Απαιτήσεις της ΕΕ για τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια: ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυσή τους και για καλύτερη παρακολούθηση της εφαρμογής τους

Σύνοψη

Επιδιώκοντας την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η Επιτροπή διαπίστωσε την ανάγκη συμπλήρωσης του βασισμένου σε κανόνες δημοσιονομικού πλαισίου με δεσμευτικές εθνικές διατάξεις. Ως εκ τούτου, πρότεινε τρεις νομοθετικές πράξεις για την ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων (δηλαδή του τρόπου άσκησης των δημοσιονομικών πολιτικών). Δύο από τις τρεις αυτές πράξεις έχουν εγκριθεί (το 2011, ως μέρος του «εξαπτύχου», και το 2013, ως μέρος του «διπτύχου»), ενώ η νομοθετική διαδικασία για την πρόταση οδηγίας από το 2017 παραμένει σε εξέλιξη. Επιπλέον, το 2012 υπεγράφη Διακυβερνητική Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση από 25 κράτη μέλη.

Βάσει των νομοθετικών πράξεων, τα κράτη μέλη όφειλαν, μεταξύ άλλων, να δημιουργήσουν ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα, να καθορίσουν εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες και να καθιερώσουν δημοσιονομικά πλαίσια βασισμένα σε κανόνες. Όσο καλύτερα σχεδιασμένο είναι ένα ανεξάρτητο δημοσιονομικό όργανο τόσο καλύτερη η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες και με ακριβείς και λιγότερο μεροληπτικές μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις. Γενικότερα αναγνωρίζεται ότι τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια συμβάλλουν στην ενίσχυση των δημοσιονομικών επιδόσεων, δεδομένου ότι καταδεικνύουν αν και με ποιον τρόπο οι αποφάσεις επί των τρεχουσών πολιτικών και τα μελλοντικά προγράμματα συνάδουν με βιώσιμες μεσοπρόθεσμες πιστώσεις του προϋπολογισμού.

Σκοπός του ελέγχου ήταν να αξιολογηθεί κατά πόσον τα μέτρα της Επιτροπής για την ενίσχυση των δημοσιονομικών πλαισίων των κρατών μελών της ΕΕ απέφεραν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Για τον σκοπό αυτό, εξετάσαμε κατά πόσον:

1. οι νομικές απαιτήσεις της ΕΕ για τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια ήταν αποτελεσματικές·
2. τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια ενισχύθηκαν μέσω κατάλληλης και σαφούς αλληλεπίδρασης μεταξύ της Επιτροπής, των ανεξάρτητων δημοσιονομικών οργάνων και του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου·
3. η Επιτροπή αξιολόγησε καταλλήλως τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρθηκαν και εφαρμόστηκαν οι νομικές απαιτήσεις της ΕΕ στα κράτη μέλη.

Η νομοθετική δράση της ΕΕ έδωσε την ώθηση για την ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων. Ωστόσο, το νομοθετικό πλαίσιο επιδέχεται βελτίωση. Σε σύγκριση με τα διεθνή πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές, οι απαιτήσεις είναι ηπιότερες από πολλές απόψεις, ιδίως όσον αφορά τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα. Η οδηγία που πρότεινε η Επιτροπή το 2017 καλύπτει ορισμένες –αλλά όχι όλες– τις αδυναμίες που παρατηρήσαμε.

Τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα αξιολογούν τη συμμόρφωση με τους εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες. Επιπλέον, παράλληλα με την Επιτροπή, ορισμένα ανεξάρτητα εθνικά δημοσιονομικά όργανα αξιολογούν και αυτά τη συμμόρφωση των κρατών μελών με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, είτε υποχρεωτικά δυνάμει του νομοθετικού πλαισίου που τα διέπει, είτε κατά προαίρεση. Η από μέρους της Επιτροπής άσκηση της διακριτικής ευχέρειάς της, καθώς και άλλοι παράγοντες, συνεπάγονται τον κίνδυνο εμφάνισης ασυνεπειών μεταξύ της αξιολόγησης της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ που διενεργεί η Επιτροπή και αυτής που διενεργούν τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά συμβούλια. Η εκδήλωση του κινδύνου αυτού θα ήταν πλήγμα για την αποτελεσματικότητα του δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ.

Η «έκθεση των Πέντε Προέδρων» που δημοσιεύθηκε το 2015 πρότεινε τη σύσταση Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο παρέχει δημόσια και ανεξάρτητη αξιολόγηση των επιδόσεων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, των εθνικών προϋπολογισμών και της εκτέλεσής τους βάσει των δημοσιονομικών στόχων της ΕΕ. Η Επιτροπή προχώρησε στη σύσταση του Συμβουλίου αυτού με απόφαση που εξέδωσε την ίδια χρονιά. Ο τρόπος σύστασης του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου και η εντολή του υπολείπονταν των καθηκόντων που προέβλεπε η εν λόγω έκθεση. Πέραν αυτού, το ισχύον θεσμικό πλαίσιο επιδέχεται βελτίωση όσον αφορά την ανεξαρτησία του. Τέλος, η Επιτροπή δύναται να παραβλέπει τις προτάσεις και συστάσεις που εκδίδει του χωρίς την κατάλληλη αιτιολόγηση.

Η Επιτροπή έχει μέχρι στιγμής περιορισμένη μόνο βεβαιότητα ότι οι απαιτήσεις της ΕΕ για τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια έχουν μεταφερθεί και εφαρμόζονται σωστά. Στην πραγματικότητα, η αξιολόγηση της συμμόρφωσης των εθνικών νομοθεσιών προς τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/85 δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Οι αξιολογήσεις της εφαρμογής του νομικού πλαισίου της ΕΕ είτε δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί είτε διεξήχθησαν σε τόσο πρώιμο στάδιο της μεταφοράς του στο εθνικό δίκαιο ώστε να είναι άνευ χρησιμότητας.

Συνιστούμε στην Επιτροπή τα εξής:

1. να ενισχύσει τη συνεργασία με τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα προκειμένου να μειωθούν στο ελάχιστο οι αποκλίσεις μεταξύ των αξιολογήσεων της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες που διενεργούν η Επιτροπή και τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα·
2. να επανεξετάσει τις απαιτήσεις που προβλέπονται για τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια, συνεκτιμώντας διεθνή πρότυπα και βέλτιστες πρακτικές·
3. να ενισχύσει το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο·
4. να διευθετήσει τα εκκρεμή ζητήματα συμμόρφωσης και να ενισχύσει τη βεβαιότητά της όσον αφορά τη λειτουργία των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων.

Εισαγωγή

Ιστορικό

Δεδομένου ότι με την εκδήλωση της κρίσης δημόσιου χρέους το 2009 απειλήθηκε η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ, οι νομοθέτες της ΕΕ ενέκριναν σειρά νομοθετικών πράξεων για τη βελτίωση της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Στόχος ήταν να προωθηθεί η εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) και να ενισχυθούν τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια (ΕΔΠ)¹ (βλέπε πλαίσιο 1 για τις συνιστώσες των ΕΔΠ).

Πλαίσιο 1

Εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια

Ως ΕΔΠ νοούνται οι ρυθμίσεις, οι διαδικασίες, οι κανόνες και οι θεσμοί που διέπουν τις δημοσιονομικές πολιτικές.

Πηγή: ΕΕΣ.

Στην οικονομική βιβλιογραφία υπάρχει ευρεία συναίνεση ότι τα βασισμένα σε κανόνες πολυετή δημοσιονομικά πλαίσια συνδέονται με ενισχυμένες δημοσιονομικές επιδόσεις², καθώς δείχνουν με ποιον τρόπο οι αποφάσεις επί των τρεχουσών πολιτικών και τα μελλοντικά προγράμματα μπορούν να ενταχθούν στις βιώσιμες μεσοπρόθεσμες πιστώσεις του προϋπολογισμού. Αξιόπιστα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια (ΜΔΠ) μπορούν επίσης να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις να συμβιβάζουν τις απαιτήσεις της δημοσιονομικής βιωσιμότητας με την πιθανή χρήση δημοσιονομικών πολιτικών, ώστε να μετριάζονται οι επιπτώσεις των οικονομικών και χρηματοπιστωτικών κραδασμών³.

Βάσει της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), τα κράτη μέλη διατηρούν την κυριαρχία τους σε σχέση με τις δημοσιονομικές πολιτικές. Παρά ταύτα, είναι αναγκαίος ο συντονισμός των πολιτικών ώστε να αποφεύγονται οι αρνητικές δευτερογενείς συνέπειες και οι απειλές για τη νομισματική σταθερότητα στη ζώνη του ευρώ. Η Επιτροπή θεώρησε ότι, για να επιτύχει ο συντονισμός αυτός, οι δημοσιονομικοί στόχοι της ΕΕ πρέπει να ενσωματώνονται στις εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές⁴. Το 2005 το Συμβούλιο θεώρησε ότι «οι εσωτερικές ρυθμίσεις διακυβέρνησης κάθε χώρας θα πρέπει να συμπληρώνουν το ενωσιακό πλαίσιο»⁵. Ωστόσο, εκείνη την εποχή, δεν υπήρχε σφαιρική ανάλυση i) των αδυναμιών του τότε υφιστάμενου πλαισίου της ΕΕ ή ii) του μελλοντικού συντονισμού των δύο ρυθμίσεων διακυβέρνησης. Τον Οκτώβριο του 2009, το Συμβούλιο της ΕΕ (εφεξής «το Συμβούλιο») κατέληξε και πάλι στο συμπέρασμα ότι τα ΕΔΠ πρέπει να ενισχυθούν ώστε να στηρίζουν τη μακροπρόθεσμη δημοσιονομική βιωσιμότητα⁶.

Από το 2006, η Επιτροπή συλλέγει, μέσω ερευνών που απευθύνει προς τις αρμόδιες εθνικές αρχές, ποιοτικές πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με τα βασικά στοιχεία των ΕΔΠ [ήτοι αριθμητικούς δημοσιονομικούς κανόνες, ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα (ΑΔΟ) και ΜΔΠ]. Οι πληροφορίες αυτές τροφοδοτούν τη βάση δεδομένων της δημοσιονομικής διακυβέρνησης της Επιτροπής και χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό δεικτών σχετικά με την ισχύ και την ποιότητα των εν λόγω στοιχείων.

Νομικό πλαίσιο

Το πρώτο βήμα –αποτέλεσμα των πολιτικών συζητήσεων για την ανάπτυξη κοινού νομικού πλαισίου– ήταν η έγκριση της οδηγίας 2011/85⁷, ενός από τα έξι νομοθετικά μέτρα που είναι γνωστά ως «εξάπτυχο». Η οδηγία 2011/85 καθορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις για τα ΕΔΠ (για επισκόπηση των σχετικών νομικών πράξεων και του ιστορικού έγκρισής τους, βλέπε παράρτημα I):

1. ο δημοσιονομικός σχεδιασμός των κρατών μελών πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικές μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις που παρέχονται από ορισμένο για τον σκοπό αυτό όργανο·
2. τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν συγκεκριμένους δημοσιονομικούς κανόνες, η συμμόρφωση με τους οποίους πρέπει να παρακολουθείται από ανεξάρτητους φορείς·
3. τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν αξιόπιστο και αποτελεσματικό ΜΔΠ που να περιλαμβάνει έναν κατ’ ελάχιστο τριετή ορίζοντα δημοσιονομικού σχεδιασμού· και
4. τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν ολοκληρωμένα, συνεκτικά και διαφανή συστήματα δημοσιονομικής λογιστικής και υποβολής στατιστικών στοιχείων.

Το δεύτερο βήμα ήταν η διακυβερνητική Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΣΣΣΔ), η οποία υπογράφηκε τον Μάρτιο του 2012, και ιδίως το Δημοσιονομικό Σύμφωνο (τίτλος III), τα οποία συμπληρώθηκαν με ανακοίνωση της Επιτροπής του Ιουνίου του 2012, στην οποία καθορίζονταν επτά κοινές αρχές⁸ (οι «κοινές αρχές της Επιτροπής»). Τα συμβαλλόμενα μέρη του Δημοσιονομικού Συμφώνου (και τα 19 κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, η Βουλγαρία, η Δανία και η Ρουμανία) υποχρεούνται να ενσωματώσουν στην εθνική νομοθεσία τους κανόνα για διαρθρωτικό ισοζύγιο και να θεσπίσουν αυτόματο μηχανισμό διόρθωσης, καθώς και ΑΔΟ (βλέπε πλαίσιο 2).

Γενικώς, τα ΑΔΟ με καλό σχεδιασμό θεωρείται ότι συνδέονται με καλύτερες δημοσιονομικές επιδόσεις⁹, καλύτερη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες¹⁰ και ακριβέστερες και λιγότερο μεροληπτικές μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις¹¹.

Το τρίτο βήμα ήταν η έγκριση του κανονισμού 473/2013¹², ο οποίος αποτελεί μέρος του «διπτύχου» και είχε ως στόχο, μεταξύ άλλων, να ενσωματώσει στο δίκαιο της ΕΕ τις διατάξεις της ΣΣΣΔ για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ.

Τέλος, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας στο Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2017, με στόχο την ενσωμάτωση των ουσιαστικών διατάξεων της ΣΣΣΔ στο δίκαιο της ΕΕ¹³ (εφεξής «το σχέδιο οδηγίας του 2017»). Κατά τον χρόνο κατάρτισης της παρούσας έκθεσης, η διαδικασία έγκρισης από το Συμβούλιο ήταν σε αναμονή της αξιολόγησης από την Επιτροπή του «εξαπτύχου» και του «διπτύχου», η οποία προβλέπεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2019¹⁴. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει διατυπώσει ακόμη τη γνώμη του ούτε επί της πρότασης.

Το 2015 η Επιτροπή θέσπισε το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο (ΕΔΣ) βάσει απόφασης (η «απόφαση για το ΕΔΣ»)¹⁵. Βασίστηκε σε σύσταση που διατυπώθηκε στην «έκθεση των Πέντε Προέδρων»¹⁶ για τη δημιουργία ενός συμβουλευτικού ΕΔΣ με στόχο την ενίσχυση του πλαισίου διακυβέρνησης, μεταξύ άλλων, μέσω του συντονισμού και της συμπλήρωσης των εθνικών ΑΔΟ και της παροχής δημόσιας και ανεξάρτητης αξιολόγησης των επιδόσεων των προϋπολογισμών και της εκτέλεσής τους βάσει των δημοσιονομικών στόχων της ΕΕ.

Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

Το διάστημα μεταξύ 2016 και 2018, εξετάσαμε τόσο το διορθωτικό¹⁷ όσο και το προληπτικό σκέλος¹⁸ του ΣΣΑ, καθώς και τη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών¹⁹. Για να ολοκληρωθεί η εικόνα της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, αποφασίσαμε να διενεργήσουμε έλεγχο των ρυθμίσεων που αφορούν τη δημοσιονομική σταθερότητα.

Στόχος του ελέγχου ήταν η αξιολόγηση του κατά πόσον τα μέτρα της Επιτροπής για την ενίσχυση του δημοσιονομικού πλαισίου των κρατών μελών της ΕΕ, σε σχέση με τις τρεις βασικές συνιστώσες, ήτοι i) τους δημοσιονομικούς κανόνες και τον μηχανισμό διόρθωσης, ii) τα ΜΔΠ και iii) τα ΑΔΟ (βλέπε πλαίσιο 1), είχαν επιτύχει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Για τον σκοπό αυτό, εξετάσαμε κατά πόσον:

1. οι νομικές απαιτήσεις της ΕΕ για τα ΕΔΠ ήταν αποτελεσματικές·
2. τα ΕΔΠ ενισχύθηκαν μέσω κατάλληλης και σαφούς αλληλεπίδρασης μεταξύ της Επιτροπής, των ΑΔΟ και του ΕΔΣ· και
3. η Επιτροπή αξιολόγησε καταλλήλως τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρθηκαν και εφαρμόστηκαν οι νομικές απαιτήσεις της ΕΕ στα κράτη μέλη.

