Χημικοί παράγοντες κινδύνου στις τροφές μας: Η πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων μας προστατεύει μεν, αλλά δεν έχουν λυθεί όλα τα προβλήματα

Σύνοψη

I

Η ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της ΕΕ, αφορά όλους τους πολίτες και συνδέεται στενά με τις εμπορικές πολιτικές. Η πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων αποσκοπεί στη διασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης ζωής και υγείας και επιδιώκει την προστασία των πολιτών της από τρία είδη παραγόντων κινδύνου στα τρόφιμα: φυσικούς, βιολογικούς και χημικούς.

II

Ο εν προκειμένω έλεγχος επικεντρώθηκε στους χημικούς παράγοντες κινδύνου και το ερώτημα του ελέγχου ήταν το εξής: «Έχει άρτια θεμέλια και εφαρμόζεται ορθά το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων, ώστε τα προϊόντα που καταναλώνουμε στην ΕΕ να προστατεύονται από τους χημικούς παράγοντες κινδύνου;» Διαπιστώσαμε ότι το μοντέλο έχει άρτια θεμέλια και ότι μάλιστα τυγχάνει παγκόσμιου σεβασμού. Ωστόσο, διαπιστώσαμε επίσης ότι αυτή τη στιγμή είναι υπερβολικά φιλόδοξο, καθώς η Επιτροπή και τα κράτη μέλη δεν έχουν την ικανότητα να το εφαρμόσουν πλήρως.

III

Όσον αφορά τις χημικές ουσίες, το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων θεωρείται σημείο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο και, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), οι ευρωπαίοι πολίτες απολαμβάνουν ένα από τα υψηλότερα επίπεδα διασφάλισης στον κόσμο όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων τους. Η ισχύς του μοντέλου της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων βασίζεται στα εξής στοιχεία:

1. στη δομή διακυβέρνησής του που βασίζεται στον καταμερισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ των αποκεντρωμένων οργανισμών και της Επιτροπής, ο οποίος έχει ως αποτέλεσμα τον διαχωρισμό της αξιολόγησης του κινδύνου από τη διαχείριση του κινδύνου,
2. στο γεγονός ότι επιδιώκει την αξιολόγηση της ασφάλειας των χημικών ουσιών προτού χρησιμοποιηθούν στην αλυσίδα τροφίμων, και
3. στη σαφή κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ του ιδιωτικού τομέα και των δημόσιων αρχών ελέγχου.

Επιπλέον, η ΕΕ απαιτεί από τις τρίτες χώρες να συμμορφώνονται με τα ενωσιακά πρότυπα προκειμένου να διασφαλίζεται ότι τα τρόφιμα που εισάγονται στην ΕΕ πληρούν τα ίδια υψηλά πρότυπα ασφάλειας.

IV

Ωστόσο, εντοπίσαμε ορισμένες προκλήσεις που επί του παρόντος δυσχεραίνουν την εφαρμογή του μοντέλου. Ειδικότερα, διαπιστώσαμε τα εξής:

1. Η διαμόρφωση του νομικού πλαισίου της ΕΕ που διέπει την ασφάλεια των χημικών ουσιών στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα φυτά και τα ζώντα ζώα δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν έχει ακόμη επιτευχθεί το επίπεδο εφαρμογής που προβλέπεται στην ενωσιακή νομοθεσία για τα τρόφιμα. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), η οποία παρέχει επιστημονικές συμβουλές για τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού δικαίου, των κανόνων και τη χάραξη της σχετικής πολιτικής, αντιμετωπίζει καθυστερήσεις στις εργασίες της, μεταξύ άλλων και σε σχέση με τις χημικές ουσίες. Αυτό επηρεάζει την ορθή λειτουργία τμημάτων του συστήματος, καθώς και τη βιωσιμότητα του μοντέλου στο σύνολό του.
   Επιπλέον, οι έλεγχοι που διενεργούνται από δημόσιους φορείς δεν μπορούν παρά να αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό του συνόλου των διενεργούμενων ελέγχων. Διαπιστώσαμε ότι οι έλεγχοι ορισμένων κρατών μελών καλύπτουν συχνότερα ορισμένες ομάδες χημικών ουσιών σε σχέση με άλλες, και ότι το νομικό πλαίσιο είναι τόσο εκτενές που οι δημόσιες αρχές δυσκολεύονται να ανταποκριθούν μόνες τους σε όλες τις αρμοδιότητες που τους έχουν ανατεθεί. Ο καλύτερος τρόπος για να παραμείνει αξιόπιστο το μοντέλο της ΕΕ είναι η συμπλήρωση των δημόσιων συστημάτων ελέγχου με αντίστοιχα του ιδιωτικού τομέα. Εντούτοις, μόλις πρόσφατα άρχισαν να διερευνώνται οι συνεργίες μεταξύ των συστημάτων ελέγχου του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
2. Στόχος της ΕΕ είναι να διασφαλίζει ότι τα τρόφιμα που εισάγονται πληρούν τα υψηλά ευρωπαϊκά πρότυπα ασφάλειας. Επί του παρόντος, έχει περιορίσει τη χρήση φυτοφαρμάκων εφαρμόζοντας κριτήρια βάσει παραγόντων κινδύνου. Εντούτοις, κατάλοιπα τέτοιων φυτοφαρμάκων μπορούν να είναι ανεκτά σε προϊόντα που εισάγονται στην ΕΕ, εφόσον έχει καταδειχθεί βάσει αξιολόγησης του κινδύνου ότι δεν είναι επικίνδυνα για τους καταναλωτές.
3. Το σύστημα ελέγχου έχει περιορισμούς δεδομένου ότι τα κράτη μέλη αντιμετώπισαν δυσκολίες στον προσδιορισμό του είδους των μέτρων επιβολής που πρέπει να λαμβάνονται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης. Επιπροσθέτως, η Επιτροπή προσδιόρισε δυνατότητες βελτίωσης των διαδικασιών που εφαρμόζει για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής της νομοθεσίας για τα τρόφιμα.

