Zagrożenia chemiczne w żywności – unijna polityka bezpieczeństwa żywności zapewnia ochronę konsumentom, lecz stoją przed nią wyzwania
Ogólne informacje o sprawozdaniu Bezpieczeństwo żywności stanowi dla UE jeden z głównych priorytetów, gdyż dotyczy wszystkich jej obywateli. UE stawia sobie za cel ochronę swoich obywateli przed zagrożeniami mogącymi występować w żywności. Trybunał sprawdził, czy unijny model bezpieczeństwa żywności opiera się na rzetelnej podstawie i czy jest odpowiednio wdrażany, szczególnie, jeżeli chodzi o zagrożenia chemiczne. Stwierdził, że model ma rzetelne podstawy, jest respektowany na całym świecie, a obywatele UE cieszą się jednym z najwyższych na świecie poziomów pewności w zakresie bezpieczeństwa żywności. Trybunał ustalił jednak też, że unijny model bezpieczeństwa żywności jest obecnie przeciążony i musi sprostać nowym zadaniom. W zaleceniach skierowanych do Komisji zaproponował on, w jaki sposób odpowiedzieć na te wyzwania i ulepszyć funkcjonowanie modelu.
Streszczenie
IBezpieczeństwo żywności jest jednym z głównych priorytetów UE, oddziałuje na wszystkich obywateli i jest ściśle powiązane z polityką handlową. Celem unijnej polityki bezpieczeństwa żywności jest zagwarantowanie wysokiego poziomu ochrony życia i zdrowia ludzkiego, a także ochrona obywateli przed trzema rodzajami zagrożeń pochodzącymi z żywności: fizycznymi, biologicznymi i chemicznymi.
IIPrzeprowadzona przez Trybunał kontrola koncentrowała się na zagrożeniach chemicznych, a pytanie kontrolne brzmiało: „Czy unijny model bezpieczeństwa żywności jest oparty na rzetelnej podstawie i czy jest odpowiednio wdrażany, tak aby zapewnić, by produkty spożywane w UE były wolne od zagrożeń chemicznych?” Trybunał stwierdził, że model jest oparty na rzetelnej podstawie i jest rzeczywiście respektowany na całym świecie. Trybunał stwierdził jednak także, że model jest obecnie przeciążony, gdyż Komisja i państwa członkowskie nie mają zdolności do jego pełnego wdrożenia.
IIIUnijny model bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do substancji chemicznych jest uznawany za punkt odniesienia na całym świecie, a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) obywatele UE korzystają z jednego z najwyższych na świecie poziomów pewności w zakresie bezpieczeństwa żywności. Solidność unijnego modelu bezpieczeństwa żywności wynika z:
- jego struktury zarządzania, obejmującej podział obowiązków między unijnymi agencjami zdecentralizowanymi a Komisją i przewidującej oddzielenie oceny ryzyka od zarządzania nim;
- jego celu, jakim jest ocena bezpieczeństwa substancji chemicznych przed ich wykorzystaniem w łańcuchu żywnościowym;
- jasnego podziału obowiązków między sektorem prywatnym a publicznymi organami kontroli.
Ponadto UE wymaga, by państwa niebędące członkami UE przestrzegały unijnych norm w celu zagwarantowania, by żywność importowana do UE spełniała takie same wysokie normy bezpieczeństwa.
IVTrybunał odnotował jednak wyzwania związane z wdrażaniem modelu. W szczególności Trybunał stwierdził, że:
- wciąż trwają prace nad ramami prawnymi UE regulującymi zagadnienia dotyczące substancji chemicznych w żywności, paszy, roślinach i organizmach żywych zwierząt. Nie osiągnięto jeszcze poziomu wdrożenia przewidzianego w unijnych przepisach dotyczących żywności. Ponadto Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), który zapewnia doradztwo naukowe stanowiące wkład w prawo Unii, przepisy i proces kształtowania polityki, ma zaległości w swoich pracach, w tym w pracach związanych z substancjami chemicznymi. Wpływa to na funkcjonowanie poszczególnych części systemu i stabilność modelu jako całości.
Ponadto kontrole prowadzone przez organy publiczne mogą stanowić jedynie małą część wszystkich prowadzonych kontroli. Trybunał stwierdził, że część kontroli prowadzonych przez państwa członkowskie obejmuje niektóre grupy substancji chemicznych częściej niż inne, a ramy prawne są tak rozbudowane, że organy publiczne same mają trudności z wywiązywaniem się ze wszystkich nałożonych na nie obowiązków. Unijny model będzie najbardziej wiarygodny, gdy systemy kontroli publicznych zostaną uzupełnione kontrolami sektora prywatnego. Badanie synergii między publicznym a prywatnym systemem kontroli dopiero jednak rozpoczęto. - Celem UE jest zagwarantowanie, by żywność importowana spełniała wysokie europejskie normy bezpieczeństwa. Obecnie UE ograniczyła stosowanie niektórych pestycydów na podstawie kryteriów zagrożenia. Niemniej jednak pozostałości takich pestycydów w produktach importowanych do UE mogą być tolerowane, jeżeli ocena ryzyka wykazała, że nie stanowią one zagrożenia dla konsumentów.
- W systemie kontroli występują ograniczenia, gdyż państwa członkowskie napotykały trudności w określaniu, jakiej natury działania w zakresie egzekwowania muszą podjąć w przypadku niezgodności z przepisami. Ponadto Komisja wskazała możliwości usprawnienia swoich procedur w zakresie monitorowania i egzekwowania przepisów dotyczących żywności.
Na podstawie tych wniosków, zachęcając jednocześnie Komisję do dalszych prac nad ramami prawnymi, tak aby zapewnić ochronę obywateli przed zagrożeniami chemicznymi, Trybunał przedstawia trzy zalecenia. Komisja powinna:
- ocenić – w ramach realizowanego obecnie programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) dotyczącego ram prawnych zawierających przepisy mające zastosowanie do żywności, pasz, żywych zwierząt i roślin – potencjalne zmiany przepisów w sprawie zagrożeń chemicznych w świetle zdolności UE do ich spójnego stosowania. wykorzystać już rozpoczęte prace w celu promowania komplementarności poprzez określenie sposobu postępowania na przyszłość, tak aby organy publiczne państw członkowskich mogły, w uzasadnionych przypadkach, polegać w większym stopniu na kontrolach prowadzonych przez sektor prywatny w celu poprawy koordynacji i wydajności kontroli oraz stabilności unijnego modelu bezpieczeństwa żywności.
- Jeżeli chodzi o pozostałości pestycydów w żywności, Komisja powinna wyjaśnić, jakie działania podejmie w celu utrzymania takiego samego poziomu gwarancji zarówno w przypadku żywności wyprodukowanej w UE, jak i importowanej, przy jednoczesnym przestrzeganiu przepisów WTO.
- Komisja powinna przekazać państwom członkowskim dalsze wytyczne na temat stosowania środków egzekwowania. Powinna ona także wykorzystać wskazane przez siebie możliwości usprawnienia procedur w zakresie monitorowania zgodności z unijnymi przepisami dotyczącymi żywności.
Wstęp
1Bezpieczeństwo żywności stanowi jeden z głównych priorytetów dla UE i jej wszystkich obywateli. Celem unijnej polityki bezpieczeństwa żywności, której fundamentem są podstawowe obowiązki prywatnych przedsiębiorców1, jest uchronienie ludzi przed chorobami spowodowanymi spożywaną przez nich żywnością. Bezpieczeństwo żywności może mieć znaczenie dla zdrowia wszystkich obywateli i jest ściśle powiązane z zapewnianiem swobodnego przepływu żywności i pasz w Unii, a także z ułatwianiem prowadzenia światowego handlu2 bezpiecznymi paszami oraz bezpieczną, zdrową żywnością. Celem europejskiego prawa żywnościowego jest zagwarantowanie „wysokiego poziomu ochrony zdrowia i życia ludzi”3. Komisja zwróciła uwagę na znaczenie tej polityki, stwierdzając, że „gwarantowanie bezpieczeństwa żywności sprzedawanej w UE jest głównym obszarem zainteresowania Europy, która chroni”4.
2Według szacunków WHO dotyczących globalnego obciążenia chorobami przenoszonymi przez żywność5 Europa jest jednym z najbezpieczniejszych miejsc na świecie.
Czym są zagrożenia chemiczne w żywności?
3Celem modelu bezpieczeństwa żywności jest zwalczanie trzech typów zagrożeń6: fizycznych7, biologicznych8 i chemicznych. Kontrola przeprowadzona przez Trybunał koncentrowała się na zagrożeniach chemicznych.
4Wszystkie środki spożywcze zawierają substancje chemiczne. Zagrożenia chemiczne to substancje mogące mieć szkodliwy wpływ na zdrowie, które występują naturalnie lub są dodawane podczas produkcji bądź przetwarzania żywności (zob. tabela 1). Przykładami takich substancji są określone dodatki, pestycydy i niektóre metale. Pozostałości niektórych substancji mogą wywierać oddziaływanie na dalsze ogniwa łańcucha dostaw żywności lub na różne kategorie produktów. Na przykład pozostałości pestycydów stosowanych podczas uprawy roślin przeznaczonych na paszę mogą być wykrywane później w badaniach żywności pochodzenia zwierzęcego. Z tego względu w unijnym modelu bezpieczeństwa żywności przyjęto zintegrowane podejście, które obejmuje działania uwzględniające wszystkie etapy łańcucha żywnościowego, od paszy, zdrowia zwierząt, ochrony roślin i produkcji żywności po przetwarzanie, magazynowanie, transport, przywóz, wywóz i handel detaliczny. Zagrożenia chemiczne mogą występować we wszystkich środkach spożywczych, w tym w żywności ekologicznej9.
Tabela 1
Grupy zagrożeń chemicznych podlegających uregulowaniom przepisami UE, objęte zakresem omawianej kontroli
Składniki żywności podlegające uregulowaniom | Dodatki do żywności Enzymy spożywcze Środki aromatyzujące Źródła składników pokarmowych (suplementy diety / składniki botaniczne) |
---|---|
Pozostałości w łańcuchu żywnościowym | Dodatki paszowe Weterynaryjne produkty lecznicze Pestycydy |
Substancje zanieczyszczające | Zanieczyszczenia środowiskowe Naturalne substancje zanieczyszczające Procesowe substancje zanieczyszczające |
Materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością |
Zbiór przepisów prawnych Unii Europejskiej dotyczących substancji chemicznych w kontekście bezpieczeństwa żywności jest rozległy i rozdrobniony. UE przyjęła liczne akty prawne10, w tym dyrektywy, rozporządzenia, decyzje i porozumienia, w odniesieniu do każdego konkretnego obszaru (dodatki do żywności, środki aromatyzujące, dodatki paszowe, pestycydy itd.). W ujęciu ogólnym ten zbiór przepisów prawnych zawiera regulacje dotyczące około 8 000 substancji chemicznych (zob. załącznik I).
Ryzyko dla zdrowia związane z zagrożeniami chemicznymi w żywności
6Skutki wywołane przez żywność zawierającą toksyczne poziomy substancji chemicznych trudno jest oszacować pod względem ilościowym. Badania na temat chorób przenoszonych przez żywność często wykazują mniejszą liczbę zachorowań lub zgonów spowodowanych przez zagrożenia chemiczne11 niż w przypadku zakażeń przenoszonych przez żywność. Może to wynikać z faktu, że szkody wywołane przez wiele zagrożeń chemicznych stają się widoczne dopiero po długim czasie, a w niektórych przypadkach są spowodowane interakcjami między zagrożeniami a ich łącznym oddziaływaniem na organizm.
7Spontaniczne skargi dotyczące przekraczania limitów toksyczności przez konkretny produkt na rynku są zatem stosunkowo rzadkie. Kluczową rolę w ochronie konsumentów przed potencjalnym ryzykiem ma do odegrania system kontroli obsługiwany przez organy publiczne (zob. pkt 13-17).
8Substancje chemiczne w żywności – w tym substancje występujące naturalnie – mogą być substancjami zaburzającymi funkcjonowanie układu hormonalnego, a antybiotyki stosowane u zwierząt mogą zwiększyć oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe. W załączniku II przedstawione zostały przykłady znacznego ryzyka dla zdrowia związanego z substancjami chemicznymi występującymi w żywności.
9W odpowiedzi na pytanie dotyczące ograniczonej liczby problemów związanych z żywnością za najbardziej niepokojącą kwestię obywatele uznali stosowanie pestycydów, antybiotyków i dodatków w produkcji żywności. W badaniu zleconym niedawno przez EFSA odnotowano, że 86% respondentów było bardzo lub dosyć zaniepokojonych stosowaniem tych substancji w produkcji żywności (zob. rys. 1).
Dlaczego w żywności występują zagrożenia chemiczne?
10Żywność może być narażona na zawartość substancji chemicznych na poziomie toksycznym na kilka sposobów, w tym w wyniku praktyk rolniczych, procesów przemysłowych, nieodpowiedniego magazynowania, zanieczyszczenia środowiskowego i naturalnych toksyn. Zagrożenia chemiczne występują w dowolnym punkcie łańcucha dostaw żywności. Filiżanka kawy 1 zaprezentowana poniżej umożliwia pokazanie, jakie zagrożenia chemiczne mogą wystąpić w zwykłym produkcie. W sprawozdaniu zostały zaprezentowane jeszcze dwie filiżanki kawy ilustrujące wpływ, jaki na ten sam produkt wywiera unijny model bezpieczeństwa żywności.
Filiżanka kawy 1
Czy ziarna kawy wykorzystywane do przygotowania kawy niosą ze sobą zagrożenie chemiczne?
Prażone ziarna kawy wykorzystywane do przygotowania codziennej filiżanki tego napoju mogą zawierać na przykład:
- pozostałości pestycydów stosowanych do uprawy roślin i obecnych w ziarnach (np. heptachloru),
- zanieczyszczenia środowiskowe, takie jak metale ciężkie, które pojawiają się w ziarnach kawy w wyniku wchłonięcia przez roślinę metali ciężkich z gleby,
- procesowe substancje zanieczyszczające wytwarzane w procesie prażenia (np. akrylamid).
W filiżance kawy 2 (pkt 34 poniżej) wskazano sposoby sprawdzania poziomu zawartości takich substancji.
Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy.
Ze względów wizerunkowych i gospodarczych, a także z uwagi na obowiązek prawny, podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze są żywo zainteresowane zapewnieniem, by sprzedawana przez nie żywność była bezpieczna dla konsumentów. W osiągnięciu tego celu mogą im pomóc substancje chemiczne, takie jak środki dezynfekujące i substancje konserwujące. Podmioty te kierują się także interesem gospodarczym, który może skłaniać je do stosowania substancji chemicznych na przykład w celu ograniczania kosztów lub po to, by oferować nowe produkty, konsystencje bądź smaki.
