Belangenconflicten in cohesie- en landbouwuitgaven van de EU Kader is aanwezig, maar er zijn lacunes in de transparantie en detectiemaatregelen

Samenvatting

I Een belangenconflict is een onregelmatigheid die gevolgen heeft voor de EU-begroting en die verband kan houden met frauduleuze activiteiten. De term is gedefinieerd in het Financieel Reglement van de EU en in de EU-richtlijnen inzake overheidsopdrachten.

II In 2018 werden bij een herziening van artikel 61 van het Financieel Reglement de verplichtingen om belangenconflicten te vermijden expliciet uitgebreid tot personen die in de lidstaten betrokken zijn bij het beheer van EU-middelen onder gedeeld beheer. Een belangenconflict doet zich voor wanneer de onpartijdige en objectieve uitoefening van de functies van bij de uitvoering van de EU-begroting betrokken personen in gevaar wordt gebracht als gevolg van familiebanden, persoonlijke relaties, politieke gezindheid of nationaliteit, economische belangen of elk ander direct of indirect persoonlijk belang.

III Het doel van de controle was om, in het licht van de herziene wetgeving, recente gevallen en de belangstelling van de belangrijkste belanghebbenden en het publiek, na te gaan of de Commissie en de lidstaten belangenconflicten in het gemeenschappelijk landbouwbeleid en het cohesiebeleid op adequate wijze hebben aangepakt. De controle was bedoeld om mogelijke tekortkomingen in het beheer van belangenconflicten op het niveau van de Commissie en de lidstaten aan het licht te brengen en verbeteringen aan te bevelen.

IV We hebben het bestaande kader en de bestaande procedures om belangenconflicten te voorkomen, beoordeeld, evenals maatregelen om dergelijke gevallen op te sporen, op te lossen en erover te rapporteren.

V We stelden vast dat zowel de Commissie als de lidstaten inspanningen hebben geleverd om belangenconflicten aan te pakken, maar dat er nog lacunes zijn, met name wat betreft het bevorderen van transparantie en, in de lidstaten, het opsporen van risicovolle situaties en het uitgebreid rapporteren over gevallen van belangenconflicten zodat de Commissie en de autoriteiten van de lidstaten een duidelijk overzicht hebben.

VI We bevelen maatregelen aan om de Commissie te helpen haar vermogen om belangenconflicten te voorkomen en op te sporen, te verbeteren en de transparantie te bevorderen.

Inleiding

Belangenconflicten en de EU-begroting

01 Een belangenconflict is een onregelmatigheid die gevolgen heeft voor de EU-begroting en die verband kan houden met frauduleuze activiteiten. Het Hof van Justitie van de Europese Unie heeft geoordeeld dat een belangenconflict “als zodanig en objectief een ernstige dysfunctie , zonder dat voor de kwalificatie ervan rekening moet worden gehouden met de bedoelingen van de betrokkenen en met hun goede of kwade trouw”¹. De term belangenconflict wordt gedefinieerd in het Financieel Reglement van de EU² en in de EU-richtlijnen inzake overheidsopdrachten³.

02 Bij een herziening van artikel 61 van het Financieel Reglement in 2018 werden de verplichtingen om belangenconflicten te voorkomen expliciet uitgebreid tot personen die betrokken zijn bij het beheer van EU-middelen in de lidstaten. Het artikel is ook van toepassing op personen die betrokken zijn bij het nemen van besluiten over voorbereidende handelingen voor EU-uitgavenprogramma’s, zoals regeringsleden. Uit hoofde van artikel 61, lid 3, doet een belangenconflict zich voor wanneer de onpartijdige en objectieve uitoefening van de functies van een bij de uitvoering van de EU-begroting betrokken persoon in gevaar wordt gebracht als gevolg van familiebanden, persoonlijke relaties, politieke gezindheid of nationaliteit, economische belangen of elk ander direct of indirect persoonlijk belang.

03 Indien een schijnbaar of feitelijk belangenconflict wordt vastgesteld, moet de relevante autoriteit ervoor zorgen dat de betrokken persoon al zijn of haar activiteiten in verband met de zaak beëindigt. Uit hoofde van artikel 36, lid 3, van het Financieel Reglement is bij de uitvoering van de EU-begroting een doeltreffende interne controle vereist die is gebaseerd op beproefde internationale methoden en die het vermijden van belangenconflicten omvat.

04 Voor de toepassing van dit verslag definiëren we “belangen” als verbintenissen, verplichtingen, plichten of doelen die verband houden met een bepaalde sociale en economische rol of praktijk. Een dergelijk belang kan ertoe leiden dat bepaalde individuen of groepen worden bevoordeeld of benadeeld. Een belang kan worden aangemerkt als direct of indirect, en financieel of niet-financieel (zie figuur 1).

05 De OESO⁴ onderscheidt verschillende soorten belangenconflicten: feitelijke, mogelijke en schijnbare. Het verschil tussen deze soorten, dat niet is vastgesteld in het EU-recht, wordt hieronder weergegeven in figuur 2 zoals toegepast op de context van EU-financiering:

06 Daarnaast kunnen met nationale regels ook belangenconflicten worden aangepakt met betrekking tot particuliere begunstigden van door de EU gefinancierde projecten (bijvoorbeeld tussen begunstigden en hun leveranciers), wat niet onder het Financieel Reglement valt. Deze regels hebben meestal tot doel om het opdrijven van prijzen, het verstrekken van vals bewijs om uitgaven te rechtvaardigen of het omzeilen van subsidiabiliteitsregels te vermijden⁵. Het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) heeft de afgelopen jaren dergelijke gevallen vastgesteld⁶.

Belangenconflicten en gedeeld beheer

07 Ongeveer de helft van de EU-uitgaven valt onder gedeeld beheer door de Commissie en de lidstaten (zie figuur 3). Dit omvat de twee landbouwfondsen — het Europees Landbouwgarantiefonds (ELGF) en het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo) — en de drie belangrijkste cohesiefondsen: het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF) en het Cohesiefonds (CF).

08 Onder gedeeld beheer behoudt de Commissie de algehele verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de begroting. De Commissie ontleent zekerheid aan de bestaande systemen voor interne controle en rapportage, biedt begeleiding en ondersteuning aan uitvoerings- en controleorganen in de lidstaten, voert controles uit en kan financiële correcties toepassen als de lidstaten de EU-begroting niet beschermen. De lidstaten moeten doeltreffende en evenredige maatregelen nemen om onregelmatigheden (zoals belangenconflicten) bij gedeeld beheer, met inbegrip van onregelmatigheden die het gevolg zijn van fraude, te voorkomen, op te sporen en te corrigeren, en om ten onrechte betaalde bedragen terug te vorderen.

09 Op het gebied van cohesie zijn de beheersautoriteiten verantwoordelijk voor het beoordelen van subsidieaanvragen, het selecteren van projecten voor financiering, het uitvoeren van administratieve verificaties en verificaties ter plaatse, het goedkeuren van betalingen, het verzamelen van gegevens over elke concrete actie en het vaststellen van fraudebestrijdingsmaatregelen. Beheersautoriteiten kunnen sommige van hun taken toevertrouwen aan intermediaire of gedelegeerde instanties, zoals ministeries of andere openbare of particuliere instanties. Onafhankelijke auditautoriteiten controleren de doeltreffende werking van de beheerssystemen en de interne controles van een operationeel programma.

10 In de landbouw (zie figuur 4) beheren beheersautoriteiten programma’s voor plattelandsontwikkeling die uit het Elfpo worden gefinancierd. Betaalorganen zijn verantwoordelijk voor het beheer en de controle van de uitgaven uit het ELGF en het Elfpo. Zij kunnen taken zoals het beheer van steunaanvragen of controles ter plaatse van eindontvangers aan andere openbare of particuliere autoriteiten delegeren. Certificerende instanties verstrekken een oordeel over de volledigheid, nauwkeurigheid en waarheidsgetrouwheid van de jaarrekeningen van het betaalorgaan, over het goed functioneren van het systeem voor interne controle van het betaalorgaan en over de wettigheid en regelmatigheid van de uitgaven waarvoor bij de Commissie om vergoeding is verzocht.

Risico’s op belangenconflicten en bescherming van de rechtsstaat

11 In een verslag van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO)⁷ wordt aangetoond hoe belangenconflicten bij gedeeld beheer gedurende de hele projectbeheerscyclus een aanzienlijk risico kunnen vormen. Tijdens de aanvraag- en selectiefase kan collusie tussen ambtenaren, aanvragers en derden ertoe leiden dat projecten onterecht worden gegund. Daders kunnen ambtenaren omkopen en documenten vervalsen. Tijdens de afsluitings- en evaluatiefase van het project kunnen belangenconflicten de objectiviteit van evaluatieverslagen in gevaar brengen.

12 In januari 2022 heeft Transparency International de nieuwste versie van haar corruptieperceptie-index (CPI) gepubliceerd. Deze index omvat omkoping, maar ook andere vormen van misbruik van overheidsmiddelen. In de index worden preventieve mechanismen beoordeeld zoals het vermogen van de overheid om integriteitsmechanismen te handhaven of het bestaan van adequate wetten inzake financiële openbaarmaking, preventie van belangenconflicten en toegang tot informatie. Over het algemeen wordt de EU beschouwd als minder corrupt dan andere regio’s. Denemarken, Zweden en Finland behoren tot de best presterende landen. Roemenië, Hongarije en Bulgarije zijn de laagst gerangschikte EU-landen (zie figuur 5).

13 In december 2020 keurden het Europees Parlement en de Raad Verordening (EU, Euratom) 2020/2092 betreffende een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting goed. In de verordening worden een aantal situaties in kaart gebracht die kunnen wijzen op een schending van de beginselen van de rechtsstaat. Volgens artikel 3 van de verordening is “het niet voorkomen van belangenconflicten” zo’n situatie. Wanneer dergelijke inbreuken een voldoende rechtstreekse impact hebben op het goed financieel beheer van de EU-begroting, of als er een ernstig risico bestaat dat dit het geval is, moet de Commissie passende maatregelen voorstellen. Richtsnoeren van de Commissie over hoe de bepalingen moeten worden toegepast, werden gepubliceerd in maart 2022⁸. Op 27 april 2022 heeft de Commissie Hongarije een kennisgevingsbrief gestuurd waarmee de procedure waarin Verordening (EU, Euratom) 2020/2092 voorziet ter bescherming van de EU-begroting formeel werd ingeleid. Op 18 september 2022 heeft de Commissie de Raad maatregelen voorgesteld om de EU-begroting en de financiële belangen van de EU te beschermen tegen schendingen van de beginselen van de rechtsstaat in Hongarije⁹.