V

Βάσει των εν λόγω διαπιστώσεων, και ενθαρρύνοντας παράλληλα την Επιτροπή να συνεχίσει να αναπτύσσει το νομικό πλαίσιο κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την προστασία των πολιτών από τους χημικούς παράγοντες κινδύνου, διατυπώνουμε τρεις συστάσεις. Η Επιτροπή πρέπει:

1. Να αξιολογήσει, στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT) όσον αφορά το νομικό πλαίσιο που διέπει τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα ζώντα ζώα και τα φυτά, ενδεχόμενες αλλαγές στη νομοθεσία που διέπει τους χημικούς παράγοντες κινδύνου λαμβάνοντας υπόψη την ικανότητα εφαρμογής της. Πρέπει να αξιοποιήσει τις εργασίες που έχουν ήδη ξεκινήσει για την ενθάρρυνση της συμπληρωματικότητας, καθορίζοντας τα μελλοντικά βήματα, ούτως ώστε οι δημόσιες αρχές των κρατών μελών να μπορούν, όταν κρίνεται απαραίτητο, να βασίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό στους ελέγχους που διενεργούνται από τον ιδιωτικό τομέα για τη βελτίωση του συντονισμού και της αποδοτικότητας των ελέγχων και της βιωσιμότητας του μοντέλου της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.
2. Όσον αφορά τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα, η Επιτροπή πρέπει να εξηγήσει ποια μέτρα πρόκειται να λάβει προκειμένου να εξασφαλιστεί η διατήρηση του ίδιου επιπέδου διασφάλισης τόσο για τα τρόφιμα που παράγονται όσο και για εκείνα που εισάγονται στην ΕΕ και παράλληλα η συνέχιση της συμμόρφωσης με τους κανόνες του ΠΟΕ.
3. Η Επιτροπή πρέπει επίσης να παράσχει περαιτέρω καθοδήγηση στα κράτη μέλη για την εφαρμογή των μέτρων επιβολής και να αξιοποιήσει τις εντοπισθείσες δυνατότητες βελτίωσης των διαδικασιών που εφαρμόζει για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ για τα τρόφιμα.

Εισαγωγή

1

Η ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για την ΕΕ και τους πολίτες της. Επιδίωξη της σχετικής ενωσιακής πολιτικής, θεμελιώδης αρχή της οποίας είναι ότι την κύρια ευθύνη φέρουν οι υπεύθυνοι ιδιωτικών επιχειρήσεων¹, είναι η προστασία των πολιτών από ασθένειες που προκαλούνται από τα τρόφιμα που καταναλώνουν. Η ασφάλεια των τροφίμων μπορεί να επηρεάσει την υγεία όλων των πολιτών και συνδέεται στενά τόσο με τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των τροφίμων και των ζωοτροφών εντός της Ένωσης όσο και με τη διευκόλυνση του παγκόσμιου εμπορίου² ασφαλών ζωοτροφών και ασφαλών και υγιεινών τροφίμων. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα τρόφιμα έχει ως στόχο την εξασφάλιση «υψηλού επιπέδου προστασίας της ανθρώπινης ζωής και υγείας»³. Η Επιτροπή υπογράμμισε τη σημασία της πολιτικής, δηλώνοντας ότι στο επίκεντρο μιας Ευρώπης που προστατεύει βρίσκεται η εγγύηση της ασφάλειας των τροφίμων που πωλούνται στην ΕΕ⁴.

2

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΠΟΥ για την παγκόσμια επιβάρυνση των τροφιμογενών νόσων⁵, τα τρόφιμα στην Ευρώπη είναι από τα ασφαλέστερα στον κόσμο.

Τι εννοούμε με τον όρο «χημικοί παράγοντες κινδύνου στα τρόφιμα»;

3

Επιδίωξη του μοντέλου για την ασφάλεια των τροφίμων είναι η καταπολέμηση τριών ειδών κινδύνων⁶: φυσικών⁷, βιολογικών⁸ και χημικών. Ο εν προκειμένω έλεγχος επικεντρώθηκε στους χημικούς παράγοντες κινδύνου.

4

Όλα τα τρόφιμα περιέχουν χημικές ουσίες. Οι χημικοί παράγοντες κινδύνου είναι ουσίες που έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν αρνητικές συνέπειες στην υγεία, οι οποίες είτε απαντώνται φυσικά είτε προστίθενται κατά την παραγωγή ή την επεξεργασία των τροφίμων (βλέπε πίνακα 1). Ως παραδείγματα αναφέρονται κάποια πρόσθετα, φυτοφάρμακα και ορισμένα μέταλλα. Τα κατάλοιπα ορισμένων ουσιών ενδέχεται να παραμένουν και να επηρεάζουν κατάντη την αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων ή διάφορες κατηγορίες προϊόντων. Για παράδειγμα, κατάλοιπα φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται κατά την καλλιέργεια φυτών που προορίζονται για ζωοτροφή ενδέχεται να ανιχνευθούν αργότερα σε δοκιμές σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης. Για τον λόγο αυτό, το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων βασίζεται σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει δράσεις που καλύπτουν το σύνολο της αλυσίδας τροφίμων, από τις ζωοτροφές, την υγεία των ζώων, την προστασία των φυτών και την παραγωγή τροφίμων έως τη μεταποίηση, την αποθήκευση, τη μεταφορά, την εισαγωγή, την εξαγωγή και τη λιανική πώληση. Όλα τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των βιολογικών, εκτίθενται σε χημικούς παράγοντες κινδύνου⁹.

5

Το νομικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που διέπει τις χημικές ουσίες στο πλαίσιο της ασφάλειας των τροφίμων είναι εκτενές και κατακερματισμένο. Η ΕΕ έχει εγκρίνει πολυάριθμες νομοθετικές πράξεις¹⁰, συμπεριλαμβανομένων οδηγιών, κανονισμών, αποφάσεων και συμφωνιών, για κάθε συγκεκριμένο τομέα (πρόσθετα τροφίμων, αρτύματα, πρόσθετα ζωοτροφών, φυτοφάρμακα κ.λπ.). Συνολικά, αυτό το νομικό πλαίσιο ρυθμίζει περίπου 8 000 χημικές ουσίες (βλέπε παράρτημα I).

Κίνδυνοι για την υγεία που σχετίζονται με τους χημικούς παράγοντες κινδύνου στα τρόφιμα

6

Η επίδραση των τροφίμων που περιέχουν χημικές ουσίες σε τοξικά επίπεδα είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά. Οι μελέτες για τις τροφιμογενείς νόσους συχνά περιέχουν λιγότερα αριθμητικά στοιχεία σχετικά με τα κρούσματα ασθενειών ή τους θανάτους λόγω χημικών παραγόντων κινδύνου¹¹ παρά με τις τροφιμογενείς λοιμώξεις. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι η βλάβη που προκαλείται από πολλούς χημικούς παράγοντες κινδύνου καθίσταται εμφανής μακροπρόθεσμα μόνο, ενίοτε λόγω της αλληλεπίδρασης και της σωρευτικής επίδρασής τους στο σώμα μας.