12Substancje chemiczne, które podlegają unijnym uregulowaniom prawnym dotyczącym żywności, stanowią jednak tylko część łącznej liczby substancji chemicznych dostępnych na rynku. Dokładny ich odsetek nie jest znany. Większość substancji chemicznych wykorzystywanych w pożywieniu podlega procedurom uzyskiwania pozwoleń na dopuszczenie do obrotu wydawanych w celu zapewnienia zgodności z unijnymi wymogami prawa w zakresie żywności, w tym bezpieczeństwa żywności. Liczba wniosków o dopuszczenie nowych substancji wzrasta każdego roku12. UE tradycyjnie odgrywa czołową rolę na światowym rynku chemicznych substancji rolno-spożywczych. EFSA to organ unijny odpowiedzialny za ocenę ryzyka we wszystkich kwestiach obejmujących łańcuch dostaw żywności.
Jak działa unijny system kontroli bezpieczeństwa żywności?
13Większość przepisów w sprawie bezpieczeństwa żywności jest ustanawiana na szczeblu UE. Komisja, biorąc pod uwagę doradztwo specjalistycznych agencji UE, proponuje przepisy, których należy przestrzegać w celu zagwarantowania bezpieczeństwa żywności spożywanej w UE. Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (DG SANTE) jest częścią Komisji odpowiedzialną za tę politykę.
14Władze państw członkowskich odpowiadają za egzekwowanie przepisów dotyczących łańcucha rolno-spożywczego na terytorium własnego państwa. Właściwe organy organizują systemy kontroli urzędowych na swoim terytorium w celu zweryfikowania, czy działania przedsiębiorstw i towary wprowadzane na rynek UE spełniają odpowiednie normy i wymogi. Komisja jest odpowiedzialna za podejmowanie działań dotyczących krajów niebędących członkami UE (np. poprzez usunięcie z wykazu przedsiębiorstw) oraz prawnych w przypadkach, gdy państwa członkowskie nie wypełniają swoich zobowiązań.
15Podstawę dla przeprowadzanych kontroli stanowi rozporządzenie (WE) nr 882/2004 w sprawie kontroli urzędowych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego. Celem rozporządzenia jest zapewnienie zintegrowanego i jednolitego podejścia do kontroli urzędowych w całym łańcuchu rolno-spożywczym. Zapewnia ono właściwym organom ramy umożliwiające sprawdzanie zgodności z prawem żywnościowym i paszowym, a także eliminowanie i ograniczanie dopuszczalnych poziomów ryzyka dla ludzi i zwierząt oraz zapobieganie im. Rozporządzenie ustanawia także szczególne przepisy w sprawie urzędowych kontroli produktów importowanych. Obszar zagrożeń chemicznych podlega dodatkowo uregulowaniom obejmującym dużą liczbę sektorowych instrumentów prawnych.
16UE jest największym na świecie importerem i eksporterem produktów rolnych i spożywczych. Kontrole przywozu mają na celu zapewnienie, by przywozy były zgodne z ustawodawstwem UE w taki sam sposób, jak żywność produkowana w UE. Zgodnie z podstawową zasadą wszystkie produkty spożywcze na rynkach UE muszą być bezpieczne, niezależnie od miejsca ich pochodzenia13.
17Przedsiębiorstwa stanowiące część łańcucha żywnościowego ponoszą główną odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności i często posiadają systemy gwarancji docierające do punktu dostawy.
Zakres kontroli i podejście kontrolne
18W trakcie kontroli przeprowadzonej przez Trybunał przeanalizowane zostały podstawy i sposoby funkcjonowania unijnego modelu bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do zagrożeń chemicznych. Podczas definiowania zakresu kontroli wzięto pod uwagę kilka czynników: znaczenie ryzyka związanego z obszarem zagrożeń chemicznych, znaczenie odpowiedzialności UE w odniesieniu do substancji chemicznych, duże znaczenie i potencjalne oddziaływanie kontroli w tym przedmiocie zainteresowania oraz zakres objęty innymi przeprowadzonymi niedawno przez Trybunał i trwającymi obecnie kontrolami. Główne pytanie kontrolne brzmiało:
Czy unijny model bezpieczeństwa żywności jest oparty na odpowiedniej podstawie i właściwie wdrażany w celu zapewnienia, by produkty spożywane w UE były wolne od zagrożeń chemicznych?
W szczególności kontrolerzy Trybunału zbadali:
- czy unijny model bezpieczeństwa żywności dla substancji chemicznych jest uznawany za zgodny z międzynarodowymi najlepszymi praktykami;
- czy UE posiada odpowiednią podstawę prawną w celu zagwarantowania spełnienia kluczowych unijnych wymogów dotyczących substancji chemicznych w żywności, paszach, organizmach żywych zwierząt i roślinach w ramach przywozów;
- wdrażanie modelu, w szczególności kompletność ram prawnych, funkcjonowanie systemu kontroli i wykonalność modelu w perspektywie średnioterminowej.
Celem kontroli nie była ponowna ewaluacja ocen naukowych dotyczących kwestii bezpieczeństwa żywności.
20Podczas oceny działania systemów kontroli w państwach członkowskich Trybunał wziął pod uwagę ostatni rok, w odniesieniu do którego dostępne były kompletne dokumenty dotyczące planowania, wdrażania i monitorowania (tj. 2016 r.).
21Trybunał prowadził kontrolę w okresie od grudnia 2017 r. do maja 2018 r. Kontrolerzy Trybunału zgromadzili dowody w drodze:
- przeglądów dokumentacji i wywiadów z przedstawicielami Komisji (Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności) i EFSA, organu UE, który wraz z Europejską Agencją Leków dostarcza dowodów naukowych na temat bezpieczeństwa żywności14; Trybunał przeanalizował także i ocenił procedury Komisji, wytyczne, korespondencję z państwami członkowskimi i protokoły posiedzeń, a także zewnętrzne oceny i sprawozdania z kontroli;
- wizyt w trzech państwach członkowskich: we Włoszech, w Niderlandach i Słowenii15. W każdym z tych państw członkowskich kontrolerzy Trybunału przeprowadzili wizyty w odpowiednich ministerstwach, u podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze oraz w kluczowych punktach systemów kontroli państw członkowskich (takich jak punkty kontroli granicznej). Podczas wizyt w państwach członkowskich Trybunał skontrolował działanie ich systemów kontroli, a także przepływ informacji do Komisji i EFSA na temat wyników kontroli i danych naukowych.
- posiedzeń z ekspertami, którzy z racji stanowisk piastowanych w państwach członkowskich lub EFSA uczestniczą w forach międzynarodowych i mają dostęp do aktualnych informacji w obszarze zagrożeń chemicznych i bezpieczeństwa żywności w ujęciu ogólnym.
Uwagi
Unijny model bezpieczeństwa żywności w odniesieniu do substancji chemicznych stanowi punkt odniesienia na całym świecie
22W niniejszej sekcji sprawozdania przedstawiono elementy, dzięki którym unijny model stanowi punkt odniesienia na całym świecie. Opisano także unijną podstawę prawną dla wymogu spełniania unijnych norm wobec państw niebędących członkami UE w przypadku wywozu do UE w celu zagwarantowania, by produkty z UE i produkty importowane spełniały takie same wysokie normy bezpieczeństwa.
Siła unijnego modelu opiera się na szeregu odrębnych elementów
23W kontekście realizowanego przez Komisję programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT)16 uzyskane niedawno wyniki oceny adekwatności przepisów ogólnych prawa żywnościowego17, głównego aktu ustawodawstwa UE regulującego sektor spożywczy, potwierdzają szereg pozytywnych aspektów unijnego modelu bezpieczeństwa żywności. We wszystkich badaniach, które przeanalizował Trybunał, oraz w opinii wszystkich ekspertów, z którymi spotkali się kontrolerzy (zob. pkt 21), unijny model bezpieczeństwa żywności uznawany jest za punkt odniesienia18 19 20. Mimo że unijny model jest jednym z najlepiej rozwiniętych, koszty zgodności ponoszone przez rolników w UE odpowiadają zasadniczo kosztom ponoszonym w innych częściach świata21. Kilka elementów tego modelu uznawanych jest za wyróżniające się i świadczy o jego sile. W niniejszej sekcji omówione zostały trzy z tych elementów.
W unijnym modelu wyraźnie uznano i wyodrębniono trzy składniki analizy ryzyka
24Prawo Unii, a w szczególności przepisy ogólne prawa żywnościowego (rozporządzenie (WE) nr 178/2002)22, wyróżnia trzy składniki analizy ryzyka na poziomie UE: ocenę ryzyka, zarządzanie ryzykiem i informowanie o ryzyku (zob. rys. 2).
Aby zapewnić oddzielenie tych trzech składników, w 2002 r. na mocy przepisów ogólnych prawa żywnościowego ustanowiono EFSA – niezależną agencję europejską do celów zapewniania naukowych ocen ryzyka na temat bezpieczeństwa żywności23. Ustanowienie tej agencji umożliwiło podmiotom kształtującym unijną politykę bezpieczeństwa żywności nie tylko reagowanie na kryzysy w zakresie zdrowia publicznego, ale także wdrożenie pełnego systemu bezpieczeństwa żywności obejmującego normy i mechanizmy zapewniające zgodność z tymi normami. Przepisy ogólne prawa żywnościowego przewidywały, że agencja ta będzie dysponowała wystarczającymi uprawnieniami, aby ustanowić podstawy dla modelu bezpieczeństwa żywności opartego na danych naukowych.
W podejściu UE do bezpieczeństwa żywności stosuje się w razie konieczności zasadę ostrożności
26„Zasada ostrożności” jest uwzględnionym w unijnych przepisach ogólnych prawa żywnościowego narzędziem służącym do zarządzania ryzykiem24 (zob. ramka 1). W przypadku gdy istnieją uzasadnione podstawy do obaw i panuje niepewność naukowa, można przywołać tę zasadę w procesie zarządzania ryzykiem i zachować ostrożność.
Ramka 1
Zasada ostrożności zdefiniowana w przepisach ogólnych prawa żywnościowego
Zasada ostrożności odnosi się do szczególnej sytuacji, w której:
- istnieją uzasadnione podstawy do obaw, że wystąpił niedopuszczalnie wysoki poziom ryzyka dla zdrowia;
- dostępne informacje i dane pomocnicze nie są wystarczająco kompletne, aby umożliwić przeprowadzenie kompleksowej oceny ryzyka.
W takich szczególnych okolicznościach decydenci lub zarządzający ryzykiem mogą zastosować środki lub podjąć inne działania na podstawie zasady ostrożności, jednocześnie dążąc do pozyskania bardziej kompletnych danych naukowych i innych. Takie działania muszą być zgodne z zasadami niedyskryminacji i proporcjonalności oraz powinny mieć charakter tymczasowy do czasu zgromadzenia i przeanalizowania bardziej kompleksowych informacji dotyczących ryzyka.
W swoim komunikacie z 2000 r. dotyczącym stosowania zasady ostrożności Komisja określiła, że zasada powinna być przywoływana z uwzględnieniem szeregu ograniczeń25. Zasada może zostać zastosowana, jeśli przeprowadzono ocenę ryzyka i stwierdzono, pomimo istnienia konkretnego ryzyka, że wymagane są dalsze informacje naukowe w celu ustalenia zakresu tego ryzyka (zob. rys. 3). „Zasada ostrożności (…) zapewnia podstawę dla działania w przypadku, gdy nauka nie jest w stanie udzielić jasnej odpowiedzi26.” Pozwala zatem zarządzającemu ryzykiem na zastosowanie tymczasowych środków w oczekiwaniu na dalsze informacje naukowe wymagane w celu przeprowadzenia kompleksowej oceny ryzyka.
Zasada ostrożności ma zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Zwolennicy twierdzą, że jest to skuteczne narzędzie ochrony społeczeństwa przed potencjalnymi negatywnymi skutkami (w tym przypadku zagrożeniami chemicznymi). Przeciwnicy obawiają się, że stosowanie zasady ogranicza innowacje i jest nadmiernie kosztowne. W swoim komunikacie z 2000 r. Komisja próbowała zrównoważyć „wolności i prawa osób, przemysłu i organizacji w celu ograniczenia ryzyka wystąpienia niekorzystnych skutków dla środowiska, zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin”.
29Zgodnie z Porozumieniem w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych („porozumienie SPS”)27 członkowie WTO zobowiązują się do opracowania norm zdrowotnych na podstawie kryteriów opartych na ryzyku28. Wiąże się to z ważnymi korzyściami dla UE jako dużego eksportera żywności. Obecne ramy prawne UE łączą w sobie dwa typy kryteriów: kryteria oparte na ryzyku (w większości przypadków) i oparte na zagrożeniach kryteria graniczne w prawodawstwie regulującym wprowadzanie do obrotu i wykorzystanie pestycydów (zob. ramka 2). Kryteria oparte na ryzyku oznaczają, że dana substancja musi przejść cały proces oceny ryzyka29 w celu określenia jej limitów bezpieczeństwa, podczas gdy kryteria oparte na zagrożeniach zakazują pewnych substancji30 wyłącznie na podstawie uznania ich za stwarzające zagrożenie (np. rakotwórcze), bez potrzeby przeprowadzania pełnej oceny ryzyka.
Ramka 2
Różnica między zagrożeniem a ryzykiem
W ramach prawnych UE występuje rozróżnienie między kryteriami opartymi na zagrożeniach i na ryzyku. Pestycydy, które nie spełniają kryteriów granicznych opartych na zagrożeniach, nie mogą być dopuszczone do obrotu ani stosowane w UE. Pozostałości takich pestycydów w produktach importowanych mogą być tolerowane, jeżeli ocena ryzyka wykazała, że nie stanowią one zagrożenia dla konsumentów.
Źródło: EFSA.
Zgodnie z przepisami WTO państwa dokonujące przywozu nie mogą stosować jedynie kryteriów opartych na zagrożeniach jako podstawy dla wykluczania potencjalnych przywozów31. Komisja prowadziła ostatnio rozmowy z państwami członkowskimi, które oceniają wnioski dotyczące tolerancji importowych (zob. pkt 38), w sprawie sposobu wprowadzenia w życie wymogów prawnych ustanowionych w dwóch rozporządzeniach UE stosowanych w odniesieniu do dopuszczenia pestycydów do obrotu i do pozostałości pestycydów32, przy jednoczesnym wywiązywaniu się ze zobowiązań w ramach porozumienia SPS33.
Prawo Unii nakłada na przedsiębiorstwa spożywcze główną odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności
31Podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze i działające na rynku pasz obejmują na przykład rolników, rybaków, przetwórców, dystrybutorów, importerów i sprzedawców detalicznych. Wszystkie te podmioty podlegają ogólnym i szczegółowym wymogom prawnym34. Zgodnie z unijnym prawem żywnościowym odpowiedzialność za zapewnianie zgodności z tym ustawodawstwem – a w szczególności za bezpieczeństwo żywności – spoczywa w głównej mierze na podmiotach prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze (lub działających na rynku pasz)35. Aby uzupełnić i wesprzeć tę zasadę, organy państw członkowskich muszą zapewniać odpowiednie i skuteczne kontrole, a Komisja musi monitorować ramy jako całość w celu zagwarantowania ich prawidłowego funkcjonowania (zob. rys. 4).
