacji w sprawie przyszłego partnerstwa UE i Zjednoczonego Królestwa Unia kontynuowała prace w celu zapewnienia, aby wszyscy obywatele, przedsiębiorstwa i administracja publiczna byli przygotowani na nieuniknione zakłócenia, jakie miały wystąpić 1 stycznia 2021 r. z powodu decyzji Zjednoczonego Królestwa o opuszczeniu jednolitego rynku i unii celnej UE.

24 grudnia negocjatorzy UE i Zjednoczonego Królestwa osiągnęli porozumienie w sprawie treści nowej umowy o handlu i współpracy, regulującej ich wzajemne stosunki.

29 grudnia Rada przyjęła decyzję w sprawie podpisania umowy o handlu i współpracy UE–Zjednoczone Królestwo i jej tymczasowego stosowania od 1 stycznia 2021 r. do czasu wydania zgody przez Parlament Europejski i zawarcia umowy decyzją Rady.

Strony podpisały umowę 30 grudnia 2020 r. W Brukseli w imieniu Unii Europejskiej podpisy złożyli przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen i przewodniczący Rady Charles Michel, w Londynie zaś w imieniu Zjednoczonego Królestwa umowę podpisał premier Boris Johnson. W 2021 r. ma nastąpić pełna ratyfikacja umowy przez UE.

Chociaż nowa umowa o handlu i współpracy między UE i Zjednoczonym Królestwem nie zapewni takiego samego poziomu współpracy jak w czasie członkostwa Zjednoczonego Królestwa w UE, wykracza ona znacznie poza zakres tradycyjnej umowy o wolnym handlu i zapewnia solidną podstawę dla utrzymania długotrwałej przyjaźni i dalszej współpracy.

Umowa obejmuje:

1. bezprecedensową umowę o wolnym handlu,
2. ambitną współpracę w kwestiach gospodarczych, społecznych, środowiskowych i związanych z rybołówstwem, stanowiącą integralną część nowego partnerstwa gospodarczego,
3. bliskie partnerstwo na rzecz bezpieczeństwa oraz
4. nadrzędne ramy zarządzania.

Umowa odzwierciedla fakt, że Zjednoczone Królestwo opuszcza unijny ekosystem wspólnych przepisów oraz mechanizmów nadzoru i egzekwowania, w związku z czym nie może dłużej czerpać korzyści płynących z uczestnictwa w jednolitym rynku.

Przewidziano w niej prawa i obowiązki każdej ze stron przy jednoczesnym pełnym poszanowaniu ich autonomii w zakresie regulacji i podejmowania decyzji.

Na życzenie Zjednoczonego Królestwa umowa nie obejmuje współpracy w zakresie polityki zagranicznej, bezpieczeństwa zewnętrznego ani obrony, mimo iż taką współpracę przewidziano pierwotnie w deklaracji politycznej.

Zgodnie z ustaleniami Rady Europejskiej z lipca Komisja w grudniu zaproponowała utworzenie pobrexitowej rezerwy dostosowawczej, dysponującej łącznym budżetem w wysokości 5 mld euro. Jej celem ma być przeciwdziałanie niekorzystnym konsekwencjom ekonomicznym i społecznym w państwach członkowskich i sektorach, które najbardziej odczuły skutki brexitu.

Pandemia COVID-19

W pierwszej połowie 2020 r. Parlament Europejski i Rada koncentrowały się na decyzjach dotyczących pandemii, podejmowanych w większości podczas zdalnych posiedzeń. Przez cały rok politycy łączyli się za pośrednictwem wideokonferencji, aby koordynować działania UE w reakcji na koronawirusa. Wiele ważnych wniosków ustawodawczych zostało przyjętych w rekordowym czasie. Rada Europejska odbyła też kilka posiedzeń, w których politycy uczestniczyli osobiście. Tematem dyskusji była reakcja na pandemię, a także inne kwestie, w tym długoterminowy budżet UE, stosunki UE–Zjednoczone Królestwo, bezpieczeństwo, zmiana klimatu i sprawy zagraniczne.