7

Ως εκ τούτου, οι αυθόρμητες καταγγελίες σχετικά με ένα συγκεκριμένο προϊόν στην αγορά που υπερβαίνει τα όρια τοξικότητας είναι σχετικά σπάνιες. Το σύστημα ελέγχου που διαχειρίζονται οι δημόσιες αρχές (βλέπε σημεία 13 έως 17) διαδραματίζει καίριο ρόλο στην προστασία των καταναλωτών από πιθανούς κινδύνους.

8

Οι χημικές ουσίες στα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των φυσικά παραγόμενων ουσιών, μπορούν να λειτουργήσουν ως ενδοκρινικοί διαταράκτες, ενώ τα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται στα ζώα μπορούν να ενισχύσουν την αντιμικροβιακή αντοχή. Στο παράρτημα II παρουσιάζονται παραδείγματα μη αμελητέων κινδύνων για την υγεία που σχετίζονται με χημικές ουσίες στα τρόφιμα.

9

Ερωτηθέντες σχετικά με περιορισμένο αριθμό ζητημάτων που αφορούν τα τρόφιμα, οι πολίτες ανέφεραν τη χρήση φυτοφαρμάκων, αντιβιοτικών και προσθέτων στην παραγωγή τροφίμων ως το ζήτημα που τους απασχολεί περισσότερο. Πρόσφατη μελέτη που ανέθεσε η EFSA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 86 % των αποκριθέντων ανησυχούσε πολύ ή αρκετά για τη χρήση τέτοιου είδους ουσιών στην παραγωγή τροφίμων (βλέπε γράφημα 1).

Γιατί υπάρχουν χημικοί παράγοντες κινδύνου στα τρόφιμα

10

Τα τρόφιμα ενδέχεται να εκτίθενται σε τοξικά επίπεδα χημικών ουσιών μέσω διαφόρων οδών, συμπεριλαμβανομένων γεωργικών πρακτικών, βιομηχανικών διεργασιών, ακατάλληλης αποθήκευσης, περιβαλλοντικής μόλυνσης και φυσικών τοξινών. Χημικοί παράγοντες κινδύνου μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Το «φλιτζάνι καφέ» αριθ. 1 παρακάτω δείχνει ποιους χημικούς παράγοντες κινδύνου μπορεί να περιέχει ένα κοινό προϊόν. Στη συνέχεια της έκθεσης παρουσιάζουμε δύο ακόμη «φλιτζάνια καφέ» που επεξηγούν με ποιον τρόπο το ίδιο αυτό προϊόν επηρεάζεται από το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.

11

Πέραν την νομικής υποχρέωσης που υπέχουν, οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων έχουν κάθε συμφέρον, για την προστασία τόσο της φήμης όσο και των οικονομικών συμφερόντων τους, να διασφαλίζουν την ασφάλεια των τροφίμων που εμπορεύονται. Στο πλαίσιο αυτό προσφεύγουν στη χρήση χημικών ουσιών όπως απολυμαντικά και συντηρητικά. Τα οικονομικά συμφέροντά τους μπορεί επίσης να τους οδηγήσουν στη χρήση χημικών ουσιών προκειμένου, για παράδειγμα να μειώσουν το κόστος ή να προσφέρουν νέα προϊόντα, υφές ή γεύσεις.

12

Οι χημικές ουσίες που ρυθμίζονται από την ενωσιακή νομοθεσία για τα τρόφιμα αντιπροσωπεύουν ένα ποσοστό μόνο του συνολικού αριθμού χημικών ουσιών που διατίθενται στην αγορά, το οποίο δεν είναι γνωστό. Στην πλειονότητά τους, οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα υπόκεινται σε διαδικασίες αδειοδότησης πριν από τη διάθεσή τους στην αγορά•προκειμένου να διασφαλίζεται η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της ενωσιακής νομοθεσίας για τα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων. Ο αριθμός αιτήσεων αδειοδότησης για νέες ουσίες αυξάνεται κάθε χρόνο¹². Η ΕΕ κατέχει κατά παράδοση ηγετική θέση στην παγκόσμια αγορά του τομέα των χημικών ουσιών που προορίζονται για τη βιομηχανία γεωργικών τροφίμων. Ο φορέας της ΕΕ που είναι αρμόδιος για την αξιολόγηση των κινδύνων σε κάθε πτυχή της αλυσίδας τροφίμων είναι η EFSA.

Πώς λειτουργεί το σύστημα ελέγχου της ασφάλειας των τροφίμων στην ΕΕ

13

Στην πλειονότητά τους, οι διατάξεις για την ασφάλεια των τροφίμων εγκρίνονται σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή, λαμβάνοντας υπόψη τις συμβουλές εξειδικευμένων φορέων της ΕΕ, προτείνει τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται προκειμένου να διασφαλίζεται η ασφάλεια των τροφίμων που καταναλώνονται στην ΕΕ. Στους κόλπους της Επιτροπής επιφορτισμένη με την πολιτική αυτή είναι η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων (ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων).

14

Υπεύθυνες για την εφαρμογή της νομοθεσίας σχετικά με την αλυσίδα των γεωργικών προϊόντων διατροφής στην επικράτειά τους είναι οι αρχές των κρατών μελών. Οι αρμόδιες αρχές οργανώνουν επίσημα συστήματα ελέγχου στην επικράτειά τους προκειμένου να εξακριβώνεται κατά πόσο οι δραστηριότητες των οικονομικών φορέων και τα εμπορεύματα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ πληρούν τα σχετικά πρότυπα και συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις. Η Επιτροπή είναι αρμόδια για τη λήψη μέτρων έναντι τρίτων χωρών (π.χ. διαγραφή από τους καταλόγους εγκεκριμένων εγκαταστάσεων) και για την κίνηση νομικών διαδικασιών σε βάρος των κρατών μελών που δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους.