Επικεντρωθήκαμε στις περιπτώσεις των οκτώ κρατών μελών που περιλήφθηκαν στο δείγμα ελέγχου μας (Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Κάτω Χώρες)²⁰. Παρά ταύτα, η ανάλυσή μας κάλυψε, όπου ήταν απαραίτητο, και τις περιπτώσεις άλλων κρατών μελών. Αναλύσαμε επίσης τον ρόλο και τη θέση του ΕΔΣ στο δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ.

Αντλήσαμε τα κριτήρια ελέγχου μας από διάφορες πηγές: (i) νομικά έγγραφα, (ii) έγγραφα και σημεία αναφοράς της Επιτροπής και (iii) έγγραφα που εκδόθηκαν και πρότυπα που αναπτύχθηκαν από διαφορετικά θεσμικά όργανα της ΕΕ, άλλους διεθνείς οργανισμούς ή ερευνητές. Περισσότερες λεπτομέρειες παρέχονται στα σχετικά τμήματα της παρούσας έκθεσης.

Συλλέξαμε τα στοιχεία του ελέγχου μας με βάση τα εξής:

1. επισκόπηση των σχετικών εγγράφων της Επιτροπής και του ΕΔΣ·
2. επισκόπηση εκδόσεων, κατευθυντήριων γραμμών και προτύπων διεθνών οργανισμών (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, Παγκόσμια Τράπεζα), καθώς και σχετικών ανεξάρτητων ινστιτούτων και της ακαδημαϊκής βιβλιογραφίας·
3. ηλεκτρονική έρευνα απευθυνόμενη στα ΑΔΟ στην ΕΕ, στην οποία απάντησαν 31 εξ αυτών από 26 κράτη μέλη²¹·
4. συνεντεύξεις με υπαλλήλους της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων (ΓΔ ECFIN)·
5. συνεντεύξεις με υπαλλήλους των αρμόδιων υπουργείων, ΑΔΟ, κεντρικών τραπεζών και ομάδων προβληματισμού στα οκτώ κράτη μέλη του δείγματός μας, προκειμένου να λάβουμε ανατροφοδότηση σχετικά με τις απαιτήσεις της ΕΕ και την εφαρμογή τους.

Η παρούσα ειδική έκθεση αποσκοπεί να συμβάλει στις συζητήσεις που διεξάγονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με το προταθέν από την Επιτροπή σχέδιο οδηγίας του 2017 για την ενίσχυση της δημοσιονομικής ευθύνης και τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό προσανατολισμό στα κράτη μέλη.

Παρατηρήσεις

Οι νομικές απαιτήσεις της ΕΕ έδωσαν μεν ώθηση στη βελτίωση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων, υπάρχει όμως περιθώριο να βελτιωθούν περαιτέρω

Όπως ήταν αναμενόμενο, οι νομοθετικές πράξεις της ΕΕ (βλέπε σημεία 05 έως 10) έδωσαν ώθηση στην ενίσχυση των ΕΔΠ στα κράτη μέλη της ΕΕ. Όπως απεικονίζεται στο γράφημα 1, ο αριθμός των εθνικών δημοσιονομικών κανόνων και των ΑΔΟ αυξήθηκε σημαντικά μετά την έκδοση της οδηγίας 2011/85.

Σημ.: Το 2011 (κόκκινη γραμμή) εγκρίθηκε η οδηγία 2011/85.

Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων της Επιτροπής.

Ωστόσο, τα διάφορα στοιχεία των ΕΔΠ διέπονται επί του παρόντος από ένα κατακερματισμένο νομικό πλαίσιο (βλέπε γράφημα 2). Τα διαφορετικά αυτά στοιχεία είναι τα εξής: i) οι αριθμητικοί δημοσιονομικοί κανόνες, ii) ο μηχανισμός διόρθωσης, iii) τα ΜΔΠ, iv) τα ΑΔΟ και v) οι δημοσιονομικές διαδικασίες.

Πηγή: ΕΕΣ, * Ορισμένες διατάξεις δεν ισχύουν για το Ηνωμένο Βασίλειο.

Παρατηρείται συνύπαρξη διάφορων πράξεων διαφορετικής νομικής φύσης (νομοθετικές πράξεις της ΕΕ και διακυβερνητική συνθήκη):

• Ο βαθμός επιβολής της εφαρμογής τους ποικίλλει (το Δικαστήριο της ΕΕ μπορεί να διατυπώσει κρίση μόνο για τη μεταφορά της ΣΣΣΔ στην εθνική νομοθεσία· σε σχέση με την εφαρμογή της ΣΣΣΔ, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν έχουν καμία εξουσία να εξακριβώνουν αν εφαρμόζεται η εθνική νομοθεσία μεταφοράς της).
• Ενώ ορισμένες διατάξεις περιέχονται σε κανονισμούς, ήτοι πράξεις άμεσης εφαρμογής, άλλες διατυπώνονται σε οδηγία για τη μεταφορά της οποίας στην εθνική νομοθεσία δίδεται χρόνος στα κράτη μέλη, τα οποία είναι ελεύθερα να αποφασίσουν τον τρόπο με τον οποίο θα την εφαρμόσουν. Αποτέλεσμα αυτού είναι να παρατηρείται μεγαλύτερη ετερογένεια στα εθνικά πλαίσια.
• Ο βαθμός στον οποίο μια πράξη μπορεί να εφαρμοστεί σε ορισμένα κράτη μέλη ποικίλλει, ιδίως ανάλογα με το εάν τα κράτη μέλη αυτά συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ.

Η Επιτροπή συνέταξε την οδηγία 2011/85 σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (τρεις μήνες). Τόνισε το γεγονός ότι η οδηγία 2011/85 πρέπει να θεωρείται σύνολο «ελάχιστων απαιτήσεων», και ότι δεν πρέπει να αντιπροσωπεύει τη βέλτιστη πρακτική, ή ακόμη και τα επιθυμητά χαρακτηριστικά ενός ΜΔΠ. Δήλωσε ότι η ενσωμάτωση βέλτιστων πρακτικών στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ δεν είναι συμβατή με τις σημαντικές διαφορές μεταξύ των διοικητικών και θεσμικών δομών των κρατών μελών²².

Όπως προαναφέρθηκε στο σημείο 09, το σχέδιο οδηγίας του 2017 αποσκοπούσε στην ενσωμάτωση των ουσιαστικών διατάξεων της ΣΣΣΔ στο δίκαιο της ΕΕ. Η Επιτροπή δεν επέλεξε την κατά γράμμα μεταφορά, αλλά την αποκαλούμενη «τελεολογική προσέγγιση», την ενσωμάτωση δηλαδή με επίκεντρο τον υποκείμενο στόχο του Δημοσιονομικού Συμφώνου, δηλαδή τη σύγκλιση σε συνετά επίπεδα δημόσιου χρέους. Στην πράξη, το σχέδιο οδηγίας του 2017 απαιτεί, μεταξύ άλλων, τη θέσπιση ΜΔΣ υπό όρους διαρθρωτικού ισοζυγίου που θα διασφαλίζει τη συμμόρφωση με το ανώτατο όριο χρέους επί του ΑΕγχΠ το οποίο κατοχυρώνεται στη ΣΛΕΕ, αλλά χωρίς να ορίζεται αριθμητικό ανώτατο όριο.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EΚΤ) ανέφερε σε γνωμοδότηση ότι «οι διατάξεις της προτεινόμενης οδηγίας αποκλίνουν σημαντικά από εκείνες του Δημοσιονομικού Συμφώνου, γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε αποδυνάμωση των κανόνων του»²³. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι το σχέδιο οδηγίας του 2017 προτάθηκε πριν από την επανεξέταση της καταλληλότητας της οδηγίας 2011/85 (εφεξής «η επανεξέταση της καταλληλότητας») και την αξιολόγηση της λειτουργίας του «διπτύχου».

Αξιολογήσαμε κατά πόσον οι απαιτήσεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου είναι κατάλληλες και κατά πόσον το σχέδιο οδηγίας του 2017 καλύπτει τυχόν διαπιστωθείσες ελλείψεις, και συγκεκριμένα επικεντρωθήκαμε στις ακόλουθες τρεις πτυχές:

1. στον μηχανισμό διόρθωσης,
2. στα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια,
3. στα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα.

Ελλείψεις στις διατάξεις σχετικά με τον μηχανισμό διόρθωσης

Στην οδηγία 2011/85 εισάγεται για πρώτη φορά η έννοια ενός μηχανισμού διόρθωσης, ο οποίος αναφέρεται ως οι «συνέπειες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.» Ωστόσο, πέραν αυτού, δεν θέσπισε ειδικές απαιτήσεις όσον αφορά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του.

Η ΣΣΣΔ απαιτεί την αυτόματη ενεργοποίηση του μηχανισμού διόρθωσης σε περίπτωση σημαντικών παρατηρούμενων αποκλίσεων από τον ΜΔΣ. Δεν καθορίζει ρητά τη θέσπιση ειδικών απαιτήσεων σχετικά με τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του μηχανισμού, ανέθεσε όμως στην Επιτροπή την κατάρτιση κοινών αρχών που θα πρέπει να εφαρμόζουν τα κράτη μέλη κατά τον σχεδιασμό εθνικών μηχανισμών διόρθωσης. Η Επιτροπή εξέδωσε τις αρχές αυτές τον Ιούνιο του 2012.

Παρά το γεγονός ότι υποστηρίζονται σε πολιτικό επίπεδο²⁴, οι αρχές δεν είναι δεσμευτικές δεδομένου ότι δημοσιεύθηκαν σε ανακοίνωση της Επιτροπής και, συνεπώς, δεν επιφέρουν έννομες συνέπειες πέραν του να αποτελούν τη βάση για τους μηχανισμούς που θα εφαρμόσουν τα συμβαλλόμενα μέρη. Όσον αφορά την ενεργοποίηση του μηχανισμού διόρθωσης (αρχή 3), η Επιτροπή έχει προτείνει τα σημεία ενεργοποίησης του μηχανισμού διόρθωσης να βασίζονται είτε σε κριτήρια σε επίπεδο ΕΕ, είτε σε ειδικά ανά χώρα κριτήρια, ή και στα δύο. Ωστόσο, τα δύο τρίτα των κρατών μελών επέλεξαν να ακολουθήσουν τα κριτήρια σε επίπεδο ΕΕ και όχι να ορίζουν ειδικά εθνικά κριτήρια. Ως αποτέλεσμα αυτού, οι εθνικοί μηχανισμοί διόρθωσης δεν ενεργοποιούνται νωρίτερα από τον μηχανισμό διόρθωσης της ΕΕ, στο πλαίσιο του προληπτικού σκέλους του ΣΣΑ.

Ο κανονισμός 473/2013 ορίζει σειρά απαιτήσεων, περιλαμβανομένης της απαίτησης ότι οι ανεξάρτητοι οργανισμοί πρέπει να παρέχουν, κατά περίπτωση, αξιολογήσεις σχετικά με την ενεργοποίηση και εφαρμογή μηχανισμών διόρθωσης. Ωστόσο, δεν αντικατοπτρίζει πλήρως τις κοινές αρχές της Επιτροπής, οι οποίες εγκρίθηκαν μισό χρόνο μετά την πρόταση κανονισμού της Επιτροπής 473/2013. Παραδείγματος χάριν, δεν επισημαίνει ότι:

• η διόρθωση πρέπει να συμβαδίζει με τυχόν συστάσεις που διατυπώνει η Επιτροπή προς το οικείο κράτος μέλος βάσει του ΣΣΑ όσον αφορά το μέγεθος και το χρονοδιάγραμμα (αρχή 2)·
• στους παράγοντες ενεργοποίησης ενδέχεται να περιλαμβάνονται κριτήρια με γνώμονα την ΕΕ ή ειδικά ανά χώρα κριτήρια (αρχή 3)·
• οι μεγαλύτερες αποκλίσεις από τον ΜΔΣ ή από την πορεία προσαρμογής προς αυτόν θα πρέπει να οδηγούν σε μεγαλύτερες διορθώσεις (αρχή 4).

Το σχέδιο οδηγίας του 2017 δεν αντικατοπτρίζει ούτε και αυτό πλήρως τις κοινές αρχές της Επιτροπής. Παραδείγματος χάριν, παραλείπει να αναφέρει ότι τα σημεία ενεργοποίησης του μηχανισμού διόρθωσης μπορεί να βασίζονται είτε σε κριτήρια σε επίπεδο ΕΕ, είτε σε ειδικά ανά χώρα κριτήρια, ή και στα δύο.

Τέλος, όπως τονίζεται από την ΕΚΤ, το σχέδιο οδηγίας του 2017 δεν ορίζει τον όρο «σημαντική παρατηρούμενη απόκλιση», δηλαδή τις συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός, ούτε περιέχει περαιτέρω καθοδήγηση σχετικά με το εύρος εφαρμογής του. Η απαίτηση βάσει της οποίας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη η φύση και το μέγεθος της απόκλισης είναι ασαφής και μπορεί να οδηγήσει στη λήψη διορθωτικών μέτρων με ευρύτατο αντικείμενο που στερούνται ουσίας²⁵.

Ελλείψεις στις διατάξεις σχετικά με τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια

Συγκρίναμε τις απαιτήσεις που καθορίζονται στην οδηγία 2011/85 με τα πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές που συνιστούσαν κατά τη στιγμή κατάρτισης της οδηγίας 2011/85 το ΔΝΤ, ο ΟΟΣΑ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Τρία από αυτά τα πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές δεν ενσωματώνονταν στην οδηγία 2011/85 (βλέπε πίνακα 1, γραμμές σε έντονη γραφή). Σε σύγκριση με τα πλέον πρόσφατα πρότυπα και βέλτιστες πρακτικές των ΔΝΤ/ΟΟΣΑ, η οδηγία 2011/85 υπολείπεται σε δύο ακόμη ζητήματα. Άρα, συνολικά, η οδηγία 2011/85 υστερεί σε πέντε από τα 13 πρότυπα και βέλτιστες πρακτικές. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι, κατά τον χρόνο σύνταξής της, οι απόψεις της Επιτροπής επί των θεμάτων αυτών (βλέπε παράρτημα II) ήταν σύμφωνη με την αντίστοιχη των διεθνών φορέων.

Σύμφωνα με έγγραφο του ΔΝΤ, εξαιτίας της μη ενοποίησης του προγραμματισμού των μεσοπρόθεσμων δαπανών με τη διαδικασία κατάρτισης του προϋπολογισμού δεν καθίσταται δυνατό κατά τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό να χαλιναγωγηθεί αποτελεσματικά η δημοσιονομική πολιτική²⁷. Ωστόσο, ενώ βάσει του άρθρου 10 της οδηγίας 2011/85 ο νόμος περί του ετήσιου προϋπολογισμού πρέπει να συμβαδίζει με τις διατάξεις του ΜΔΠ ή να επεξηγεί καταλλήλως τυχόν απόκλιση, δεν προβλέπεται απαίτηση για ολοκληρωμένο μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό δαπανών και διαδικασία προϋπολογισμού²⁸. Επιπλέον, στα έγγραφα του προϋπολογισμού δεν απαιτείται να περιλαμβάνονται μεσοπρόθεσμες προβλέψεις και αποτελέσματα εσόδων, δαπανών και χρηματοδότησης επί της ίδιας βάσης όπως και ο ετήσιος προϋπολογισμός²⁹.