Biorąc pod uwagę dużą ilość żywności, pasz, żywych zwierząt i roślin, które podlegają przepisom UE w sprawie (chemicznego) bezpieczeństwa żywności, ważna jest odpowiednia koordynacja kontroli prywatnych36 i publicznych w celu wydajnego wykorzystania zasobów. Liczbę powiązanych kontroli37 ilustruje przykład z 2016 r., kiedy właściwe organy państw członkowskich przeanalizowały 84 657 próbek pod kątem pozostałości pestycydów (łącznie z próbkami skontrolowanymi przez Islandię i Norwegię) oraz 706 764 próbki pod kątem substancji i pozostałości objętych dyrektywą 96/23/WE38.
33W 2016 r. Komisja skontrolowała, czy państwa członkowskie mogły zaplanować swoje urzędowe kontrole pasz na podstawie kontroli przeprowadzonych przez sektor prywatny39, a w 2017 r. zbadała możliwe synergie między kontrolami urzędowymi, kontrolami wewnętrznymi podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze oraz prywatnymi systemami certyfikacji40. W ramach wniosków kontroli dotyczącej pasz przeprowadzonej w 2016 r. Komisja wskazała zarówno potencjalne korzyści płynące z zacieśnienia interakcji między systemem urzędowych kontroli pasz a prywatnymi systemami gwarancji, jak i związane z nim wyzwania.
34Podczas gdy organy państw członkowskich przyznały, że ważne jest odpowiednie monitorowanie jakości takich systemów prywatnych i wewnętrznych kontroli podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze, co najmniej dwa organy państw członkowskich wyraziły pod tym względem obawy41. Obawę budzi „fakt, że istnieją zależności finansowe między podmiotami prowadzącymi przedsiębiorstwa spożywcze a jednostkami certyfikującymi, a kontrole są zazwyczaj ogłaszane”, gdyż „wcześniejsze powiadomienie może negatywnie wpływać na wiarygodność informacji (…)”. Ponadto „niektóre wymogi prawne nie są dokładnie odzwierciedlone w systemach norm bezpieczeństwa żywności sektora prywatnego, np. limity pozostałości”.
Filiżanka kawy 2
W jaki sposób przedsiębiorstwo produkcji kawy kontroluje kawę?
Ziarna kawy wykorzystywane do przygotowania kawy pochodzą prawie na pewno z przywozu i mogły być poddane przetworzeniu przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze w UE.
Ten podmiot prowadzący przedsiębiorstwo spożywcze posiada system zarządzania HACCP (system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli) umożliwiający identyfikację – między innymi – wszelkich zagrożeń chemicznych związanych z jego przedsiębiorstwem. Podmioty te wdrażają specjalne procedury, takie jak regularne czyszczenie obiektów (aby zapobiec zanieczyszczeniom środowiskowym), badania laboratoryjne każdej partii surowców po jej otrzymaniu, wykorzystanie systemów komputerowych w celu kontrolowania maksymalnych poziomów temperatury w procesie prażenia (w celu przeciwdziałania tworzeniu się akrylamidu) i wiele innych.
Ponadto podmioty zasadniczo przeprowadzają dodatkowe kontrole w odpowiedzi na potrzeby swoich bezpośrednich klientów (np. w celu zagwarantowania braku obecności określonej substancji).
Informacje na temat kontroli prowadzonych przez organy publiczne zamieszczono w ramce Filiżanka kawy 3 (pkt 61).
Żywność importowana z państw niebędących członkami UE musi spełniać unijne normy
35Około 13% produktów spożywanych w UE pochodzi z przywozu42. Normy bezpieczeństwa żywności poza UE mogą różnić się od stosowanych w UE. Wraz ze 188 państwami UE prowadzi prace nad Kodeksem Żywnościowym, stanowiącym zbiór norm, wytycznych i kodeksów praktyk. Kodeks stanowi podstawowe ramy, pozwalające na dostosowanie wielu kwestii w zakresie norm żywnościowych. Podczas gdy liczne państwa stosują normy uzgodnione w Kodeksie, istnieją jednak ograniczenia w odniesieniu do standaryzacji, jaką może on zapewnić43. Według Komisji, na przykład dla pestycydów, w minionych latach ustanowiono w Kodeksie i w ustawodawstwie unijnym takie same maksymalne poziomy pozostałości w połowie przypadków.
36Komisja stwierdza na swojej stronie internetowej i w upublicznianych informacjach, że „rygorystyczne przepisy w sprawie przywozów w odniesieniu do higieny żywności i pasz, bezpieczeństwa konsumentów i stanu zdrowia zwierząt mają zapewniać, by wszystkie przywozy spełniały takie same wysokie normy jak produkty z samej UE”44. W najnowszym sprawozdaniu rocznym EFSA na temat pozostałości pestycydów wskazano, że istnieje dwa razy większe prawdopodobieństwo, że poddane badaniu zostaną przywozy w porównaniu z produkcją rodzimą. Odzwierciedla to stosowanie modelu bezpieczeństwa żywności opartego na ryzyku45.
37UE utrzymuje stosunki handlowe z państwami niebędącymi członkami UE na dwa sposoby: 1) za pośrednictwem umów dwustronnych, oraz 2) bez specjalnych umów dwustronnych. W obydwu przypadkach od państw niebędących członkami UE wymaga się, by spełniały unijne normy podczas dokonywania wywozu do UE.
38W uzasadnionych przypadkach państwa te mogą wnioskować do UE o zmodyfikowanie niektórych limitów (np. najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości dla określonych pestycydów lub określonych produktów spożywczych). Mechanizm ten nosi nazwę „tolerancji importowej”. Wyznaczone państwo członkowskie najpierw ocenia wniosek i dokumentację przesłaną przez państwo niebędące członkiem UE. Następnie na podstawie oceny ryzyka dokonanej przez państwo członkowskie EFSA wydaje opinię. Jeśli opinia ta jest pozytywna i wynika z niej, że brak zagrożeń dla bezpieczeństwa konsumentów, Komisja może zdecydować o przyjęciu wniosku państwa niebędącego członkiem UE dotyczącego tolerancji importowych i zmienić unijne ramy prawne, tak aby zaspokoić jego potrzeby (np. przez ustalenie konkretnego NDP UE). Państwa niebędące członkami UE mogą także wnioskować o tolerancje importowe dla żywności zawierającej substancje czynne niedopuszczone w UE46. W związku z tym w przypadku tolerancji importowych UE opracowała ramy prawne w celu zobowiązania państw niebędących członkami UE dokonujących przywozu do UE do spełniania takich samych norm w zakresie bezpieczeństwa żywności, jak normy wymagane w przypadku produktów unijnych (zob. pkt 30).
Wyzwania dla modelu
39W tej części sprawozdania określono wyzwania stojące obecnie przed unijnym modelem bezpieczeństwa żywności. W kolejnych sekcjach wyjaśniono poziom kompletności ram prawnych, szereg istniejących elementów, które stanowią ryzyko dla stabilności modelu bezpieczeństwa żywności w perspektywie średnioterminowej oraz ograniczenia systemu kontroli.
Niektóre elementy unijnych przepisów prawnych wciąż wymagają wdrożenia lub podjęcia działań
40W latach następujących po przyjęciu przepisów ogólnych prawa żywnościowego w 2002 r. weszły w życie różne rozporządzenia regulujące zagrożenia chemiczne w żywności, paszach, organizmach żywych zwierząt i roślinach. W przypadku części unijnych przepisów prawnych wciąż wymagane jest wdrożenie i podjęcie działań przez Komisję (zob. pkt 53 i załącznik III). Niektóre z nich zostały zatem objęte działaniami krajowymi. Trybunał stwierdził, że wpłynęło to na wykonalność ram prawnych i prawidłowe funkcjonowanie rynku oraz może negatywnie wpłynąć na poziom ochrony przed zagrożeniami chemicznymi, przewidziany przez ustawodawców UE w 2002 r. W tabeli 2 przedstawiono przykłady tych elementów unijnych przepisów prawnych, w odniesieniu do których wciąż wymagane jest wdrożenie lub podjęcie działań przez Komisję.
Tabela 2
Przykłady elementów unijnych przepisów prawnych wymagających wdrożenia i podjęcia działań
Rodzaj substancji | Wymagane działania |
---|---|
Dodatki do żywności | Ukończenie ponownej oceny Metodyka stosowana do pomiaru spożycia dodatków do żywności |
Enzymy spożywcze | Przyjęcie wykazu dopuszczonych enzymów spożywczych |
Środki aromatyzujące | Aktualizacja wykazu środków aromatyzujących Metodyka stosowana do pomiaru spożycia środków aromatyzujących |
Źródła składników pokarmowych (suplementy diety / składniki botaniczne) | Ustanowienie maksymalnych i minimalnych poziomów witamin i składników mineralnych |
Pozostałości pestycydów | Harmonizacja czynników związanych z przetwarzaniem Metodyka ustanawiania NDP dla łącznej ekspozycji |
Trybunał stwierdził, że obecnie prawo Unii traktuje pewne grupy substancji (np. pozostałości pestycydów, weterynaryjne produkty lecznicze) w sposób bardziej szczegółowy niż inne (np. enzymy, materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością). Komisja nie podjęła jeszcze ani nie zleciła przeprowadzenia przekrojowej oceny ryzyka, która uzasadniałaby takie różnice.
Stabilność unijnego modelu bezpieczeństwa żywności jest wystawiona na próbę
42Podczas gdy trwają prace nad elementami ram prawnych dotyczącymi substancji chemicznych w żywności, paszach, organizmach żywych zwierząt i roślinach (zob. pkt 40 i załącznik III), przemysł chemiczny rozwija się. Istnieje duże zapotrzebowanie na dopuszczanie nowych substancji. Jak zauważyła firma Ernst & Young w swojej ocenie zewnętrznej EFSA w 2012 r., liczba dopuszczanych produktów stopniowo wzrasta od 2006 r., wraz z liczbą sporządzonych i zatwierdzonych wniosków. Podmiot oceniający w swoim sprawozdaniu odnotował także, że „wnioski obejmują ponad 60% prac EFSA. Ponad jedna trzecia tych wniosków dotyczy nowych produktów”. Nadwyręża to wydolność EFSA i może skutkować przeznaczaniem zasobów na oceny wniosków, które napłynęły z sektora przemysłu. Różne działy EFSA rzeczywiście potwierdziły występowanie znacznych zaległości, w szczególności w dziedzinie regulowanych składników żywności. Takie zaległości, mimo niedawnych postępów, nie zostały jednak jeszcze skutecznie nadrobione.
43Państwa członkowskie nie zawsze przekazują dane potrzebne do przeprowadzenia ocen naukowych47, mimo iż wymaga tego prawo lub wnioskuje o to EFSA. Opóźnienia w ocenach naukowych, w tym prowadzonych przez EFSA, wpływają na zdolność ustawodawców do przyjmowania nowych przepisów lub zmiany istniejących. Opóźnienia te spowodowane są między innymi ograniczonymi zasobami i problemami podmiotów naukowych z utrzymywaniem wysokiego poziomu fachowej wiedzy naukowej, np. ze względu na niewystarczającą liczbę ekspertów.
44Ramy prawne są obecnie tak rozbudowane, że organy publiczne nie są w stanie przeprowadzać kompleksowych badań względem wszystkich substancji objętych regulacjami (zob. pkt 50 i załącznik I).
45Czynniki te zagrażają wykonalności modelu w perspektywie długoterminowej, gdyż od modelu oczekuje się więcej, niż faktycznie może on zapewnić w swojej obecnej formie. EFSA uznała już stabilność systemu za kwestię wymagającą uwagi w najbliższych latach. Komisja zaczęła także rozpatrywać tę kwestię w drodze działań REFIT i ocen sektorowych.
Ograniczenia w systemie kontroli
System kontroli w odniesieniu do produktów wytwarzanych lub uprawianych w UE
46Państwa członkowskie są odpowiedzialne za egzekwowanie ustawodawstwa mającego zastosowanie do całego łańcucha rolno-spożywczego „od pola do stołu” (zob. rys. 5). Na podstawie prawa Unii organy państw członkowskich przeprowadzają kontrole w celu zweryfikowania, czy działania przedsiębiorstw i towary wprowadzane na rynek UE spełniają odpowiednie normy i wymogi. Powinny one prowadzić te kontrole regularnie, w oparciu o ryzyko i z odpowiednią częstotliwością48.
Trybunał stwierdził, że organy państw członkowskich przeprowadzają inspekcje systemów kontroli wdrożonych przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze w celu zbadania ryzyka chemicznego i uzyskanych rezultatów49. Inspekcje mogą wskazać na uchybienia w stosowaniu objętych uregulowaniami składników żywności lub środków ochrony roślin i weterynaryjnych produktów leczniczych, które to uchybienia mogą prowadzić do wystąpienia nadmiernych ich pozostałości lub do wystąpienia pozostałości niedopuszczonych substancji w środkach spożywczych. Ponadto organy państw członkowskich mogą pobierać próbki do badań laboratoryjnych na podstawie planów kontroli.
Prowadzone w państwach członkowskich badania żywności wprowadzanej na rynek UE obejmują pewne grupy substancji chemicznych częściej niż inne
48Państwa członkowskie nie są zobowiązane do ujmowania wszystkich substancji objętych uregulowaniami przez UE w swoich planach, ale powinny planować kontrole w oparciu o ryzyko. Trzy państwa członkowskie, w których Trybunał przeprowadził wizyty, wykonują analizę ryzyka względem każdego indywidualnego planu, tj. zwykle oddzielnie dla różnych grup substancji. Żadne z tych państw członkowskich nie przeprowadziło jednak przekrojowej oceny w celu uszeregowania różnych grup substancji chemicznych według ich poziomów ryzyka.
49Trybunał dokonał przeglądu raportów z badań laboratoryjnych dla różnych grup substancji chemicznych w trzech państwach członkowskich, w których przeprowadzono wizyty kontrolne50. Stwierdził, że te państwa członkowskie bardziej szczegółowo zajmują się pewnymi grupami substancji niż innymi. Przeprowadzają one kontrole dotyczące przede wszystkim pozostałości pestycydów, weterynaryjnych produktów leczniczych i substancji zanieczyszczających51, ale nie zawsze w zakres tych kontroli wchodzą objęte uregulowaniami składniki żywności, takie jak środki aromatyzujące i enzymy spożywcze. Na rys. 6 pokazane zostały próbki52 poddane badaniom w 2016 r. pod kątem różnych grup substancji chemicznych w trzech państwach członkowskich, w których Trybunał przeprowadził wizyty kontrolne.
Niekompletna harmonizacja przepisów prawnych na szczeblu UE (zob. pkt 40 i 41) może częściowo wyjaśniać niską liczbę – a w niektórych przypadkach brak – kontroli dotyczących określonych substancji (np. enzymów i materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, zob. rys. 7). Mimo że obecne unijne ramy prawne umożliwiają państwom członkowskim prowadzenie pewnych kontroli dotyczących dodatków i środków aromatyzujących, państwa członkowskie przeprowadzają małą liczbę kontroli w odniesieniu do tych substancji. Jest to następstwem faktu, że państwa członkowskie dysponują ograniczonymi zasobami i niewykonalne jest dla nich prowadzenie badań dotyczących wszystkich substancji53. W tabeli 3 podsumowano potencjalne czynniki ryzyka, których państwa członkowskie nie uwzględnią, jeśli wykluczą z zakresu swoich kontroli pewne składniki żywności objęte uregulowaniami.