Reikwijdte en aanpak van de controle

14 Onze doelstelling was om na te gaan of belangenconflicten in het gemeenschappelijk landbouwbeleid en het cohesiebeleid adequaat worden aangepakt, in het licht van de herziene wetgeving, recente gevallen en de belangstelling van belangrijke belanghebbenden zoals het Europees Parlement en het publiek. Daartoe hebben we beoordeeld of de Commissie en de lidstaten:

• een alomvattend juridisch kader hadden ingesteld, adequate procedures hadden ontwikkeld en bewustmakingsacties hadden ondernomen om situaties van belangenconflicten te voorkomen, en
• maatregelen hadden genomen om belangenconflicten op te sporen, op te lossen en erover te rapporteren.

15 We hebben ons gericht op belangenconflicten in het kader van gedeeld beheer zoals gedefinieerd in het Financieel Reglement en de richtlijn overheidsopdrachten, maar ook op belangenconflicten met betrokkenheid van particuliere begunstigden van EU-uitgaven. We hebben gekeken naar maatregelen die werden gefinancierd door het EFRO en het CF alsmede het ESF, het ELGF en het Elfpo, die bijna 95 % van alle uitgaven onder gedeeld beheer vertegenwoordigen.

16 We verzamelden controle-informatie aan de hand van:

• een controle aan de hand van stukken, waarbij we strategische, wetgevende en beleidsdocumenten en richtsnoeren over belangenconflicten controleerden;
• vraaggesprekken met vertegenwoordigers van vijf directoraten-generaal (DG’s) van de Commissie¹⁰ en OLAF, het EOM¹¹, de Europese Ombudsman, de OESO, Greco¹², het bureau inzake ethiek van de VN, wetenschappelijke experts en academici, denktanks en andere relevante belanghebbenden;
• vraaggesprekken met vertegenwoordigers van meer dan vijftig nationale en regionale autoriteiten die cohesiefondsen en landbouwfondsen beheren in vier lidstaten (Duitsland¹³, Hongarije, Malta en Roemenië), en met niet-gouvernementele organisaties. We hebben deze vier lidstaten geselecteerd op basis van criteria zoals omvang, nationale en regionale structuur, geografische dekking, materialiteit van de EU-steun voor cohesie en landbouw, rangschikking in verschillende corruptie-indexen en rapportage door de lidstaten van belangenconflicten aan de Commissie (OLAF). Daarnaast hebben we contact opgenomen met twee andere lidstaten (Italië en Luxemburg) over individuele gevallen van belangenconflicten die door de media werden vastgesteld en hebben we relevante voorbeelden uit Tsjechië opgenomen die afkomstig zijn uit de werkzaamheden in verband met onze betrouwbaarheidsverklaring;
• een enquête onder alle EU-lidstaten om informatie en meningen te verzamelen, in aanvulling op onze controlewerkzaamheden met betrekking tot onze steekproef van lidstaten. We hebben de enquête gericht aan de belangrijkste organen van het gedeeld beheer, met name beheersautoriteiten, betaalorganen, auditautoriteiten, certificerende instanties en de certificerende autoriteiten. We behaalden een responspercentage van meer dan 90 %.

17 In december 2021 hielden we een paneldiscussie over belangenconflicten in het kader van gedeeld beheer met wetenschappelijke, beleidsmatige en bestuursdeskundigen. Het panel heeft ons geholpen onze controlebevindingen te verifiëren en uit te werken.

Opmerkingen

Er zijn nog geen maatregelen ingevoerd om de transparantie te verbeteren en klokkenluiders te beschermen

18 De autoriteiten van de lidstaten die deelnemen aan gedeeld beheer moeten een gedegen beleid hebben ter voorkoming van belangenconflicten, gebaseerd op een duidelijk en alomvattend rechtskader, strategieën, procedures en regelmatige bewustmakingsactiviteiten. Transparante toegang tot informatie over de begunstigden van EU-middelen en de bescherming van klokkenluiders helpen ook belangenconflicten te voorkomen.

19 Om interne belangenconflicten te voorkomen, moet de Commissie de daarmee verband houdende risico’s in kaart brengen, meer bewustzijn omtrent dit vraagstuk creëren en relevante personeelsopleidingen aanbieden. Aangezien de Commissie de eindverantwoordelijkheid draagt voor de EU-begroting, moet zij controleren of de controlesystemen in de lidstaten waarmee het risico van belangenconflicten wordt aangepakt, doeltreffend werken en voorzien in richtsnoeren voor de relevante autoriteiten.

De Commissie biedt uitgebreide opleiding en vereist verplichte verklaringen, maar er zijn tekortkomingen in haar procedures met betrekking tot draaideurconstructies

20 Voor interne doeleinden pakt de Commissie belangenconflicten aan als onderdeel van haar kader voor ethiek en integriteit, dat voornamelijk onder het Statuut van de ambtenaren van de EU valt¹⁴, alsook onder de uitvoeringsbepalingen daarvan¹⁵ en onder deontologische codes en richtsnoeren. Volgens de regels van de Commissie moeten personeelsleden ad-hocverklaringen indienen van belangenconflicten die hun onpartijdigheid in het gedrang kunnen brengen. De regels hebben betrekking op het aanvaarden van geschenken, gastvrijheid en gunsten, de opgave van beroepsactiviteiten uitgevoerd door echtgenoten of partners van het personeel, en de verplichting om voorafgaande toestemming te vragen voor alle externe activiteiten en om activiteiten na het dienstverband aan te geven. De uitvoeringsprocedures verschillen van DG tot DG.

21 Personeelsleden van de Commissie moeten op verschillende momenten in hun beroepsleven verklaringen afleggen over mogelijke belangenconflicten: bij indiensttreding, indien zij betrokken zijn bij een aanbestedingsprocedure, bij het verlaten van hun instelling en bij terugkeer van verlof om persoonlijke redenen. Bij de DG’s Regionaal Beleid en Stadsontwikkeling (DG REGIO) en Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie (DG EMPL) dienen auditors vóór elke controleopdracht verklaringen in, terwijl auditors bij DG Landbouw en Plattelandsontwikkeling (DG AGRI) situaties moeten melden waarin zij in een belangenconflict zouden kunnen verkeren.

22 De Commissie heeft interne richtsnoeren uitgevaardigd¹⁶ en beschikt over een uitgebreid opleidingsbeleid inzake ethiek en een speciale pagina op zijn intranet. Personeelsleden die menen dat zij mogelijk in een belangenconflict verkeren, dienen de voor hun aanstelling verantwoordelijke organisatorische entiteit (“het tot aanstelling bevoegde gezag”) onmiddellijk op de hoogte te stellen en hun wordt aangeraden om ook hun directe chef op de hoogte te stellen. Het tot aanstelling bevoegde gezag is verantwoordelijk voor het voorkomen van mogelijke belangenconflicten. Belangenverklaringen van het personeel worden opgeslagen in de HR-toepassing van de Commissie. De richtsnoeren van de Commissie inzake het beheer van gevoelige functies zijn gericht op het doeltreffender en proactiever aanpakken van internecontrolerisico’s. Dit omvat het opnieuw ontwerpen van processen, het invoeren van verbeterde interne controles, bewustmakingsmaatregelen of een combinatie van deze mogelijkheden. In de richtsnoeren wordt verplichte roulatie van personeel in gevoelige functies aanbevolen als laatste redmiddel.

23 De Europese Ombudsman, een onafhankelijk en onpartijdig orgaan dat klachten over wanbeheer door EU-instellingen en -organen onderzoekt, heeft sinds 2013 ongeveer 70 zaken behandeld met betrekking tot belangenconflicten in de EU-instellingen. De meeste (44) van deze zaken hadden betrekking op belangenconflicten bij de Commissie, waaronder het vraagstuk omtrent “draaideurenconstructies”, waarbij een persoon overstapt van een rol als ambtenaar naar een verwante rol in de particuliere sector, of omgekeerd. In 2019 kwam de Ombudsman tot de conclusie dat de praktijken van de Commissie weliswaar in overeenstemming zijn met de regels, maar dat er meer zou kunnen worden gedaan om die regels doeltreffender en zinvoller te maken. De Ombudsman beval de Commissie aan de kwestie daadkrachtiger aan te pakken in gevallen waarbij hoge ambtenaren betrokken zijn¹⁷.

24 Meer recent onderzocht de Ombudsman 100 besluiten van de Commissie die tussen 2019 en 2021 waren genomen met betrekking tot “draaideurbewegingen” door haar personeelsleden¹⁸. Ze stelde verbeteringen vast sinds haar laatste onderzoek, maar deed ook verschillende suggesties. Een van die suggesties was dat de Commissie voormalige ambtenaren tijdelijk zou verbieden om een baan te aanvaarden als er een risico bestond dat niet kon worden beperkt door naar behoren gecontroleerde en gehandhaafde beperkingen¹⁹.

De Commissie stelt tekortkomingen vast in de preventieprocedures van de lidstaten en verstrekt nuttige richtsnoeren

25 De Commissie pakt het risico van belangenconflicten bij gedeeld beheer in de lidstaten voornamelijk aan door middel van systeemcontroles van de beheers- en controlesystemen van de lidstaten en door richtsnoeren te verstrekken. Systeemcontroles zijn bedoeld om zekerheid te verkrijgen dat de beheers- en controlesystemen van de lidstaten doeltreffend zijn in het voorkomen, opsporen en corrigeren van fouten en onregelmatigheden, ook in verband met belangenconflicten. Daarnaast heeft de Commissie op het gebied van cohesie sinds eind 2021 verschillende thematische controles uitgevoerd van maatregelen die in het kader van specifieke programma’s of in specifieke lidstaten zijn genomen om belangenconflicten te voorkomen.