Επίσης, σύμφωνα με έγγραφο του ΔΝΤ, τέσσερις τύποι μελλοντοστραφών μηχανισμών ελέγχου είναι σημαντικοί: i) έλεγχοι της συσσώρευσης, του αποθέματος ή της ανάληψης των μεταφορών, ii) τακτικές επικαιροποιήσεις των μεσοπρόθεσμων προβλέψεων δαπανών, iii) επαρκή περιθώρια μεταξύ αναλήψεων δαπανών και σχεδίων δαπανών για την απορρόφηση απροσδόκητων συμβάντων χωρίς να απαιτείται εκ νέου ιεράρχηση των πολιτικών, και iv) αυστηροί έλεγχοι της ικανότητας υπουργείων και οργανισμών να αναλαμβάνουν πολυετείς δεσμεύσεις δαπανών. Ωστόσο, η οδηγία 2011/85 δεν προβλέπει την καθιέρωση μελλοντοστραφών ελέγχων των δαπανών ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση των μεσοπρόθεσμων σχεδίων, ούτε και όταν αλλάζουν οι εξωτερικές συνθήκες.

Τέλος, η οδηγία 2011/85 δεν περιέχει διατάξεις που να ρυθμίζουν την ανάγκη οι εθνικές αρχές να υποβάλλουν στοιχεία για τα δημοσιονομικά αποτελέσματα, σε συγκρίσιμη βάση με τα πολυετή σχέδια, καθώς και να συμβιβάζουν πλήρως και με διαφάνεια τις τυχόν αποκλίσεις μεταξύ των πολυετών σχεδίων και των αποτελεσμάτων των δαπανών. Επιπλέον, δεν υπάρχει ειδική διάταξη που να απαιτεί από τις κυβερνήσεις ή όσους ασχολούνται με την εκτέλεση του προϋπολογισμού να λογοδοτούν για τυχόν αδικαιολόγητες αποκλίσεις από τα πολυετή σχέδια.

Το σχέδιο οδηγίας του 2017 εισάγει την απαίτηση καθιέρωσης δεσμευτικού μεσοπρόθεσμου κανόνα περί δαπανών που θα καθορίζεται στην αρχή της νομοθετικής περιόδου. Ο κανόνας αυτός θα παρέχει περισσότερη σταθερότητα στον δημοσιονομικό προγραμματισμό και θα ενισχύσει τη σχέση μεταξύ προϋπολογισμού και ΜΔΠ. Ωστόσο, ενδέχεται να θέσει σε κίνδυνο τη δημοσιονομική σταθερότητα, εάν η αύξηση των δαπανών αποκλίνει από την αύξηση της δυνητικής παραγωγής³⁰. Το σχέδιο οδηγίας του 2017 δεν αντιμετωπίζει καμία από τις υπόλοιπες ελλείψεις³¹ που επισημαίνονται στον πίνακα 1.

Ελλείψεις στις διατάξεις σχετικά με τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα

Ο κανονισμός 473/2013, ο οποίος είναι δεσμευτικός για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, καθορίζει τα καθήκοντα που πρέπει να αναλάβουν τα ΑΔΟ, καθώς και τα χαρακτηριστικά και τις αρχές τους. Οι αρχές αυτές, που συνάδουν με τις κοινές αρχές της Επιτροπής, προστέθηκαν κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας, καθώς εγκρίθηκαν μετά την υποβολή της πρότασης κανονισμού της Επιτροπής.

Συγκρίναμε τις διατάξεις σχετικά με τα ΑΔΟ με τα διεθνή πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές του ΔΝΤ³² και του ΟΟΣΑ³³. Παρατηρήσαμε ότι το δίκαιο της Ένωσης δεν θεσπίζει απαιτήσεις σε σχέση με i) τον αριθμό και τη διάρκεια της θητείας των μελών των συμβουλίων των ΑΔΟ, ii) τις πολιτικές ανθρώπινου δυναμικού των ΑΔΟ, iii) τη θέσπιση του προϋπολογισμού των ΑΔΟ, και iv) την ανάγκη εξωτερικού ελέγχου. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη σύσταση ετερογενών ΑΔΟ, όπως σκιαγραφείται στο παράρτημα III, αλλά και τονίζεται σε έγγραφο εργασίας της Επιτροπής³⁴.

Ήδη από το 2004, η Επιτροπή³⁵ τόνιζε τη σημασία του να καταρτίζονται ή να αξιολογούνται από ανεξάρτητο όργανό τόσο οι μακροοικονομικές όσο και οι δημοσιονομικές προβλέψεις, προκειμένου να μειωθεί και, ενδεχομένως, να εξαλειφθεί η υπερβολικά αισιόδοξη τάση τους³⁶. Αυτό επιβεβαιώθηκε αργότερα και από έγγραφα των ΔΝΤ³⁷ και ΟΟΣΑ³⁸. Παρά την πρόταση της Επιτροπής να συμπεριληφθούν και οι δύο, το μόνο που απαιτεί ο κανονισμός 473/2013, υπό την εγκριθείσα μορφή του, είναι οι μακροοικονομικές προβλέψεις να εκπονούνται ή να εγκρίνονται από τα ΑΔΟ, όχι όμως οι δημοσιονομικές προβλέψεις (δηλαδή τα προβλεπόμενα προϋπολογισθέντα έσοδα και δαπάνες).

Στο έγγραφο εργασίας της Επιτροπής του 2017 (βλέπε σημείο 36) εκφραζόταν η άποψη, μεταξύ άλλων, ότι τα ΑΔΟ θα έπρεπε να έχουν περισσότερο εκτεταμένο ρόλο στην εκπόνηση ή στην έγκριση δημοσιονομικών προβλέψεων, δεδομένου του ρόλου τους σε σχέση με τις μακροοικονομικές προβλέψεις. Τα ΑΔΟ και άλλοι ενδιαφερόμενοι που συναντήσαμε υπογράμμισαν επίσης αυτόν τον περιορισμό όσον αφορά τις δημοσιονομικές προβλέψεις.

Το 2016 το Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ, μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή απόψεων και εμπειρογνωσίας και τη συγκέντρωση πόρων, πρότεινε κατάλογο με τις ελάχιστες προδιαγραφές για τα ΑΔΟ, παρόμοιο με τις αρχές του ΟΟΣΑ, καθώς και την καθιέρωση «αποτελεσματικού συστήματος για την προάσπισή τους»³⁹. Ωστόσο, το σχέδιο οδηγίας του 2017 δεν αναφερόταν στα ζητήματα αυτά, καθώς, όσον αφορά τα πρότυπα που θέτει, μόνη νέα απαίτηση του σχεδίου οδηγίας του 2017 είναι τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν ότι τα ΑΔΟ συμμορφώνονται με τις αρχές για τα ΑΔΟ που ορίζονται στον κανονισμό 473/2013.

Το Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ, μολονότι επικροτεί τη νέα αυτή απαίτηση, ζήτησε να συμπληρωθούν οι προϋποθέσεις που διατυπώνονται στο σχέδιο οδηγίας του 2017 με σαφέστερο ορισμό των ελάχιστων προτύπων και με ένα αποτελεσματικό σύστημα για την προάσπισή τους⁴⁰. Στην ίδια δήλωση μάλιστα το Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ πρότεινε η η πρόταση να υποχρεώνει επιπλέον τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν τη φιλόδοξη εφαρμογή αυτής της αρχής στην εθνική νομοθεσία, καθορίζοντας τη διαδικασία και τις ελάχιστες απαιτήσεις. Τον Ιανουάριο του 2019, το Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ επανέλαβε την έκκλησή του για ανάπτυξη και ενδεχομένως ενσωμάτωση στη νομοθεσία της ΕΕ κατάλληλων προτύπων για τον σχεδιασμό και την επιχειρησιακή ικανότητα των ΑΔΟ.

Τέλος, αναγνωρίζουμε ότι το σχέδιο οδηγίας του 2017 προέβλεπε έναν ευρύτερο ρόλο για τα ΑΔΟ επιβάλλοντάς σε αυτά i) να προβαίνουν τόσο εκ των προτέρων όσο και εκ των υστέρων σε κριτική αξιολόγηση της επάρκειας του ΜΔΣ και της μεσοπρόθεσμης πορείας των καθαρών δαπανών, ii) να ζητήσουν την ενεργοποίηση του μηχανισμού διόρθωσης και iii) να παρακολουθήσουν την εφαρμογή και την έκβασή του. Επιπλέον, το σχέδιο οδηγίας του 2017 στόχευε στην καθιέρωση της αρχής «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» στο δίκαιο της ΕΕ.

Κίνδυνοι για τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα και το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο απορρέουν από την ασυνεπή αξιολόγηση και τον αδύναμο σχεδιασμό

Δυνάμει της νομοθεσίας της ΕΕ τα κράτη μέλη υποχρεούνται να διαθέτουν εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες, ενώ ανατίθενται διακριτοί ρόλοι παρακολούθησης στην Επιτροπή και τα ΑΔΟ. Η Επιτροπή αξιολογεί τη συμμόρφωση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ, ενώ οι ΑΔΟ αξιολογούν τη συμμόρφωση με τους εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες. Ωστόσο, η νομοθεσία της ΕΕ δεν προβλέπει μια δομή διακυβέρνησης «δύο επιπέδων», όπου η Επιτροπή, για την άσκηση του εποπτικού της ρόλου, να βασίζεται στο έργο των εθνικών ΑΔΟ.

Το ΕΔΣ δημιουργήθηκε με στόχο την ενίσχυση του ισχύοντος πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης (βλέπε σημείο 10). Ένα από τα καθήκοντά του είναι να διενεργεί αξιολόγηση της εφαρμογής του δημοσιονομικού πλαισίου της ΕΕ και της καταλληλότητας του τρέχοντος δημοσιονομικού προσανατολισμού, τόσο σε επίπεδο ζώνης του ευρώ όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Αξιολογήσαμε, συνεπώς, κατά πόσον:

1. υπήρχε συνέπεια μεταξύ Επιτροπής και ΑΔΟ ως προς τον τρόπο με τον οποίο αξιολογούσαν τη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ·
2. το ΕΔΣ ήταν σε θέση να παρέχει ανεξάρτητες γνωμοδοτήσεις.

Κίνδυνος ασυνέπειας μεταξύ των αξιολογήσεων της Επιτροπής και των ανεξάρτητων δημοσιονομικών οργάνων σχετικά με την τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ

Η νομοθεσία της ΕΕ δεν είναι δεσμευτική όσον αφορά τους εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες, όμως προβλέπει ότι θα πρέπει να προωθούν αποτελεσματικά τη συμμόρφωση με τις τιμές αναφοράς για το έλλειμμα και το χρέος, που καθορίζονται σύμφωνα με τις απορρέουσες από τη ΣΛΕΕ υποχρεώσεις. Στην πράξη, τα συμβαλλόμενα μέρη του Δημοσιονομικού Συμφώνου (βλέπε σημείο 06) ενέκριναν εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες στενά συνδεδεμένους με τους αντίστοιχους του προληπτικού σκέλους του ΣΣΑ.

Η ΣΣΣΔ, όπως και το προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ, απαιτεί η δημοσιονομική θέση να είναι «ισοσκελισμένη ή πλεονασματική», κάτι που σημαίνει διαρθρωτικό ισοζύγιο ίσο ή μεγαλύτερο από τον ΜΔΣ, ή να συμβαδίζει με την πορεία προσαρμογής σε αυτόν. Επιπλέον, η πρόοδος προς την κατεύθυνση του ΜΔΣ και η εκπλήρωσή του πρέπει να αξιολογούνται βάσει ανάλυσης της συμμόρφωσης με τον δείκτη αναφοράς δαπανών του ΣΣΑ, δηλαδή οι δαπάνες δεν θα πρέπει να αυξάνονται ταχύτερα από τη δυνητική παραγωγή (στο παράρτημα IV γίνεται σύγκριση των κανόνων του προληπτικού σκέλους του ΣΣΑ με τους αντίστοιχους της ΣΣΣΔ).

Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Ιταλία και Πορτογαλία), τα ΑΔΟ έχουν την αρμοδιότητα να αξιολογούν τη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Μερικά από τα ΑΔΟ που δεν διαθέτουν την εντολή αυτή (π.χ. της Γαλλίας) το πράττουν σε εθελοντική βάση. Από την έρευνα που απευθύναμε στα ΑΔΟ προκύπτει ότι τα μισά εξ αυτών παρακολουθούν τη συμμόρφωση με τους αριθμητικούς δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.

Τα ΑΔΟ στα οποία απευθύναμε την έρευνα θεωρούν ότι η εκ μέρους τους αξιολόγηση της τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ δεν συνιστά αλληλεπικάλυψη ρόλων με την Επιτροπή, αλλά μάλλον αλληλοσυμπλήρωση, δεδομένου ότι μπορεί να προωθήσει την εθνική ανάληψη της δέσμευσης τήρησης των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ. Στις συνεντεύξεις μας με τα ΑΔΟ επιβεβαιώθηκαν οι απαντήσεις τους. Ωστόσο, τα ΑΔΟ που παρακολουθούν αποκλειστικά τη συμμόρφωση με τους εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες δεν τάσσονται υπέρ της παρακολούθησης και της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Ένας από τους λόγους που προέβαλαν ήταν ο κίνδυνος να ζημιωθεί η υπόληψή τους σε περίπτωση απόκλισης των εκτιμήσεων.

Όταν η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ αξιολογείται τόσο από την Επιτροπή όσο και από τα ΑΔΟ, ενδέχεται πράγματι να προκύψουν διαφορετικά συμπεράσματα. Ένας λόγος είναι ότι η Επιτροπή, όπως έχουμε ήδη παρατηρήσει στην ειδική έκθεση αριθ. 18/2018, κάνει εκτεταμένη χρήση της διακριτικής της ευχέρειας⁴¹ κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ (δηλαδή της συμμόρφωσης με την πορεία προσαρμογής προς την επίτευξη του ΜΔΣ).

Επίσης, ο κανονισμός για τη θέσπιση του ΣΣΑ επιτρέπει σχετικά μεγάλο περιθώριο απόκλισης από το ετήσιο σημείο αναφοράς ενός κράτους μέλους⁴², επιτρέποντας, κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες, την εξέταση ορισμένων παραγόντων. Ενδεικτικά, τέτοιοι παράγοντες είναι:

1. η εφαρμογή σημαντικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων,
2. ασυνήθη γεγονότα,
3. η ανάγκη για δημόσιες επενδύσεις,
4. μη καθορισθέντες «άλλοι παράγοντες».

Έτσι, ακόμη και όταν ένα κράτος μέλος αποκλίνει σημαντικά από τις απαιτούμενες δημοσιονομικές προσαρμογές του (δηλαδή τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος), η Επιτροπή ενδέχεται τελικά να αποφασίσει να μην προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια και να θεωρήσει ότι το κράτος μέλος συμμορφώνεται με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.

Τα ζητήματα αυτά μνημονεύθηκαν και από τα ΑΔΟ στις απαντήσεις τους στην έρευνά μας ως αδυναμίες που μπορεί να επηρεάσουν το έργο τους. Περίπου το 40 % των ΑΔΟ που απάντησαν θεωρούν ότι τα ζητήματα αυτά μπορεί δυνητικά να οδηγήσουν σε διαφορές μεταξύ της από μέρους τους αξιολόγησης της συμμόρφωσης με τον ΜΔΣ ή της πορείας προσαρμογής σε αυτόν και της αξιολόγησης της Επιτροπής (βλέπε γράφημα 3).