Tabela 3
Potencjalne ryzyko związane z określonymi substancjami dodawanymi do żywności
Grupa substancji | Ryzyko |
---|---|
Dodatki do żywności |
|
Środki aromatyzujące (w tym środki aromatyzujące dymu wędzarniczego) |
|
Enzymy spożywcze |
|
Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie analizy obecnie obowiązującego ustawodawstwa.
Dalsze wytyczne dotyczące postępowania w przypadku naruszeń
51Jeśli organy państw członkowskich podczas kontroli urzędowych stwierdzą naruszenie, muszą podjąć działania w celu zapewnienia, by niezdatna żywność nie trafiła na rynek, a podmiot zaradził danej sytuacji. Możliwe środki egzekwowania na szczeblu państw członkowskich obejmują zniszczenie danego produktu lub wycofanie go z rynku bądź zawieszenie lub zaprzestanie działalności. Ponadto państwa członkowskie muszą ustanowić własne przepisy w sprawie sankcji, które powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające54.
52Trybunał przeanalizował przepisy krajowe i działania w zakresie egzekwowania stosowane przez państwa członkowskie objęte wizytami Trybunału. Trybunał odnotował, że ustanowiły one przepisy w sprawie sankcji za naruszenia związane z zagrożeniami chemicznymi. Jeśli badania laboratoryjne wskazują, że próbka przekracza limit ustanowiony w prawie Unii, państwa członkowskie monitorują naruszenie i przeprowadzają ocenę bezpieczeństwa. Jeśli państwa członkowskie ocenią, że dany produkt jest bezpieczny, w pierwszej instancji zwykle wydają ostrzeżenie lub zwiększają częstotliwość kontroli. Jeśli ocena bezpieczeństwa wykazuje ryzyko dla zdrowia, nakładają grzywny.
53Trybunał odnotował jednak, że w sytuacjach, gdy państwa członkowskie wykryły niezgodności, napotkały trudności w określaniu działań w zakresie egzekwowania przepisów, jakie mogłyby podjąć w przypadku konkretnego naruszenia. Państwa członkowskie nie mogą odnieść się do ustalonej wartości jako podstawy do określenia natury działań w zakresie egzekwowania, jakie należy podjąć w przypadku niezgodności.
Komisja dokonuje przeglądu działań podejmowanych przez organy państw członkowskich
54Komisja przeprowadza wizyty kontrolne w państwach członkowskich, aby sprawdzić działania podjęte przez organy krajowe w celu wdrożenia ustawodawstwa unijnego. Może ona wydawać zalecenia pod adresem organów krajowych i podejmować działania następcze w odpowiedzi na realizację tych zaleceń. Może ona także wskazywać kwestie stanowiące przeszkodę we wdrażaniu przepisów unijnych za pośrednictwem innych mechanizmów, takich jak skargi, monitorowanie sprawozdawczości państw członkowskich, powiadomienia o projektach krajowych aktów prawnych i kontrole transpozycji.
55Komisja dysponuje różnymi możliwościami, z których może skorzystać w przypadku stwierdzenia niezgodności z przepisami: od dialogu na każdym poziomie, jaki uzna za odpowiedni, po formalne postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Może także wystosować pisma adresowane do osób na wysokim szczeblu, wszcząć postępowanie sądowe, a także zawiesić sprzedaż określonych środków spożywczych lub obwarować ją specjalnymi warunkami. Komisja musi zastosować takie środki, jeśli dana żywność może z dużym prawdopodobieństwem stanowić poważne ryzyko dla zdrowia ludzi, i jeśli istnieją dowody potwierdzające poważne uchybienie w systemach kontroli państwa członkowskiego. Dotychczas dokonała tego w co najmniej jednym przypadku, gdy zakazała sprzedaży sera wyprodukowanego z mleka zawierającego pozostałości antybiotyków.
56Trybunał dokonał przeglądu zaleceń wynikających z kontroli przeprowadzonych przez Komisję w 2016 r. Trybunał odnotował zalecenia dotyczące pestycydów, substancji zanieczyszczających i weterynaryjnych produktów leczniczych. Komisja nie sformułowała żadnych zaleceń ani nie zastosowała żadnych środków egzekwowania względem państw członkowskich w odniesieniu do objętych regulacjami składników żywności.
System kontroli produktów spożywanych w UE, ale wytwarzanych lub uprawianych poza nią
57Kontrole graniczne mają duże znaczenie, ponieważ moment, w którym produkty z państw niebędących członkami UE trafiają do UE, daje pierwszą możliwość ich skontrolowania przez organy państw członkowskich. Przywozy po dotarciu na terytorium UE podlegają takiemu samemu systemowi kontroli jak produkcja rodzima. Większa część importowanej żywności to produkty pochodzenia niezwierzęcego obejmujące zboża, owoce i warzywa, kawę, herbatę i przyprawy (zob. rys. 7).
Unijny system kontroli przywozów opiera się na ryzyku dla zdrowia ludzi, zwierząt i roślin. Przywozy obarczone wyższym ryzykiem należy obwarować bardziej rygorystycznymi warunkami dostępu do UE, a tym samym objąć wyższym poziomem kontroli niż przywozy obarczone niższym ryzykiem. Zgodnie z podejściem UE żywność pochodzenia zwierzęcego niesie ze sobą wyższe ryzyko55 niż żywność niepochodząca od zwierząt. W rezultacie przywozy żywności niepochodzącej od zwierząt standardowo podlegają mniejszej liczbie kontroli niż przywozy żywności pochodzenia zwierzęcego, chyba że istnieje ryzyko podlegające szczególnymi uregulowaniom (zob. pkt 60).
59Żywność pochodzenia zwierzęcego może uzyskać dostęp do UE po zatwierdzeniu przez Komisję jej kraju pochodzenia56 oraz po zatwierdzeniu przedsiębiorstw w państwach niebędących członkami UE na podstawie wykazów zaproponowanych przez te państwa57 58.
60Co do zasady unijne przepisy prawne pozostawiają dowolność co do częstotliwości i natury kontroli przywozów do państw członkowskich żywności niepochodzącej od zwierząt. W ramce 3 przedstawiono informacje na temat wyjątków od tej ogólnej zasady oraz podsumowano specjalne procedury kontroli i warunki przywozu stosowane w tych przypadkach do przesyłek żywności niepochodzącej od zwierząt na granicach zewnętrznych UE.
Ramka 3
Wyjątki względem produktów niepochodzących od zwierząt
UE zwiększyła poziom kontroli niektórych rodzajów pasz i żywności niepochodzących od zwierząt stwarzających znane lub pojawiające się ryzyko59. Na rys. 8 opisane zostały zagrożenia chemiczne objęte kontrolami o zwiększonym poziomie60.
Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie rozporządzenia (WE) nr 669/2009.
Ponadto UE ustanowiła specjalne warunki, które musi spełnić żywność niepochodząca od zwierząt obarczona wysokim ryzykiem61. Warunki te wymagają, by państwa niebędące członkami UE przekazywały świadectwo zdrowia wraz z wynikami badań laboratoryjnych.
Państwa członkowskie są odpowiedzialne za kontrole na granicach zewnętrznych UE. Przeprowadzają kontrole dokumentacji, identyfikacyjne i bezpośrednie w celu sprawdzenia, czy produkty pochodzenia zwierzęcego i niepochodzące od zwierząt odpowiadają opisowi i spełniają wymogi przywozu do UE (zob. rys. 9).
Filiżanka kawy 3
W jaki sposób organy publiczne kontrolują ziarna kawy użyte do przygotowania napoju?
Ziarna kawy uprawiane poza UE mogą dostać się na jej terytorium na przykład przez port państwa członkowskiego. Jako że prawo Unii nie przewiduje żadnych kontroli kawy, organy publiczne w państwach członkowskich mogą swobodnie zdecydować, czy przeprowadzać kontrole kawy na granicach zewnętrznych UE. Na terytorium UE ziarna kawy podlegają kontrolom urzędowym w taki sam sposób, jak produkty uprawiane/wytwarzane w UE. Organy publiczne, na podstawie swoich planów sektorowych (dla pestycydów, substancji zanieczyszczających itd.), kontrolują obiekty podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze (zakłady produkcyjne, magazyny, supermarkety, restauracje itd.) oraz sprawdzają ich procedury zapobiegania zagrożeniom chemicznym i ich wykrywania. Inspektorzy mogą także pobierać próbki i wysyłać je do laboratorium, aby sprawdzić, czy surowe lub prażone ziarna kawy zawierają szkodliwe pozostałości pestycydów, składniki zanieczyszczające lub niedozwolone składniki żywności podlegające uregulowaniom.
O kontrolach mających na celu określenie zagrożeń chemicznych decydują przede wszystkim państwa członkowskie
62Prawo Unii określa częstotliwość kontroli bezpośrednich przywożonych produktów pochodzenia zwierzęcego (zob. rys. 10) i niektórych produktów pochodzenia niezwierzęcego (zob. rys. 11). Kontrole bezpośrednie obejmują pobieranie próbek do badań laboratoryjnych, ale minimalne częstotliwości nie są zasadniczo ustanawiane na szczeblu UE, z wyjątkiem ograniczonej liczby produktów przywożonych62. O badaniach laboratoryjnych mających na celu zidentyfikowanie zagrożeń chemicznych decydują zatem przede wszystkim poszczególne państwa członkowskie.
System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF) jest narzędziem ustanowionym przez UE na potrzeby szybkiej wymiany informacji między organami krajowymi na temat ryzyka dla zdrowia związanego z żywnością i paszą. Trybunał stwierdził, że RASFF był szeroko wykorzystywany jako źródło informacji na potrzeby planowania badań laboratoryjnych w trzech państwach członkowskich, w których przeprowadzone zostały wizyty, gdyż zapewnia on ważne informacje na temat ryzyka.
64Kontrola przeprowadzona przez Trybunał wykazała, że procedury kontroli Komisji i państw członkowskich koncentrują się na wykrywaniu pozostałości weterynaryjnych produktów leczniczych, niektórych substancji zanieczyszczających i pestycydów na podstawie dyrektywy 96/23/WE w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego. Kontrole bezpośrednie dotyczące przywozów żywności niepochodzącej od zwierząt na granicach zewnętrznych UE obejmują głównie pozostałości pestycydów i substancje zanieczyszczające.
65Trybunał stwierdził także, że w skontrolowanych państwach członkowskich brakuje w szczególności kontroli środków aromatyzujących, enzymów spożywczych i suplementów diety zarówno w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego, jak i niepochodzących od zwierząt. Ponadto żywność pochodzenia zwierzęcego jest rzadko kontrolowana pod kątem dodatków oraz pestycydów i substancji zanieczyszczających objętych uregulowaniami instrumentów prawnych UE innymi niż dyrektywa 96/23/WE. W ramce 4 przestawiony został przykład planu państwa członkowskiego nieobejmującego badań wszystkich grup zagrożeń chemicznych.
Ramka 4
Przykład planu państwa członkowskiego nieobejmującego badań wszystkich zagrożeń chemicznych w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego
Niderlandy określają badania laboratoryjne dotyczące zagrożeń chemicznych w swoim planie kontroli pozostałości. Plan z 2016 r. przewiduje badanie 1% przywożonych przesyłek pod kątem pozostałości weterynaryjnych produktów leczniczych, niewielkiej liczby substancji zanieczyszczających i pozostałości pestycydów. Nie zaplanowano kontroli dotyczących składników żywności czy pestycydów i substancji zanieczyszczających objętych regulacjami instrumentów prawnych UE innymi niż dyrektywa 96/23/WE.
Środki egzekwowania nie są wykorzystywane w największym możliwym zakresie
66Trybunał dokonał przeglądu działań podejmowanych przez państwa członkowskie, gdy identyfikują one importowaną żywność, która nie spełnia unijnych wymogów. Organy państw członkowskich oceniają bezpieczeństwo importowanych produktów spożywczych w taki sam sposób, jak w przypadku produktów pochodzenia unijnego (pkt 52 i 53). Państwa członkowskie odrzucają przesyłkę lub wycofują produkty z rynku i zwracają się do importerów o pokrycie kosztów badań laboratoryjnych. Żadne z trzech państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, nie nakłada dodatkowych kar na importerów.
67Komisja może zająć się niedociągnięciami formułując zalecenia z kontroli, przeprowadzając kontrole następcze, przesyłając pisma do adresatów na wysokim szczeblu i organizując posiedzenia z przedstawicielami zaangażowanych państw niebędących członkami UE. W przeciwieństwie do państw członkowskich Komisja może zawiesić przywozy lub obwarować je specjalnymi warunkami63 i rzeczywiście korzysta z tych narzędzi64. Komisja ustanowiła także specjalne warunki wymagające od organów w państwach niebędącymi członkami UE przeprowadzania określonych kontroli, takich jak badania laboratoryjne, przed dokonaniem wywozu produktów spożywczych65.
68Prawo Unii upoważnia także Komisję do usuwania z wykazu przedsiębiorstw z siedzibą w państwach niebędących członkami UE produkujących żywność pochodzenia zwierzęcego66. Jeżeli chodzi o sporządzenie wykazów i usuwanie z nich przedsiębiorstw, Komisja polega na tych państwach. Komisja może jednak usunąć przedsiębiorstwa z wykazu w przypadku, gdy właściwe organy w państwach niebędących członkami UE nie dostarczają wystarczających gwarancji w odniesieniu do tych przedsiębiorstw. Do niedawna Komisja nie korzystała ze swojego prawa do usuwania z wykazu67. Służby Komisji zasugerowały, że wskazane byłoby ponowne rozważenie obecnej procedury prawnej usuwania przedsiębiorstwa z wykazu.
69Służby Komisji wskazały możliwości poprawy sposobu postępowania Komisji w przypadku trudności napotykanych przez państwa niebędące członkami UE w spełnianiu wymogów przywozowych UE. Polegają one na bardziej intensywnym wykorzystaniu przez Komisję prowadzonych działań kontrolnych i następczych w celu zachęcenia tych państw do przestrzegania przepisów i rozwiązania wykrytych problemów.
Wnioski i zalecenia
70Kontrola przeprowadzona przez Trybunał koncentrowała się na zagrożeniach chemicznych, których szkodliwe skutki mogą często nie być natychmiastowo widoczne ze względu na ich długoterminowy i kumulatywny charakter. Główne pytanie kontrolne brzmiało: „Czy unijny model bezpieczeństwa żywności jest oparty na rzetelnej podstawie i czy jest odpowiednio wdrażany, tak aby zapewnić, by produkty spożywane w UE były wolne od zagrożeń chemicznych?” Trybunał stwierdził, że model jest oparty na rzetelnej podstawie, jest uznawany za model odniesienia na całym świecie i zapewnia obywatelom Unii wysoki poziom bezpieczeństwa żywności. Trybunał stwierdził jednak także, że model jest obecnie przeciążony, gdyż Komisja i państwa członkowskie nie mają zdolności do jego pełnego wdrożenia.