26 We hebben een steekproef van systeemcontroledossiers van de Commissie onderzocht, tien op het gebied van cohesie en tien op het gebied van landbouw. Bij de tien controles met betrekking tot cohesie-uitgaven werden de beheers- en controlesystemen voor overheidsopdrachten beoordeeld en werden specifieke bevindingen vermeld over het gebrek aan bewijs van controles op belangenconflicten (zie kader 1).

Bron: Commissie.

27 Van de tien door ons beoordeelde controledossiers met betrekking tot landbouwuitgaven hadden er vier betrekking op de accreditatie van de betaalorganen en zes op investeringen in plattelandsontwikkeling door publiekrechtelijke begunstigden. De bevindingen hadden voornamelijk betrekking op tekortkomingen in procedures voor overheidsopdrachten, zoals ontbrekende of ongedateerde verklaringen van belangenconflicten, of onvoldoende gedetailleerde checklists van betaalorganen. We stelden vast dat, afgezien van systeemcontroles met betrekking tot de accreditatiecriteria van betaalorganen, de controles van DG AGRI tot 2021 niet specifiek betrekking hadden op maatregelen om belangenconflicten op het gebied van rechtstreekse betalingen te voorkomen, hoewel er bij het beheer van rechtstreekse betalingen belangenconflicten kunnen optreden (zie voorbeelden in kader 2 hieronder).

Bron: ERK.

28 In april 2021 publiceerde de Commissie nieuwe richtsnoeren omtrent belangenconflicten die alle beheerswijzen omvatten. De vorige richtsnoeren die specifiek betrekking hadden op belangenconflicten en waren opgesteld in overleg met deskundigen uit de lidstaten, dateerden van 2015 wat het landbouwbeleid betreft en van 2013 wat het cohesiebeleid²⁰ betreft. Het kenniscentrum voor fraudebestrijding van de Commissie heeft richtsnoeren gepubliceerd voor het opsporen, beheren en monitoren van belangenconflicten in het kader van het EFRO en ESF. De website van het kenniscentrum bevat een reeks gevalsstudies, met geanonimiseerde gevallen van fraudedetectie en geleerde lessen. In 2011 heeft OLAF ook een eenmalig compendium gepubliceerd van geanonimiseerde gevallen van fraudedetectie en geleerde lessen, dat een hoofdstuk over gevallen van belangenverstrengeling omvat.

De lidstaten beschikken over een kader ter voorkoming van belangenconflicten, maar dat is sinds de goedkeuring van de nieuwe EU-definitie niet veranderd

29 Artikel 61 van het Financieel Reglement, over belangenconflicten, is rechtstreeks toepasselijk in alle lidstaten. Bovendien hebben alle lidstaten en regio’s in onze steekproef nationale of regionale definities en omschrijvingen van belangenconflicten en regels voor ambtenaren en regeringsleden. We stelden vast dat deze nationale of regionale regels in de door ons onderzochte lidstaten verspreid waren over tal van bestuursrechtelijke en strafrechtelijke wetten, wat resulteert in een zeer versnipperd wettelijk kader met een doorgaans minder gedetailleerde werkingssfeer dan artikel 61 van het Financieel Reglement.

30 In Duitsland omvatten de regels bijvoorbeeld niet expliciet belangenconflicten die voortvloeien uit “politieke gezindheid” of “persoonlijke relaties”. In alle vier de lidstaten in onze steekproef maken de regels inzake belangenconflicten deel uit van het algemene kader voor ethiek, integriteit en fraudebestrijding dat van toepassing is op ambtenaren. We stelden vast dat er in de in de steekproef opgenomen lidstaten geen grote veranderingen zijn geweest in de regels en procedures voor het beheer van EU-middelen sinds in 2018 gedeeld beheer werd ingevoerd in het Financieel Reglement.

De lidstaten beschikken over procedures om belangenconflicten te beheren, maar er blijven bepaalde tekortkomingen bestaan

31 Op het gebied van landbouw moeten betaalorganen uit hoofde van de accreditatiecriteria passende maatregelen nemen om belangenconflicten te voorkomen. De certificerende instanties uit onze steekproef van lidstaten en regio’s hebben in de programmeringsperiode 2014-2020 geen systeemgebreken met betrekking tot dergelijke maatregelen gemeld.

32 Op het gebied van cohesie moesten de beheersautoriteiten, voordat de programma’s voor de periode 2014-2020 van start gingen, risicobeoordelingen uitvoeren inzake de impact en waarschijnlijkheid van fraude met betrekking tot de belangrijkste processen voor programmabeheer, en passende maatregelen nemen om die risico’s te beperken. Als onderdeel van het aanwijzingsproces voor beheersautoriteiten moest de vaststelling van de fraudebestrijdingsmaatregelen worden geverifieerd door een onafhankelijke controle-instantie. De uitvoering van deze fraudebestrijdingsmaatregelen werd achteraf door de Commissie en door de lidstaten aan een aantal controles onderworpen.

33 De meestvoorkomende preventieve maatregel die wordt gebruikt door de autoriteiten van de lidstaten die wij onderzochten, zijn eigenbelangenverklaringen. Deze worden meestal ingevuld bij aanwerving en voorafgaand aan belangrijke stappen in het beheer van EU-middelen (toewijzing van subsidies, openbare aanbestedingen, controles en audits), maar niet door ministers of staatssecretarissen die besluiten over EU-programma’s voorbereiden en nemen. Roemenië is de enige lidstaat in onze steekproef die jaarlijkse vermogens- en belangenverklaringen van alle ambtenaren verzamelt en publiceert. Het agentschap analyseert of verifieert de inhoud van deze verklaringen echter niet, tenzij er een onderzoek wordt geopend.

34 In Malta, Hongarije en Roemenië moeten de ministers regelmatig verklaringen betreffende inkomsten en vermogen overleggen. Dit is niet het geval in Duitsland, noch op federaal, noch op regionaal niveau. Ministers hoeven alleen verklaringen in te dienen als ze ook parlementslid zijn, en deze verklaringen bevatten minder elementen dan in de andere lidstaten in onze steekproef het geval is.

35 Uit hoofde van artikel 61, lid 2, van het Financieel Reglement moeten ambtenaren in de lidstaten situaties die een risico op belangenconflicten opleveren, melden aan hun directe chef en, als het belangenconflict wordt bevestigd, alle werkzaamheden ter zake staken. Van de autoriteiten die we hebben bevraagd, hebben we vernomen dat dergelijke verklaringen op papier worden verzameld, worden gearchiveerd door de afdeling personeelszaken en kunnen worden gebruikt ingeval later beschuldigingen over belangenconflicten worden geuit. De nationale of regionale autoriteiten slaan deze verklaringen echter meestal niet op in een centrale databank, met uitzondering van Roemenië en het betaalorgaan voor landbouwfondsen in Hongarije.

36 De autoriteiten van de lidstaten in onze steekproef achtten opleidingen en voorlichting over het voorkomen van belangenconflicten belangrijk. Over het algemeen stelden we vast dat ze relevante opleidingen verstrekten over ethiek en de bestrijding van corruptie en fraude. Belangenconflicten worden over het algemeen behandeld als onderdeel van de opleiding over fraude, zij het vaak als een bijkomstig onderdeel.

37 De autoriteiten van de lidstaten voeren ook bewustmakingsacties uit onder het personeel dat betrokken is bij het beheer van EU-middelen. We hebben voorbeelden gevonden van goede praktijken op het gebied van bewustmakingsactiviteiten (zie voorbeeld in kader 3).

Bron: ERK.

38 De Duitse autoriteiten publiceren openbaar beschikbare jaarverslagen inzake corruptie en integriteit met vermelding van het algemene niveau van corruptie in de overheidssector op federaal niveau. De verslagen bevatten statistieken over gerelateerde strafbare feiten en geanonimiseerde voorbeelden van corruptiezaken, waaronder belangenconflicten. In deze verslagen wordt geen informatie gegeven over corruptie bij het beheer van EU-middelen, en vergelijkbare verslagen zijn niet beschikbaar op regionaal niveau, waar de meeste EU-cohesie- en landbouwprogramma’s worden beheerd.

39 In Roemenië publiceert het Nationaal Agentschap voor integriteit jaarlijkse en driemaandelijkse activiteitenverslagen op zijn website, met informatie zoals het aantal door de rechtbank bevestigde gevallen van belangenconflicten, het aantal ambtenaren dat een sanctie kreeg opgelegd, hun functie en de instelling waarvoor ze werken, en de soorten sancties die werden opgelegd. Deze verslagen zijn weliswaar zeer gedetailleerd, maar bevatten alleen de gevallen die door de inspecteurs van het agentschap zijn onderzocht.

40 De autoriteiten van de lidstaten passen ook andere preventieve maatregelen toe:

• functionele taakverdeling (scheiding van taken);
• toepassing van het vierogenprincipe;
• controles tijdens zowel de aanvraag- als de uitvoeringsfase van een project;
• controles, ook door interne auditors of, in het geval van ondergeschikte/lokale overheden, door de hogere autoriteit;
• controles door de certificerende instantie/auditautoriteit, de nationale of regionale auditinstellingen, de Commissie en de ERK;
• waar mogelijk roulatie van personeel, of wisselende verantwoordelijkheden.

41 Roulatie van personeel is een belangrijk instrument om belangenconflicten te voorkomen. De autoriteiten die deelnamen aan gedeeld beheer in de in de steekproef opgenomen lidstaten pasten de personeelsroulatie echter niet regelmatig en consequent toe. In Duitsland werd meer nadruk gelegd op de scheiding van taken en het vier-ogenprincipe. In Malta was er niet genoeg ervaren en opgeleid personeel beschikbaar om doeltreffende roulatie mogelijk te maken. In Roemenië rouleerden de ambtenaren van de eenheid die projecten voor cohesiefinanciering selecteert en evalueert niet omdat de voor dit werk vereiste kennis en vaardigheden moesten worden behouden.