15

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 882/2004 για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων αποτελεί τη βάση των διενεργούμενων ελέγχων. Ο κανονισμός αποσκοπεί στην εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης και ομοιόμορφης προσέγγισης των επίσημων ελέγχων σε όλο το μήκος της αλυσίδας γεωργικών προϊόντων διατροφής. Παρέχει στις αρμόδιες αρχές το πλαίσιο που τους επιτρέπει να ελέγχουν τη συμμόρφωση με τη νομοθεσία για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές και να προλαμβάνουν, να εξαλείφουν και να περιορίζουν σε αποδεκτά επίπεδα τους κινδύνους για τους ανθρώπους και τα ζώα. Ο κανονισμός προβλέπει επίσης ειδικούς κανόνες για τους επίσημους ελέγχους που εφαρμόζονται στα εισαγόμενα προϊόντα. Ο τομέας των χημικών παραγόντων κινδύνου ρυθμίζεται επιπλέον μέσω μεγάλου αριθμού τομεακών νομικών πράξεων.

16

Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και εξαγωγέας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων στον κόσμο. Οι έλεγχοι στις εισαγωγές έχουν ως στόχο να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα που εισάγονται συμμορφώνονται με την ενωσιακή νομοθεσία, ακριβώς όπως και τα προϊόντα που παράγονται στην Ευρώπη. Η βασική αρχή είναι ότι όλα τα προϊόντα διατροφής στις αγορές της ΕΕ πρέπει να είναι ασφαλή, ανεξαρτήτως της καταγωγής τους¹³.

17

Οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται στην αλυσίδα τροφίμων έχουν την πρωταρχική ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων και συχνά διαθέτουν συστήματα διασφάλισης που φτάνουν μέχρι το σημείο της παράδοσης.

Εμβελεια και τροπος προσεγγισης του ελεγχου

18

Στο πλαίσιο του ελέγχου μας, εξετάσαμε τη βάση και τη λειτουργία του μοντέλου ασφάλειας των τροφίμων της ΕΕ όσον αφορά τους χημικούς παράγοντες κινδύνου. Κατά τον καθορισμό της εμβέλειας του ελέγχου ελήφθησαν υπόψη διάφοροι παράγοντες: η σημασία των κινδύνων που συνδέονται με τον τομέα των χημικών παραγόντων κινδύνου, η ευθύνη της ΕΕ όσον αφορά τις χημικές ουσίες, το ενδιαφέρον και ο πιθανός αντίκτυπος ενός ελέγχου με αυτό το αντικείμενο, καθώς και η εμβέλεια άλλων πρόσφατων και εν εξελίξει ελέγχων του Συνεδρίου. Το γενικό ερώτημα του ελέγχου ήταν το εξής:

19

Ειδικότερα, εξετάσαμε:

• αν το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων όσον αφορά τις χημικές ουσίες θεωρείται ότι συνάδει με τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές,
• αν η ΕΕ διαθέτει αξιόπιστη νομική βάση ώστε να διασφαλίζεται ότι τηρούνται για τις εισαγωγές οι βασικές απαιτήσεις της ΕΕ όσον αφορά τις χημικές ουσίες στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα ζώντα ζώα και τα φυτά,
• την εφαρμογή του μοντέλου, ιδίως την πληρότητα του νομικού πλαισίου, τη λειτουργία του συστήματος ελέγχων και τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα του μοντέλου.

Στο πλαίσιο του ελέγχου δεν επιδιώχθηκε η εκ νέου αξιολόγηση των επιστημονικών εκτιμήσεων για θέματα ασφάλειας των τροφίμων.

20

Κατά την αξιολόγηση της λειτουργίας των συστημάτων ελέγχου στα κράτη μέλη, εξετάσαμε το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο ήταν διαθέσιμα πλήρη έγγραφα προγραμματισμού, εφαρμογής και παρακολούθησης (δηλαδή το 2016).

21

Ο έλεγχος διενεργήθηκε το διάστημα μεταξύ Δεκεμβρίου 2017 και Μαΐου 2018. Τα αποδεικτικά στοιχεία ελέγχου συγκεντρώθηκαν μέσω:

• επισκοπήσεων εγγράφων και συνεντεύξεων με την Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων) και με την EFSA, την ενωσιακή αρχή η οποία, μαζί με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, παρέχει επιστημονικές συμβουλές για την ασφάλεια των τροφίμων¹⁴. Ελέγξαμε επίσης και αναλύσαμε τις διαδικασίες, τις κατευθυντήριες γραμμές, την αλληλογραφία με τα κράτη μέλη και τα πρακτικά συνεδριάσεων της Επιτροπής, καθώς και εξωτερικές αξιολογήσεις και εκθέσεις ελέγχου•
• επισκέψεων σε τρία κράτη μέλη: την Ιταλία, τις Κάτω Χώρες και τη Σλοβενία¹⁵. Σε καθένα από αυτά τα κράτη μέλη επισκεφθήκαμε τα αρμόδια υπουργεία, υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων και βασικά σημεία των συστημάτων ελέγχου των κρατών μελών (όπως είναι οι συνοριακοί σταθμοί ελέγχου). Κατά τις επισκέψεις στα κράτη μέλη, ελέγξαμε τη λειτουργία των συστημάτων ελέγχου τους, καθώς και τη ροή πληροφοριών προς την Επιτροπή και την EFSA σχετικά με τα αποτελέσματα των ελέγχων και τα επιστημονικά δεδομένα•
• συναντήσεων με εμπειρογνώμονες οι οποίοι, στο πλαίσιο των καθηκόντων τους στα κράτη μέλη ή στην EFSA, συμμετέχουν σε διεθνή φόρουμ και έχουν πρόσβαση σε ενημερωμένες πληροφορίες στον τομέα των χημικών παραγόντων κινδύνου και της ασφάλειας των τροφίμων γενικότερα.

Παρατηρήσεις

Όσον αφορά τις χημικές ουσίες, το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί σημείο αναφοράς σε όλο τον κόσμο

22

Σε αυτή την ενότητα της έκθεσης παρουσιάζονται τα στοιχεία που καθιστούν το μοντέλο της ΕΕ σημείο αναφοράς σε παγκόσμιο επίπεδο. Περιγράφεται επίσης η νομική βάση της ΕΕ που παρέχει τη δυνατότητα να απαιτείται από τρίτες χώρες να συμμορφώνονται με τα πρότυπα της ΕΕ κατά την εξαγωγή προϊόντων τους στην ΕΕ, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ και τα εισαγόμενα πληρούν τα ίδια υψηλά πρότυπα ασφάλειας.