Jeżeli chodzi o prace Parlamentu, do decyzji przyjętych w rekordowym czasie należy zatwierdzenie inicjatywy inwestycyjnej w odpowiedzi na koronawirusa oraz kryzysowego wsparcia finansowego dla sektora ochrony zdrowia, a jednocześnie zapewnienie, by środki z Funduszu Solidarności Unii Europejskiej przeznaczano na stany zagrożenia zdrowia publicznego. Od marca wszystkie sesje plenarne odbywały się w Brukseli. Począwszy od października, posiedzenia miały formę hybrydową – parlamentarzyści spoza Brukseli łączyli się zdalnie z obecnymi na sali. Komisja zawsze osobiście uczestniczyła w tych sesjach. Wideokonferencje zastąpiły wiele osobistych spotkań Rady w pierwszej połowie roku. Członkowie Komitetu Stałych Przedstawicieli spotykali się jednak osobiście przez cały rok, aby zapewnić kontynuację prac Rady. Zarówno Parlament, jak i Rada działały z niezwykłą szybkością przy uchwalaniu środków, które miały bezpośredni pozytywny wpływ na mieszkańców, przedsiębiorstwa i regiony.

Kryzys wywołany pandemią w dużym stopniu wpłynął także na prace Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Europejskiego Komitetu Regionów. Oba komitety przyjęły szereg istotnych opinii, a w kwietniu 2020 r. Komitet Regionów uruchomił platformę wymiany ułatwiającą współpracę między regionami i miastami w całej Europie. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny ustanowił Nagrodę za Solidarność Obywatelską, aby uhonorować 28 inicjatyw mających na celu zaradzenie skutkom kryzysu związanego z koronawirusem.

Porozumienie w sprawie długoterminowego budżetu UE na lata 2021–2027 oraz NextGenerationEU

Późną jesienią 2020 r. Parlament Europejski i Rada, przy wsparciu Komisji Europejskiej, uzgodniły, a następnie przyjęły największy w historii pakiet odbudowy finansowany z budżetu UE na kwotę 1,8 bln euro. Pakiet działań w reakcji na kryzys wywołany COVID-19 i jego skutki ma pomóc odbudować bardziej ekologiczną, cyfrową i odporną Europę, lepiej przygotowaną na obecne i przyszłe wyzwania.

Najważniejsze fakty i liczby

• Długoterminowy budżet na lata 2021–2027 w wysokości 1,074 bln euro (w cenach z 2018 r.) oraz NextGenerationEU, tymczasowe narzędzie służące odbudowie, obejmujące 750 mld euro.
• Ponad 50 proc. budżetu zostanie przeznaczone na modernizację za pośrednictwem polityki w obszarach obejmujących badania naukowe i innowacje oraz programu „Horyzont Europa”; na sprawiedliwą transformację klimatyczną i cyfrową z wykorzystaniem Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji i programu „Cyfrowa Europa”; na gotowość, odbudowę i odporność, za pomocą Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, rescEU oraz nowego programu UE dla zdrowia (EU4Health).
• Prowadzone od dawna polityki, takie jak polityka spójności i wspólna polityka rolna, zostaną zmodernizowane i nadal otrzymywać będą znaczne kwoty z budżetu UE na cele sprzyjające transformacji ekologicznej i cyfrowej.
• Na walkę ze zmianą klimatu przeznaczonych ma być 30 proc. funduszy z NextGenerationEU i budżetu długoterminowego. W pakiecie zwraca się również szczególną uwagę na ochronę bioróżnorodności i uwzględnianie aspektu płci.
• Kluczowe programy, w tym Erasmus+, Program UE dla zdrowia i „Horyzont Europa”, zasilone zostaną dodatkową sumą 15 mld euro ponad to, co uzgodniono podczas specjalnego szczytu Rady Europejskiej w lipcu 2020 r.