71Trybunał odnotował szereg przykładów niezgodności i wyzwań stojących obecnie przed unijnym modelem bezpieczeństwa żywności.
72Wciąż trwają prace na ramami prawnymi regulującymi bezpieczeństwo żywności, paszy, roślin i organizmów żywych zwierząt pod względem zawartości substancji chemicznych. Nie osiągnięto jeszcze poziomu wdrożenia przewidzianego w unijnych przepisach dotyczących żywności (zob. pkt 40). Ponadto różne działy EFSA, które oceniają wnioski dotyczące stosowania substancji chemicznych w żywności i zapewniają doradztwo naukowe stanowiące wkład w prawo Unii, przepisy i kształtowanie polityki mają poważne zaległości (zob. pkt 42). Wpływa to na funkcjonowanie części systemu i stabilność modelu jako całości (zob. pkt 46-69).
73Kontrole prowadzone przez organy publiczne mogą stanowić jedynie małą część wszystkich prowadzonych kontroli. Trybunał stwierdził, że kontrole prowadzone przez państwa członkowskie obejmują niektóre grupy substancji chemicznych częściej niż inne (zob. pkt 48-50 i 62-65), a ramy prawne są tak rozbudowane, że organy publiczne same mają trudności z wywiązywaniem się ze wszystkich nałożonych na nie obowiązków (zob. pkt 43-45). Unijny model będzie najbardziej wiarygodny, gdy systemy kontroli publicznych zostaną uzupełnione kontrolami sektora prywatnego. Dopiero rozpoczęto jednak badanie synergii między publicznym a prywatnym systemem kontroli (zob. pkt 32-34). W związku z tym:
Zalecenie 1 – Przegląd ustawodawstwa i zwiększenie komplementarności między prywatnymi i publicznymi systemami kontroli
- Komisja powinna, w ramach realizowanego obecnie programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT) dotyczącego ram prawnych zawierających przepisy mające zastosowanie do żywności, pasz, żywych zwierząt i roślin, ocenić potencjalne zmiany przepisów w sprawie zagrożeń chemicznych w świetle zdolności UE do ich spójnego stosowania.
- Komisja powinna wykorzystać już rozpoczęte prace w celu promowania komplementarności poprzez określenie sposobu postępowania na przyszłość, tak aby organy publiczne państw członkowskich mogły, w uzasadnionych przypadkach, polegać w większym stopniu na kontrolach prowadzonych przez sektor prywatny w celu poprawy wydajności kontroli oraz stabilności unijnego modelu bezpieczeństwa żywności.
Docelowy termin realizacji: 2020 r.
Docelowy termin realizacji: 2020 r.
Zaletą unijnego modelu jest jego cel, polegający na gwarantowaniu, by produkty z UE i produkty importowane do UE spełniały takie same wysokie normy bezpieczeństwa, zapewniając tym samym ochronę konsumentów. Trybunał stwierdził, że UE posiada wystarczającą podstawę prawną i wdrożony system kontroli w celu zapewnienia, by produkty spełniały unijne normy niezależnie od ich kraju pochodzenia.
75Trybunał stwierdził także, że w celu spełnienia unijnych norm bezpieczeństwa w odniesieniu do przywozów żywności przeprowadzana jest ocena ryzyka i przyznawane są tolerancje importowe dla niektórych pozostałości pestycydów, jeśli są one bezpieczne dla konsumentów. Takie postępowanie uwzględnia szczególne warunki panujące w państwach niebędących członkami UE (zob. pkt 29, 30 i 38). W związku z tym:
Zalecenie 2 – Utrzymanie takiego samego poziomu gwarancji zarówno względem żywności wyprodukowanej w UE, jak i importowanej
Jeżeli chodzi o pozostałości pestycydów w żywności, Komisja powinna wyjaśnić, jakie działania podejmie w celu utrzymania takiego samego poziomu gwarancji zarówno w przypadku żywności wyprodukowanej w UE, jak i importowanej, przy jednoczesnym przestrzeganiu przepisów WTO.
Docelowy termin realizacji: 2019 r.
76Organy publiczne państw członkowskich, mimo że dostrzegają zainteresowanie podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze i działających na rynku pasz utrzymywaniem wysokiego poziomu bezpieczeństwa żywności, napotykają trudności w określeniu, jakiej natury działania w zakresie egzekwowania należy podjąć w przypadku niezgodności (zob. pkt 51-53 i 66). Komisja wskazała możliwości usprawnienia swoich procedur w zakresie monitorowania i egzekwowania przepisów dotyczących żywności (zob. pkt 54–56 i 67–69). W związku z tym:
Zalecenie 3 – Ułatwienie spójnego stosowania unijnego prawa w zakresie żywności
- Komisja powinna przekazać państwom członkowskim dalsze wytyczne na temat stosowania środków egzekwowania.
- Komisja powinna wykorzystać wskazane przez siebie możliwości usprawnienia procedur w zakresie monitorowania zgodności z unijnymi przepisami dotyczącymi żywności.
Docelowy termin realizacji: 2020 r.
Docelowy termin realizacji: 2020 r.
Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę I, której przewodniczył członek Trybunału Obrachunkowego Nikolaos A. MILIONIS, na posiedzeniu w Luksemburgu w dniu 14 listopada 2018 r.
W imieniu Trybunału Obrachunkowego
Klaus-Heiner LEHNE
Prezes
Załączniki
Załącznik I
Substancje chemiczne regulowane przepisami prawnymi UE w sprawie żywności i pasz
Dopuszczone | Niedopuszczone | |
---|---|---|
Dodatki do żywności | 334 dodatki do żywności E Źródło: rozporządzenie 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. ZAŁĄCZNIK II Unijny wykaz dodatków do żywności dopuszczonych do stosowania w żywności oraz warunki ich stosowania. Część B – Wykaz wszystkich dodatków |
|
Środki aromatyzujące | 2 549 substancji zatwierdzonych w odniesieniu do środków aromatyzujących Źródło: rozporządzenie 1334/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. Załącznik I, tabela I: wykaz środków aromatyzujących i materiałów źródłowych zatwierdzonych do stosowania w i na środkach spożywczych. 10 dopuszczonych środków aromatyzujących dymu wędzarniczego Źródło: rozporządzenie 1321/2013 z dnia 10 grudnia 2013 r. – wykaz dozwolonych produktów początkowych dla środków aromatyzujących dymu wędzarniczego przeznaczonych do użycia w takiej postaci w środkach spożywczych lub na ich powierzchni lub do produkcji pochodnych środków aromatyzujących dymu wędzarniczego |
15 substancji Źródło: rozporządzenie 1334/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. (wersja skonsolidowana). Załącznik III, część A: Substancje, których nie dodaje się do środków spożywczych. |
Dodatki paszowe | 1 584 dodatki paszowe Źródło: rejestr dodatków paszowych z dnia 11 października 2017 r. zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1831/2003. Załącznik I: Wykaz dodatków 236 dodatków, względem których nie złożono wniosku o ponowną ocenę Źródło: rejestr dodatków paszowych z dnia 11 października 2017 r. zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1831/2003. Załącznik II – Wykaz dodatków, względem których nie złożono wniosku o ponowną ocenę przed upływem terminu 8 listopada 2010 r. Rozporządzenie 1831/2003 z dnia 22 września 2003 r./art. 17: Komisja ustanawia i prowadzi wspólnotowy rejestr dodatków paszowych |
|
Materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością | 885 dopuszczonych materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Źródło: rozporządzenie 10/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. (wersja skonsolidowana): załącznik I „Unijny wykaz dozwolonych monomerów, innych substancji wyjściowych, makrocząsteczek uzyskiwanych z fermentacji mikrobiologicznej, dodatków oraz substancji pomocniczych w produkcji polimerów”, tabela I – wykaz dopuszczonych substancji w produkcji materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością z tworzyw sztucznych 34 grupy materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Źródło: rozporządzenie 10/2011 z dnia 14 stycznia 2011 r. Załącznik I / tabela II – ograniczenie dla grupy materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Art. 5 – rozporządzenie 1935/2004 z dnia 27 października 2004 r. 105 substancji lub grup substancji Źródło: dyrektywa 2007/42 z dnia 29 czerwca 2007 r. Załącznik II – Wykaz substancji lub grup substancji dozwolonych do wytwarzania folii z regenerowanej celulozy stosowanej jako materiał przeznaczony do kontaktu z żywnością |
3 substancje niedopuszczone Źródło: rozporządzenie nr 1895/2005. 1 substancja niedopuszczona Źródło: rozporządzenie (UE) nr 10/2011 i rozporządzenie (UE) 2018/213. |
Pestycydy | 492 substancje czynne Części A i B – wykaz zatwierdzonych substancji czynnych 20 część C – substancje podstawowe 13 część D – substancje czynne niskiego ryzyka 71 część E – substancje kwalifikujące się do zastąpienia Źródło: unijna baza danych na temat pestycydów (październik 2018 r.). |
833 substancje czynne niezatwierdzonych na mocy rozporządzenia 1107/2009 38 substancji oczekujących 20 substancji, które „nie są środkami ochrony roślin” Źródło: unijna baza danych na temat pestycydów (październik 2018 r.). |
Substancje zanieczyszczające | 59 substancji zanieczyszczających / niepożądanych - zanieczyszczenia nieorganiczne i związki azotu (w tym metale): 9 substancji - mikotoksyny: 9 substancji - toksyny właściwe dla roślin: 7 substancji - związki chloroorganiczne (z wyjątkiem dioksyn i PCB): 10 substancji - dioksyny i PCB: 3substancje - zanieczyszczenia procesowe: 3 substancje - szkodliwe zanieczyszczenia biologiczne: 7 substancji - dopuszczone dodatki paszowe (kokcydiostatyki), których obecność wskutek nieuniknionego zanieczyszczenia krzyżowego jest dozwolona w paszy, dla której nie są one przeznaczone: 11 substancji Źródło: dyrektywa 2002/32 z dnia 7 maja 2002 r. (wersja skonsolidowana). Pasza: zalecenie Komisji 2006/576/WE z dnia 17 sierpnia 2006 r. (wersja skonsolidowana). Żywność: rozporządzenie (WE) nr 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 r. (wersja skonsolidowana). |
|
Weterynaryjne produkty lecznicze (w tym hormony) | 666 substancji farmakologicznie czynnych Źródło: rozporządzenie 37/2010 z dnia 22 grudnia 2009 r. Załącznik, tabela 1 – substancje dozwolone 1 grupa substancji Źródło: dyrektywa 96/22/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r. (wersja skonsolidowana). Załącznik II: Lista substancji zakazanych: Lista B: substancje zakazane z możliwością stosowania odstępstw |
9 substancji Źródło: rozporządzenie 37/2010 z dnia 22 grudnia 2009 r. Załącznik, tabela 2 – substancje zakazane 3 substancje lub grupy substancji Źródło: dyrektywa 96/22/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r. (wersja skonsolidowana). Załącznik II – Lista substancji zakazanych. Lista A: substancje zakazane 1 grupa substancji Źródło: dyrektywa 96/22/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r. Załącznik III – Lista substancji tymczasowo zakazanych. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6 grup substancji Grupa A – Substancje o działaniu anabolicznym i substancje niedozwolone 3 grupy substancji Grupa B – Leki weterynaryjne i substancje skażające Źródło: dyrektywa 96/23/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r. Załącznik I |
Załącznik II
Przykłady substancji chemicznych oraz problemy, jakie mogą wywoływać
Substancja | Przykłady produktów, w których substancja może być obecna | Przykłady powiązanych skutków |
---|---|---|
Pestycydy (jeśli stosowane nielegalnie) | Rośliny (zboża, warzywa, owoce), pasza, zwierzęta | Niska masa urodzeniowa i przedwczesne porody, różne wrodzone wady rozwojowe, liczne typy nowotworów, choroba niedokrwienna serca, choroba naczyń mózgowych |
Niedopuszczona czerwień 2G (128) | Niektóre kiełbasy i mięso na burgery | Genotoksyczność, rakotwórczość |
Metylortęć | Ryby (tuńczyk, marlin, włócznik, szczupak) | Ograniczony rozwój poznawczy, niepełnosprawność intelektualna, choroba Parkinsona, zaburzenia koncentracji uwagi, choroba z Minamaty |
Ołów | Zanieczyszczona żywność/woda/gleba, rośliny | Różne wrodzone wady rozwojowe, anemia, methemoglobinemia, ograniczony rozwój poznawczy, niepełnosprawność intelektualna, choroba Parkinsona, zaburzenia koncentracji uwagi, choroba z Minamaty, utrata słuchu, choroba niedokrwienna serca, choroba naczyń mózgowych, kamica nerkowa, przewlekła choroba nerek |
Kadm | Rośliny (ryż i inne zboża, warzywa korzeniowe, warzywa) | Choroba niedokrwienna serca, choroba naczyń mózgowych, kamica nerkowa, przewlekła choroba nerek, osteoporoza, dna moczanowa |
Dioksyny | Pasza, produkty pochodzenia zwierzęcego (przetwory mleczne, mięso, jaja) | Liczne choroby nowotworowe, w tym płuc, skóry, wątroby, mózgu, nerek, prostaty, szpiku i pęcherza |
Aflatoksyna | Rośliny (w wyniku pleśni atakującej zboża, nasiona roślin oleistych, przyprawy, orzechy), przetwory mleczne | Liczne choroby nowotworowe, w tym płuc, skóry, wątroby, mózgu, nerek, prostaty, szpiku i pęcherza |
Źródło: tabela zainspirowana publikacją Prüss-Ustün, A. et al., „Knowns and unknowns on burden of disease due to chemicals: a systematic review” (Znane i nieznane aspekty obciążenia chorobami spowodowanego substancjami chemicznymi: systematyczny przegląd). Tabela 1 – Przykłady źródeł i dróg narażenia ludzi na kilka wybranych substancji chemicznych oraz tabela 2 – główne grupy chorób o podejrzewanym lub potwierdzeniu związku z substancjami chemicznymi. Publikacja w internecie w dniu 21.1.2011 r. doi: 10.1186/1476-069X-10-9.
Załącznik III
Przykłady elementów unijnych przepisów prawnych oczekujących na wdrożenie i podjęcie działań
1. Dodatki do żywności są substancjami dodawanymi celowo do środków spożywczych z myślą o spełnianiu określonych funkcji technologicznych, na przykład w celu ich barwienia, słodzenia lub konserwowania68. W 2011 r. UE ustanowiła unijny wykaz dodatków dopuszczonych do stosowania w żywności69, zastępując nim przepisy wcześniejszych dyrektyw w sprawie dodatków do żywności. Obecnie wykaz liczy 334 dodatki do żywności70. Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1333/2008 konieczna jest jednak obowiązkowa ponowna ocena 316 z tych dodatków w celu zdecydowania, czy utrzymać je w wykazie. Do sierpnia 2018 r. ponownej ocenie poddano 175 dodatków. Ustawowy termin ukończenia programu tej ponownej oceny przypada na koniec 2020 r., jednak może on zostać przesunięty w wyniku zaległości w EFSA.