Πηγή: Έρευνα του ΕΕΣ.

Άλλοι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε αποκλίσεις (βλέπε σημείο 49) είναι ότι τα ΑΔΟ χρησιμοποιούν i) δική τους μεθοδολογία για τον υπολογισμό της δυνητικής παραγωγής ή/και ii) τις δικές τους παραδοχές και σύνολα δεδομένων. Παρ' όλα αυτά, η Επιτροπή ενίσχυσε τη συνεργασία της με τα ΑΔΟ, εξηγώντας τους τη δική της μεθοδολογία, με σκοπό την αποτροπή τέτοιων αποκλίσεων.

Τέλος, στα συμπεράσματα της σχετικά με τη συμμόρφωση των κρατών μελών με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ η Επιτροπή μπορεί να λάβει υπόψη τις συζητήσεις της με την κυβέρνηση της εκάστοτε χώρας, στις οποίες δεν συμμετέχουν τα ΑΔΟ.

Ο κίνδυνος ασυνέπειας μεταξύ των συμπερασμάτων στα οποία καταλήγουν τα ΑΔΟ και η Επιτροπή έχει ήδη αναφερθεί από το ΕΔΣ⁴³ και επιβεβαιωθεί από την έρευνά μας. Πράγματι, το 20 % των ΑΔΟ ανέφερε ότι είχαν ήδη διαπιστώσει τέτοιου είδους διαφορές. Στο πλαίσιο 3 παρατίθενται παραδείγματα αποκλινόντων συμπερασμάτων.

Η σύσταση του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου ήταν ένα θετικό βήμα, υπάρχουν όμως περιθώρια για ενίσχυση του ρόλου και της ανεξαρτησίας του

Η «έκθεση των Πέντε Προέδρων» προέβλεπε τα ακόλουθα καθήκοντα για το ΕΔΣ:

• τον συντονισμό του δικτύου των εθνικών δημοσιονομικών συμβουλίων και τη συμμόρφωσή τους με τα ίδια πρότυπα ανεξαρτησίας·
• την παροχή συμβουλών αλλά όχι την εφαρμογή πολιτικών· η επιβολή των κανόνων πρέπει να παραμείνει καθήκον της Επιτροπής, η οποία θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να παρεκκλίνει από τις απόψεις του ΕΔΣ εφόσον έχει βάσιμους λόγους και τους εξηγεί·
• τη διαμόρφωση οικονομικής, και όχι νομικής, κρίσης σχετικά με τον κατάλληλο δημοσιονομικό προσανατολισμό, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της ζώνης του ευρώ, στο πλαίσιο των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ· κάτι τέτοιο πρέπει να γίνεται με βάση τους κανόνες που καθορίζονται στο ΣΣΑ·
• τη δυνατότητα έκδοσης γνωμοδοτήσεων, όταν το κρίνει αναγκαίο, ιδίως σε σχέση με την αξιολόγηση των προγραμμάτων σταθερότητας και την παρουσίαση των ετήσιων σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων, αλλά και με την εκτέλεση των εθνικών προϋπολογισμών·
• την παροχή εκ των υστέρων αξιολόγησης του τρόπου με τον οποίο εφαρμόστηκε το πλαίσιο διακυβέρνησης

Ωστόσο, στην απόφαση για το ΕΔΣ, η Επιτροπή παρέλειψε να αναφερθεί στο μεγαλύτερο κομμάτι της εθνικής διάστασης των εν λόγω καθηκόντων. Ειδικότερα, δεν ανέθεσε στο ΕΔΣ την έκδοση γνωμοδοτήσεων για την εθνική σταθερότητα ή τα προγράμματα σύγκλισης, τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων ή την εκτέλεση των εθνικών προϋπολογισμών. Επιπλέον, αντί να συντονίζει τα ΑΔΟ, δήλωνε ότι το ΕΔΣ πρέπει απλώς να συνεργάζεται μαζί τους. Επισημαίνουμε ότι τα ΑΔΟ τάχθηκαν κατά του συντονισμού από το ΕΣΔ επειδή θεωρούσαν ότι κάτι τέτοιο θα αντέβαινε στον στόχο της ενισχυμένης ανάληψης ευθύνης σε εθνικό επίπεδο και θα απέβαινε εις βάρος της ανεξαρτησίας τους.

Σε ομιλία του τον Νοέμβριο του 2015, ο Πρόεδρος του Eurogroup έκρινε ότι αξίζει να υπάρχει μια ωριμότερη ευρωπαία αδελφή των εθνικών δημοσιονομικών συμβουλίων, η οποία θα δρα εκτός της Επιτροπής για να προβαίνει σε ανεξάρτητες αξιολογήσεις των εθνικών σχεδίων προϋπολογισμού, βάσει των οποίων η Επιτροπή θα διατυπώνει την (πολιτική) γνώμη της.

Επιπλέον, στην «έκθεση των Πέντε Προέδρων» είχε ζητηθεί από το ΕΔΣ να τηρεί τον ίδιο βαθμό ανεξαρτησίας με τα εθνικά ΑΔΟ, όπως ορίζεται στον κανονισμό 473/2013.

Στο άρθρο 4 της απόφασης για το ΕΔΣ προβλέπεται ότι τα μέλη του συμβουλίου ενεργούν ανεξάρτητα. Ωστόσο, η ανεξαρτησία του ΕΔΣ περιορίζεται από το αδύναμο νομικό καθεστώς που το περιβάλλει και τους πενιχρούς πόρους⁴⁵:

1. Ο πρόεδρος και τα τέσσερα μέλη του Δ.Σ. διορίζονται από την Επιτροπή. Η εντολή τους είναι μερικής απασχόλησης, σύντομη (τρία έτη) και ανανεώσιμη άπαξ, ενώ δεν υπάρχει πρόβλεψη για την απομάκρυνσή τους (όπως η απομάκρυνση μόνο σε περίπτωση ανικανότητας ή σοβαρού παραπτώματος).
2. Δεδομένου ότι θεσπίστηκαν με απόφαση της Επιτροπής, η Επιτροπή μπορεί να τροποποιήσει τους κανόνες που διέπουν το ΕΔΣ.
3. Το ΕΔΣ δεν έχει οικονομική ανεξαρτησία, καθώς δεν διαθέτει δικό του προϋπολογισμό και δεν μπορεί να διαχειριστεί ελεύθερα τους ανθρώπινους πόρους του. Ο προϋπολογισμός του εμπίπτει στον προϋπολογισμό «για το ευρώ και τον κοινωνικό διάλογο» του ιδιαίτερου γραφείου του Αντιπροέδρου της Επιτροπής και καλύπτει τους μισθούς των μελών (που έχουν καθεστώς ειδικών συμβούλων) και τις δαπάνες των επαγγελματικών τους ταξιδίων. Η Γραμματεία του ΕΔΣ αποτελεί μονάδα της Γενικής Γραμματείας της Επιτροπής. Ως εκ τούτου, τα έξοδά της (επαγγελματικά ταξίδια, πρόσκληση εμπειρογνωμόνων, διοργάνωση εργαστηρίων κ.λπ.) καλύπτονται από τον επιχειρησιακό προϋπολογισμό της Γενικής Γραμματείας.
4. Το ΕΔΣ είναι προσαρτημένο και εδρεύει στις εγκαταστάσεις της Γενικής Γραμματείας της Επιτροπής, και ο ιστότοπός του φιλοξενείται από την Επιτροπή.

Οι προαναφερθέντες παράγοντες συντελούν στην ύπαρξη ενός αδύναμου θεσμικού πλαισίου, πράγμα που τονίζει και η ΕΚΤ: η δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου βάσει απόφασης της Επιτροπής εντός της οργανωτικής δομής της δεν συνάδει με τα πρότυπα που τίθενται για τους ομολόγους του σε εθνικό επίπεδο⁴⁶. Το ίδιο ζήτημα έθεσε και το ΔΝΤ⁴⁷.

Επιπλέον, ενώ η «έκθεση των Πέντε Προέδρων» ορίζει ότι το ΕΔΣ «θα πρέπει να είναι σε θέση να εκδίδει γνωμοδοτήσεις, όταν το κρίνει αναγκαίο», η σχετική απόφαση για το ΕΔΣ κάνει αναφορά μόνο στη δημοσίευση ετήσιας έκθεσης. Δεν αναφέρει ρητά τη δυνατότητα του ΕΔΣ να δημοσιεύει εκτιμήσεις σε πραγματικό χρόνο ή να εκδίδει δημόσιες γνωμοδοτήσεις, κάτι που σε κάθε περίπτωση προσκρούει στους περιορισμένους πόρους του.

Στην πράξη, το ΕΔΣ δημοσιεύει δύο είδη τακτικών εκθέσεων: 1) την αξιολόγηση του δημοσιονομικού προσανατολισμού που ενδείκνυται για τη ζώνη του ευρώ, η οποία δημοσιεύεται τον Ιούνιο, και 2) την ετήσια έκθεση, η οποία δημοσιεύεται στα τέλη του έτους. Επιπλέον, το ΕΔΣ δημοσίευσε πρόσφατα αξιολόγηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ⁴⁸.

Σύμφωνα με την εκτίμησή μας, η ποιότητα ανάλυσης των τεσσάρων εκθέσεων που εκδόθηκαν το 2017 και το 2018 είναι καλή. Αυτό επιβεβαιώθηκε από ενδιαφερόμενα μέρη με τα οποία συζητήσαμε στα κράτη μέλη που συμπεριλήφθηκαν στο δείγμα μας, καθώς και από την έρευνά μας για τα ΑΔΟ. Πράγματι, το 87 % των ΑΔΟ αξιολόγησε την ποιότητα ανάλυσης των εκθέσεων του ΕΔΣ ως «καλή», με το 10 % να την περιγράφει ως «μέτρια» και μόνο το 3% ως «κακή».

Στην ετήσια έκθεση, το ΕΔΣ αξιολογεί την εφαρμογή του δημοσιονομικού πλαισίου της Ένωσης. Εκδίδει επίσης, σε ειδική ενότητα, προτάσεις για τη μελλοντική εξέλιξη του δημοσιονομικού πλαισίου της Ένωσης. Ωστόσο, ενώ οι ετήσιες εκθέσεις περιέχουν επίσης αξιολόγηση επιλεγμένων πτυχών αποδοτικότητας των ΑΔΟ, όπως η εκ μέρους τους εφαρμογή της αρχής «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» και κατά πόσον διασφαλιζόταν το δικαίωμά τους να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες, στην ειδική ενότητα με τις προτάσεις δεν αναφέρονταν διόλου τρόποι βελτίωσης της κατάστασης των ΑΔΟ.

Επιπλέον, η απόφαση για το ΕΔΣ δεν διευκρινίζει τον τρόπο με τον οποίο οι προτάσεις του ΕΔΣ θα αξιοποιούνταν στην εσωτερική διαδικασία λήψης αποφάσεων της Επιτροπής. Μάλιστα, η Επιτροπή μπορεί να παραβλέψει τις προτάσεις που εκδίδει το ΕΔΣ χωρίς να χρειάζεται να παράσχει σχετική αιτιολογία, δεδομένου ότι, σε αντίθεση με ό,τι προτάθηκε στην «έκθεση των Πέντε Προέδρων», δεν δεσμεύεται από την αρχή «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση». Το θέμα αυτό επισημάνθηκε και από την ΕΚΤ⁴⁹ και από τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή⁵⁰.

Στην απάντησή του στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή, ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξήγησε ότι δεν χωρεί αυστηρός παραλληλισμός μεταξύ του ΕΔΣ και των εθνικών ΑΔΟ. Τα εθνικά ΑΔΟ είναι όργανα εποπτείας που παρακολουθούν τη συμμόρφωση των εθνικών πολιτικών με τους δημοσιονομικούς κανόνες. Το ΕΔΣ δεν παρακολουθεί τον προϋπολογισμό της ΕΕ ή την εφαρμογή του – είναι ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Επιτροπής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ισχυρίστηκε ότι η αρχή «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» δεν ισχύει στο πλαίσιο αυτό.

Η ποιότητα της ανάλυσης και η κριτική που διατυπώνει το ΕΔΣ δείχνουν ότι, παρά το γεγονός ότι εντάσσεται στην Επιτροπή, είναι σε θέση να εκφέρει ανεξάρτητη γνώμη. Ωστόσο, η ανεξαρτησία αυτή βασίζεται αποκλειστικά στην τρέχουσα σύνθεση του ΕΔΣ και όχι στο θεσμικό του πλαίσιο. Από την έρευνά μας προκύπτει ότι τα ΑΔΟ αντιλαμβάνονταν την ανεξαρτησία του ΕΔΣ με ποικίλους τρόπους: το 53 % θεωρούσε ότι το ΕΣΔ έχει «περιορισμένη ανεξαρτησία», ενώ το 47 % θεωρούσε ότι ήταν «πλήρως ανεξάρτητο».

Η Επιτροπή έχει μέχρι στιγμής περιορισμένη μόνο διασφάλιση ότι τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια έχουν ενσωματωθεί και εφαρμόζονται σωστά

Οι πρώτες απαιτήσεις που αναπτύχθηκαν για τη ρύθμιση των δημοσιονομικών πλαισίων των κρατών μελών δεν θεσπίστηκαν σε κανονισμό, αλλά έλαβαν τη μορφή οδηγίας. Κατά συνέπεια, για τη μεταφορά των εν λόγω απαιτήσεων στα εθνικά δίκαια απαιτείται περισσότερος χρόνος και τα κράτη μέλη διαθέτουν διακριτική ευχέρεια όσον αφορά τον τρόπο ενσωμάτωσης.

Ωστόσο, η Επιτροπή, στην έκθεση με τίτλο τα «Δημόσια οικονομικά στην ΟΝΕ 2011» (που δημοσιεύθηκε το 2012)⁵¹, δήλωνε ότι η επιλογή της οδηγίας ανταποκρινόταν στην ανάγκη εξισορρόπησης των απαιτήσεων των κρατών μελών.

Αξιολογήσαμε κατά πόσον:

1. η Επιτροπή ήταν σε θέση να εξαγάγει έγκαιρα συμπεράσματα σχετικά με τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας με τις απαιτήσεις της ΕΕ·
2. η αξιολόγηση της Επιτροπής παρείχε ουσιαστική πληροφόρηση σχετικά με την ενσωμάτωση και εφαρμογή των ΕΔΠ.

Καθυστερημένα τα συμπεράσματα σχετικά με τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας με τις απαιτήσεις της ΕΕ για λόγους που ενίοτε εκφεύγουν του ελέγχου της Επιτροπής

Η προθεσμία για τη μεταφορά της οδηγίας 2011/85 στο εθνικό δίκαιο εξέπνευσε την 31η Δεκεμβρίου 2013. Τα κράτη μέλη όφειλαν να κοινοποιήσουν στην Επιτροπή τα μέτρα μεταφοράς τους στο εθνικό δίκαιο. Τα κράτη μέλη εξέδωσαν 323 μέτρα μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, όμως μόνο 67 από αυτά (20 %) κοινοποιήθηκαν εγκαίρως (βλέπε γράφημα 4). Στην πραγματικότητα, τα κράτη μέλη έπρεπε να ενσωματώσουν ταυτόχρονα στο εθνικό δίκαιο όχι μόνο τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/85, αλλά και όσες απορρέουν από τον κανονισμό 473/2013 και το Δημοσιονομικό Σύμφωνο.