Po raz pierwszy UE dysponować będzie specjalnym mechanizmem chroniącym budżet przed naruszeniami zasady praworządności. Zapewnia je rozporządzenie w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii, które wprowadza dodatkowy poziom ochrony budżetu. Komisja przyjmie wytyczne dotyczące pewnych aspektów stosowania tego rozporządzenia. Rozporządzenie stosuje się od 1 stycznia 2021 r. Mechanizm ten nie będzie miał negatywnego wpływu na beneficjentów końcowych funduszy UE w danym państwie członkowskim.

Budżet długoterminowy na lata 2021 2027. Długoterminowy budżet Unii Europejskiej będzie nadal odgrywał kluczową rolę we wspieraniu odbudowy i zapewnianiu tradycyjnym beneficjentom unijnych funduszy wystarczających środków na dalsze działanie w czasach, które dla wszystkich są bardzo trudne. Dział, jednolity rynek, innowacje i gospodarka cyfrowa, otrzyma 132 miliardy 800 milionów euro w ramach wieloletnich ram finansowych, w skrócie WRF, oraz 10 miliardów 600 milionów euro w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota finansowania wyniesie 143 miliardy 400 milionów euro. Dział, spójność, odporność i wartości, otrzyma 377 miliardów 800 milionów euro w ramach WRF, oraz 721 miliardów 900 milionów euro w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota finansowania wyniesie bilion 99 miliardów 700 milionów euro. Dział, zasoby naturalne i środowisko, otrzyma 356 miliardów 400 milionów euro w ramach WRF, oraz 17 miliardów 500 milionów euro w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota finansowania wyniesie 373 miliardy 900 milionów euro. Dział, migracja i zarządzanie granicami, otrzyma 22 miliardy 700 milionów euro w ramach WRF, natomiast nie otrzyma finansowania w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota środków wyniesie 22 miliardy 700 milionów euro. Dział, bezpieczeństwo i obrona, otrzyma 13 miliardów 200 milionów euro w ramach WRF, natomiast nie otrzyma finansowania w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota środków wyniesie 13 miliardów 200 milionów euro. Dział, sąsiedztwo i świat, otrzyma 98 miliardów 400 milionów euro w ramach WRF, natomiast nie otrzyma finansowania w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota środków wyniesie 98 miliardów 400 milionów euro. Dział „europejska administracja publiczna” otrzyma 73 miliardy 100 milionów euro w ramach WRF, natomiast nie otrzyma finansowania w ramach Next Generation i ju, a więc łączna kwota środków wyniesie 73 miliardy 100 milionów euro. Łączna kwota finansowania dla wszystkich działów w ramach WRF wyniesie bilion 74 miliardy 300 milionów euro, a całkowite finansowanie dla wszystkich działów w ramach Next Generation i ju wyniesie 750 miliardów euro, co oznacza, że kwota finansowania ogółem w ramach WRF wyniesie bilion 824 miliardy 300 milionów euro. Źródło: Komisja Europejska.

Równolegle postępowały prace nad przepisami sektorowymi ustanawiającymi nowe unijne programy. Pod koniec 2020 r. osiągnięto porozumienie polityczne w sprawie większości inicjatyw, w tym Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, programu „Horyzont Europa”, Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej, a także nowego programu UE dla zdrowia. Przewiduje się, że formalne przyjęcie tych programów nastąpi w pierwszych miesiącach 2021 r.