42 Beleid inzake “draaideurconstructies” (zie paragraaf 23) kan ook helpen om belangenconflicten te voorkomen. Drie van de vier door ons onderzochte lidstaten beschikken over wettelijke bepalingen om dit risico te beperken, met Hongarije als uitzondering. In Roemenië en Duitsland controleren de instanties die betrokken zijn bij het beheer van EU-middelen echter niet of personeel dat hun organisatie verlaat de regels voor de periode na uitdiensttreding naleeft. In Malta vallen mensen die functies met regelgevende of inspectiebevoegdheden bekleden onder de richtlijn betreffende het draaideurbeleid voor ambtenaren. De werknemers van de door ons gecontroleerde autoriteiten worden in de bijlage bij deze richtlijn echter niet vermeld als personen die dergelijke functies uitoefenen, wat betekent dat zij niet onder de richtlijn vallen. Een interne controle in 2021 door de Roemeense beheersautoriteiten voor de structuurfondsen bracht ook tekortkomingen aan het licht in maatregelen om belangenconflicten en draaideurconstructies te voorkomen.

Er worden inspanningen geleverd om de transparantie over begunstigden van EU-financiering te vergroten

43 Open, vergelijkbare en transparante informatie over de uiteindelijke begunstigden van EU-financiering vergemakkelijkt publieke controles en onderzoeken in het geval van vermoedens van belangenconflicten. Het vergroot de kans op het opsporen van een belangenconflict en kan daarom een preventief en afschrikkend effect hebben.

44 De websites van de DG’s van de Commissie die deelnemen aan gedeeld beheer bevatten links naar nationale en regionale websites met lijsten van begunstigden van landbouw- en cohesiefinanciering van de EU²¹. Verder maakt de Commissie het onlineplatform Kohesio openbaar toegankelijk, dat informatie biedt over met cohesiemiddelen gefinancierde projecten in alle lidstaten. De voor transparantiedoeleinden gepubliceerde gegevens zijn echter beperkt, mede om te voorkomen dat er inbreuk wordt gemaakt op de EU- en nationale gegevensbeschermingswetgeving. Zo wordt de identiteit van GLB-begunstigden die maximaal 1 250 EUR ontvangen, niet bekendgemaakt²². De websites bevatten geen informatie over eindontvangers die rechtspersonen zijn, aangezien dit niet bij wet vereist was in de periode 2014-2020.

45 Uit een recente studie in opdracht van het Europees Parlement bleek dat overheidsinstanties, vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid en andere rechtspersonen ongeveer een tiende van de GLB-begunstigden uitmaakten en toch meer dan een derde van de EU-middelen ontvingen²³. Bij de cohesie-uitgaven is identificatie van de uiteindelijk begunstigde eigenaars van bedrijven die EU-financiering ontvangen verplicht in de programmeringsperiode na 2014-2020²⁴. Uit hoofde van het wettelijk kader voor landbouw voor de periode 2023-2027 moeten begunstigden, indien van toepassing, informatie verstrekken over groepen ondernemingen waarin zij deelnemen²⁵. De identificatie van de uiteindelijk begunstigde eigenaars is echter niet vereist.

46 In het kader van de antiwitwasrichtlijn werden in 2017 registers van uiteindelijke begunstigden ingevoerd. Transparency International heeft benadrukt dat de registers in Hongarije en Roemenië niet openbaar zijn, terwijl in Duitsland en Malta een vergoeding moet worden betaald om toegang te krijgen tot de registers. De in onze steekproef van lidstaten opgenomen autoriteiten die deelnemen aan gedeeld beheer hebben hun eigen databanken niet aan deze registers gekoppeld, wat het risico vergroot dat belangenconflicten onopgemerkt blijven. Bij een dergelijke toename van de transparantie moet echter het arrest van het Europees Hof van Justitie van november 2022 over de toegang tot informatie over de uiteindelijke begunstigden in acht worden genomen.

Vertragingen in de omzetting van de richtlijn inzake klokkenluiders

47 Van klokkenluiden is sprake wanneer een persoon informatie bekendmaakt die hij/zij in het kader van zijn/haar werk voor of met een organisatie heeft verkregen over corruptie of andere wanpraktijken die in of door die organisatie zijn begaan. Een persoon wordt alleen als klokkenluider beschouwd als hij/zij deel uitmaakt van de organisatie en daarom te maken kan krijgen met vergelding — in tegenstelling tot bijvoorbeeld klanten of andere mensen die niet voor of met de organisatie werken. Maatregelen ter bescherming van klokkenluiders kunnen bijdragen aan het voorkomen en opsporen van corruptie en fraude. De lidstaten hadden tot december 2021 de tijd om de bepalingen van de EU-klokkenluidersrichtlijn inzake de bescherming van personen die inbreuken op het Unierecht melden, met inbegrip van belangenconflicten die de bescherming van de financiële belangen van de EU schaden, om te zetten in nationale wetgeving.

48 Begin 2022 heeft de Commissie ingebrekestellingen gestuurd aan 24 lidstaten die geen kennisgeving van maatregelen hadden gedaan om te zorgen voor de volledige omzetting van de richtlijn tegen de uiterste termijn van 17 december 2021. Per mei 2022 hadden slechts acht lidstaten de richtlijn in hun nationale wetgeving opgenomen²⁶. De Commissie draagt zorg voor de follow-up van de resterende gevallen. Van de lidstaten die we hebben beoordeeld, heeft alleen Malta de richtlijn omgezet, maar de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa heeft gewezen op ernstige tekortkomingen in de Maltese wet inzake de bescherming van klokkenluiders²⁷.

Lacunes in de maatregelen om belangenconflicten op te sporen, op te lossen en erover te rapporteren

49 De Commissie en de autoriteiten van de lidstaten moeten over procedures beschikken om situaties van belangenconflicten waarbij hun personeelsleden betrokken zijn, op te sporen. Bij gedeeld beheer zijn de nationale autoriteiten in de eerste plaats verantwoordelijk voor het opsporen en aanpakken van belangenconflicten op het niveau van de begunstigden. De Commissie kan ook belangenconflicten in de lidstaten vaststellen bij het controleren van de werking van de nationale controlesystemen. Datamining kan helpen bij het opsporen van mogelijke belangenconflicten, door informatie uit verschillende bronnen te vergelijken.

50 Zodra onregelmatigheden waarbij belangenconflicten spelen, worden ontdekt, moeten deze naar behoren worden aangepakt en opgelost. Om de bijbehorende risico’s beter te kunnen monitoren, is het essentieel dat over opgespoorde belangenconflicten betrouwbare informatie wordt verzameld.

De Commissie richt zich op vermoedelijke gevallen die worden gemeld

51 Het Bureau voor onderzoek en disciplinaire zaken van de Commissie (IDOC) voert administratieve onderzoeken en tuchtprocedures uit met betrekking tot personeel van de Commissie. Wanneer het IDOC beschuldigingen ontvangt van een klokkenluider of een andere bron, voert het een onderzoek uit op basis van het door het tot aanstelling bevoegde gezag gegeven mandaat. Voor de juistheid, betrouwbaarheid en volledigheid van de informatie die wordt verstrekt aan het tot aanstelling bevoegde gezag blijft elke medewerker individueel verantwoordelijk.

52 De DG’s in onze steekproef die verantwoordelijk zijn voor beleidsterreinen onder gedeeld beheer, verifiëren de informatie in de eigen verklaringen van het personeel ook niet (zie paragraaf 22), tenzij er reden is om aan te nemen dat een onderzoek gerechtvaardigd is. Volgens het activiteitenverslag van het IDOC²⁸ hadden in 2020 3 van de 83 nieuw geregistreerde zaken betrekking op belangenconflicten binnen de Commissie.

53 OLAF kan ook onderzoek doen naar mogelijke ernstige inbreuken door EU-personeel die verband houden met hun beroepsactiviteiten en disciplinaire aanbevelingen. In zijn jaarverslag van 2020²⁹ publiceerde OLAF een overzicht van de disciplinaire aanbevelingen die het tussen 2016 en 2020 had gedaan. In 21 gevallen ging het om mogelijke situaties van belangenconflicten.

54 De Commissie stelt van tijd tot tijd belangenconflicten vast tijdens haar algemene systeemcontroles in de lidstaten. De steekproef van 20 door ons onderzochte systeemcontroles van de Commissie (zie de paragrafen 26 en 27) bevatte één geval waarin DG AGRI een belangenconflict had vastgesteld bij het personeel van een gedelegeerde instantie in Spanje en het een financiële correctie had toegepast.

55 DG’s die verantwoordelijk zijn voor specifieke beleidsterreinen (zoals DG REGIO en DG AGRI) zorgen ook voor de follow-up van beschuldigingen van klokkenluiders of de media, zoals in het geval van de voormalige premier van Tsjechië (zie kader 4).

Bron: Europese Commissie.

56 Daarnaast heeft OLAF de bevoegdheid om mogelijke gevallen van fraude, corruptie en andere illegale activiteiten die de financiële belangen van de EU schaden, met inbegrip van belangenconflicten, te onderzoeken als er voldoende grond voor verdenking is. OLAF-onderzoeken kunnen worden afgesloten met aanbevelingen aan de DG’s om op onregelmatige wijze uitgegeven bedragen terug te vorderen, en OLAF kan zaken doorsturen naar nationale vervolgingsinstanties of naar het Europees Openbaar Ministerie (EOM).

57 OLAF heeft gedurende de laatste drie programmeringsperioden tien zaken afgesloten die betrekking hadden op GLB-projecten waarbij een belangenconflict speelde (vijf met pretoetredingssteun, één gedurende de periode 2000-2006, drie gedurende de periode 2007-2013 en één gedurende de periode 2014-2020). OLAF heeft DG AGRI aanbevolen in totaal 20 347 891 EUR terug te vorderen van de betrokken lidstaten.

58 Op het gebied van cohesie heeft OLAF tussen 2000 en 2021 18 zaken rond belangenconflicten met betrekking tot het EFRO en het CF afgesloten. In 16 van deze gevallen werden financiële aanbevelingen aan DG REGIO gedaan voor een totaalbedrag van 162 970 401 EUR. OLAF heeft in de periode 2000-2022 geen onderzoeken naar belangenconflicten geopend met betrekking tot het ESF.