2. Przepisy rozporządzenie71 wymagają od UE opracowania wykazu dopuszczonych enzymów spożywczych. Chociaż od przyjęcia rozporządzenia minęło dziesięć lat, Komisja nie opracowała jeszcze takiego wykazu. Wynika to z faktu, że w rozporządzeniu72 przewidziano jednoetapowe sporządzenie wykazu, co oznacza, że nie można go opracować do czasu, gdy EFSA przeprowadzi ocenę pod kątem bezpieczeństwa wszystkich enzymów, które mają być ujęte w unijnym wykazie. Do czasu kontroli przeprowadzonej przez Trybunał EFSA wydała rozstrzygające oceny naukowe tylko w odniesieniu do 13 enzymów (i ukończyła oceny jedynie 18 enzymów z 281, w odniesieniu do których uzyskała kompletne wnioski).
3. Spośród 2 546 dopuszczonych środków aromatyzujących73 ujętych w wykazie UE 318 było oznaczonych w maju 2018 r. przypisami74 wskazującymi, że dozwolone jest stosowanie ich na rynku, ale ich oceny wciąż nie zostały ukończone. Do czasu przeprowadzenia kontroli EFSA ukończyła ocenę końcową 117 z tych 318 substancji.
4. Od państw członkowskich wymaga się monitorowania spożycia i stosowania dodatków do żywności i środków aromatyzujących. Informacje te są użyteczne dla EFSA, która wykorzystuje je do oceny środków aromatyzujących i ponownej oceny dodatków do żywności, w szczególności do „ocen narażenia”, jednego z czterech elementów każdej oceny ryzyka. Zgodnie z prawem Unii75 Komisja powinna była, do dnia 20 stycznia 2011 r., przyjąć wspólną metodę gromadzenia przez państwa członkowskie wymaganych informacji dotyczących środków aromatyzujących (nie podano ostatecznego terminu dotyczącego dodatków do żywności). W momencie przeprowadzania kontroli przez Trybunał taka metoda nie została jednak jeszcze przyjęta.
5. W obszarze suplementów diety dyrektywa 2002/46/WE wymaga od Komisji ustanowienia maksymalnych poziomów witamin i składników mineralnych w suplementach. Chociaż EFSA opublikowała „górny tolerowany poziom spożycia dla witamin i składników mineralnych” w 2006 r., Komisja nie ustanowiła jeszcze takich limitów. W związku z tym wciąż mają zastosowanie limity przyjęte przez państwa członkowskie. Według Komisji prace na tą kwestią zostały wstrzymane i nie zaplanowano w związku z nią żadnych działań w bliskiej przyszłości. Organy państw członkowskich, w których Trybunał przeprowadził wizytę podczas kontroli, wyraziły opinię, że wartości te powinny zostać ustanowione na szczeblu UE, aby zapewnić przemysłowi spożywczemu i paszowemu wyraźne wytyczne dotyczące tego, co jest dopuszczalne, a co nie, oraz zagwarantować równe traktowanie wszystkich przedsiębiorstw działających na rynku UE. Wyjaśniły następnie, że obecna sytuacja, w której każde państwo członkowskie ustanawia różne poziomy lub nie ustala ich wcale, wywiera także negatywny wpływ na postrzeganie przez konsumentów bezpieczeństwa tych produktów.
6. W obszarze materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością EFSA wyjaśnia, że: „należy ocenić bezpieczeństwo materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, gdyż substancje chemiczne mogą migrować z materiałów do żywności”. Szereg szczególnych przepisów prawnych regulujących produkcję materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością nie zostało jeszcze zharmonizowanych na szczeblu UE.
- Na podstawie art. 4 dyrektywy 84/500/EWG Komisja miała do 1987 r. ponownie przeanalizować limity ustanowione w art. 2 dla wyrobów ceramicznych. Do czasu kontroli przeprowadzonej przez Trybunał nie przeprowadzono jednak tej ponownej analizy ani nie wydano w tej sprawie żadnej decyzji.
- Rozporządzenie (WE) nr 450/2009 w sprawie aktywnych i inteligentnych materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością przewidywało, że Komisja powinna przyjąć unijny wykaz aktywnych i inteligentnych materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością po otrzymaniu opinii EFSA na temat ich zastosowania. EFSA przyjęła ostatnią opinię w sprawie wstępnej partii wniosków w 2013 r., jednak Komisja nie opracowała jeszcze unijnego wykazu.
- W odniesieniu do materiałów z tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu między 2008 r. a 2018 r. EFSA otrzymał 156 wniosków dotyczących procesów recyklingu. Po przeprowadzeniu oceny bezpieczeństwa każdego procesu recyklingu przez EFSA powinna zostać podjęta decyzja w zakresie zarządzania ryzykiem dotycząca jego ewentualnego dopuszczenia. Do czasu przeprowadzenia kontroli przez Trybunał na przyjęcie oczekiwało nadal 138 decyzji. W ramach środka przejściowego po wejściu w życie rozporządzenia (WE) nr 282/2008 Komisja ustanowiła unijny rejestr zawierający te ważne wnioski. W rezultacie wszystkie procesy recyklingu wymienione w rejestrze mogą obecnie nadal być stosowane, niezależnie od ostatecznej oceny EFSA.
7. Ponadto, chociaż unijne ramy prawne już zawierają szereg przepisów w sprawie ryzyka związanego z łączną ekspozycją, np. na pozostałości pestycydów, sama metodyka nie jest jeszcze gotowa do wykorzystania w celu ustalania NDP.
8. W przypadku składników botanicznych komitet naukowy EFSA sporządził dokument „Compendium of botanicals that are reported to contain toxic, addictive, psychotropic or other substances that may be of concern” (Kompendium składników botanicznych, które zawierają substancje toksyczne, uzależniające, psychotropowe lub inne substancje budzące obawy)76. Celem kompendium było zwrócenie uwagi na kwestie, które należy uwzględnić podczas oceny bezpieczeństwa składników botanicznych. Na szczeblu UE nie zostały jednak przyjęte żadne przepisy, a składniki botaniczne nadal podlegają przepisom państw członkowskich. Istnieje system wzajemnego uznawania umożliwiający przedsiębiorstwu wprowadzającemu na rynek w jednym państwie dany produkt zawierający określone składniki botaniczne wnioskowanie o pozwolenie na wprowadzenie na rynek tego samego produktu w innym państwie, jednak proces uzyskiwania wzajemnego uznawania jest czasochłonny i niepozbawiony ryzyka, że ostatecznie pozwolenie w drugim państwie nie zostanie udzielone. W świetle tej sytuacji niektóre państwa członkowskie podjęły współpracę w celu ustanowienia własnych wspólnych wykazów składników botanicznych, które mogą lub nie mogą być stosowane w suplementach diety. Najważniejszym przykładem w tym względzie jest projekt BelFrIt77, stworzony wspólnie przez Belgię, Francję i Włochy, który został wykorzystany jako podstawa nowych przepisów we Włoszech i w Belgii.
Wykaz pojęć i skrótów
ARfD – ostra dawka referencyjna
DG SANTE – Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności
DPE – wyznaczone miejsca wprowadzenia
DPI – wyznaczone miejsca przywozu
EFSA – Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności
EMA – Europejska Agencja Leków
FAO – Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa
FBO – podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze lub działające na rynku pasz
FDA – amerykański Urząd ds. Żywności i Leków
GATT – Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu
HACCP – system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli
Informowanie o ryzyku – interaktywna wymiana informacji i opinii w trakcie całego procesu analizy ryzyka, dotyczących zagrożeń i ryzyka, czynników związanych z ryzykiem i postrzeganiem ryzyka, między oceniającymi ryzyko, zarządzającymi ryzykiem, konsumentami, przedsiębiorstwami paszowymi i spożywczymi, środowiskiem naukowym i innymi zainteresowanymi stronami, z uwzględnieniem wyjaśnienia wniosków z oceny ryzyka i podstawy decyzji w zakresie zarządzania ryzykiem.
Kodeks – Codex Alimentarius lub Kodeks Żywnościowy stanowi zbiór norm, wytycznych i kodeksów praktyk przyjętych przez Komisję Kodeksu Żywnościowego. Komisja ta stanowi centralną część Wspólnego programu FAO i WHO dotyczącego standardów żywieniowych. Została ona ustanowiona przez FAO i WHO w celu ochrony zdrowia konsumentów i promowania uczciwych praktyk w handlu żywnością.
NDP – najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości
Ocena ryzyka – oparty na naukowych podstawach proces obejmujący cztery etapy: określenie zagrożeń, charakterystykę zagrożeń, ocenę narażenia i charakterystykę ryzyka.
Porozumienie SPS – środki sanitarne i fitosanitarne
Regulowane składniki żywności – regulowane składniki żywności to składniki żywności wymagające obecnie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Obejmują one substancje chemiczne stosowane jako dodatki do żywności, enzymy spożywcze, środki aromatyzujące, środki aromatyzujące dymu wędzarniczego oraz źródła witamin i składników mineralnych dodawane do żywności.
Składniki botaniczne – składniki botaniczne wytworzone z roślin, glonów, grzybów lub porostów stały się szeroko dostępne na rynku UE w formie suplementów diety. Przykłady obejmują miłorząb japoński, czosnek i żeń-szeń. Takie produkty są zazwyczaj oznakowane jako naturalne środki spożywcze. Można je kupić bez recepty w aptekach, supermarketach, specjalistycznych sklepach lub przez internet.
Substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego – substancje chemiczne, które w pewnych dawkach mogą zaburzać funkcjonowanie układów hormonalnych (tj. gruczołów i hormonów produkowanych przez te gruczoły). Te substancje zaburzające mogą powodować guzy nowotworowe, wrodzone wady rozwojowe i inne zaburzenia rozwoju.
System wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach (RASFF) – system wczesnego ostrzegania o niebezpiecznej żywności i paszach – umożliwia organom kontroli żywności i pasz państw członkowskich (organom ds. bezpieczeństwa żywności państw członkowskich UE‑28, Komisji, EFSA, Europejskiego Urzędu Nadzoru, Norwegii, Liechtensteinu, Islandii i Szwajcarii) wymianę informacji na temat działań podejmowanych w odpowiedzi na poważne ryzyko stwierdzone w związku z żywnością lub paszą. Zapewnia on całodobowy serwis gwarantujący zbiorcze i skuteczne wysyłanie i otrzymywanie pilnych powiadomień oraz reagowanie na nie.
Tolerancja importowa – najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości ustalony dla produktów importowanych, tak aby spełniały wymogi handlu międzynarodowego, jeżeli:
- stosowanie danej substancji czynnej w środku ochrony roślin na danym produkcie jest niedozwolone we Wspólnocie z przyczyn innych niż ochrona zdrowia publicznego w odniesieniu do konkretnego produktu i konkretnego użycia;
- właściwe jest ustalenie innego poziomu, ponieważ istniejący wspólnotowy NDP został ustalony z powodów innych niż ochrona zdrowia publicznego w odniesieniu do konkretnego produktu i konkretnego użycia.
WHO – Światowa Organizacja Zdrowia
WTO – Światowa Organizacja Handlu
Zarządzanie ryzykiem – proces odrębny od oceny ryzyka polegający na zbadaniu alternatyw polityki w porozumieniu z zainteresowanymi stronami, uwzględnieniu oceny ryzyka i innych prawnie uzasadnionych czynników, i – w razie potrzeby – na wybraniu stosownych sposobów zapobiegania i kontroli.
Przypisy
1 Przedsiębiorcy odpowiedzialni są za: a) zapewnienie zgodności ze wszystkimi wymogami unijnego i krajowego prawodawstwa dotyczącego żywności (w tym m.in. z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa żywności), mającymi zastosowanie do prowadzonej przez nich działalności i w przedsiębiorstwach podlegających ich kontroli oraz b) przeprowadzanie w tym celu własnych kontroli. Jest to zasadniczy element w zapobieganiu kryzysom żywnościowym, zwłaszcza w odniesieniu do bezpieczeństwa żywności, gdyż przewiduje on ustanowienie licznych punktów kontroli w obrębie łańcucha dostaw żywności.
2 Światowy handel regulują przepisy WTO. Zarówno UE, jak i poszczególne państwa członkowskie są członkami WTO.
3 Art. 5 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1) („rozporządzenie w sprawie ogólnego prawa żywnościowego”).
4 Komisja Europejska, „Food safety EU budget for the future” (Budżet UE na bezpieczeństwo żywności w przyszłości), 7 czerwca 2018 r. (https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/future_budget_factsheet_en.pdf).
5 Światowa Organizacja Zdrowia, „WHO estimates of the global burden of foodborne diseases, Foodborne Diseases Burden Epidemiology Reference Group 2007‑2015” (Dane szacunkowe WHO na temat globalnego obciążenia chorobami przenoszonymi przez żywność, epidemiologiczna grupa referencyjna ds. obciążenia chorobami przenoszonymi przez żywność 2007‑2015), rys. 12, s. 80.
6 W art. 3 ust. 14 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 „zagrożenie” definiowane jest jako czynnik biologiczny, chemiczny lub fizyczny w żywności lub paszy, bądź stan żywności lub paszy, mogący powodować negatywne skutki dla zdrowia ludzi.
7 Zagrożenia fizyczne to przedmioty w żywności, które mogą spowodować uraz w przypadku spożycia. Występują zwykle z powodu niebezpiecznych praktyk przetwarzania żywności lub przypadkowego zanieczyszczenia.
8 Zagrożenia biologiczne to czynniki mogące wywoływać choroby u ludzi. Obejmują one pasożyty, wirusy i bakterie. Głównym narzędziem stosowanym do zapobiegania zagrożeniom biologicznym jest odpowiednie wdrożenie systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli (HACCP).
9 Żywność ekologiczna to żywność certyfikowana jako wyprodukowana z wykorzystaniem metod zgodnych z normami rolnictwa ekologicznego. Zgodność z tymi normami nie oznacza, że wykluczona jest obecność wszystkich zagrożeń chemicznych, takich jak substancje zanieczyszczające.
10 Trzy z najważniejszych aktów prawnych, które nie dotyczą konkretnie zagrożeń chemicznych, ale bezpieczeństwa żywności w ujęciu ogólnym, są następujące:
- Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej zapewnia podstawę dla unijnej polityki bezpieczeństwa żywności, gdyż upoważnia UE do podejmowania działań w zakresie zdrowia publicznego i ochrony konsumentów.
- Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 ustanawia ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego i paszowego (rozporządzenie w sprawie ogólnego prawa żywnościowego). Określono w nim ramy na potrzeby opracowywania prawa żywnościowego i paszowego zarówno na szczeblu UE, jak i państw członkowskich. Jego zakres obejmuje wszystkie etapy produkcji i dystrybucji żywności i pasz.