Πηγή: ΕΕΣ.

Δεδομένου ότι δεν μετέφεραν όλα τα κράτη μέλη την οδηγία 2011/85 έως την εκπνοή της προθεσμίας, λίγο μετά η Επιτροπή κίνησε 17 διαδικασίες επί παραβάσει για «μη κοινοποίηση» των μέτρων μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο. Όπως απεικονίζεται στον πίνακα 2, η πλειονότητα αυτών των υποθέσεων (14) ολοκληρώθηκε εντός ενός έτους, διάστημα το οποίο αποτελεί και το όριο αναφοράς της Επιτροπής⁵². Λόγω της μακράς διαδικασίας ψήφισης του νόμου στη Σλοβενία και την Τσεχία, οι χώρες αυτές ολοκλήρωσαν τη μεταφορά της οδηγίας 2011/85 μόλις το 2018 και το 2019, αντίστοιχα. Το γεγονός αυτό καθυστέρησε αναπόφευκτα την έναρξη της διαδικασίας αξιολόγησης της συμμόρφωσης και για τα 17 κράτη μέλη που υπόκειντο σε διαδικασίες επί παραβάσει.

Η Επιτροπή δεν ολοκλήρωσε τις αξιολογήσεις συμμόρφωσης, που συνίστανται σε έλεγχο μεταφοράς και σε έλεγχο συμμόρφωσης, εντός της δικής της περιόδου αναφοράς⁵³, ενώ οι τιμές-στόχος για τις επιδόσεις που είχαν καθοριστεί στα ετήσια σχέδια διαχείρισης της ΓΔ ECFIN για την περίοδο 2014‑2017 επιτεύχθηκαν μόνον εν μέρει.

Ως αποτέλεσμα των ελέγχων της για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και τη συμμόρφωση, τον Αύγουστο του 2016 η Επιτροπή κίνησε διαδικασίες «EU Pilot» για 11 κράτη μέλη, τον Απρίλιο του 2017 για άλλα επτά, και ξανά τον Ιούλιο του 2017 για επτά ακόμη κράτη μέλη. Αυτό αποτέλεσε ένα πρώτο βήμα σε μια προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων ενσωμάτωσης και αποφυγής, κατά το δυνατόν, της επίσημης διαδικασίας επί παραβάσει. Για τα υπόλοιπα τρία κράτη μέλη, έως τον Σεπτέμβριο του 2019 η Επιτροπή δεν είχε ακόμη αποφασίσει αν θα κινήσει διαδικασίες «EU Pilot».

Η χρονική αλληλουχία των διαδικασιών «EU Pilot» της ΕΕ (βλέπε πίνακα 3) δεν υπαγορεύθηκε από κάποιο σχέδιο εκτέλεσης, αλλά μάλλον από λειτουργικούς λόγους, δηλαδή από τη διαθεσιμότητα των κρατών μελών να διεξαγάγουν τους διαλόγους μέσω του «EU Pilot» με την Επιτροπή στα αγγλικά για το πρώτο κύμα υποθέσεων και από το επίπεδο εσωτερικής ετοιμότητας της Επιτροπής για το δεύτερο και τρίτο κύμα. Ως εκ τούτου, μερικά κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ με υψηλό δημόσιο χρέος, δηλαδή εκείνα για τα οποία είναι σημαντικότερη η επίτευξη υγιούς δημοσιονομικής θέσης, δεν αξιολογήθηκαν κατά προτεραιότητα (βλέπε γράφημα 5).

Το 2014 (ημερομηνία κατά την οποία τα κράτη μέλη έπρεπε να έχουν ολοκληρώσει τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο), τα επτά κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ για τα οποία η Επιτροπή κίνησε το 2019 διαδικασία «EU Pilot» (βλέπε γράφημα 5, τελευταία στήλη) αντιπροσώπευαν το 77 % του ΑΕγχΠ της ζώνης του ευρώ (το 66 % του συνολικού ΑΕγχΠ όλων των κρατών μελών της ΕΕ εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και το 56 % του συνδυασμένου ΑΕγχΠ όλων των κρατών μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου) και το 77 % του δημόσιου χρέους της ζώνης του ευρώ (το 72 % του συνδυασμένου δημόσιου χρέους όλων των κρατών μελών της ΕΕ εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου και το 60 % του συνδυασμένου δημόσιου χρέους όλων των κρατών μελών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου).

Πηγή: ΕΕΣ.

Οι 18 υποθέσεις «EU Pilot» που κινήθηκαν μέχρι τώρα στο πλαίσιο του πρώτου και του δεύτερου κύματος περατώθηκαν με σημαντικές καθυστερήσεις και διήρκεσαν κατά μέσο όρο περισσότερες από 65 εβδομάδες, πολύ πάνω από το όριο αναφοράς των 20 εβδομάδων που έχει θέσει η Επιτροπή. Σε τρεις από τις 18 υποθέσεις, παρατηρήσαμε αισθητά μεγάλα χρονικά κενά επικοινωνίας (σχεδόν ενός έτους αν όχι περισσότερο), κατά τα οποία η Επιτροπή ανέμενε από τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τα απαιτούμενα μέτρα. Αυτές οι τρεις διαδικασίες ολοκληρώθηκαν τελικά εντός δύο ετών από την έναρξή τους. Σε μία περίπτωση, η Επιτροπή απέρριψε τις απαντήσεις του κράτους μέλους (Βέλγιο). Συνολικά, η Επιτροπή περάτωσε έντεκα διαδικασίες «EU Pilot» με θετική αξιολόγηση της συμμόρφωσής τους. Σε επτά υποθέσεις, η Επιτροπή απέρριψε τις απαντήσεις των κρατών μελών. Μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2019, τέσσερις από τις επτά αυτές υποθέσεις περατώθηκαν. Η Επιτροπή συνεχίζει τον ανεπίσημο διάλογό της με τα άλλα κράτη μέλη (βλέπε πίνακα 3), όμως δεν έχει ακόμη κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει⁵⁴.

* Διάρκεια υπολογισθείσα έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2019.

Πηγή: ΕΕΣ.

Η Επιτροπή χρειάστηκε να κινήσει 17 διαδικασίες επί παραβάσει λόγω «μη κοινοποίησης» (βλέπε σημείο 73) και τα κράτη μέλη χρειάστηκε να θεσπίσουν 102 επιπλέον μέτρα μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο ως αποτέλεσμα των ελέγχων συμμόρφωσης της Επιτροπής κατά τη διάρκεια της περιόδου 2015‑2019 (βλέπε γράφημα 4). Εκ των υστέρων, εύκολα συνάγεται το συμπέρασμα ότι η Επιτροπή υποτίμησε τις προκλήσεις που αντιμετώπιζαν τα κράτη μέλη κατά τη μεταφορά της οδηγίας 2011/85 στο εθνικό δίκαιο και δεν έλαβε προληπτικά μέτρα για να τα διευκολύνει να την υλοποιήσουν εγκαίρως. Προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν σωστά το δίκαιο της ΕΕ, η Επιτροπή αναπτύσσει συχνά μια σειρά «εργαλείων προώθησης της συμμόρφωσης» σε διάφορα στάδια του κύκλου πολιτικής⁵⁵. Ωστόσο, στην περίπτωση της οδηγίας 2011/85 δεν έκανε κάτι τέτοιο.

Η Επιτροπή παρέσχε στα κράτη μέλη καθοδήγηση σχετικά με τα ΕΔΠ: εκτός από τις ανταλλαγές κατά τη διάρκεια των διαδικασιών «EU Pilot» της ΕΕ, πραγματοποιήθηκαν επίσης κυρίως ανεπίσημες ανταλλαγές (π.χ. με ηλεκτρονικά μηνύματα, τηλεφωνήματα ή διμερείς συναντήσεις), για παράδειγμα με επανεξέταση των σχεδίων νομοθεσίας των κρατών μελών για την ενσωματωση της οδηγίας 2011/85. Αυτό επιβεβαιώθηκε από τα ενδιαφερόμενα μέρη με τα οποία συνομιλήσαμε, καθώς και από την έρευνα που απευθύναμε στα ΑΔΟ (βλέπε γράφημα 6). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Επιτροπή παρέσχε λιγότερη στήριξη και καθοδήγηση για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των ΕΔΠ από ό,τι για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης των κρατών μελών με τις απαιτήσεις της ΕΕ.

Πηγή: Έρευνα του ΕΕΣ.

Οι μέχρι σήμερα αξιολογήσεις της Επιτροπής έχουν περιορισμένη ενημερωτική αξία, για λόγους που έχουν να κάνουν είτε με το χρονοδιάγραμμα είτε με την εντολή

Αναλύσαμε τις αξιολογήσεις της Επιτροπής αναφορικά με την οδηγία 2011/85, τη ΣΣΣΔ και τον κανονισμό 473/2013.

Αξιολόγηση της εφαρμογής της οδηγίας 2011/85

Μετά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των εθνικών μέτρων μεταφοράς, η Επιτροπή καλείται να παρακολουθήσει και να αξιολογήσει την εφαρμογή της οδηγίας 2011/85.

Η Επιτροπή δεν έχει ξεκινήσει ακόμη την αξιολόγηση της εφαρμογής της οδηγίας 2011/85 κατά τρόπο διαρθρωμένο και συστηματικό. Σχεδιάζει να ξεκινήσει⁵⁶ μόλις ολοκληρωθεί η αξιολόγηση της μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία των απαιτήσεων της οδηγίας 2011/85 από όλα τα κράτη μέλη (βλέπε πίνακα 3).

Έως τον Οκτώβριο του 2019, η Επιτροπή δεν είχε ακόμη θέσει σε εφαρμογή στρατηγική που να καθορίζει τη μεθοδολογία, τα κριτήρια, τα ορόσημα και τα παραδοτέα από τα κράτη μέλη ώστε να διασφαλιστεί η κατάλληλη και έγκαιρη παρακολούθηση της εφαρμογής της οδηγίας 2011/85.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, παρά τη μεταφορά της οδηγίας 2011/85 στο εθνικό τους δίκαιο, τα κράτη μέλη (για παράδειγμα η Ιταλία και η Ισπανία) δεν έχουν βελτιώσει τις δημοσιονομικές επιδόσεις τους, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του ΣΣΑ. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν έχει ακόμη ασκήσει τις εποπτικές αρμοδιότητές της⁵⁷ μέσω αξιολόγησης επικεντρωμένης στις λειτουργικές επιδόσεις βασικών στοιχείων των ΕΔΠ. Μια τέτοια προσέγγιση χρησιμοποιείται, παραδείγματος χάριν, από το ΔΝΤ στην αξιολόγηση της δημοσιονομικής διαφάνειας που διενεργεί.

Εναλλακτικά, μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει τη μεθοδολογία για τις δημόσιες δαπάνες και τη δημοσιονομική ευθύνη (ΔΔΔΕ). Η ίδια η Επιτροπή, μέσω της Γενικής Διεύθυνσης Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΓΔ DEVCO), ανέπτυξε τη μεθοδολογία ΔΔΔΕ, από κοινού με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Κατά συνέπεια, διαθέτει, εσωτερικά, τη γνώση που απαιτείται για τη διεξαγωγή αξιολογήσεων ΔΔΔΕ.

Εκτός από την αξιολόγηση της συμμόρφωσης και της εφαρμογής της, η οδηγία 2011/85 απαιτούσε από την Επιτροπή να προβεί σε επανεξέταση της καταλληλότητας έως τα μέσα Δεκεμβρίου του 2018.

Η απαίτηση διενέργειας επανεξέτασης της καταλληλότητας δεν περιλαμβανόταν ρητά στην αρχική πρόταση της Επιτροπής, αλλά προστέθηκε κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι τα ΜΔΠ αποτελούν κεντρικό στοιχείο των ΕΔΠ και της οδηγίας 2011/85, δεν περιλαμβάνονται ρητά στο πεδίο ανάλυσης της επανεξέτασης της καταλληλότητας. Ωστόσο, επισημαίνουμε την πρόθεση της Επιτροπής να περιλαμβάνει ΜΔΠ στο αντικείμενο της επανεξέτασης αυτής.

Παρά την προθεσμία του Δεκεμβρίου του 2018, έως τον Οκτώβριο του 2019 η Επιτροπή δεν είχε δημοσιεύσει ακόμη την επανεξέταση της καταλληλότητας της οδηγίας 2011/85.

Ωστόσο, βασιζόμενη σε οικονομική μελέτη, η Επιτροπή κατέληξε τον Ιανουάριο του 2019 στο συμπέρασμα ότι η σε εθνικό επίπεδο ανάληψη δέσμευσης για την τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ έχει ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια χάρη στη δημιουργία ισχυρότερων εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων μετά τις νομοθετικές πρωτοβουλίες που προτάθηκαν σε επίπεδο ΕΕ⁵⁸. Η μελέτη εξέτασε τα οικονομετρικά στοιχεία, τα οποία δείχνουν να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της ποιότητας των ΜΔΠ (μετρούμενης με τον δείκτη ΜΔΠ, βλέπε σημείο 04) και του κυκλικά προσαρμοσμένου πρωτογενούς ισοζυγίου. Η ισχυρή αυτή συσχέτιση μπορεί να ιδωθεί ως ένδειξη θετικής επίδρασης στη δημοσιονομική πειθαρχία, που απορρέει από την ανάληψη ευθύνης σε εθνικό επίπεδο.

Ο δείκτης ΜΔΠ αξιολογεί την ποιότητα των ΕΔΠ με βάση 11 κριτήρια (βλέπε πίνακα 4). Μία από τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/85 δεν καλύπτεται από κανένα κριτήριο, ενώ έξι από τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/85, αλλά σε άλλα χαρακτηριστικά, τα οποία η Επιτροπή κρίνει επιθυμητά.

Σημ.: ✘: δεν περιλαμβάνεται.

Πηγή: ΕΕΣ.

Εντούτοις, η ανάλυση αυτή, καίτοι πολύτιμη, δεν μπορεί να θεωρηθεί επανεξέταση της καταλληλότητας της οδηγίας 2011/85 σχετικά με τις απαιτήσεις για τα ΜΔΠ, για τους εξής λόγους:

• Ο δείκτης ΜΔΠ που χρησιμοποιείται στην ανάλυση αυτή, βασίζεται στη βάση δεδομένων της δημοσιονομικής διακυβέρνησης (βλέπε σημείο 04), η οποία τροφοδοτείται κατά κύριο λόγο με πληροφορίες που παρέχουν οι εθνικές αρχές, και όχι με στοιχεία αυτόνομης αξιολόγησης της λειτουργίας των ΕΔΠ από την Επιτροπή.
• Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη βαθμολόγηση του δείκτη και οι απαιτήσεις της οδηγίας 2011/85 αλληλοεπικαλύπτονται εν μέρει μόνο (βλέπε σημείο 91).
• Η βελτίωση του δείκτη ΜΔΠ μπορεί απλώς να αντανακλά την ψήφιση δημοσιονομικής μεταρρύθμισης, ακόμη και αν δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ, δηλαδή ο δείκτης μπορεί απλώς να αντικατοπτρίζει τη συμμόρφωση του σχεδιασμού του και όχι την πραγματική του λειτουργία (βλέπε πλαίσιο 4).
• Ο δείκτης ΜΔΠ καλύπτει την περίοδο 2006‑2015· εντούτοις, το 2015 προηγείται της έναρξης των διαδικασιών «EU pilot», πράγμα που σημαίνει ότι ο δείκτης δεν ήταν δυνατό να αντανακλά την αξιολόγηση της Επιτροπής ούτε σχετικά με τη μεταφορά ούτε σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2011/85.
• Ο δείκτης ΜΔΠ δείχνει βελτίωση (αύξηση στη βαθμολογία) για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, το 2011 ή σε προηγούμενα έτη, με εξαίρεση τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Φινλανδία (μικρές αυξήσεις το 2012, 2013 και 2015, αντίστοιχα) και το Λουξεμβούργο (2014). Ωστόσο, οι βελτιώσεις που σημειώθηκαν το 2011 και τα προηγούμενα έτη δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζουν τον αντίκτυπο της οδηγίας 2011/85, η οποία τέθηκε σε ισχύ μόλις στις 13 Δεκεμβρίου 2011. Τα κράτη μέλη που τελούσαν σε πρόγραμμα χρηματοδοτικής βοήθειας (Κύπρος, Ελλάδα, Ιρλανδία, Λετονία, Ισπανία και Πορτογαλία) σημείωσαν επίσης βελτιώσεις, όπως και ένα κράτος μέλος κατά τη διαδικασία ένταξης στο ευρώ (Λιθουανία). Ωστόσο, η ανάλυση της Επιτροπής, μολονότι αναγνωρίζει τον ρόλο των προγραμμάτων χρηματοδοτικής συνδρομής, δεν αποσυνδέει τον αντίκτυπο της οδηγίας 2011/85 από τον αντίκτυπο των υποχρεώσεων που απορρέουν από το πρόγραμμα χρηματοδοτικής συνδρομής ή από την προσπάθεια του κράτους μέλους να ενταχθεί στη ζώνη του ευρώ.