De lidstaten leggen sterk de nadruk op het opsporen van belangenconflicten bij aanbestedingen, maar besteden onvoldoende aandacht aan enkele rode vlaggen

59 Uit hoofde van artikel 61, lid 3, van het Financieel Reglement mogen personen die EU-middelen ten uitvoer leggen en diegenen die het overeenkomstige rechtskader voorbereiden niet worden beïnvloed door “familiebanden, persoonlijke relaties, politieke gezindheid of nationaliteit, economische belangen of elk ander direct of indirect persoonlijk belang”. Een aantal autoriteiten die we bevroegen, vertelden dat informatie over de persoonlijke relaties, politieke gezindheid en persoonlijke interesses van dergelijke personen moeilijk te verkrijgen was en in veel gevallen onder de gegevensbeschermingsregels viel. Daarom kunnen niet alle oorzaken van belangenconflicten worden opgespoord door middel van kruiscontroles aan de hand van registers en databanken.

60 De autoriteiten van de lidstaten leggen meer nadruk op het opsporen van belangenconflicten bij aanbestedingsprocedures dan bij andere werkterreinen. In de richtsnoeren voor het bepalen van de financiële correcties die moeten worden verricht in geval van niet-naleving van de regels inzake overheidsopdrachten die de Commissie in 2019 uitbracht, wordt een correctie van 100 % aanbevolen wanneer een niet-openbaargemaakt of onvoldoende beperkt belangenconflict is vastgesteld met gevolgen voor de uitkomst van de aanbestedingsprocedure.

61 Onze controles van betrouwbaarheidsverklaringen hebben de afgelopen jaren onregelmatigheden aan het licht gebracht die niet eerder waren voorkomen of gecorrigeerd door de nationale autoriteiten, waarbij mogelijke belangenconflicten betrokken waren waarin aanvragers banden hadden met andere belanghebbenden die betrokken waren bij door de EU gefinancierde projecten (zie voorbeelden in kader 5).

Bron: ERK.

62 We hebben in de lidstaten een grote verscheidenheid aan aanbestedingsgerelateerde controles en procedures waargenomen. Dergelijke controles zijn over het algemeen gericht op verklaringen van belangenconflicten en omvatten soms het verifiëren van de namen van besluitvormers in bevolkingsregisters of aan de hand van openbaar beschikbare webgebaseerde hulpmiddelen zoals handelsregisters. Andere voorbeelden van situaties die kunnen wijzen op een belangenconflict, algemeen bekend als “rode vlaggen”, worden weergegeven in kader 6.

Bron: ERK, op basis van tijdens de controle verzamelde informatie.

63 Andere rode vlaggen die wijzen op mogelijke belangenconflicten bij openbare aanbestedingen zijn onder meer een hoog percentage procedures met slechts één inschrijving of een ongebruikelijk aantal directe opdrachten (d.w.z. aanbestedingen zonder mededinging). In zijn landenverslag inzake overheidsopdrachten deelde Hongarije de Commissie mee dat tussen 2015 en 2017 procedures met slechts één inschrijving 10 tot 28 % uitmaakten van de procedures die werden gehanteerd door de verschillende aanbestedende diensten van het land. In totaal werden dergelijke procedures gevolgd voor bijna 17 % van de ongeveer 8 800 in Hongarije gegunde contracten. Malta rapporteerde ook een vergelijkbaar percentage (18,9 %) van procedures met één inschrijving, terwijl Roemenië 50 % rapporteerde³⁰. Dergelijke kwantitatieve informatie werd in de meest recente landenverslagen voor de periode 2018-2020 niet meer opgenomen.

64 Het scorebord van de interne markt van de Commissie toont een vrij hoog percentage procedures met slechts één inschrijving in 2020, variërend van 9 % in Litouwen en Zweden tot 51 % in Polen. Met betrekking tot de lidstaten in onze steekproef wordt in het scorebord een percentage van 41 % vermeld voor Roemenië, 39 % voor Hongarije, 19 % voor Duitsland en 16 % voor Malta. In dit verband heeft de nationale controle-instantie van Malta bezorgdheid geuit over openbare aanbestedingen, zoals directe opdrachten die worden gebruikt zonder de nodige goedkeuringen en die niet worden gepubliceerd in het speciale aanbestedingsblad van het land³¹. Indicator 2 van het scorebord van de interne markt heeft betrekking op aanbestedingsprocedures waarbij wordt onderhandeld met een bedrijf zonder oproep tot het indienen van inschrijvingen. Deze procedures zijn vatbaarder voor belangenconflicten dan openbare procedures. De cijfers voor deze indicator zijn voor onze steekproef van lidstaten vrij laag. In Roemenië werd dit type procedure echter in 22 % van de gevallen gebruikt.

Controleorganen in de lidstaten hebben tekortkomingen vastgesteld in het beheer van belangenconflicten

65 Voor het landbouwbeleid brengen de certificerende instanties jaarlijks een advies uit over de goede werking van de internecontrolesystemen van de betaalorganen en over de wettigheid en regelmatigheid van de uitgaven waarvoor bij de Commissie om terugbetaling is verzocht. Volgens de relevante richtsnoeren van de Commissie³² moeten deze werkzaamheden onregelmatigheden zoals belangenconflicten afdekken. In de in de steekproef opgenomen lidstaten rapporteerden de certificerende instanties geen systeemgebreken in het beheer van belangenconflicten door de betaalorganen. In Hongarije en Duitsland (Beieren) hebben zij de afgelopen jaren bij de beoordeling van de regelmatigheid van verrichtingen minder dan tien (meestal formele) fouten ontdekt die betrekking hadden op belangenconflicten.

66 Wat betreft de cohesie-uitgaven hebben nationale of regionale auditautoriteiten in de periode 2014-2020 controles uitgevoerd om de beheers- en controlesystemen in de lidstaten te beoordelen, met inbegrip van het beheer van belangenconflicten. De nationale of regionale auditautoriteiten rapporteerden in onze steekproef in Duitsland en Hongarije geen tekortkomingen. De auditautoriteit van Malta concludeerde dat de beheers- en controlesystemen in het land werkten, maar dat er enkele verbeteringen nodig waren. De Roemeense auditautoriteit wees op enkele tekortkomingen in het gebruik van Arachne (het door de Commissie verstrekte risicoscore-instrument, zoals uitgelegd in de paragrafen 67-69) bij het beheer van het EFRO en het CF.

Datamining wordt onvoldoende gebruikt om belangenconflicten op te sporen

67 De Commissie beveelt de lidstaten aan om de door haar gratis verstrekte dataminingtoepassing Arachne te gebruiken om fraude te helpen voorkomen en opsporen. Arachne is een risicoscore-instrument dat verschillende gegevensbronnen combineert en mogelijk risicovolle projecten en begunstigden signaleert.

68 De Commissie biedt in Arachne een module aan waarmee beheersautoriteiten en betaalorganen tijdens de projectselectiefase het risico op fraude en belangenconflicten kunnen beoordelen. Het instrument kan op zich geen feitelijke belangenconflicten aantonen, maar het kan beheersautoriteiten en betaalorganen helpen om rode vlaggen op te merken die verder onderzoek rechtvaardigen. Arachne kan van nut blijken bij het aanduiden van belangenconflicten in openbare aanbestedingsprocedures op het niveau van de begunstigde/contractant/onderaannemer. De datasets van het instrument bevatten echter geen informatie over de ambtenaren die projectaanvragen onder gedeeld beheer goedkeuren en die verantwoordelijk zijn voor controles in de lidstaten van onze steekproef.

69 Het gebruik van Arachne in het kader van gedeeld beheer, op lidstaatniveau, komt vaker voor bij het cohesiebeleid dan bij het landbouwbeleid. Ongeveer een kwart van de bij het beheer en de controle van EU-middelen betrokken instanties die op onze enquête hebben geantwoord, gebruikten Arachne om belangenconflicten op te sporen en vast te stellen (26 %). Bijna de helft van de respondenten gebruikte Arachne niet (49 %) en een kwart wist het niet of wilde het niet zeggen (25 %). Beheersautoriteiten gebruiken Arachne het meest (47 %) en betaalorganen en certificerende instanties het minst (respectievelijk 12 % en 6 %). Van de 130 autoriteiten die Arachne gebruiken, doet meer dan de helft (54 %) dit “altijd” of “vaak”, terwijl de rest dit slechts “soms” of “zelden” doet (zie figuur 6 hieronder):

70 In 2016 heeft de Commissie een systeem voor vroegtijdige opsporing en uitsluiting (EDES) tot stand gebracht³³ voor middelen die in direct en indirect beheer worden uitgegeven. Het systeem zorgt ervoor dat aanvragers die een risico vormen voor de financiële belangen van de EU vroegtijdig worden opgespoord en worden uitgesloten van gunningsprocedures, dan wel niet worden geselecteerd om EU-middelen te besteden. Uitsluiting is in het bijzonder van toepassing op personen die worden verdacht van of schuldig zijn bevonden aan fraude, corruptie, ernstig professioneel wangedrag (inclusief pogingen om een gunningsprocedure onrechtmatig te beïnvloeden) of andere illegale activiteiten. Informatie over dergelijke aanvragers zou ook relevant zijn in het kader van gedeeld beheer. Zoals wij opmerkten in Speciaal verslag 11/2022 “Bescherming van de EU-begroting: betere gebruikmaking van opname op zwarte lijst nodig”, is er momenteel geen mechanisme op EU-niveau om tegenpartijen onder gedeeld beheer uit te sluiten en is Arachne niet verbonden met het EDES. Aangezien beide toepassingen worden ontwikkeld door de Commissie, betekent een gebrek aan onderlinge integratie gemiste kansen om belangenconflicten te voorkomen.

71 De autoriteiten van de lidstaten in onze steekproef legden uit dat ze de voorkeur gaven aan nationale databanken, zoals nationale handels- en bevolkingsregisters. Dergelijke databanken zijn volgens hen actueler en bevatten vollediger informatie dan Arachne. Daarnaast maakt een aantal autoriteiten in Hongarije, Malta en Roemenië bij hun inspanningen om eerlijke aanbestedingsprocedures te waarborgen en belangenconflicten te voorkomen, gebruik van nationale datamininginstrumenten (zie voorbeeld in kader 7). De Duitse autoriteiten maken geen gebruik van Arachne of nationale datamininginstrumenten vanwege zorgen over gegevensbescherming en de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van gegevens in Arachne.