Η ισχύς του μοντέλου της ΕΕ βασίζεται σε μια σειρά χαρακτηριστικών στοιχείων

23

Στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT) της Επιτροπής¹⁶, τα πρόσφατα αποτελέσματα του ελέγχου καταλληλότητας της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα¹⁷, του κύριου νομοθετήματος της ΕΕ που διέπει τον τομέα των τροφίμων, αναγνωρίζουν ορισμένα θετικά χαρακτηριστικά του μοντέλου της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων. Οι μελέτες που εξετάσαμε και οι εμπειρογνώμονες με τους οποίους πραγματοποιήσαμε συναντήσεις (βλέπε σημείο 21) χαρακτήρισαν το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων σημείο αναφοράς^{18 19 20}. Παρά το γεγονός ότι είναι ένα από τα πλέον ανεπτυγμένα, το κόστος συμμόρφωσης των γεωργών στην ΕΕ είναι σε γενικές γραμμές ανάλογο με το αντίστοιχο κόστος σε άλλες περιοχές του πλανήτη²¹. Η ισχύς του ευρωπαϊκού μοντέλου θεωρείται ότι οφείλεται σε ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία. Στην παρούσα ενότητα περιγράφονται τρία από αυτά τα στοιχεία.

Το μοντέλο της ΕΕ αναγνωρίζει σαφώς και διακρίνει τρεις συνιστώσες της ανάλυσης του κινδύνου

24

Στην ενωσιακή νομοθεσία, και ειδικότερα στη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002)²², διακρίνονται τρεις συνιστώσες της ανάλυσης του κινδύνου σε επίπεδο ΕΕ: αξιολόγηση του κινδύνου, διαχείριση του κινδύνου και ενημέρωση σχετικά με τον κίνδυνο (βλέπε γράφημα 2).

25

Για να διασφαλιστεί ο διαχωρισμός των τριών αυτών συνιστωσών, το 2002 ιδρύθηκε με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα ένας ανεξάρτητος ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διενέργεια επιστημονικών αξιολογήσεων κινδύνου για την ασφάλεια των τροφίμων: η EFSA²³. Η σύσταση του εν λόγω φορέα έδωσε τη δυνατότητα στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων όχι μόνο να ανταποκρίνονται στις κρίσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας, αλλά και να θέσουν σε εφαρμογή ένα ολοκληρωμένο σύστημα ασφάλειας των τροφίμων, το οποίο περιλαμβάνει πρότυπα και μηχανισμούς για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τα πρότυπα αυτά. Η γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα προέβλεπε ότι ο εν λόγω φορέας θα είχε επαρκείς εξουσίες ώστε να τεθούν τα θεμέλια για ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο μοντέλο για την ασφάλεια των τροφίμων.

Όταν κρίνεται αναγκαίο, στο πλαίσιο της προσέγγισης της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων εφαρμόζεται η αρχή της προφύλαξης

26

Η «αρχή της προφύλαξης» είναι ένα εργαλείο διαχείρισης του κινδύνου που αναγνωρίζεται στη γενική νομοθεσία της ΕΕ για τα τρόφιμα²⁴ (βλέπε πλαίσιο 1). Όταν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι ανησυχίας και εξακολουθεί να υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα, μπορεί να γίνει επίκληση της αρχής στο πλαίσιο της διαδικασίας διαχείρισης του κινδύνου και να ληφθούν μέτρα προφύλαξης.

27

Στην ανακοίνωσή της του 2000 για την αρχή της προφύλαξης, η Επιτροπή διευκρίνιζε ότι η αρχή θα πρέπει να εφαρμόζεται με ορισμένους περιορισμούς²⁵. Η αρχή μπορεί να εφαρμόζεται εφόσον έχει διενεργηθεί αξιολόγηση του κινδύνου και έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως, μολονότι υπάρχει συγκεκριμένος κίνδυνος, χρειάζονται περαιτέρω επιστημονικές πληροφορίες προκειμένου να προσδιοριστεί η έκτασή του (βλέπε γράφημα 3). Σύμφωνα με την Επιτροπή, η αρχή της προφύλαξης παρέχει τη βάση για την ανάληψη δράσης όταν η επιστήμη δεν είναι σε θέση να δώσει σαφή απάντηση²⁶. Συνεπώς, παρέχει στον διαχειριστή του κινδύνου τη δυνατότητα να λαμβάνει προσωρινά μέτρα εν αναμονή των πρόσθετων επιστημονικών πληροφοριών που απαιτούνται για τη διενέργεια εμπεριστατωμένης αξιολόγησης του κινδύνου.

28

Η αρχή της προφύλαξης έχει τόσο υποστηρικτές όσο και επικριτές. Οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται ότι αποτελεί καλό εργαλείο για την προστασία του κοινού από ενδεχόμενες δυσμενείς συνέπειες (σε αυτήν την περίπτωση: χημικούς παράγοντες κινδύνου). Οι επικριτές φοβούνται ότι η εφαρμογή της αρχής περιορίζει την καινοτομία και είναι ασκόπως δαπανηρή. Στην ανακοίνωσή της του 2000, η Επιτροπή προσπάθησε να επιτύχει ισορροπία «μεταξύ αφενός των ελευθεριών και των δικαιωμάτων των ατόμων, της βιομηχανίας και των οργανώσεων και αφετέρου της ανάγκης να μειωθεί ο κίνδυνος πρόκλησης δυσμενών συνεπειών στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου, των ζώων ή των φυτών».

29

Δυνάμει της συμφωνίας για την εφαρμογή μέτρων υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής προστασίας («συμφωνία ΥΦΠ»)²⁷, τα μέλη του ΠΟΕ αναλαμβάνουν την υποχρέωση να αναπτύξουν τα πρότυπά τους για την υγεία σύμφωνα με κριτήρια βασισμένα στον κίνδυνο²⁸. Αυτό έχει σημαντικά οφέλη για την ΕΕ ως σημαντικό εξαγωγέα τροφίμων. Το ισχύον νομικό πλαίσιο της ΕΕ συνδυάζει δύο είδη κριτηρίων: κριτήρια βάσει κινδύνου (στις περισσότερες περιπτώσεις) και κριτήρια «αποκλεισμού» βάσει παραγόντων κινδύνου στη νομοθεσία που διέπει την εμπορία και τη χρήση των φυτοφαρμάκων (βλέπε πλαίσιο 2). Τα κριτήρια βάσει κινδύνου συνεπάγονται ότι μια συγκεκριμένη ουσία πρέπει να υποβληθεί στη διαδικασία αξιολόγησης του κινδύνου²⁹ για τον καθορισμό των ορίων ασφαλείας της, ενώ τα κριτήρια βάσει παραγόντων κινδύνου απαγορεύουν ορισμένες ουσίες³⁰ αποκλειστικά επειδή θεωρούνται δυνητικά επικίνδυνες (π.χ. καρκινογόνες), χωρίς να είναι αναγκαία η διενέργεια πλήρους αξιολόγησης του κινδύνου.