Sprawy instytucjonalne

Prezydencję w Radzie objęła najpierw Chorwacja, a następnie Niemcy. Chorwacka prezydencja zapewniła szybkie przyjęcie środków związanych z COVID-19 w ramach natychmiastowej reakcji na kryzys. Należały do nich inicjatywa inwestycyjna w odpowiedzi na koronawirusa oraz europejski instrument tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE), a także zalecenie Rady w sprawie innych niż niezbędne podróży do UE. Kolejnym znaczącym wydarzeniem w pierwszej połowie roku było otwarcie w marcu negocjacji akcesyjnych z Albanią i Macedonią Północną. Do głównych sukcesów prezydencji niemieckiej należało dokończenie prac nad wieloletnimi ramami finansowymi i pakietem na rzecz odbudowy oraz zakończenie negocjacji ze Zjednoczonym Królestwem w sprawie umowy o handlu i współpracy. Rada Europejska osiągnęła też porozumienie co do bardziej ambitnego celu klimatycznego na 2030 r. Zareagowała również na napiętą sytuację na Białorusi przez trzykrotne nałożenie sankcji.

Po letniej przerwie Parlament zajął się sprawami instytucjonalnymi, rozpoczynając od pierwszego orędzia o stanie Unii przewodniczącej von der Leyen, wygłoszonego 16 września. W październiku Parlament zatwierdził kandydaturę Mairead McGuinness, która zastąpiła Phila Hogana po jego odejściu z Komisji. Objęła ona stanowisko komisarza ds. stabilności finansowej, usług finansowych oraz unii rynków kapitałowych.

Rok 2020 był okresem odnowy dla Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Europejskiego Komitetu Regionów. W następstwie brexitu liczba członków tych komitetów zmalała z 350 do 329, a mandat przedłużono około 40 proc. członków. Apostolos Tzitzikostas został wybrany 12 lutego na przewodniczącego Europejskiego Komitetu Regionów, zaś Christa Schweng została wybrana 28 października na przewodniczącą Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego.

Jak skontaktować się z UE

Osobiście

W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Telefonicznie lub drogą mailową

Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:

— dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),

— dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,

— drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Wyszukiwanie informacji o UE

Online

Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/index_pl.

Publikacje UE

Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić na stronie: https://op.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).

Prawo UE i powiązane dokumenty

Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1952 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: https://eur-lex.europa.eu.

Portal Otwartych Danych UE

Unijny portal otwartych danych (https://data.europa.eu/euodp/pl) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.

Na temat

NUMERY IDENTYFIKACYJNE

UE w 2020 r. — SPRAWOZDANIE OGÓLNE Z DZIAŁALNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ

Interaktywna wersja niniejszej publikacji, zawierająca linki do treści w internecie, jest dostępna w formatach PDF, ePUB i HTML:
http://europa.eu/general-report/pl

UE w 2020 r. – Sprawozdanie ogólne z działalności Unii Europejskiej
Komisja Europejska
Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji Społecznej
Serwis redakcyjny i ukierunkowane działania informacyjne
1049 Bruksela
BELGIA

W dniu 15 lutego 2021 r. Komisja Europejska przyjęła „UE w 2020 r. – Sprawozdanie ogólne z działalności Unii Europejskiej” pod numerem referencyjnym C(2021) 1002.

Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za skutki wynikające z ponownego wykorzystania niniejszej publikacji.

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2021

© Unia Europejska, 2021

Polityka ponownego wykorzystania dokumentów Komisji Europejskiej została wdrożona decyzją Komisji 2011/833/UE z dnia 12 grudnia 2011 r. w sprawie ponownego wykorzystywania dokumentów Komisji (Dz.U. L 330 z 14.12.2011, s. 39).

Z wyjątkiem przypadków, w których stwierdzono inaczej, ponowne wykorzystywanie tego dokumentu jest dozwolone na podstawie licencji Creative Commons Attribution 4.0 International (CC-BY 4.0) (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). Oznacza to, że ponowne wykorzystywanie jest dozwolone pod warunkiem odpowiedniego poinformowania o autorze oraz o wszelkich zmianach wprowadzonych w dokumencie.

W przypadku wykorzystania lub powielania elementów, które nie są własnością Unii Europejskiej, konieczne może być uzyskanie zgody bezpośrednio od właściwych podmiotów prawa autorskiego.

AUTORZY ZDJĘĆ

Wszystkie zdjęcia © Unia Europejska, chyba że wskazano inaczej.