Bron: ERK, op basis van tijdens de controle verzamelde informatie.

72 Het PREVENT-systeem in Roemenië is een voorbeeld van de manier waarop technologie kan worden aangewend om duizenden openbare aanbestedingsprocedures te onderzoeken. Een dergelijk systeem heeft echter ook tekortkomingen. Het kan bijvoorbeeld alleen worden gebruikt voor aanbestedingen die zijn gepubliceerd in het elektronische aanbestedingssysteem (bij 16 % van de aanbestedingen in de periode van 2018 tot 2020 gebeurde dat niet), er zijn geen sancties voor aanbestedende diensten die geen integriteitsformulieren invullen, en mogelijke belangenconflicten kunnen onopgemerkt blijven omdat alleen gevallen met een score van 1 daadwerkelijk worden onderzocht. In 2020 werden 19 506 openbare aanbestedingsprocedures geanalyseerd via PREVENT en gaven integriteitsinspecteurs tien integriteitswaarschuwingen af, waaronder vier met betrekking tot EU-middelen. Bovendien hangt de doeltreffendheid van een dergelijk instrument sterk af van de kwaliteit van het algoritme en van de gegevens uit de integriteitsformulieren.

73 De toenemende beschikbaarheid van “big data” over overheidsopdrachten, in combinatie met de ontwikkelingen op het gebied van het vermogen van digitale instrumenten om dergelijke gegevens te analyseren, maakt het mogelijk om patronen in de gunning van overheidsopdrachten te analyseren³⁴ die kunnen duiden op rode vlaggen voor verder onderzoek. Hetzelfde geldt voor de toekenning van overheidssubsidies. Over het algemeen is het gebruik van datamining-instrumenten om belangenconflicten op te sporen nog onderontwikkeld.

Er zijn afwikkelingsmechanismen voorhanden, maar de procedures kunnen tijd in beslag nemen

74 Belangenconflicten kunnen verband houden met ander onregelmatig of frauduleus gedrag. Dit komt tot uitdrukking in het scala aan beschikbare mogelijkheden om dergelijke gevallen aan te pakken zodra ze zijn opgespoord, zoals:

• sancties of tuchtprocedures tegen EU- of nationale ambtenaren die regels of beroepsmatige verplichtingen hebben geschonden;
• procedures die zijn gericht op de bescherming van de EU-begroting, zoals de terugvordering van ten onrechte uitbetaalde middelen van de begunstigde of de toepassing van financiële correcties door de Commissie;
• strafrechtelijke procedures bij nationale rechtbanken.

75 De autoriteiten van de lidstaten in onze steekproef gaven aan dat zij bij het bestraffen van belangenconflicten over het algemeen geen onderscheid maken tussen EU- en nationale middelen. De Roemeense autoriteiten vertelden ons over drie gevallen in de periode 2014-2020 waarbij ze personeelsleden sancties hadden opgelegd wegens belangenconflicten (zie figuur 7).

76 Wanneer de feiten als strafbaar feit worden aangemerkt, kunnen aanklagers de zaken voor de rechter brengen (zie kader 8).

Bron: ERK, op basis van tijdens de controle verzamelde informatie.

77 Wanneer een belangenconflict leidt tot de onrechtmatige uitbetaling van EU-middelen, moeten de desbetreffende bedragen worden teruggevorderd van de begunstigde³⁵. Als een lidstaat geen passende maatregelen tot terugvordering neemt, kan de Commissie besluiten financiële correcties toe te passen op zijn nationale begroting. De Commissie kan ook financiële correcties toepassen wanneer zij tekortkomingen vaststelt in de controlesystemen van nationale instanties die betrokken zijn bij het beheer en de controle van EU-middelen, zoals in het geval beschreven in kader 1.

De rapportage over belangenconflicten is onvolledig

78 De Commissie en de lidstaten in onze steekproef publiceren geen informatie over de omvang van belangenconflicten bij gedeeld beheer. Er zijn geen uitgebreide kwantitatieve gegevens over gevallen van of bevindingen in verband met belangenconflicten te vinden in de jaarlijkse activiteitenverslagen van de DG’s, de jaarverslagen van OLAF of de jaarverslagen over de bescherming van de financiële belangen van de EU, en er is geen overeenkomstige indicator die de frequentie en omvang van onregelmatigheden met betrekking tot belangenconflicten bij gedeeld beheer meet.

79 De lidstaten melden onregelmatigheden en fraude aan OLAF via het beheerssysteem voor onregelmatigheden (Irregularities Management System — IMS). Sinds 2000 hebben de lidstaten in het IMS 440 gevallen van belangenconflicten op het gebied van cohesie en landbouw gemeld. Meer dan de helft van deze gevallen (55,4 %) had betrekking op het EFRO, 19 % op pretoetredingssteun, 17 % op het ESF en het laagste aantal op het ELGF en het CF (respectievelijk 2 % en 3,4 %), (zie figuur 8 hieronder). De in het IMS geregistreerde gevallen van belangenconflicten vertegenwoordigen 0,4 % van het totale aantal gemelde onregelmatigheden (gegevens van maart 2022).

80 Vanwege afwijkingen waarin wettelijk voorzien is³⁶, worden echter niet alle onregelmatigheden in het IMS ingevoerd. Volgens het EU-handboek inzake het melden van onregelmatigheden is het niet verplicht om onregelmatigheden aan OLAF te melden als ze door de lidstaten worden opgespoord en gecorrigeerd voordat zij uitgaven bij de Commissie indienen voor terugbetaling, of als het betrokken bedrag lager is dan 10 000 EUR. Zoals we bij eerdere controles hebben vastgesteld³⁷, verschillen de kwantiteit en kwaliteit van de in het IMS geregistreerde gegevens en informatie van lidstaat tot lidstaat. Evenmin worden alle door OLAF onderzochte gevallen in het IMS geregistreerd. Zo werden slechts 6 van de 18 door OLAF geopende zaken die betrekking hadden op een belangenconflict in het kader van cohesie-uitgaven door de betrokken lidstaten geregistreerd in het IMS. Het is ook mogelijk dat de lidstaten een belangenconflict beschouwen als een klein onderdeel van een bredere fraudezaak (bijv. vervalste documenten of verklaringen, corruptie of omkoping) en dergelijke gevallen niet melden als belangenconflicten.

81 Naast IMS-gegevens ontvangen DG REGIO en DG EMPL van de lidstaten informatie over gevallen van belangenconflicten en gerelateerde terugvorderingen bij overheidsopdrachten in het kader van het ESF, het CF en het EFRO via het SFC, het fondsenbeheerssysteem van de EU. In de periode 2014-2020 hebben de lidstaten 31 onregelmatigheden met belangenconflicten gemeld, goed voor een totaalbedrag van 3,4 miljoen EUR, die de uitkomst van aanbestedingsprocedures hadden beïnvloed (vier in het kader van het CF, 24 in het kader van het EFRO en drie in het kader van het ESF). Die 31 gevallen hadden betrekking op 16 programma’s in 11 lidstaten.

82 DG AGRI ontvangt dergelijke informatie over soortgelijke gevallen in het kader van het Elfpo niet via het SFC, aangezien de lidstaten alleen samenvattende tabellen insturen, waarin niet voor elk geval het soort onregelmatigheid wordt vermeld.

Conclusies en aanbevelingen

83 Onze algemene conclusie is dat zowel de Commissie als de lidstaten inspanningen hebben geleverd om belangenconflicten aan te pakken, maar dat er nog sprake is van lacunes, met name als het gaat om het bevorderen van transparantie en het opsporen van risicovolle situaties.

84 Het kader van de Commissie voor het voorkomen van interne belangenconflicten is gebaseerd op het statuut van de ambtenaren van de EU, de uitvoeringsbepalingen daarvan en de deontologische codes en richtsnoeren, en omvat een uitgebreide opleiding over ethiek (paragrafen 20-22). Daarnaast heeft de Europese Ombudsman de praktijken van de Commissie met betrekking tot draaideurconstructies geanalyseerd en de Commissie aanbevolen voormalige ambtenaren tijdelijk te verbieden een baan aan te nemen indien hierbij een risico ontstaat dat niet kan worden beperkt door goed gecontroleerde en afgedwongen beperkingen (zie paragraaf 24).

85 De controles van de Commissie op het gebied van cohesie- en landbouwuitgaven hebben, waar relevant, betrekking op belangenconflicten, met inbegrip van rechtstreekse betalingen aan landbouwers sinds 2021. Controles van de Commissie helpen bij het opsporen van tekortkomingen bij het voorkomen van belangenconflicten, vaak met betrekking tot procedurele kwesties, maar ook meer algemene tekortkomingen in het beheer van overheidsopdrachten (paragrafen 25-28).

86 De lidstaten die we hebben onderzocht, beschikken over regels en procedures om belangenconflicten te voorkomen en aan te pakken, maar deze zijn sinds de actualisering van het Financieel Reglement van 2018 niet ingrijpend gewijzigd. Eigen verklaringen zijn de meest gebruikte methode, samen met opleidings- en bewustmakingsactiviteiten op het gebied van ethiek en integriteit, terwijl personeelsroulatie minder populair is. Regeringsleden die betrokken zijn bij de besluitvorming over en de toewijzing van middelen voor EU-programma’s hoefden geen enkele verklaring te verstrekken (paragrafen 29-42).

87 De beschikbaarheid van open, vergelijkbare en transparante informatie over de eindontvangers van EU-middelen maakt ook een betere publieke controle mogelijk. De Commissie publiceert op haar website links naar nationale en regionale websites met lijsten van begunstigden van landbouw- en cohesiefinanciering van de EU. Verder maakt de Commissie het onlineplatform Kohesio openbaar toegankelijk, dat informatie biedt over met cohesiemiddelen gefinancierde projecten in alle lidstaten. Die websites bevatten momenteel geen informatie over uiteindelijke begunstigden die rechtspersonen zijn, wat de transparantie beperkt. De identificatie van de uiteindelijk begunstigde eigenaars van bedrijven die EU-financiering ontvangen, zal in de nieuwe programmeringsperiode verplicht worden gesteld in de beheers- en controlesystemen van de lidstaten. Begunstigden van landbouwfinanciering zullen vanaf 2023 informatie moeten verstrekken over groepen ondernemingen waaraan zij deelnemen (paragrafen 43-46).