30

Σύμφωνα με τους κανόνες του ΠΟΕ, οι χώρες εισαγωγής δεν μπορούν να χρησιμοποιούν αποκλειστικά κριτήρια βάσει παραγόντων κινδύνου ως λόγο για τον αποκλεισμό ενδεχόμενων εισαγωγών³¹. Η Επιτροπή διεξήγαγε πρόσφατα συζητήσεις με τα κράτη μέλη, τα οποία αξιολογούν τα αιτήματα για ανοχή κατά την εισαγωγή (βλέπε σημείο 38), σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των απαιτήσεων που ορίζονται στους δύο κανονισμούς της ΕΕ για τα φυτοφάρμακα (άδειες και κατάλοιπα)³², τηρώντας παράλληλα τις δεσμεύσεις τους βάσει της συμφωνίας ΥΦΠ³³.

Το ενωσιακό δίκαιο αναθέτει την πρωταρχική ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων στις επιχειρήσεις τροφίμων

31

Στους υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών περιλαμβάνονται, για παράδειγμα, γεωργοί, αλιείς, μεταποιητές, διανομείς, εισαγωγείς και λιανοπωλητές. Όλοι υπόκεινται σε γενικές και ειδικές νομικές απαιτήσεις³⁴. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ για τα τρόφιμα, η ευθύνη για τη διασφάλιση της τήρησης της νομοθεσίας αυτής -και ιδίως για την ασφάλεια των τροφίμων- εναπόκειται πρωτίστως στους υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων (ή ζωοτροφών)³⁵. Προς συμπλήρωση και στήριξη αυτής της αρχής, οι αρχές των κρατών μελών καλούνται να διασφαλίσουν επαρκείς και αποτελεσματικούς ελέγχους, η δε Επιτροπή καλείται να παρακολουθεί το πλαίσιο συνολικά ώστε να διασφαλίζει ότι λειτουργεί σωστά (βλέπε γράφημα 4).

32

Λόγω του μεγάλου όγκου τροφίμων, ζωοτροφών, ζώντων ζώων και φυτών που υπόκεινται στη νομοθεσία της ΕΕ για τη (χημική) ασφάλεια των τροφίμων, είναι σημαντικός για την αποδοτική χρήση των πόρων ο καλός συντονισμός των ελέγχων του ιδιωτικού³⁶ και του δημόσιου τομέα. Αναφέρεται ενδεικτικά, όσον αφορά τον αριθμό των σχετικών ελέγχων³⁷, ότι το 2016 οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών ανέλυσαν 84 657 δείγματα για κατάλοιπα φυτοφαρμάκων (συμπεριλαμβανομένων δειγμάτων που ελέγχθηκαν από την Ισλανδία και τη Νορβηγία) και 706 764 δείγματα για ουσίες και κατάλοιπα που καλύπτονται από την οδηγία 96/23/ΕΚ³⁸.

33

Το 2016, η Επιτροπή εξέτασε κατά πόσο τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να σχεδιάσουν τους επίσημους ελέγχους τους επί των ζωοτροφών βάσει των ελέγχων που διενεργούνται από τον ιδιωτικό τομέα³⁹, ενώ το 2017 διερεύνησε πιθανές συνεργίες μεταξύ των επίσημων ελέγχων, των εσωτερικών ελέγχων των επιχειρήσεων τροφίμων και των ιδιωτικών συστημάτων πιστοποίησης⁴⁰. Η ανάλυση που πραγματοποιήθηκε το 2016 στον τομέα των ζωοτροφών έδωσε στην Επιτροπή τη δυνατότητα να προσδιορίσει τα πιθανά οφέλη, αλλά και τις δυσκολίες, που συνεπάγεται μια στενότερη αλληλεπίδραση μεταξύ του συστήματος των επίσημων ελέγχων στις ζωοτροφές και των ιδιωτικών συστημάτων διασφάλισης.

34

Αν και οι αρχές των κρατών μελών συμφώνησαν ότι η σωστή παρακολούθηση της ποιότητας των εν λόγω ιδιωτικών συστημάτων και των εσωτερικών ελέγχων των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων είναι σημαντική, οι αρχές τουλάχιστον δύο κρατών μελών εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με αυτές τις εξελίξεις⁴¹. Η μία αφορά το γεγονός ότι υπάρχουν οικονομικές σχέσεις μεταξύ των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων και των οργανισμών πιστοποίησης και ότι οι έλεγχοι στο πλαίσιο των συστημάτων συνήθως ανακοινώνονται εκ των προτέρων, δεδομένου ότι η προειδοποίηση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αξιοπιστία των πληροφοριών. Η άλλη ανησυχία αφορά το γεγονός ότι ορισμένες νομικές απαιτήσεις δεν επαναλαμβάνονται ακριβώς στα συστήματα προτύπων ασφάλειας για τα τρόφιμα του ιδιωτικού τομέα, π.χ. τα όρια καταλοίπων.

Τα τρόφιμα που εισάγονται από τρίτες χώρες πρέπει να πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ

35

Περίπου το 13 % των προϊόντων που καταναλώνονται στην ΕΕ εισάγονται από τρίτες χώρες⁴². Εκτός της ΕΕ, τα πρότυπα ασφάλειας των τροφίμων μπορεί να διαφέρουν από τα εφαρμοζόμενα στην ΕΕ. Σε συνεργασία με 188 χώρες, η ΕΕ εργάζεται για την ανάπτυξη του Κώδικα Τροφίμων, μιας συλλογής προτύπων, κατευθυντήριων γραμμών και κωδίκων πρακτικής. Ο Κώδικας Τροφίμων παρέχει ένα βασικό πλαίσιο μέσω του οποίου εναρμονίζονται πολλές πτυχές των προτύπων τροφίμων. Όμως, ενώ αρκετές χώρες εφαρμόζουν τα πρότυπα που έχουν συμφωνηθεί στον Κώδικα, υπάρχουν περιορισμοί ως προς τον βαθμό τυποποίησης που μπορεί να προσφέρει⁴³. Παραδείγματος χάριν, σύμφωνα με την Επιτροπή, το ήμισυ περίπου των ανώτατων ορίων καταλοίπων για τα φυτοφάρμακα που ορίστηκαν τα τελευταία χρόνια ήταν πανομοιότυπα στον Κώδικα και την ενωσιακή νομοθεσία.