- Rozporządzenie (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt (Dz.U. L 165 z 30.4.2004, s. 1).
11 WHO, „WHO estimates of the global burden of food-borne diseases: Food-borne disease burden epidemiology reference group 2007‑2015” (Dane szacunkowe WHO na temat globalnego obciążenia chorobami przenoszonymi przez żywność, epidemiologiczna grupa referencyjna ds. obciążenia chorobami przenoszonymi przez żywność 2007‑2015), 3.12.2015 r. Jest to pierwsze i obecnie najbardziej kompleksowe badanie WHO dotyczące danych szacunkowych na temat chorób przenoszonych przez żywność. Zawiera dane na temat czterech substancji chemicznych (aflatoksyny, cyjanków zawartych w manioku, dioksyny i alergenów orzeszków ziemnych).
12 Zgodnie z uwagami Ernst and Young zawartymi w ocenie zewnętrznej EFSA w 2012 r.
13 „Komisja Europejska podejmuje starania na rzecz zapewnienia, by dostawy żywności w Europie były najbezpieczniejsze na świecie oraz by takie same normy bezpieczeństwa żywności miały zastosowanie do wszystkich produktów, niezależnie od miejsca ich pochodzenia” – cytat ze strony internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności https://ec.europa.eu/food/safety/international_affairs/trade_en. Zasadę tę odzwierciedlają także art. 11 (Żywność i pasze importowane do Wspólnoty) i art. 14 (Wymogi w zakresie bezpieczeństwa żywności) przepisów ogólnych prawa żywnościowego.
14 EFSA jest odpowiedzialna za oceny ryzyka dotyczącego bezpieczeństwa żywności, zaś EMA odpowiada za ocenę unijnych produktów leczniczych (w tym weterynaryjnych produktów leczniczych).
15 Wyboru trzech państw członkowskich dokonano na podstawie następujących kryteriów: (1) równowagi między państwami członkowskimi o wysokim wolumenie przywozu i państwami członkowskimi o znacznie niższym wolumenie, (2) państw członkowskich, w których przedmiotem głównych obaw pod względem zagrożeń chemicznych w żywności są różne substancje, oraz (3) lokalizacji głównej agencji UE zapewniającej doradztwo naukowe w sprawie substancji chemicznych w żywności (EFSA w Parmie). Podczas wyboru państw uwzględniono także równowagę geograficzną. We Włoszech ze względu na organizację lokalną Trybunał skoncentrował większość swoich kontroli tylko na jednym regionie (Ligurii);
16 Program sprawności i wydajności regulacyjnej stanowi część programu lepszego stanowienia prawa Komisji. Jego celem jest uproszczenie prawa Unii, wyeliminowanie zbędnych obciążeń i dostosowanie ustawodawstwa bez szkody dla celów polityki.
17 SWD(2018) 38 final, „Fitness Check on the General Food Law (Regulation (EC) No 178/2002)” (Ocena adekwatności przepisów ogólnych prawa żywnościowego (rozporządzenie (WE) nr 178/2002))”.
18 Spiric, D. et al., „Convergence on EU and USA Food safety Regulation approach, regarding foodborne outbreaks” (Ujednolicenie podejścia UE i USA do rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa żywności, w odniesieniu do ognisk chorób przenoszonych przez żywność), 58. międzynarodowa konferencja przemysłu mięsnego „Meat Safety and Quality: Where it goes?” (Bezpieczeństwo i jakość mięsa: jaki kierunek rozwoju?), Procedia Food Science 5(2015), s. 266-269. Sprawozdanie wskazuje na to, że unijne prawo żywnościowe stanowi punkt odniesienia dla USA.
19 Humphrey, J., „Food Safety, Private Standards Schemes and Trade: The Implications of the FDA Food Safety Modernization Act” (Bezpieczeństwo żywności, prywatne systemy norm i handel: konsekwencje ustawy FDA o modernizacji bezpieczeństwa żywności), IDS Working Paper, tom 2012 nr 403, wrzesień 2012 r.
20 EIOP: tekst 2008-006 – European governance still technocratic? New modes of governance for food safety regulation in the European Union (Europejskie zarządzanie nadal technokratyczne? Nowe modele zarządzania na potrzeby rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa żywności w Unii Europejskiej). Robert Fischer. 2018 r. „Szereg krajów zainspirowanych przez UE, np. Francja i Niemcy, ustanowiło niezależne agencje ds. oceny oraz przyjęło zasadę organizacyjnego oddzielenia oceny ryzyka od zarządzania ryzykiem”.
21 „Assessing farmers’ cost of compliance with EU legislation in the fields of environment, animal welfare and food safety” (Ocena ponoszonych przez rolników kosztów zgodności z ustawodawstwem UE w dziedzinach ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i bezpieczeństwa żywności), CPRA dla Komisji Europejskiej. AGRI 2011-EVAL-08.
22 W szczególności motyw 17 rozporządzenia (WE) nr 178/2002 stanowi: „W przypadku gdy prawo żywnościowe ma na celu redukcję, wyeliminowanie lub uniknięcie ryzyka utraty zdrowia, trzy powiązane ze sobą składniki analizy zagrożeń – ocena zagrożeń, zarządzanie zagrożeniami i komunikacja zagrożeń – zapewniają systematyczną metodologię dla określenia efektywnych, współmiernych i skierowanych we właściwym kierunku środków lub innych działań, mających na celu ochronę zdrowia”. Motyw 19 tego samego rozporządzenia stanowi: „Uważa się, że naukowa ocena ryzyka nie może, w pewnych przypadkach, samodzielnie dostarczyć wszystkich informacji, na których należy opierać decyzję w zakresie zarządzania ryzykiem oraz, że inne czynniki związane z rozpatrywaną sprawą powinny być brane pod uwagę w sposób prawnie uzasadniony, łącznie z czynnikami społecznymi, gospodarczymi, związanymi z tradycją, etycznymi i środowiskowymi oraz możliwością ich kontroli”. Artykuł 3 zawiera definicję tych trzech składników.
23 EMA została ustanowiona rozporządzeniem (WE) nr 726/2004, lecz istniała już wcześniej, od 1995 r., na mocy wcześniejszych dyrektyw. Jest ona odpowiedzialna za ocenę ryzyka UE w obszarze produktów leczniczych.
24 Motyw 21 i art. 7 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.
25 Zgodnie z komunikatem Komisji dotyczącym stosowania zasady ostrożności (COM(2000) 1 final z dnia 2.2.2000 r.) środki podejmowane w związku ze stosowaniem zasady ostrożności powinny: być proporcjonalne do docelowego poziomu ochrony, być stosowane w sposób niedyskryminacyjny, być zgodne z już podjętymi podobnymi środkami, opierać się na analizie potencjalnych korzyści i kosztów danego działania lub braku działania (w tym w stosownych przypadkach i w miarę możliwości na ekonomicznej analizie kosztów i korzyści), podlegać przeglądowi w świetle nowych danych naukowych oraz umożliwiać przypisywanie odpowiedzialności za opracowanie dowodów naukowych koniecznych do przeprowadzenia bardziej kompleksowej oceny ryzyka.
26 Komisja Europejska – informacja prasowa – Commission adopts Communication on Precautionary Principle (Komisja przyjmuje komunikat dotyczący stosowania zasady ostrożności).
27 Porozumienie WTO w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych („porozumienie SPS”) weszło w życie wraz z ustanowieniem Światowej Organizacji Handlu w dniu 1 stycznia 1995 r. Odnosi się do stosowania rozporządzeń w sprawie bezpieczeństwa żywności oraz zdrowia zwierząt i roślin.
28 Art. 5 porozumienia SPS.
29 Pełna ocena ryzyka obejmuje cztery etapy: identyfikację zagrożeń, charakterystykę zagrożeń, ocenę narażenia i charakterystykę ryzyka.
30 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin (Dz.U. L 309 z 24.11.2009, s. 1).
31 WTO ANALYTICAL INDEX, SPS Agreement – Preamble (Jurisprudence) (INDEKS ANALITYCZNY WTO, porozumienie SPS – preambuła (system prawny)). Punkt 1.5.2 Relationship of the precautionary principle with the SPS Agreement (Związek zasady ostrożności z porozumieniem SPS). Styczeń 2018 r.
32 Odpowiednio: rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 i rozporządzenie (WE) nr 396/2005.
33 Sprawozdanie podsumowujące z posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz w Brukseli w dniach 16-17 lutego 2017 r.: „Państwa członkowskie podkreśliły trudności, jakie może to stwarzać na szczeblu międzynarodowym (Kodeks Żywnościowy) oraz kwestie odpowiedzialności za takie decyzje polityczne na ich szczeblu, biorąc pod uwagę ich rolę jako pierwszego oceniającego w procedurze rozpatrywania wniosków w sprawie tolerancji importowych” oraz sprawozdanie podsumowujące z posiedzenia Stałego Komitetu ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz w Brukseli w dniach 13-14 czerwca 2018 r., punkt A.14 porządku obrad.
34 Podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze i działające na rynku pasz na wszystkich etapach produkcji, przetwórstwa i dystrybucji muszą zapewniać w przedsiębiorstwach podlegających ich kontroli, by żywność lub pasza spełniały te wymogi prawa żywnościowego, które są istotne dla ich działalności, oraz muszą weryfikować spełnianie tych wymogów.
35 „Jasny podział obowiązków między podmiotami prowadzącymi przedsiębiorstwa spożywcze lub działającymi na rynku pasz a organami publicznymi w całym łańcuchu żywnościowym” został uznany w wynikach oceny adekwatności przepisów ogólnych prawa żywnościowego za korzyść w zakresie wydajności.
36 Zgodnie z art. 17 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 178/2002.
37 Dane liczbowe na podstawie sprawozdań EFSA.
38 Dyrektywa Rady 96/23/WE z dnia 29 kwietnia 1996 r. w sprawie środków monitorowania niektórych substancji i ich pozostałości u żywych zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz.U. L 125 z 23.5.1996, s. 10).
39 W sprawozdaniu ogólnym DG ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności „Interaction Between the System of Official Feed Controls and Private Assurance Schemes” (Interakcje między systemem urzędowych kontroli pasz a prywatnymi systemami gwarancji) 2016‑8975 zwrócono uwagę na szereg korzyści dla właściwych organów podejmujących interakcję z prywatnymi systemami gwarancji. http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/overview_reports/
40 Program kontroli i analiz w obszarze zdrowia i żywności 2017. Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności.
41 Na przykład DG SANTE 2017‑6072. Sprawozdanie końcowe z misji informacyjnej prowadzonej w Niemczech w dniach od 28 listopada 2017 r. do 6 grudnia 2017 r. w celu zgromadzenia informacji dotyczących synergii między kontrolami urzędowymi a kontrolami własnymi podmiotów prowadzących przedsiębiorstwa spożywcze i systemami certyfikacji stron trzecich. http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/audit_reports/. Podczas wizyty kontrolnej przeprowadzonej w Niderlandach w kontekście niniejszej kontroli przedstawiciele tamtejszych organów wyrazili podobne obawy.
42 Szacowane spożycie = produkcja w UE + przywozy – wywozy. Dane dotyczące produkcji w UE –734 mln ton (źródło: „EU agricultural production volumes for 2013 in million tonnes” (Wielkość unijnej produkcji rolnej w 2013 r. w mln ton), Faostat). Dane dotyczące przywozów – prawie 93 mln ton w 2016 r. oraz wywozów – 91 mln ton (źródło: http://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/EDN-20171016-1?inheritRedirect=true).
43 Na przykład wykazy substancji chemicznych zawarte w Kodeksie mogą nie być wyczerpujące lub państwa członkowskie mogą posiadać inne limity prawne w odniesieniu do danej substancji (np. różne NDP).
44 https://ec.europa.eu/food/safety/official_controls/legislation/imports_en
45 Podczas gdy 13% produktów spożywanych w UE jest importowanych (zob. przypis 42), 26,4% (22 345) łącznej liczby próbek (84 657) dotyczyło produktów importowanych z państw niebędących członkami UE, a 67% (56 749) łącznej liczby próbek pochodziło z państw przekazujących informacje (UE, Islandia i Norwegia). The 2016 European Union report on pesticide residues in food (Sprawozdanie Unii Europejskiej z 2016 r. na temat pozostałości pestycydów w żywności), Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności.
46 Jeżeli, przykładowo, substancje te nie były dopuszczone z powodów innych niż zdrowotne.
47 Takie jak dane dotyczące występowania lub spożycia żywności.
48 Zasadniczo państwa członkowskie mogą swobodnie decydować o odpowiedniej liczbie kontroli, ale ustawodawstwo UE może określać częstotliwość dla określonych produktów, np. w załączniku IV do dyrektywy Rady 96/23/WE ustanowiono „poziomy i częstotliwości pobierania próbek” dla żywych zwierząt i produktów zwierzęcych.
49 Art. 10 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
50 Zaprezentowane informacje odnoszą się tylko do trzech państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty w ramach kontroli. W odniesieniu do regulowanych składników żywności i substancji zanieczyszczających nieobjętych dyrektywą 96/23/WE nie istnieją sprawozdania na szczeblu UE. W przypadku pozostałości pestycydów i weterynaryjnych produktów leczniczych EFSA przygotowuje sprawozdania roczne na temat wyników badań prowadzonych przez państwa członkowskie.
51 Badania te nie uwzględniają jednak wszystkich aspektów ryzyka chemicznego, jak na przykład akumulacji pestycydów (zob. pkt 7 w załączniku III).
52 Próbka może być poddana kilku badaniom pod kątem różnych substancji.
53 Warunki stosowania zawarte w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie dodatków do żywności zajmują 314 stron (załączniki 2-4).
54 Art. 54 i 55 rozporządzenia (WE) nr 882/2004.
55 „Importowane produkty pochodzenia zwierzęcego i żywe zwierzęta stwarzają wysoki poziom ryzyka, gdyż mogą przenosić poważne choroby ludzi i zwierząt”. Strona internetowa DG SANTE: https://ec.europa.eu/food/safety/official_controls/legislation/imports/animal_en
56 Zgodnie z art. 11 ust. 4 rozporządzenia (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady nr 854/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiającego szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 139 z 30.4.2004, s. 206) Komisja dokonuje przeglądu sytuacji w zakresie zdrowia publicznego i zdrowia zwierząt w danym państwie niebędącym członkiem UE poprzez wnioskowanie o dokumenty i analizowanie ich oraz zasadniczo przeprowadzanie wizyt w danym państwie. W odniesieniu do ryzyka chemicznego przegląd ten obejmuje przepisy państw niebędących członkami UE w sprawie produktów pochodzenia zwierzęcego, stosowanie weterynaryjnych produktów leczniczych, przygotowywanie i wykorzystywanie materiału paszowego oraz zatwierdzanie programu monitorowania pozostałości.
57 Komisja dokonuje inspekcji próby tych przedsiębiorstw podczas kontroli w państwach niebędących członkami UE. Komisja poinformowała także Trybunał, że przygotowuje sprawozdanie na temat wyników swojej oceny przedsiębiorstw w jednym z państw niebędących członkami UE, które zostało zatwierdzone do celów wywozu do UE.