88 Uit onze gesprekken met de autoriteiten van de lidstaten hebben we geconcludeerd dat informatie over persoonlijke relaties, politieke gezindheid en persoonlijke belangen moeilijk te verkrijgen is en in veel gevallen onder de gegevensbeschermingsregels valt. Op het gebied van aanbestedingen hebben we in de lidstaten een verscheidenheid aan verificatieprocedures waargenomen, die in het algemeen zijn gericht op verklaringen omtrent belangenconflicten en soms controles omvatten van de namen van besluitvormers aan de hand van bevolkingsregisters en openbaar beschikbare webgebaseerde instrumenten zoals handelsregisters (paragrafen 59-62).

89 Autoriteiten die deelnemen aan gedeeld beheer controleren ook aanbestedingssituaties die kunnen wijzen op een belangenconflict, algemeen bekend als “rode vlaggen”. We stelden echter vast dat bepaalde rode vlaggen onvoldoende aandacht kregen, zoals een groot aantal procedures waarbij er slechts één inschrijving is of waarbij met leveranciers wordt onderhandeld over contracten zonder dat een aanbesteding met mededinging heeft plaatsgevonden (paragrafen 63 en 64).

90 Het gebruik van Arachne is vrijwillig. Het instrument bevat ook geen informatie over ambtenaren die betrokken zijn bij het beheer en de controle van EU-middelen. Dit beperkt het soort situaties van belangenconflicten dat het kan helpen opsporen(paragrafen 67-69). Zoals bij elk datamining-instrument het geval is, hangt het nut ervan grotendeels af van de kwantiteit en kwaliteit van de onderliggende gegevens.

91 De lidstaten verzamelen gegevens over belangenconflicten als onderdeel van hun verplichting om onregelmatigheden te registreren en deze aan de Commissie te melden. Als gevolg van tekortkomingen in de rapportage hebben noch de Commissie noch de lidstaten een volledig overzicht van de bedragen die bij gedeeld beheer worden beïnvloed door belangenconflicten en er is geen overeenkomstige indicator voorhanden (paragrafen 78-82).

Aanbeveling 1 — De capaciteit om belangenconflicten te voorkomen, op te sporen en te melden verbeteren

De Commissie zou:

1. de uitwisseling van beste praktijken met en tussen de autoriteiten van de lidstaten moeten vergemakkelijken en bevorderen met betrekking tot het opsporen van de verschillende situaties van belangenconflicten beschreven in artikel 61, lid 3, van het Financieel Reglement: familiebanden, persoonlijke relaties, politieke gezindheid of nationaliteit, economische belangen of elk ander direct of indirect persoonlijk belang;
2. de uitwisseling van beste praktijken op het gebied van het gebruik van big data en datamininginstrumenten voor het opsporen van belangenconflicten in de lidstaten moeten bevorderen, en de lidstaten moeten uitnodigen al hun autoriteiten deze instrumenten ter beschikking te stellen en ze systematisch te gebruiken;
3. duidelijke richtsnoeren moeten opstellen voor de lidstaten over wanneer en hoe fraude en onregelmatigheden met belangenconflicten op volledige en uniforme wijze via het IMS aan de Commissie moeten worden gemeld.

Streefdatum voor de uitvoering: 2024

Aanbeveling 2 — De transparantie bevorderen

De Commissie zou:

1. beste praktijken moeten vaststellen en verspreiden, met inbegrip van de procedures die zijn toegepast om belangenconflicten bij het uitwerken en vaststellen van programma’s en maatregelen te voorkomen;
2. tussen de lidstaten de uitwisseling moeten vergemakkelijken van beste praktijken met betrekking tot het vereisen van verklaringen over de inkomsten en het vermogen van personeelsleden van de nationale of regionale overheden die besluitvormende functies bekleden in het kader van gedeeld beheer, teneinde de transparantie en verantwoordingsplicht te vergroten en het risico van niet-gemelde belangenconflicten zoveel mogelijk te beperken.

Streefdatum voor de uitvoering: 2024

Dit verslag werd door kamer I onder leiding van mevrouw Joëlle Elvinger, lid van de Rekenkamer, te Luxemburg vastgesteld op haar vergadering van 25 januari 2023.

Afkortingen

CF: Cohesiefonds

DG AGRI: directoraat-generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling

DG BUDG: directoraat-generaal Begroting

DG EMPL: directoraat-generaal Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie

DG HR: directoraat-generaal Personele Middelen en Veiligheid

DG REGIO: directoraat-generaal Regionaal Beleid en Stadsontwikkeling

EDES: systeem voor vroegtijdige opsporing en uitsluiting

EFRO: Europees Fonds voor regionale ontwikkeling

Elfpo: Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling

ELGF: Europees Landbouwgarantiefonds

EOM: Europees Openbaar Ministerie

ESF: Europees Sociaal Fonds

GLB: gemeenschappelijk landbouwbeleid

Greco: Groep van Staten tegen Corruptie

IDOC: Bureau voor onderzoek en disciplinaire zaken van de Commissie

IMS: beheerssysteem voor onregelmatigheden (Irregularity Management System)

OESO: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling

OLAF: Europees Bureau voor fraudebestrijding

SFC: Systeem voor fondsenbeheer in de Europese Unie

Woordenlijst

Actieplan: een document waarin de stappen worden beschreven die moeten worden genomen om een bepaald doel te bereiken

Arachne: datamining- en risicoscore-instrument dat door de Commissie is ontwikkeld om de beheersautoriteiten en betaalorganen te ondersteunen bij het beheer en de controle van de ESI- en GLB-fondsen

Begunstigde: natuurlijke of rechtspersoon die een subsidie of lening uit de EU-begroting ontvangt

Beheersautoriteit: de nationale, regionale of lokale (overheids- of particuliere) instantie die door een lidstaat is aangewezen voor het beheer van een door de EU gefinancierd programma

Beheerssysteem voor onregelmatigheden: toepassing die de lidstaten gebruiken om onregelmatigheden, met inbegrip van vermoedelijke fraude, aan OLAF te melden

Betaalorgaan: orgaan dat door een lidstaat is aangesteld om de landbouwuitgaven van de EU te beheren

Betrouwbaarheidsverklaring: in het jaarverslag van de ERK gepubliceerde verklaring met haar controleoordelen over de betrouwbaarheid van de EU-rekeningen en de regelmatigheid van de onderliggende verrichtingen

Big data: grote hoeveelheden ongestructureerde gegevens uit verschillende bronnen, alsook de verwerking, verzameling, opslag en analyse ervan om betekenisvolle patronen, trends en verbanden aan het licht te brengen

Certificerende instantie: bij landbouwuitgaven is dit een publieke of particuliere entiteit die door een lidstaat is aangewezen om betaalorganen te accrediteren en de betrouwbaarheid van hun rekeningen alsmede de wettigheid en regelmatigheid van de onderliggende verrichtingen jaarlijks te certificeren

Corruptie: misbruik van overheids-, bedrijfs- of persoonlijke macht voor ongeoorloofd gewin

Draaideurconstructie: situatie waarin iemand een wetgevende of regelgevende functie verlaat om een gerelateerde functie in de particuliere sector te gaan vervullen, of vice versa

Fout: het resultaat van een onjuiste berekening of een onregelmatigheid die voortvloeit uit de niet-naleving van wettelijke en contractuele vereisten

Fraude: opzettelijke en onwettige gebruikmaking van bedrog om materieel voordeel te behalen door een andere partij eigendom of geld te ontnemen

Gedeeld beheer: een methode om de EU-begroting te besteden waarbij de Commissie, anders dan bij rechtstreeks beheer, delegeert aan de lidstaat maar toch de eindverantwoordelijkheid houdt

Klokkenluider: persoon, vaak een werknemer, die informatie onthult over misstanden binnen een bedrijf of organisatie

Onregelmatigheid: een inbreuk op EU-regels (of relevante nationale regelgeving) of contractuele verplichtingen

Operationeel programma: kader voor de uitvoering van door de EU gefinancierde cohesieprojecten in een bepaalde periode dat de prioriteiten en doelstellingen weergeeft die zijn vastgelegd in partnerschapsovereenkomsten tussen de Commissie en de afzonderlijke lidstaten

Plattelandsontwikkelingsprogramma: reeks nationale of regionale meerjarige doelstellingen en acties, goedgekeurd door de Commissie, voor de uitvoering van het EU-beleid voor plattelandsontwikkeling

Rechtstreekse betalingen: steunbetalingen, meestal van areaalgebonden steun, die rechtstreeks aan landbouwers worden gedaan in het kader van het Europees Landbouwgarantiefonds

Rode vlag: indicator die aangeeft dat een verrichting of andere activiteit frauduleus zou kunnen zijn

Uiteindelijk begunstigde eigenaar: persoon aan wie een bedrijf of organisatie uiteindelijk ten goede komt of die een belang heeft in dit bedrijf of deze organisatie

Vermoedelijke fraude: onregelmatigheid die aanleiding geeft tot administratieve of gerechtelijke procedures om vast te stellen of zij frauduleus was

Antwoorden van de Commissie

https://www.eca.europa.eu/nl/Pages/DocItem.aspx?did=63584

Tijdlijn

https://www.eca.europa.eu/nl/Pages/DocItem.aspx?did=63584

Controleteam

In de speciale verslagen van de ERK worden de resultaten van haar controles van EU-beleid en ‑programma’s of beheersthema’s met betrekking tot specifieke begrotingsterreinen uiteengezet. Bij haar selectie en opzet van deze controletaken zorgt de ERK ervoor dat deze een maximale impact hebben door rekening te houden met de risico’s voor de doelmatigheid of de naleving, de omvang van de betrokken inkomsten of uitgaven, de verwachte ontwikkelingen en de politieke en publieke belangstelling.

Deze doelmatigheidscontrole werd verricht door controlekamer I “Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen”, die onder leiding staat van ERK-lid Joëlle Elvinger. Deze controle werd geleid door ERK-lid Pietro Russo, ondersteund door Chiara Cipriani, kabinetschef, en Benjamin Jakob, kabinetsattaché; Richard Hardy, hoofdmanager; Jan Huth, taakleider; Anca Florinela Cristescu, adjunct-taakleider; en Servane de Becdelièvre, Maciej Szymura, Mihaela Vacarasu en Lutz Venske, auditors. Marika Meisenzahl verleende grafische ondersteuning. Michael Pyper verleende taalkundige ondersteuning.