Αξιολόγηση του Δημοσιονομικού Συμφώνου

Βάσει της ΣΣΣΔ, η Επιτροπή οφείλει να υποβάλει «σε εύθετο χρόνο» έκθεση για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των εθνικών διατάξεων που θεσπίζονται από τα κράτη μέλη με το Δημοσιονομικό Σύμφωνο (βλέπε σημείο 06). Βάσει των πληροφοριών που διαβίβασαν τα κράτη μέλη, η Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεσή της στις 22 Φεβρουαρίου 2017⁵⁹. Σύμφωνα με την εντολή της, η εκτίμηση της Επιτροπής επικεντρώνεται στη νομική συμμόρφωση των εθνικών διατάξεων. Δεν έλαβε εντολή προς αξιολόγηση της αποτελεσματικής εφαρμογής των νέων εθνικών κανόνων που μεταφέρουν στο εθνικό δίκαιο το Δημοσιονομικό Σύμφωνο.

Τα κυριότερα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από την έκθεση είναι τα εξής:

• Όλα τα κράτη μέλη έχουν θέσει σε εφαρμογή δεσμευτικό κανόνα περί ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, αν και μόνο ορισμένα εξ αυτών σε επίπεδο συντάγματος.
• Τα κράτη μέλη εμφανίζουν διαφορές στον ορισμό των εξαιρετικών περιστάσεων που επιτρέπουν την προσωρινή παρέκκλιση από τον ΜΔΣ τους.
• Τα κράτη μέλη εμφανίζουν διαφορές όσον αφορά τον βαθμό αυτοματοποίησης του μηχανισμού διόρθωσης αλλά και ως προς το πεδίο εφαρμογής των απαιτούμενων διορθωτικών μέτρων.
• Θεσπίστηκαν νομοθετικές διατάξεις σε όλα τα κράτη μέλη για τη σύσταση ΑΔΟ, παρά τις επιφυλάξεις της Επιτροπής σε μερικές περιπτώσεις σχετικά με τις εγγυήσεις ανεξαρτησίας ορισμένων εξ αυτών.
• πολλά κράτη μέλη δεν είχαν ενσωματώσει ακόμη στο νομικό τους πλαίσιο την αρχή «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» (σύμφωνα με την οποία η κυβέρνηση οφείλει να παρέχει αιτιολόγηση οσάκις δεν συμμορφώνεται με τις εκτιμήσεις του ΑΔΟ), δεσμεύθηκαν όμως να την εφαρμόσουν δεόντως.

Η συνολική αξιολόγηση της Επιτροπής ήταν θετική, μολονότι η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο του Δημοσιονομικού Συμφώνου ήταν αργή και ελλιπής. Επί της ουσίας, η θετική αξιολόγηση της Επιτροπής ως προς τη συμμόρφωση των 16 κρατών μελών τελούσε υπό την αίρεση της εκ μέρους τους υλοποίησης των δεσμεύσεων που είχαν αναλάβει. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η ΕΚΤ⁶⁰, οι δεσμεύσεις δεν υποκαθιστούν επαρκώς τις νομικές διατάξεις, στον βαθμό που δεν καθίσταται δυνατός ο εξαναγκασμός στην εφαρμογή τους. Συνεπώς, η αξιολόγηση της Επιτροπής δεν ήταν πλήρης και το γεγονός ότι αυτή αποδέχθηκε τις δεσμεύσεις αποδυνάμωσε τις απαιτήσεις.

Αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού 473/2013

Τον Νοέμβριο του 2014, η Επιτροπή πραγματοποίησε μια πρώτη αξιολόγηση της εφαρμογής του κανονισμού 473/2013 στο πλαίσιο της αναθεώρησης της οικονομικής διακυβέρνησης που καλύπτει τις νομοθετικές πράξεις του «εξαπτύχου» και του «διπτύχου». Ωστόσο, δεν κατέστη δυνατή η εξαγωγή ασφαλούς συμπεράσματος από την αξιολόγηση, καθώς αυτή διενεργήθηκε πολύ νωρίς μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού 473/2013. Η επόμενη αξιολόγηση αναμένεται στα τέλη του 2019.

Η Επιτροπή παρακολουθεί επίσης τις εξελίξεις της εθνικής νομοθεσίας σχετικά με τα ΕΔΠ και την εφαρμογή τους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου⁶¹, αν και σε περιορισμένο βαθμό: αξιολογεί κατά πόσον οι δημοσιονομικές θέσεις των κρατών μελών προσεγγίζουν τον ΜΔΣ τους (βλέπε σημείο 46), δεν αξιολογεί όμως λεπτομερώς τη λειτουργία των υποκείμενων ΕΔΠ. Στο γράφημα 7 παρέχονται περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τα διάφορα βήματα.

Πηγή: ΕΕΣ.

Συμπεράσματα και συστάσεις

Εξετάσαμε κατά πόσον τα μέτρα που έλαβε η Επιτροπή για την ενίσχυση των δημοσιονομικών πλαισίων των κρατών μελών της ΕΕ απέφεραν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι με την πρόταση της οδηγίας 2011/85 και του κανονισμού 437/2013, που έχουν ήδη εγκριθεί, αλλά και με το σχέδιο οδηγίας του 2017, για το οποίο η νομοθετική διαδικασία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, η Επιτροπή συνέβαλε στην προώθηση βελτιώσεων στα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια (σημείο 17).

Ωστόσο, μένει ακόμη ασαφές το πώς η Επιτροπή θα ελαχιστοποιήσει τυχόν αποκλίσεις μεταξύ των αξιολογήσεων της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ που διενεργούν, αφενός, η Επιτροπή και, αφετέρου, τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά συμβούλια, στις περιπτώσεις που αμφότεροι αξιολογούν τη συμμόρφωση με τους κανόνες αυτούς.

Έχουν υπάρξει περιπτώσεις κατά τις οποίες η Επιτροπή και το ανεξάρτητο δημοσιονομικό όργανο κατέληξαν σε διαφορετικά συμπεράσματα. Ένας λόγος για αυτό είναι ότι, κατά την αξιολόγηση της συμμόρφωσης, η Επιτροπή ασκεί πλήρως τη διακριτική ευχέρεια που της παρέχει το δίκαιο της ΕΕ και την εξουσία της να ερμηνεύει τη διακριτική αυτή ευχέρεια. Αυτό ισχύει κυρίως για τις «εξαιρετικές περιστάσεις», οι οποίες αποτελούν αποδεκτή αιτιολογία για την ελάφρυνση των απαιτήσεων προσαρμογής για τα κράτη μέλη που δεν έχουν επιτύχει ακόμη τους μεσοπρόθεσμους δημοσιονομικούς τους στόχους (σημεία 45 έως 55).

Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα μπορούν να εκπληρώσουν τον ρόλο τους αποτελεσματικά και προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τυχόν αποκλίσεις μεταξύ των αξιολογήσεων της συμμόρφωσης με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ που διενεργούν η Επιτροπή και τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά συμβούλια, η Επιτροπή πρέπει να ενισχύσει τη συνεργασία με τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα.

Χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της σύστασης: από το 2020.

Στο νομικό πλαίσιο της ΕΕ υπάρχει σειρά απαιτήσεων που αφορούν τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα και οι οποίες υπολείπονται των διεθνών προτύπων και των βέλτιστων πρακτικών που έχουν θέσει το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ, ενώ συχνά δεν συμβαδίζουν με τις θέσεις που διατυπώνονται σε οικονομικές μελέτες που δημοσιεύει η ίδια η Επιτροπή. Το σχέδιο οδηγίας του 2017, εφόσον εγκριθεί, θα διορθώσει εν μέρει μόνο τις αδυναμίες αυτές (σημεία 18 έως 41).

Προκειμένου να ενισχυθούν τα δημοσιονομικά πλαίσια, η Επιτροπή πρέπει να επανεξετάσει τις απαιτήσεις που διέπουν τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια και τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τα διεθνή πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές, και να προτείνει μέτρα κατάλληλα για την ενίσχυση του πεδίου εφαρμογής και της αποτελεσματικότητάς τους. Η Επιτροπή πρέπει να βασίσει την πρωτοβουλία αυτή στις παρατηρήσεις που διατυπώνονται στην παρούσα έκθεση, καθώς και στα αποτελέσματα της επανεξέτασης της καταλληλότητας και της αξιολόγησης της συμμόρφωσης και εφαρμογής της οδηγίας 2011/85 και του κανονισμού 473/2013.

Χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της σύστασης: εντός ενός έτους από τη δημοσίευση της αξιολόγησης της Επιτροπής σχετικά το «εξάπτυχο» και το «δίπτυχο» (στα οποία περιλαμβάνονται η οδηγία 2011/85 και ο κανονισμός 473/2013).

Η αποτελεσματικότητα του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου περιορίζεται εξαιτίας του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου του. Εξάλλου, δεν ισχύει για την Επιτροπή η αρχή «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση» (σημεία 56 έως 68).

Προκειμένου να ενισχυθούν η επιβολή των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ και η ανεξάρτητη αξιολόγηση των εργασιών της Επιτροπής σε ό,τι αφορά την εθνική διάσταση, η Επιτροπή πρέπει:

1. να επανεξετάσει την εντολή όπως και το θεσμικό πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Πλαισίου και να δημοσιεύσει συμπεράσματα και, σε περίπτωση που δεν προταθούν αλλαγές, σχετική αιτιολόγηση·
2. να εφαρμόσει την αρχή «συμμόρφωση ή αιτιολόγηση», βάσει της οποίας η Επιτροπή πρέπει να αιτιολογεί δημοσίως περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν συμμορφώνεται με τις αξιολογήσεις του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου.

Χρονοδιάγραμμα: εντός ενός έτους από τη δημοσίευση της αξιολόγησης της Επιτροπής σχετικά το «εξάπτυχο» και το «δίπτυχο» (στα οποία περιλαμβάνονται η οδηγία 2011/85 και ο κανονισμός 473/2013).

Η Επιτροπή δεν έχει ολοκληρώσει ακόμη την αξιολόγησή της σχετικά με τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας προς τις απαιτήσεις της οδηγίας 2011/85, οι οποίες περιλάμβαναν ελέγχους μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο και συμμόρφωσης (σημεία 72 έως 80).

Οι αξιολογήσεις της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του νομικού πλαισίου της ΕΕ (οδηγία 2011/85 και κανονισμός 473/2013) είτε δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί είτε διεξήχθησαν σε τόσο πρώιμο στάδιο της μεταφοράς ώστε είναι άνευ χρησιμότητας (σημεία 84 έως 92 και 96).

H τρέχουσα παρακολούθηση από την Επιτροπή των εξελίξεων σχετικά με τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια στηρίζεται, μεταξύ άλλων, στη βάση δεδομένων της δημοσιονομικής διακυβέρνησης. Τροφοδοτείται με πληροφορίες που παρέχονται από τα κράτη μέλη, οι οποίες επικεντρώνονται κυρίως στο θεσμικό πλαίσιο και όχι στην πραγματική λειτουργία (σημείο 92).

Προκειμένου να αξιολογηθεί εάν επιτεύχθηκαν οι στόχοι που ορίζονται στις νομικές πράξεις (οδηγία 2011/85 και κανονισμός 473/2013), και λαμβάνοντας υπόψη ότι έχουν παρέλθει έξι με οκτώ έτη από την έγκρισή τους, η Επιτροπή πρέπει:

1. να ολοκληρώσει αμελλητί την αξιολόγηση της συμμόρφωσης·
2. να διεξαγάγει και να δημοσιεύσει το συντομότερο δυνατό συνολική επανεξέταση της καταλληλότητας της οδηγίας 2011/85·
3. να αναθεωρήσει τα ερωτηματολόγια της βάσης δεδομένων της δημοσιονομικής διακυβέρνησης ή να προσδιορίσει κάποιο άλλο κατάλληλο εργαλείο, ούτως ώστε να καταστεί δυνατή η τακτική υποβολή αναλυτικών στοιχείων σχετικά με την πραγματική λειτουργία των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων·
4. να παρακολουθεί τακτικά τη λειτουργία των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων μέσω δομημένης μεθοδολογίας που θα επικεντρώνεται στις λειτουργικές επιδόσεις βασικών στοιχείων των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων. Η Επιτροπή πρέπει να παρακολουθεί τη συνέχεια που δίδεται σε κάθε σημαντική αδυναμία που εντοπίζεται.

Χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της σύστασης ως προς το στοιχείο α): έως τα μέσα του 2020, ως προς το στοιχείο β): έως τα τέλη του 2019, ως προς το στοιχείο γ): έως τα τέλη του 2020 και ως προς το στοιχείο δ): από το 2021.

Η παρούσα γνώμη εγκρίθηκε από το Τμήμα IV, του οποίου προεδρεύει ο Alex Brenninkmeijer, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, στις 15 Οκτωβρίου 2019.

Για το Ελεγκτικό Συνέδριο

Klaus-Heiner Lehne
Πρόεδρος

Παραρτήματα

Παράρτημα I – Χρονοδιάγραμμα της σχετικής νομικής βάσης και των δημοσιεύσεων

Πηγή: ΕΕΣ.

Παράρτημα II – Η θέση της Επιτροπής σχετικά με το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο

(i) Ενιαία διαδικασία για την προετοιμασία του ΜΔΠ και του ετήσιου προϋπολογισμού και πλήρως ενοποίηση των σχετικών εγγράφων

Η Επιτροπή είχε αναγνωρίσει ήδη από το 2011 το πρόβλημα ότι ενώ τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης (ΠΣΣ) παρουσιάζονται ήδη υπό πολυετή προοπτική, τα συγκεκριμένα έγγραφα πολιτικής παραμένουν περιορισμένης πολιτικής σημασίας στην εγχώρια συζήτηση γύρω από τις δημοσιονομικές στρατηγικές παρά το γεγονός ότι τα κράτη μέλη υποτίθεται ότι καταρτίζουν τον προϋπολογισμό τους σύμφωνα με τις δεσμεύσεις τους βάσει των ΠΣΣ⁶². Επίσης, στην ενδιάμεση έκθεση προόδου της του 2012 σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας 2011/85, η Επιτροπή αναφέρθηκε στην ενσωμάτωση του ΜΔΠ στον ετήσιο κύκλο του προϋπολογισμού, καθώς και στην πλήρως ενσωματωμένη τεκμηρίωση, ως βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά⁶³.

ii) Μελλοντοστραφείς έλεγχοι δαπανών που διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τα μεσοπρόθεσμα σχέδια.