36

Η Επιτροπή δηλώνει στον ιστότοπό της και στις δημόσιες ανακοινώσεις της ότι οι αυστηροί κανόνες εισαγωγής όσον αφορά την υγιεινή των τροφίμων και των ζωοτροφών, την ασφάλεια των καταναλωτών και την κατάσταση της υγείας των ζώων έχουν ως στόχο να διασφαλίσουν ότι όλες οι εισαγωγές πληρούν τα ίδια υψηλά πρότυπα με τα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ⁴⁴. Η τελευταία ετήσια έκθεση της EFSA για τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων επισημαίνει ότι τα προϊόντα που εισάγονται είναι δύο φορές πιθανότερο να υποβληθούν σε δοκιμές σε σχέση με αυτά που παράγονται στην ΕΕ. Αυτό αντικατοπτρίζει την εφαρμογή ενός μοντέλου κινδύνου για την ασφάλεια των τροφίμων⁴⁵.

37

Η ΕΕ διατηρεί εμπορικές σχέσεις με τρίτες χώρες με δύο τρόπους: 1) μέσω διμερών συμφωνιών και 2) χωρίς συγκεκριμένες διμερείς συμφωνίες. Και στις δύο περιπτώσεις, οι τρίτες χώρες υποχρεούνται να συμμορφώνονται με τα πρότυπα της ΕΕ κατά την εξαγωγή προϊόντων στην ΕΕ.

38

Σε αιτιολογημένες περιπτώσεις, τρίτες χώρες μπορούν να ζητούν από την ΕΕ να τροποποιήσει ορισμένα όρια (π.χ. τα ανώτατα όρια καταλοίπων για συγκεκριμένο φυτοφάρμακο ή συγκεκριμένο προϊόν διατροφής). Ο εν λόγω μηχανισμός είναι γνωστός ως «ανοχή κατά την εισαγωγή». Ένα καθορισμένο κράτος μέλος αξιολογεί πρώτο το αίτημα και την τεκμηρίωση που αποστέλλει η τρίτη χώρα. Στη συνέχεια, βάσει αυτής της αξιολόγησης κινδύνου, η EFSA εκδίδει γνώμη. Εάν η γνώμη αυτή είναι ευνοϊκή και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν διακυβεύεται η ασφάλεια των καταναλωτών, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να αποδεχθεί το αίτημα για ανοχή κατά την εισαγωγή της τρίτης χώρας και να τροποποιήσει το νομικό πλαίσιο της ΕΕ ανάλογα τις ανάγκες της (π.χ. ορίζοντας ΑΟΚ ειδικά για την ΕΕ). Τρίτες χώρες μπορούν επίσης να υποβάλλουν αίτημα για ανοχή κατά την εισαγωγή για τρόφιμα που περιέχουν δραστικές ουσίες μη εγκεκριμένες στην ΕΕ⁴⁶. Ως εκ τούτου, στην περίπτωση των ανοχών κατά την εισαγωγή, η ΕΕ έχει αναπτύξει ένα νομικό πλαίσιο ώστε να απαιτείται από τις τρίτες χώρες που εξάγουν στην ΕΕ να συμμορφώνονται με τα ίδια πρότυπα όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων με εκείνα που ισχύουν για τα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ (βλέπε σημείο 30).

Το μοντέλο αντιμετωπίζει προκλήσεις

39

Στην παρούσα ενότητα της έκθεσης επισημαίνονται οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει επί του παρόντος το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων. Στις ενότητες που ακολουθούν περιγράφονται ο βαθμός πληρότητας του νομικού πλαισίου, ορισμένα στοιχεία που υπάρχουν και τα οποία θέτουν μεσοπρόθεσμα σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του μοντέλου για την ασφάλεια των τροφίμων, καθώς και οι περιορισμοί του συστήματος ελέγχου.

Ορισμένα στοιχεία των νομικών διατάξεων της ΕΕ δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί ή για την εφαρμογή τους απαιτείται η λήψη μέτρων

40

Κατά τα έτη μετά την έγκριση της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα το 2002, τέθηκαν σε ισχύ διάφοροι κανονισμοί που διέπουν τους χημικούς παράγοντες κινδύνου στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα ζώντα ζώα και τα φυτά. Ορισμένα στοιχεία των νομικών διατάξεων της ΕΕ μένει ακόμη να εφαρμοστούν ή απαιτείται η λήψη μέτρων από την Επιτροπή (βλέπε σημείο 53 και παράρτημα III). Ως εκ τούτου, ορισμένα από τα εν λόγω στοιχεία καλύπτονται από εθνικά μέτρα. Διαπιστώσαμε ότι αυτό επηρέαζε τη δυνατότητα επιβολής του νομικού πλαισίου και την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς και μπορεί να θέσει ενδεχομένως σε κίνδυνο το επίπεδο προστασίας από τους χημικούς παράγοντες κινδύνου που προέβλεπαν το 2002 οι νομοθέτες της ΕΕ. Στον πίνακα 2 παρατίθενται παραδείγματα στοιχείων ενωσιακών νομικών διατάξεων των οποίων εκκρεμεί η θέση σε εφαρμογή ή σε σχέση με τα οποία απαιτείται η λήψη μέτρων από την Επιτροπή.

41

Διαπιστώσαμε ότι, σήμερα, η νομοθεσία της ΕΕ καλύπτει ορισμένες ομάδες ουσιών (π.χ. κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, κτηνιατρικά φάρμακα) αναλυτικότερα από ό,τι άλλες (π.χ. ένζυμα, υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα). Η Επιτροπή δεν έχει διενεργήσει ούτε έχει αναθέσει οριζόντια αξιολόγηση του κινδύνου, η οποία θα δικαιολογούσε ενδεχομένως τις διαφορές αυτές.