58 Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 853/2004 oraz art. 11 i 12 rozporządzenia (WE) nr 854/2004 organy w państwach niebędących członkami UE są odpowiedzialne za przeprowadzanie kontroli i zagwarantowanie, by przedsiębiorstwa spełniały unijne wymogi dla każdej kategorii produktów spożywczych.
59 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 669/2009 z dnia 24 lipca 2009 r. w sprawie wykonania rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwiększonego poziomu kontroli urzędowych przywozu niektórych rodzajów pasz i żywności niepochodzących od zwierząt i zmieniające decyzję 2006/504/WE (Dz.U. L 194 z 25.7.2009, s. 11).
60 Rozporządzenie (WE) nr 669/2009 obejmuje obecnie 35 różnych produktów i 24 państwa niebędące członkami UE. Najczęściej produkty te obejmują orzechy, warzywa, zioła i przyprawy. Rozporządzenie ustanawia częstotliwość kontroli identyfikacyjnych i bezpośrednich, w tym badań laboratoryjnych (5, 10, 20 lub 50%). Wykaz produktów i częstotliwość kontroli poddawane są przeglądowi co sześć miesięcy, w oparciu o rezultaty kontroli.
61 Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) nr 884/2014 z dnia 13 sierpnia 2014 r. nakładającym specjalne warunki dotyczące przywozu niektórych rodzajów pasz i żywności z niektórych państw trzecich w związku z ryzykiem zanieczyszczenia aflatoksynami i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1152/2009 (Dz.U. L 242 z 14.8.2014, s. 4), rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2015/175 z dnia 5 lutego 2015 r. ustanawiającym, ze względu na ryzyko zanieczyszczenia pentachlorofenolem i dioksynami, szczególne warunki mające zastosowanie do przywozu gumy guar pochodzącej lub wysłanej z Indii (Dz.U. L 30 z 6.2.2015, s. 10), a także rozporządzeniem wykonawczym Komisji nr 885/2014 z dnia 13 sierpnia 2014 r. ustanawiającym szczególne warunki mające zastosowanie do przywozu ketmii jadalnej i liści curry z Indii oraz uchylającym rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 91/2013 (Dz.U. L 242 z 14.8.2014, s. 20) i rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2017/186 z dnia 2 lutego 2017 r. ustanawiającym szczególne warunki mające zastosowanie do wprowadzania do Unii przesyłek z niektórych państw trzecich w związku z zanieczyszczeniem mikrobiologicznym (Dz.U. L 29 z 3.2.2017, s. 24), UE ustanowiła te specjalne warunki dla określonych produktów z 12 państw niebędących członkami UE, głównie ze względu na ryzyko występowania substancji zanieczyszczających w orzechach i suszonych owocach.
62 Poza przepisami przedstawionymi w ramce 3 zob. decyzja Komisji 2002/805/WE z dnia 15 października 2002 r. dotycząca niektórych środków ochronnych w odniesieniu do niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego wykorzystywanych do żywienia zwierząt i importowanych z Ukrainy (Dz.U. L 278 z 16.10.2002, s. 24); decyzja Komisji 2010/381/UE z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie środków nadzwyczajnych mających zastosowanie do przesyłek produktów akwakultury importowanych z Indii i przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 174 z 9.7.2010, s. 51); decyzja Komisji 2010/220/UE z dnia 16 kwietnia 2010 r. w sprawie środków nadzwyczajnych mających zastosowanie do produktów akwakultury importowanych z Indonezji i przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz.U. L 97 z 17.4.2010, s. 17) oraz decyzja Komisji 2002/251/WE z dnia 27 marca 2002 r. dotycząca określonych środków ochronnych w odniesieniu do mięsa drobiowego i pewnych produktów rybołówstwa i akwakultury przeznaczonych do spożycia przez ludzi i importowanych z Tajlandii (Dz.U. L 84 z 28.3.2002, s. 77).
63 Art. 53 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 178/2002.
64 Na przykład: rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/943 z dnia 18 czerwca 2015 r. w sprawie środków nadzwyczajnych zawieszających przywóz suszonej fasoli z Nigerii i zmieniające załącznik I do rozporządzenia (WE) nr 669/2009 (Dz.U. L 154 z 19.6.2015, s. 8).
65 Na przykład: rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/175 i rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 885/2014.
66 Art. 12 ust. 4 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 854/2004.
67 Pierwsze przedsiębiorstwo usunięte z wykazu z własnej inicjatywy Komisji miało siedzibę w Brazylii. Zostało ono usunięte z powodu salmonelli oraz oszustw związanych z certyfikacją laboratoryjną mięsa i produktów mięsnych importowanych do UE.
68 https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/food-additive-re-evaluations
69 Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1129/2011 z dnia 11 listopada 2011 r. zmieniające załącznik II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1333/2008 poprzez ustanowienie unijnego wykazu dodatków do żywności (Dz.U. L 295 z 12.11.2011, s. 1–177).
70 Załącznik II do rozporządzenia (WE) nr 1333/2008 zawiera unijny wykaz dodatków do żywności dopuszczonych do stosowania w żywności oraz warunki ich stosowania.
71 Art. 1 rozporządzenia (WE) nr 1332/2008.
72 Motyw 14 i art. 17 rozporządzenia (WE) nr 1332/2008.
73 Źródło: baza danych Komisji na temat środków aromatyzujących.
74 Część A wykazu UE jest opatrzona czterema różnymi przypisami: 1. „Urząd nie zakończył jeszcze oceny”; 2. „dodatkowe dane naukowe należy przedłożyć najpóźniej do dnia 31 grudnia 2012 r.”; 3. „dodatkowe dane naukowe należy przedłożyć najpóźniej do dnia 30 czerwca 2013 r.”; oraz. 4. „dodatkowe dane naukowe należy przedłożyć najpóźniej do dnia 31 grudnia 2013 r.”.
75 Art. 20 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1334/2008.
76 Dziennik EFSA 2012;10(5):2663. https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2012.2663.
77 https://effl.lexxion.eu/article/EFFL/2013/3/241.
78 Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1).
79 Komisja zakończyła niedawno kompleksową, opartą na dowodach ocenę polityki dotyczącą rozporządzenia w sprawie ogólnego prawa żywnościowego (ocenę adekwatności) w odniesieniu do całego sektora spożywczego na podstawie programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT); dokument roboczy służb Komisji, „Ocena REFIT przepisów ogólnych prawa żywnościowego (rozporządzenia (WE) nr 178/2002)”, („ocena adekwatności”), SWD(2018) 38 final z dnia 15 stycznia 2018 r.
80 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym, zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 178/2002 [w sprawie ogólnego prawa żywnościowego], dyrektywę 2001/18/WE [w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie], rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 [w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy], rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 [w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt], rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 [w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarniczego], rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 [w sprawie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością], rozporządzenie (WE) nr 1331/2008 [w sprawie jednolitej procedury wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących], rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 [w sprawie środków ochrony roślin] oraz rozporządzenie (UE) 2015/2283 [w sprawie nowej żywności], COM(2018) 179 final z dnia 11 kwietnia 2018 r.
81 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym, zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 178/2002 [w sprawie ogólnego prawa żywnościowego], dyrektywę 2001/18/WE [w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie], rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 [w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy], rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 [w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt], rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 [w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarniczego], rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 [w sprawie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością], rozporządzenie (WE) nr 1331/2008 [w sprawie jednolitej procedury wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących], rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 [w sprawie środków ochrony roślin] oraz rozporządzenie (UE) 2015/2283 [w sprawie nowej żywności], COM(2018) 179 final z dnia 11 kwietnia 2018 r.
82 Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności (Dz.U. L 31 z 1.2.2002, s. 1) (rozporządzenie w sprawie ogólnego prawa żywnościowego).
83 Art. 14 i art. 17 ust. 1 rozporządzenia w sprawie ogólnego prawa żywnościowego.
84 Zarządzający ryzykiem to głównie Komisja wspomagana przez przedstawicieli państw członkowskich w ramach Stałego Komitetu ds. Zdrowia Roślin i Zwierząt oraz Żywności i Pasz (PAFF), a także – w zależności od obowiązujących procedur – Rada i Parlament Europejski. Jeżeli chodzi o Komisję, Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (DG SANTE) stanowi jej jednostkę odpowiedzialną za zarządzanie ryzykiem w obszarze żywności.
85 Rozporządzenie w sprawie ogólnego prawa żywnościowego zawiera w motywie 19 niewyczerpujący wykaz uzasadnionych czynników, takich jak czynniki społeczne, gospodarcze, związane z tradycją, etyczne i środowiskowe oraz możliwość ich kontroli. Wykorzystanie uzasadnionych czynników w procesie decyzyjnym UE nie jest statyczne; dokładny zakres czynników i przypisana im waga różnią się w poszczególnych przypadkach w zależności od przedmiotu i danego działania.
86 Dokument roboczy służb Komisji, „Ocena REFIT przepisów ogólnych prawa żywnościowego (rozporządzenia (WE) nr 178/2002)”, SWD(2018) 38 final z dnia 15 stycznia 2018 r., („ocena adekwatności”), s. 89.
87 Takie jak materiały przeznaczone do kontaktu z żywnością inne niż tworzywa sztuczne, suplementy diety oraz żywność z dodatkiem witamin i minerałów w odniesieniu do wyznaczenia maksymalnych poziomów substancji, a także brak pełnego wdrożenia na szczeblu UE w odniesieniu do oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych dotyczących składników botanicznych.
88 Dokument roboczy służb Komisji, „Ocena REFIT przepisów ogólnych prawa żywnościowego (rozporządzenia (WE) nr 178/2002)”, SWD(2018) 38 final z dnia 15 stycznia 2018 r., („ocena adekwatności”), s. 89.
89 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym, zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 178/2002 [w sprawie ogólnego prawa żywnościowego], dyrektywę 2001/18/WE [w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie], rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 [w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy], rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 [w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt], rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 [w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarniczego], rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 [w sprawie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością], rozporządzenie (WE) nr 1331/2008 [w sprawie jednolitej procedury wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących], rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 [w sprawie środków ochrony roślin] oraz rozporządzenie (UE) 2015/2283 [w sprawie nowej żywności], COM(2018) 179 final z dnia 11 kwietnia 2018 r.
90 Dokument roboczy służb Komisji, „Ocena REFIT przepisów ogólnych prawa żywnościowego (rozporządzenia (WE) nr 178/2002)”, SWD(2018) 38 final z dnia 15 stycznia 2018 r., („ocena adekwatności”), s. 39.
91 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym, zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 178/2002 [w sprawie ogólnego prawa żywnościowego], dyrektywę 2001/18/WE [w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie], rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 [w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy], rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 [w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt], rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 [w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarniczego], rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 [w sprawie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością], rozporządzenie (WE) nr 1331/2008 [w sprawie jednolitej procedury wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących], rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 [w sprawie środków ochrony roślin] oraz rozporządzenie (UE) 2015/2283 [w sprawie nowej żywności], COM(2018) 179 final z dnia 11 kwietnia 2018 r.
92 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie przejrzystości i zrównoważonego charakteru unijnej oceny ryzyka w łańcuchu żywnościowym, zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 178/2002 [w sprawie ogólnego prawa żywnościowego], dyrektywę 2001/18/WE [w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie], rozporządzenie (WE) nr 1829/2003 [w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy], rozporządzenie (WE) nr 1831/2003 [w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt], rozporządzenie (WE) nr 2065/2003 [w sprawie środków aromatyzujących dymu wędzarniczego], rozporządzenie (WE) nr 1935/2004 [w sprawie materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością], rozporządzenie (WE) nr 1331/2008 [w sprawie jednolitej procedury wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących], rozporządzenie (WE) nr 1107/2009 [w sprawie środków ochrony roślin] oraz rozporządzenie (UE) 2015/2283 [w sprawie nowej żywności], COM(2018) 179 final z dnia 11 kwietnia 2018 r.
Wydarzenie | Data |
---|---|
Przyjęcie ramowego programu kontroli / rozpoczęcie kontroli | 29.11.2017 |
Oficjalne przesłanie projektu sprawozdania do Komisji (lub innej jednostki kontrolowanej) | 27.9.2018 |
Przyjęcie sprawozdania końcowego po przeprowadzeniu postępowania kontradyktoryjnego | 14.11.2018 |
Otrzymanie oficjalnych odpowiedzi Komisji (lub innej jednostki kontrolowanej) we wszystkich językach | 6.12.2018 |
Zespół kontrolny
Sprawozdania specjalne Trybunału przedstawiają wyniki kontroli dotyczących wybranych obszarów polityki i programów unijnych bądź kwestii związanych z zarządzaniem w wybranych obszarach budżetowych. Trybunał wybiera i opracowuje zadania kontrolne w taki sposób, aby miały one jak największe oddziaływanie, biorąc pod uwagę kryteria takie jak zagrożenia dla wykonania zadań lub zgodności, poziom dochodów lub wydatków w danym obszarze, nadchodzące zmiany oraz interes polityczny i społeczny.
Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę kontroli I, której przewodniczy członek Trybunału Nikolaos Milionis, i która zajmuje się wydatkami związanymi ze zrównoważonym użytkowaniem zasobów naturalnych. Kontrolą kierował członek Trybunału Janusz Wojciechowski, a w działania kontrolne zaangażowani byli: Kinga Wiśniewska-Danek, szef gabinetu; Katarzyna Radecka-Moroz, attaché; Michael Bain, kierownik; Maria Eulàlia Reverté i Casas, koordynator zadania; Päivi Piki, zastępca koordynatora zadania, a także kontrolerzy: Ioannis Papadakis, Manuel Dias Ferreira Martins i Ermira Vojka oraz asystentka Terje Teppan-Niesen. Wsparcie językowe zapewnili Philippe Colmant, Vesna Marn i Michael Pyper.
Od lewej: Eulàlia Reverté i Casas, Katarzyna Radecka-Moroz, Janusz Wojciechowski, Michael Bain, Päivi Piki, Manuel Dias Ferreira Martins.
Kontakt
EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12 rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG
Tel.: +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors
Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2018
ISBN 978-92-847-1569-5 | ISSN 1977-5768 | doi:10.2865/279655 | QJ-AB-18-032-PL-N | |
HTML | ISBN 978-92-847-1567-1 | ISSN 1977-5768 | doi:10.2865/568173 | QJ-AB-18-032-PL-Q |
© Unia Europejska, 2018
W celu wykorzystania lub powielenia zdjęć lub innych materiałów nieobjętych prawem autorskim Unii Europejskiej należy wystąpić o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.
JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE
Osobiście
W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.
Telefonicznie lub drogą mailową
Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:
- dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),
- dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,
- drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact_pl.
Wyszukiwanie informacji o UE
Online
Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/contact_pl.
Publikacje UE
Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić w serwisie EU Bookshop: https://publications.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).
Prawo UE i powiązane dokumenty
Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1951 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=pl.
Portal Otwartych Danych UE
Unijny portal otwartych danych (http://data.europa.eu/euodp) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.