Van links naar rechts: Pietro Russo, Benjamin Jakob, Anca Florinela Cristescu, Richard Hardy, Servane de Becdelièvre, Jan Huth

Voetnoten

¹ Ismeri Europa Srl tegen Rekenkamer van de Europese Gemeenschappen.

² Financieel Reglement van de EU, artikel 61.

³ Artikel 35 van Richtlijn 2014/23/EU, artikel 24 van Richtlijn 2014/24/EU en artikel 42 van Richtlijn 2014/25/EU.

⁴ OESO, Managing conflict of interest in the public sector, 2005.

⁵ Zie bijvoorbeeld OESO, Collusion and Corruption in Public Procurement, 2010.

⁶ Zie OLAF-verslag 2021, blz. 18 of OLAF-verslag 2020, blz. 14 en 15.

⁷ OESO, Fraud and Corruption in European Structural and Investment Funds, 2019.

⁸ Richtsnoeren inzake de toepassing van Verordening (EU, Euratom) 2020/2092 betreffende een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting, C(2022) 1382 final, 2.3.2022, Brussel.

⁹ Voorstel voor een Uitvoeringsbesluit van de Raad inzake maatregelen ter bescherming van de Uniebegroting tegen schendingen van de beginselen van de rechtsstaat in Hongarije, COM(2022) 485 final.

¹⁰ De directoraten-generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling (DG AGRI), Begroting (DG BUDG), Werkgelegenheid, Sociale Zaken en Inclusie (DG EMPL), Personele Middelen en Veiligheid (DG HR), en Regionaal Beleid en Stadsontwikkeling (DG REGIO) van de Commissie.

¹¹ Het Europees Openbaar Ministerie is het onafhankelijk openbaar ministerie van de Europese Unie.

¹² De Groep van Staten tegen Corruptie (Greco) is de corruptiebestrijdingsinstantie van de Raad van Europa.

¹³ Vooral gericht op de deelstaten Beieren en Saarland.

¹⁴ Statuut van de ambtenaren van de EU.

¹⁵ Besluit van de Commissie van 29 juni 2018 betreffende nevenactiviteiten en -opdrachten en betreffende beroepsactiviteiten na beëindiging van de dienst, C(2018) 4048 final, 29.6.2018, Brussel.

¹⁶ Richtsnoeren voor het vermijden van en omgaan met belangenconflicten overeenkomstig het Financieel Reglement, (2021/C 121/01).

¹⁷ Besluit van de Ombudsman over de manier waarop de Europese Commissie het vraagstuk omtrent draaideuren aanpakt.

¹⁸ Besluit van de Ombudsman inzake draaideursituaties.

¹⁹ Persbericht nr. 3/2022 van de Europese Ombudsman: EU administration at critical point in treatment of “revolving doors”, 18 mei 2022.

²⁰ Fraudebestrijdingsportaal van de Europese Commissie.

²¹ Zie voor cohesie-uitgaven de webpagina van de Commissie “De begunstigden van het cohesiebeleid van de Europese Unie” en voor landbouwuitgaven de webpagina van de Commissie “Beneficiaries of CAP funds”.

²² Overeenkomstig artikel 112 van Verordening (EU) nr. 1306/2013.

²³ Studie voor het Europees Parlement, commissie CONT: The largest 50 beneficiaries in each EU Member State of CAP and Cohesion Funds, 2021.

²⁴ Artikel 69, lid 2, van Verordening (EU) 2021/1060.

²⁵ Artikel 59, lid 4, van Verordening (EU) 2021/2116.

²⁶ Cyprus, Denemarken, Frankrijk, Letland, Litouwen, Malta, Portugal en Zweden.

²⁷ Agence Europe: Parliamentary Assembly of Council of Europe considers that Malta’s Whistleblower Protection Act does not meet its objective, 20 December 2021.

²⁸ Activiteitenverslag van het Bureau voor onderzoek en disciplinaire zaken van de Commissie (IDOC), 2020.

²⁹ Jaarverslag van OLAF, 2020.

³⁰ Zie de landenverslagen inzake overheidsopdrachtenvan 2018 (landenverslagen en informatie over EU-landen), ingediend door EU- en EER-lidstaten bij de Europese Commissie.

³¹ Auditor General Report, 2019, National Audit Office van Malta.

³² Europese Commissie (DG AGRI), richtsnoer nr. 1 — Richtsnoeren voor de certificeringsaudit van de ELGF-/ELFPO-rekeningen — Richtsnoer voor accreditatie, boekjaar 2021.

³³ Systeem voor vroegtijdige opsporing en uitsluiting.

³⁴ Zie bijvoorbeeld Elizabeth Dávid-Barrett and Mihály Fazekas, Grand corruption and government change: an analysis of partisan favoritism in public procurement, European Journal on Criminal Policy and Research 26, 411-430 (2020).

³⁵ Artikel 54 van Verordening (EU) nr. 1306/2013 en artikel 122 van Verordening (EU) nr. 1303/2013.

³⁶ Artikel 122, lid 2, van Verordening (EU) nr. 1303/2013 en artikel 50, lid 1, van Verordening (EU) nr. 1306/2013.

³⁷ Speciaal verslag nr. 01/2019 “Bestrijding van fraude in verband met EU-uitgaven”, paragrafen 23-28, en Speciaal verslag nr. 06/2019 “De aanpak van fraude bij EU-cohesie-uitgaven”, paragrafen 47-57.

Contact

EUROPESE REKENKAMER
12, rue Alcide De Gasperi
L-1615 Luxemburg
LUXEMBURG

Tel. +352 4398-1
Inlichtingen: eca.europa.eu/nl/Pages/ContactForm.aspx
Website: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver (https://europa.eu).

Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2023

PDF	ISBN 978-92-847-9545-1	ISSN 1977-575X	doi:10.2865/914582	QJ-AB-23-006-NL-N
HTML	ISBN 978-92-847-9535-2	ISSN 1977-575X	doi:10.2865/563762	QJ-AB-23-006-NL-Q

AUTEURSRECHT

© Europese Unie, 2023

Het beleid van de Europese Rekenkamer (ERK) inzake hergebruik is uiteengezet in Besluit nr. 6-2019 van de ERK over het opendatabeleid en het hergebruik van documenten.

Tenzij anders aangegeven (bijv. in afzonderlijke auteursrechtelijke mededelingen), wordt voor inhoud van de ERK die eigendom is van de EU een licentie verleend in het kader van de Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)-licentie. Als algemene regel geldt derhalve dat hergebruik is toegestaan mits de bron correct wordt vermeld en eventuele wijzigingen worden aangegeven. De hergebruiker van ERK-inhoud mag de oorspronkelijke betekenis of boodschap niet wijzigen. De ERK is niet aansprakelijk voor mogelijke gevolgen van hergebruik.

Aanvullende toestemming moet worden verkregen indien specifieke inhoud personen herkenbaar in beeld brengt, bijvoorbeeld op foto’s van personeelsleden van de ERK, of werken van derden bevat.

Indien dergelijke toestemming wordt verkregen, wordt de bovengenoemde algemene toestemming opgeheven en zullen beperkingen van het gebruik daarin duidelijk worden aangegeven.

Wilt u inhoud gebruiken of reproduceren die geen eigendom van de EU is, dan dient u de auteursrechthebbende mogelijk rechtstreeks om toestemming te vragen:

Figuren 4 en 7 — iconen: de figuren zijn ontworpen met behulp van Flaticon.com. © Freepik Company S.L. Alle rechten voorbehouden.

Software of documenten waarop industriële-eigendomsrechten rusten, zoals octrooien, handelsmerken, geregistreerde ontwerpen, logo’s en namen, zijn uitgesloten van het beleid van de ERK inzake hergebruik.

De groep institutionele websites van de Europese Unie met de domeinnaam “europa.eu” bevat links naar sites van derden. Aangezien de ERK geen controle heeft over deze sites, wordt u aangeraden kennis te nemen van hun privacy- en auteursrechtbeleid.

Gebruik van het ERK-logo

Het logo van de ERK mag niet worden gebruikt zonder voorafgaande toestemming van de ERK.

HOE NEEMT U CONTACT OP MET DE EU?

Kom langs
Er zijn honderden Europe Direct-centra overal in de Europese Unie. U vindt het adres van het dichtstbijzijnde centrum online (european-union.europa.eu/contact-eu/meet-us_nl).

Bel of schrijf
Europe Direct is een dienst die uw vragen over de Europese Unie beantwoordt. U kunt met deze dienst contact opnemen door:

• te bellen naar het gratis nummer: 00 800 6 7 8 9 10 11 (bepaalde telecomaanbieders kunnen wel kosten in rekening brengen);
• te bellen naar het gewone nummer: +32 22999696, of
• het onlineformulier in te vullen: european-union.europa.eu/contact-eu/write-us_nl

WAAR VINDT U INFORMATIE OVER DE EU?

Online
Informatie over de Europese Unie in alle officiële talen van de EU is beschikbaar op de Europa-website (european-union.europa.eu).

EU-publicaties
U kunt publicaties van de EU bekijken of bestellen op op.europa.eu/nl/publications. Als u meerdere exemplaren van gratis publicaties wenst, neem dan contact op met Europe Direct of uw plaatselijke documentatiecentrum (european-union.europa.eu/contact-eu/meet-us_nl).

EU-wetgeving en aanverwante documenten
Toegang tot juridische informatie van de EU, waaronder alle EU-wetgeving sinds 1951 in alle officiële talen, krijgt u op EUR‑Lex (eur-lex.europa.eu).

Open data van de EU
Het portaal data.europa.eu biedt toegang tot opendatabestanden van de instellingen, organen en agentschappen van de EU. Deze kunnen gratis worden gedownload en hergebruikt, zowel voor commerciële als voor niet-commerciële doeleinden. Het portaal biedt ook toegang tot een grote hoeveelheid databestanden van de Europese landen.