Όσον αφορά τις ρυθμίσεις για τη μεταφορά πιστώσεων, η Επιτροπή επεσήμανε την ανάγκη να καθοριστούν όρια για τις μη χρησιμοποιηθείσες πιστώσεις που μπορούν να μεταφερθούν στο επόμενο(-α) οικονομικό(-ά) έτος(-ή), διαφορετικά οι ρυθμίσεις αυτές ενδέχεται να μειώσουν σε κάποιον βαθμό την αυστηρότητα και την προβλεπτική ικανότητα του πλαισίου⁶⁴. Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο καθορισμός κατάλληλων αποθεματικών για απρόβλεπτες δαπάνες και συναφών κανόνων πρόσβασης αποτελεί απαραίτητο χαρακτηριστικό για ένα πολυετές πλαίσιο⁶⁵.

iii) Μηχανισμός λογοδοσίας⁶⁶

Σημειώνεται επίσης ότι η έλλειψη διατάξεων σχετικά με την παρακολούθηση της πολυετούς εκτέλεσης του προϋπολογισμού δεν συνάδει με τη θέση της Επιτροπής σχετικά με τις βασικές απαιτήσεις για τα ΜΔΠ. Πράγματι, από το 2006, η μεθοδολογία της Επιτροπής για τον υπολογισμό του δείκτη ΜΔΠ θεωρεί την παρακολούθηση και την επιβολή των πολυετών δημοσιονομικών στόχων μία από τις πέντε διαστάσεις για την αξιολόγηση της ποιότητας των ΜΔΠ στα κράτη μέλη⁶⁷. Επιπλέον, η Επιτροπή αναγνώρισε ήδη το 2007 ότι η έλλειψη παρακολούθησης αποτελεί αδυναμία σε όλα τα κράτη μέλη⁶⁸. Περαιτέρω, η Επιτροπή επανέλαβε το 2010 ότι η ανάλυση των αποκλίσεων από την προβλεπόμενη δημοσιονομική πορεία, καθώς και οι μηχανισμοί παρακολούθησης και διόρθωσης, αποτελούν βασικά στοιχεία κατά τον σχεδιασμό των ΜΔΠ⁶⁹.

Παράρτημα III – Ετερογένεια των ανεξάρτητων δημοσιονομικών οργάνων

* ΙΠΑ: Ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης.

Πηγή: ΕΕΣ, βάσει στοιχείων της Επιτροπής.

Παράρτημα IV – Οι δημοσιονομικοί κανόνες στο προληπτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και στο Δημοσιονομικό Σύμφωνο

Ακρωνύμια και συντομογραφίες

ΑΔΟ: Ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα

ΑΕγχΠ: Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν

ΓΔ ECFIN: Γενική Διεύθυνση Οικονομικών και Χρηματοδοτικών Υποθέσεων

ΔΔΔΕ: Δημόσιες δαπάνες και δημοσιονομική ευθύνη

ΔΝΤ: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

ΕΔΠ: Εθνικό Δημοσιονομικό Πλαίσιο

ΕΔΣ: Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο

ΕΚΤ: Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

ΜΔΠ: Μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο

ΜΔΣ: Μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος

ΟΟΣΑ: Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης

ΣΑΧ: Σύσταση ανά χώρα

ΣΛΕΕ: Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΣΣΑ: Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης

ΣΣΣΔ: Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση

Συμβούλιο Ecofin: Συμβούλιο Οικονομικών και Δημοσιονομικών Θεμάτων

Συμβούλιο: Συμβούλιο της ΕΕ

Γλωσσάριο

«Δίπτυχο»: Δέσμη δύο νομοθετικών μέτρων της ΕΕ (κανονισμοί 472 και 473) που εγκρίθηκαν τον Μάιο του 2013 με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ.

«Εξάπτυχο»: Δέσμη οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ η οποία αποτελείται από έξι νομοθετικά μέτρα (πέντε κανονισμούς και την οδηγία 2011/85) που εγκρίθηκαν τον Νοέμβριο του 2011.

Ανεξάρτητο δημοσιονομικό όργανο (ΑΔΟ): Δημόσιος φορέας που προάγει την υγιή δημοσιονομική πολιτική και τα βιώσιμα δημόσια οικονομικά με την εκτέλεση ποικίλων καθηκόντων, συμπεριλαμβανομένων μακροοικονομικών και δημοσιονομικών προβλέψεων και εκτιμήσεων της δημοσιονομικής συμμόρφωσης.

Αξιολογήσεις συμμόρφωσης: Αξιολόγηση της ενσωμάτωσης και της συμμόρφωσης της μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο οδηγίας της ΕΕ.

Αυτόματος μηχανισμός διόρθωσης: Υποχρέωση εφαρμογής διορθωτικών μέτρων που ενεργοποιείται αυτομάτως σε περίπτωση που παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις από τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό στόχο ή την πορεία προσαρμογής σε αυτόν.

Βάση δεδομένων της δημοσιονομικής διακυβέρνησης: Εργαλείο της Επιτροπής που περιέχει πληροφορίες σχετικά με τα κύρια στοιχεία των πλαισίων δημοσιονομικής διακυβέρνησης των κρατών μελών, και συγκεκριμένα για τους εθνικούς δημοσιονομικούς κανόνες, τα ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα και τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά πλαίσια.

Δημοσιονομικές αποδόσεις: Η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας με σκοπό την ενίσχυση της μακροοικονομικής σταθερότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης.

Δημοσιονομικό Σύμφωνο: Συμφωνία για την ενίσχυση της δημοσιονομικής πειθαρχίας που συνήφθη από 22 συμβαλλόμενα μέρη, από τα συνολικά 25 που υπέγραψαν τη διακυβερνητική Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.

Δημοσιονομικός κανόνας: Μόνιμος περιορισμός στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής, εκφραζόμενος συχνά ως αριθμητικό ανώτατο όριο ή τιμή-στόχος σε συνάρτηση με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ο οποίος εφαρμόζεται σε δείκτη δημοσιονομικών επιδόσεων.

Διαδικασία «EU pilot» της ΕΕ: Άτυπος διάλογος μεταξύ της Επιτροπής και ενός κράτους μέλους σχετικά με ενδεχόμενη μη συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ, πριν από την έναρξη επίσημης διαδικασίας επί παραβάσει.

Διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών (ΔΜΑ): Μηχανισμός εποπτείας που αποσκοπεί στον εντοπισμό, την πρόληψη και την αντιμετώπιση της εμφάνισης δυνητικά επιβλαβών μακροοικονομικών ανισορροπιών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την οικονομική σταθερότητα ενός συγκεκριμένου κράτους μέλους, της ζώνης του ευρώ ή της ΕΕ συνολικά.

Διαρθρωτικό ισοζύγιο: Το πραγματικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα αφαιρουμένης της κυκλικής συνιστώσας και των εφάπαξ και λοιπών προσωρινών μέτρων. Το διαρθρωτικό ισοζύγιο αποτελεί μέτρο της βασικής τάσης του δημοσιονομικού αποτελέσματος.

Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ (Network of EU IFIs): Πλατφόρμα που συστάθηκε το 2015 για την ανταλλαγή απόψεων και εμπειρογνωσίας, καθώς και για τη συγκέντρωση πόρων. Ανοικτή σε όλους τους ανεξάρτητους φορείς δημοσιονομικής εποπτείας που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, υπό την προεδρία ενός από τα ΑΔΟ.

Διορθωτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης: Η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος που κινείται από το Συμβούλιο κατόπιν σύστασης της Επιτροπής κατά οποιουδήποτε κράτους μέλους της ΕΕ υπερβαίνει το ανώτατο όριο του δημοσιονομικού ελλείμματος που επιβάλλει η σχετική νομοθεσία του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της ΕΕ. Η διαδικασία περιλαμβάνει διάφορα στάδια που μπορεί δυνητικά να καταλήξουν στην επιβολή κυρώσεων, και αποσκοπεί να ωθήσει το κράτος μέλος να θέσει υπό έλεγχο το δημοσιονομικό του έλλειμμα· αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την ομαλή λειτουργία της οικονομικής και νομισματικής ένωσης.

Διορθωτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης: Ο κύριος στόχος του προληπτικού σκέλους, όπως ορίζεται στον κανονισμό αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου, ήταν να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη θα συγκλίνουν ταχέως προς μια σχεδόν ισοσκελισμένη ή πλεονασματική δημοσιονομική κατάσταση, η οποία θα τους επέτρεπε στη συνέχεια να αντιμετωπίζουν τις συνήθεις κυκλικές διακυμάνσεις διατηρώντας το ονομαστικό έλλειμμα εντός του ορίου του 3%.

Δυνητικό προϊόν: Θεωρητική έννοια του ύψους του προϊόντος (ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος) σε μια δεδομένη στιγμή, με σταθερό πληθωρισμό. Αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου με ρυθμό που δεν είναι απαραίτητα σταθερός. Τόσο το επίπεδο όσο και ο ρυθμός ανάπτυξης δεν μπορούν να μετρηθούν άμεσα, αλλά πρέπει να εκτιμηθούν.

Εθνικό Δημοσιονομικό Πλαίσιο: Ρυθμίσεις, διαδικασίες, κανόνες και θεσμοί που διέπουν τις δημοσιονομικές πολιτικές.

Έλεγχος μεταφοράς: Αξιολόγηση της ακρίβειας/συμβατότητας των εθνικών μέτρων μεταφοράς με τις διατάξεις της οδηγίας.

Έλεγχος συμμόρφωσης: Αρχικός έλεγχος τού κατά πόσον καλύπτονται όλες οι αναγκαίες διατάξεις μιας οδηγίας από τα εθνικά μέτρα μεταφοράς.

Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής (ΕΟΠ): Συμβουλευτικό όργανο του Συμβουλίου Ecofin και της Επιτροπής που συμβάλλει στην επίτευξη συναίνεσης για την οικονομική πολιτική (μεταξύ άλλων για την απασχόληση και ανάπτυξη) και τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών.

Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο (ΕΔΣ): Συμβουλευτικό όργανο της Επιτροπής που είναι αρμόδιο για την αξιολόγηση της εφαρμογής των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, προτείνοντας αλλαγές στο δημοσιονομικό πλαίσιο και πραγματοποιώντας οικονομικές αξιολογήσεις.

Ευρωπαϊκό δίκτυο ΑΔΟ (EUNIFI): Ομάδα υπό την υποστήριξη της Επιτροπής που συστάθηκε το 2013 από εθνικά ανεξάρτητα δημοσιονομικά όργανα της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, υπό την προεδρία της Επιτροπής.

Ευρωπαϊκό Εξάμηνο: Ο ετήσιος κύκλος που παρέχει το πλαίσιο για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών της ΕΕ και για την παρακολούθηση της προόδου, ιδίως των δημοσιονομικών πολιτικών, όπως καθορίζονται από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.

Εφαρμογή: Η ενέργεια της θέσης σε ισχύ της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας.

Κανόνας περί δαπανών: Μακροχρόνιο όριο για τις απόλυτες δαπάνες ή για τον ρυθμό αύξησης των δαπανών.

Κανόνας περί ισοσκελισμένου προϋπολογισμού: Η δημοσιονομική θέση της γενικής κυβέρνησης πρέπει να είναι ισοσκελισμένη ή πλεονασματική. Τόσο στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης όσο και της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση, ο κανόνας αυτός θεωρείται ότι τηρείται εάν το ετήσιο διαρθρωτικό ισοζύγιο της γενικής κυβέρνησης βρίσκεται στον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό του στόχο.

Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΜΔΠ): Δημοσιονομικές ρυθμίσεις που επεκτείνουν τον ορίζοντα για τη χάραξη δημοσιονομικής πολιτικής πέρα από το ετήσιο χρονοδιάγραμμα του προϋπολογισμού.

Μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος (ΜΔΣ): Ειδικός ανά χώρα στόχος της δημοσιονομικής πολιτικής που καθορίζεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, που είναι για τα περισσότερα κράτη μέλη -1 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. και κάπως αυστηρότερος για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, -0,5 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, εκτός εάν έχουν χαμηλό δείκτη χρέους.

Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο: Έγκριση, δημοσίευση και έναρξη ισχύος εθνικών διατάξεων κατ’ εφαρμογή οδηγίας της ΕΕ, εντός της ταχθείσας προθεσμίας.

Πρόγραμμα σταθερότητας και σύγκλισης: Στα πλαίσια του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υποβάλλουν ετησίως έγγραφο που θα παρουσιάζει τα δημοσιονομικά τους σχέδια για τα επόμενα τρία έτη. Χρησιμοποιείται από την Επιτροπή και τους υπουργούς Οικονομικών για να αξιολογηθεί κατά πόσον οι χώρες βρίσκονται σε καλό δρόμο για να επιτύχουν τον μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό τους στόχο. Οι χώρες της ζώνης του ευρώ υποβάλλουν «προγράμματα σταθερότητας», ενώ τα κράτη μέλη που δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ υποβάλλουν «προγράμματα σύγκλισης».

Πρωτογενές ισοζύγιο: Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα αφαιρουμένων των πληρωμών τόκων για το δημόσιο χρέος.

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ): Σύνολο κανόνων που εγκρίθηκαν το 1997 με σκοπό την εγγύηση της σταθερότητας στην οικονομική και νομισματική ένωση, διασφαλίζοντας ότι τα κράτη μέλη επιδιώκουν υγιή δημόσια οικονομικά και συντονίζουν τις δημοσιονομικές τους πολιτικές.

Συνθήκη για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΣΣΣΔ): Διακυβερνητική συνθήκη η οποία εγκρίθηκε το 2012 και θεσπίζει κανόνες που προωθούν τη δημοσιονομική πειθαρχία και τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής μεταξύ των συμβαλλομένων μερών και βελτιώνουν τη διακυβέρνηση της ζώνης του ευρώ.

Σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος: Έγγραφο που υποβάλλουν ετησίως στην Επιτροπή οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ και χρησιμεύει ως βάση για τον συντονισμό της δημοσιονομικής πολιτικής.

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων που αυτό διενεργεί επί των πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ ή επί διαχειριστικών θεμάτων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς του προϋπολογισμού. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

O εν προκειμένω έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα Ελέγχου IV του ΕΕΣ, του οποίου προεδρεύει ο Alex Brenninkmeijer, Μέλος του Συνεδρίου, και το οποίο εστιάζει στους τομείς της ρύθμισης των αγορών και της ανταγωνιστικής οικονομίας. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο Neven Mates, Μέλος του ΕΕΣ, μέχρι το τέλος της θητείας του (Ιούλιος 2019) και στη συνέχεια ο Mihails Kozlovs, Μέλος του ΕΕΣ, συνεπικουρούμενος από τους Edite Dzalbe, προϊστάμενη του ιδιαίτερου γραφείου του, Laura Graudina, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, Marko Mrkalj, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του Neven Mates, Marion Colonerus, ανώτερο διοικητικό στέλεχος, Stefano Sturaro, υπεύθυνο έργου, Giuseppe Diana, Ευστάθιο Ευσταθίου και Maëlle Bourque, ελεγκτές. Γλωσσική υποστήριξη παρείχε ο Michael Pyper.

Από αριστερά: Stefano Sturaro, Marion Colonerus, Mihails Kozlovs, Maëlle Bourque, Giuseppe Diana, Efstathios Efstathiou

Παραπομπές

¹ Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (2010), «Έκθεση της ομάδας δράσης προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ».

² Παραδείγματος χάριν: Debrun, X. and al. (2008), «Tied to the mast? National fiscal rules in the European Union», economic policy 23/54, σ. 299‑362.

³ ΔΝΤ (2013), «Reassessing the role and modalities of fiscal policy in advanced economies», έγγραφο πολιτικής.

⁴ Βλέπε για παράδειγμα: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2004), «Report on public finances in EMU 2004».

⁵ Συμβούλιο της ΕΕ (2005), «Έκθεση του Συμβουλίου Ecofin προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 22ας και 23ης Μαρτίου 2005 σχετικά με τη βελτίωση της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης».

⁶ Συμβούλιο της ΕΕ (2009), «Συμπεράσματα του 2967ου Συμβουλίου Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων σχετικά με τη δημοσιονομική στρατηγική εξόδου».

⁷ Οδηγία 2011/85/ΕΕ του Συμβουλίου, της 8ης Νοεμβρίου 2011, σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών μελών, ΕΕ L 306 της 23ης Νοεμβρίου 2011 (στο παρόν έγγραφο αναφέρεται ως οδηγία 2011/85).

⁸ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), COM(2012) 342 final, «Ανακοίνωση της Επιτροπής, Κοινές αρχές για τους εθνικούς δημοσιονομικούς διορθωτικούς μηχανισμούς».

⁹ Debrun, X. και Kinda, T. (2014), «Strengthening post-crisis fiscal credibility: Fiscal Councils on the rise — A new dataset», έγγραφο εργασίας του ΔΝΤ 14/58.

¹⁰ Beetsma, R. και al. (2018), «The rise of independent fiscal institutions: recent trends and performance», έγγραφο εργασίας του ΔΝΤ 18/68.

¹¹ Jonung, L. και Larch, M. (2006), «Improving fiscal policy in the EU: the case for independent forecasts», economic policy 21/47, σ. 492‑534.
ΔΝΤ (2013), «Περιπτωσιολογικές μελέτες δημοσιονομικών συμβουλίων – καθήκοντα και αντίκτυπος».

¹² Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 473/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με κοινές διατάξεις για την παρακολούθηση και την εκτίμηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων και τη διασφάλιση της διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ, ΕΕ L 140 της 17ης Μαΐου 2013 (στο παρόν έγγραφο αναφέρεται ως κανονισμός 473/2013).

¹³ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), COM(2017) 824 final, «Πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση διατάξεων για την ενίσχυση της δημοσιονομικής ευθύνης και του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού προσανατολισμού στα κράτη μέλη», σ. 3.

¹⁴ Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή (2019), «Draft supplementary EFC findings on the transposition of the Fiscal Compact», ecfin.cef.cpe(2019)1812588.

¹⁵ Απόφαση (ΕΕ) 2015/1937 της Επιτροπής, της 21ης Οκτωβρίου 2015, για τη σύσταση ανεξάρτητου συμβουλευτικού Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, και απόφαση (ΕΕ) 2016/221 της Επιτροπής, της 12ης Φεβρουαρίου 2016, σχετικά με την τροποποίηση της απόφασης (ΕΕ) 2015/1937 για τη σύσταση ανεξάρτητου συμβουλευτικού Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου.

¹⁶ Juncker, J.-C., Tusk, D., Dijsselbloem, J., Draghi, M. και Schulz, M. (2015), «Η έκθεση των Πέντε Προέδρων: Η ολοκλήρωση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης».

¹⁷ Ειδική έκθεση αριθ. 10/2016 με τίτλο «Ανάγκη περαιτέρω βελτιώσεων για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος» (http://eca.europa.eu).

¹⁸ Ειδική έκθεση αριθ. 18/2018 με τίτλο «Εκπληρώνεται ο κύριος στόχος του προληπτικού σκέλους του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης;» (http://eca.europa.eu).

¹⁹ Ειδική έκθεση αριθ. 03/2018 με τίτλο «Έλεγχος της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών (ΔΜΑ)» (http://eca.europa.eu).

²⁰ Πρόκειται για κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ τα οποία επελέγησαν είτε επειδή είχαν υψηλό χρέος, είτε επειδή το δημοσιονομικό τους πλαίσιο είχε επιδείξει σημαντική βελτίωση ή επειδή λειτουργούσε στην επικράτειά τους ΑΔΟ για μεγάλο χρονικό διάστημα.

²¹ Σε 5 από τα 28 κράτη μέλη, δύο όργανα επιμερίζονται τα καθήκοντα ενός ΑΔΟ.

²² Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), «Report on public finances in EMU 2011», σ. 101.

²³ EΚΤ (2018), CON/2018/25.

²⁴ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), C(2017) 1201 final, «Έκθεση της Επιτροπής που υποβλήθηκε βάσει του άρθρου 8 της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση», σ. 3.

²⁵ EΚΤ (2018), CON/2018/25.

²⁶ Κάθε έτος πέραν του τρέχοντος δημοσιονομικού/οικονομικού έτους.

²⁷ ΔΝΤ (2013), Cangiano, G. et al., «Public Financial Management and its emerging architecture», σ. 161.

²⁸ ΟΟΣΑ (2004), «The Legal Framework for Budget Systems», Πλαίσιο III.4, ΔΝΤ (2010), Lienert, I. και Fainboim, I., «Reforming Budget Systems Laws», Πλαίσιο 4 και σ. 12‑13, ΔΝΤ (2013), Cangiano, G. et al., «Public Financial Management and its emerging architecture», σ. 156, ΔΝΤ (2014), «Fiscal transparency code», αρχές 2.1.3, 2.3.1 και 2.3.2, Παγκόσμια Τράπεζα (2013), «Beyond the annual budget. The global experience with medium term expenditure frameworks», σ. 58‑59.

²⁹ ΔΝΤ (2014), «Fiscal transparency code», αρχή 2.1.3.

³⁰ Το δυνητικό προϊόν είναι μια θεωρητική έννοια του ύψους του προϊόντος (ΑΕγχΠ) σε μια δεδομένη στιγμή, με σταθερό πληθωρισμό. Αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου με ρυθμό που δεν είναι απαραίτητα σταθερός. Τόσο το επίπεδο όσο και ο ρυθμός ανάπτυξης δεν μπορούν να μετρηθούν άμεσα, αλλά πρέπει να εκτιμηθούν.

³¹ Το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ επικαιροποίησαν τα πρότυπα και τις βέλτιστες πρακτικές τους για τη χρηστή δημοσιονομική διακυβέρνηση το 2014 και το 2015 αντίστοιχα, ώστε να ενσωματωθούν τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν συμμερίστηκε αυτή την επικαιροποίηση στο σχέδιο οδηγίας του 2017.

³² ΔΝΤ (2013), «The functions and impact of fiscal councils»: Το παρόν έγγραφο παρέχει την πληρέστερη μέχρι σήμερα έρευνα των δημοσιονομικών συμβουλίων, ενώ βασίζεται και σε άλλα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων αρχών του ΟΟΣΑ του 2012 και του Kopits, G. (2011), «Independent fiscal institutions: Developing good practices», σ. 35‑52.

³³ Οι αρχές του ΟΟΣΑ ήταν ήδη διαθέσιμες το 2012 και εγκρίθηκαν το 2014. Βλέπε ΟΟΣΑ (2014), «Σύσταση για αρχές που διέπουν τα ΑΔΟ».

³⁴ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Jankovics, L. και Sherwood, M., «Independent fiscal institutions in the EU Member States: The early years», έγγραφο εργασίας 067.

³⁵ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2004), Jonung, L. and Larch, M., «Improving fiscal policy in the EU: the case for independent forecasts».

³⁶ Μεροληψία λόγω αισιοδοξίας είναι η πρακτική της υπερεκτίμησης της αύξησης της παραγωγής και των εσόδων, ενώ υποτιμώνται οι υποχρεωτικές δαπάνες.

³⁷ ΔΝΤ (2007), «Code of good practices on fiscal transparency», αρχή 4.3.4.

³⁸ ΟΟΣΑ (2014), «Σύσταση για αρχές που διέπουν τα ΑΔΟ», αρχή 3.3.

³⁹ Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ (2016),«Defining and enforcing minimum standards for IFIs».

⁴⁰ Δίκτυο των ΑΔΟ της ΕΕ (2018), Δήλωση του Δικτύου των ΑΔΟ της ΕΕ σε απάντηση στην πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση διατάξεων για την ενίσχυση της δημοσιονομικής ευθύνης και του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού προσανατολισμού στα κράτη μέλη.

⁴¹ Το 2015 η Επιτροπή δημοσίευσε ερμηνευτική ανακοίνωση σχετικά με τα περιθώρια ερμηνείας που της αναλογούν, με τίτλο «Αξιοποίηση στο έπακρο της ελαστικότητας στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης», COM(2015) 12 final, 13.1.2015. Η από κοινού συμφωνηθείσα θέση του Νοεμβρίου του 2015, την οποία ενέκρινε το Συμβούλιο τον Φεβρουάριο του 2016, απηχεί το κείμενο της ανακοίνωσης αυτής.

⁴² Για να επιτευχθεί ταχεία σύγκλιση προς τον ΜΔΣ, το σημείο αναφοράς που καθορίζεται από το ΣΣΑ είναι τα κράτη μέλη να προσαρμόζουν τη διαρθρωτική δημοσιονομική τους θέση σε ποσοστό 0,5% του ΑΕγχΠ ετησίως.

⁴³ ΕΔΣ (2018), Ετήσια έκθεση 2018, σ. 42.

⁴⁴ Ιρλανδικό Δημοσιονομικό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο (2016), «Fiscal assessment report», σ. 67.

⁴⁵ Το ΕΔΣ αποτελείται από το διοικητικό συμβούλιο (Δ.Σ.) και τη γραμματεία (η οποία στελεχώνεται από τον επικεφαλής της γραμματείας και ειδικό προσωπικό στήριξης, που σήμερα περιορίζεται σε πέντε οικονομολόγους και έναν βοηθό).

⁴⁶ ΕΚΤ (2015), «Οικονομικό δελτίο», τεύχος 7, πλαίσιο 5: Η δημιουργία Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου.

⁴⁷ ΔΝΤ (2016), «Διαβούλευση για το άρθρο IV του 2016 – πολιτικές της ζώνης του ευρώ», ανά χώρα έκθεση του ΔΝΤ 16/219, σ. 20.

⁴⁸ Το ΕΚΤ δημοσίευσε επίσης μία δήλωση προς στήριξη του δανικού δημοσιονομικού συμβουλίου τον Μάρτιο του 2018.

⁴⁹ ΕΚΤ (2015), «Οικονομικό δελτίο», τεύχος 7, πλαίσιο 5: Η δημιουργία Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου.

⁵⁰ Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής (2016), «Επιστολή του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή προς τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη διαφάνεια του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου».

⁵¹ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), «Έκθεση για τα δημόσια οικονομικά στην ΟΝΕ 2011», σ. 101.

⁵² ΕΕΣ (2018), Πανοραμική επισκόπηση: «Πώς εφαρμόζεται το δίκαιο της ΕΕ στην πράξη: Οι αρμοδιότητες επίβλεψης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δυνάμει του άρθρου 17, παράγραφος 1, της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση», Πλαίσιο 4.

⁵³ Οι έλεγχοι μεταφοράς πρέπει να οριστικοποιούνται εντός 6 μηνών από την ημερομηνία λήξης της προθεσμίας μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο ή από την ημερομηνία κοινοποίησης των εθνικών μέτρων μεταφοράς και οι έλεγχοι συμμόρφωσης εντός 16 έως 24 μηνών από την ημερομηνία κοινοποίησης των εθνικών μέτρων μεταφοράς.

⁵⁴ Όταν έχει εφαρμοστεί η διαδικασία «EU Pilot» σε μια δεδομένη υπόθεση, αλλά δεν θεωρείται πλέον πιθανή η επίτευξη των αναμενόμενων αποτελεσμάτων, η Επιτροπή πρέπει να προβεί σε επίσημη διαδικασία επί παραβάσει.

⁵⁵ Σχέδια μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο, κατευθυντήριες γραμμές, επεξηγηματικά έγγραφα, δίκτυα, ομάδες εμπειρογνωμόνων, εργαστήρια, συνεδριάσεις-πακέτα και πίνακες αποτελεσμάτων χρησιμεύουν ως «εργαλεία προώθησης της συμμόρφωσης».

⁵⁶ Ορισμένες πτυχές της αξιολόγησης της εφαρμογής είχαν ήδη συμπεριληφθεί στην αξιολόγηση της μεταφοράς.

⁵⁷ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), «Έκθεση για τα δημόσια οικονομικά στην ΟΝΕ 2011», σ. 101.

⁵⁸ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2019), «Report on public finances in EMU 2018», σ. 138.

⁵⁹ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), C(2017) 1201 final, «Έκθεση της Επιτροπής που υποβλήθηκε βάσει του άρθρου 8 της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση».

⁶⁰ ΕΚΤ (2017), «Οικονομικό δελτίο», τεύχος 4, πλαίσιο 8: Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο: η αναθεώρηση της Επιτροπής και η μελλοντική πορεία.

⁶¹ Ο ετήσιος κύκλος της ΕΕ για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών, ο οποίος καλύπτει επίσης τις δημοσιονομικές πολιτικές όπως καθορίζονται από το ΣΣΑ.

⁶² Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), «Report on public finances in EMU 2011», σ. 105.

⁶³ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), COM(2012) 761 final, «Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, Ενδιάμεση έκθεση προόδου όσον αφορά την εφαρμογή της οδηγίας 2011/85/ΕΕ του Συμβουλίου σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των κρατών μελών», σ. 6.

⁶⁴ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), Sherwood, M., «Medium-Term Budgetary Frameworks in the Member States», έγγραφο εργασίας 021, σ. 6.

⁶⁵ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), «Fiscal frameworks in the European Union: May 2012 update on priority countries (Addendum to occasional paper 91)», έκτακτο έγγραφο 113, σ. 15.

⁶⁶ ΔΝΤ (2010), Lienert, I. and Fainboim, I., «Reforming Budget Systems Laws», Πλαίσιο 3 και Πλαίσιο 4.

⁶⁷ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2007), «Report on public finances in EMU 2007», Πλαίσιο III.4.1, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), Sherwood, M., «Medium-Term Budgetary Frameworks in the Member States», έγγραφο εργασίας 021, Πλαίσιο A1.1.

⁶⁸ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2007), «Report on public finances in EMU 2007», σ. 158.

⁶⁹ Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2010), «Report on public finances in EMU 2010», Πλαίσιο II.3.3.

Χρονογραμμή

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (https://europa.eu/european-union/index_el).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2019

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2019

Η αναπαραγωγή επιτρέπεται εφόσον αναφέρεται η πηγή.
Για κάθε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού τα οποία δεν καλύπτονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του/της Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ζητείται απευθείας η άδεια των κατόχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Επικοινωνήστε με την ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον ιστότοπο Europa: https://europa.eu/european-union/contact_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον ιστότοπο Europa: https://europa.eu/european-union/contact_el

Βρείτε πληροφορίες σχετικά με την ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο Europa: https://europa.eu/european-union/index_el

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να καταφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: https://op.europa.eu/el/publications. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. https://europa.eu/european-union/contact_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1952 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον ιστότοπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp/el) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να καταφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.