Η βιωσιμότητα του μοντέλου της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων δοκιμάζεται

42

Ενώ στοιχεία του νομικού πλαισίου για τις χημικές ουσίες στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα φυτά και τα ζώντα ζώα δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί (βλέπε σημείο 40 και παράρτημα III), η χημική βιομηχανία συνεχίζει να αναπτύσσεται. Ασκούνται σημαντικές πιέσεις για την έγκριση νέων ουσιών. Όπως επισήμανε η Ernst & Young στην εξωτερική της αξιολόγηση της EFSA το 2012, ο αριθμός των εγκεκριμένων προϊόντων αυξάνεται σταδιακά από το 2006, παράλληλα με τον αριθμό των αιτήσεων που υποβάλλονται και εγκρίνονται. Η έκθεση του αξιολογητή επεσήμαινε επίσης ότι οι αιτήσεις αντιστοιχούν σε ποσοστό άνω του 60% της δραστηριότητας της EFSA και ότι περισσότερο από το ένα τρίτο αυτών των αιτήσεων αφορά νέα προϊόντα. Αυτό ασκεί πιέσεις στην EFSA και μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη διάθεση πόρων σε αξιολογήσεις που ζητούνται από τη βιομηχανία. Πράγματι, διάφορες υπηρεσίες της EFSA επιβεβαίωσαν την ύπαρξη σημαντικών καθυστερήσεων, ιδίως στον τομέα των συστατικών τροφίμων που αποτελούν αντικείμενο ρύθμισης. Ωστόσο, παρά τις πρόσφατες προόδους, οι καθυστερήσεις αυτές δεν έχουν ακόμη αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.

43

Τα κράτη μέλη δεν παρέχουν πάντοτε τα δεδομένα που είναι απαραίτητα για τη διενέργεια των επιστημονικών αξιολογήσεων⁴⁷, παρά το γεγονός ότι υποχρεούνται από το νόμο ή τους ζητείται από την EFSA να το πράξουν. Οι καθυστερήσεις στις επιστημονικές αξιολογήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αξιολογήσεων από την EFSA, έχουν αντίκτυπο στην ικανότητα των νομοθετών να εγκρίνουν νέους νόμους ή να τροποποιούν τους υφιστάμενους. Οι καθυστερήσεις αυτές οφείλονται, μεταξύ άλλων, στους περιορισμένους πόρους και στο γεγονός ότι οι επιστημονικοί φορείς δυσκολεύονται να διατηρήσουν υψηλό επίπεδο επιστημονικής εμπειρογνωμοσύνης, π.χ. λόγω ανεπαρκούς αριθμού εμπειρογνωμόνων.

44

Το νομικό πλαίσιο είναι πλέον τόσο εκτενές ώστε οι δημόσιες αρχές δεν είναι σε θέση να διεξάγουν εκτεταμένες δοκιμές για όλες τις ουσίες που αποτελούν αντικείμενο ρύθμισης (βλέπε σημείο 50 και παράρτημα I).

45

Οι παράγοντες αυτοί απειλούν τη βιωσιμότητα του μοντέλου μακροπρόθεσμα, επειδή οι προσδοκίες είναι ανώτερες των δυνατοτήτων του στην τρέχουσα μορφή του. Η EFSA έχει ήδη αναγνωρίσει τη βιωσιμότητα ως τομέα στον οποίο πρέπει να δοθεί προσοχή τα επόμενα χρόνια. Η Επιτροπή έχει επίσης αρχίσει να πραγματεύεται το θέμα μέσω του προγράμματος REFIT και τομεακών αξιολογήσεων.

Περιορισμοί στο σύστημα ελέγχου

Το σύστημα ελέγχου για τα προϊόντα που παράγονται ή καλλιεργούνται στην ΕΕ

46

Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την επιβολή της νομοθεσίας που ισχύει για ολόκληρη την αλυσίδα γεωργικών προϊόντων διατροφής «από το αγρόκτημα στο πιάτο» (βλέπε γράφημα 5). Σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών διενεργούν ελέγχους ώστε να εξακριβώνεται ότι οι δραστηριότητες των φορέων εκμετάλλευσης και τα εμπορεύματα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ πληρούν τα σχετικά πρότυπα και τις σχετικές απαιτήσεις. Οι εν λόγω έλεγχοι θα πρέπει να διενεργούνται τακτικά, αναλόγως του κινδύνου και με την κατάλληλη συχνότητα⁴⁸.

47

Διαπιστώσαμε ότι οι αρχές των κρατών μελών επιθεωρούν τα συστήματα ελέγχου που εφαρμόζουν οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων για την αντιμετώπιση των χημικών κινδύνων και τα επιτευχθέντα αποτελέσματα⁴⁹. Στο πλαίσιο των επιθεωρήσεων ενδέχεται να εντοπίζονται αδυναμίες στη χρήση των συστατικών τροφίμων που αποτελούν αντικείμενο ρύθμισης ή φυτοπροστατευτικών προϊόντων και κτηνιατρικών φαρμάκων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε υπερβολικά κατάλοιπα αυτών ή στην παρουσία καταλοίπων μη εγκεκριμένων ουσιών στα τρόφιμα. Επιπλέον, οι αρχές των κρατών μελών μπορούν να λαμβάνουν δείγματα για εργαστηριακές αναλύσεις βάσει σχεδίων ελέγχου.

Οι δοκιμές στις οποίες τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα τρόφιμα που διατίθενται στο εμπόριο στην ΕΕ καλύπτουν συχνότερα ορισμένες ομάδες χημικών ουσιών από άλλες

48

Τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται να περιλαμβάνουν όλες τις ουσίες που ρυθμίζονται από την ΕΕ στα σχέδιά τους, όμως πρέπει να σχεδιάζουν τους ελέγχους τους με βάση τον κίνδυνο. Τα τρία κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη διενεργούν ανάλυση κινδύνου για κάθε επιμέρους σχέδιο, δηλαδή συνήθως χωριστά για τις διαφορετικές ομάδες ουσιών. Ωστόσο, κανένα από αυτά τα κράτη μέλη δεν έχει πραγματοποιήσει οριζόντια αξιολόγηση του κινδύνου για την ταξινόμηση των διαφόρων ομάδων χημικών ουσιών βάσει του επιπέδου επικινδυνότητας.

49

Στα τρία κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη εξετάσαμε εκθέσεις σχετικά με εργαστηριακές αναλύσεις διαφόρων ομάδων χημικών ουσιών⁵⁰. Διαπιστώσαμε ότι αυτά τα κράτη μέλη καλύπτουν ορισμένες ομάδες ουσιών σε μεγαλύτερο βάθος από ό,τι άλλες. Επικεντρώνουν τους ελέγχους τους σε κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, κτηνιατρικά φάρμακα και επιμολυντές⁵¹, όμως δεν καλύπτουν πάντοτε τα συστατικά τροφίμων που υπόκεινται σε ρύθμιση, όπως αρτύματα τροφίμων και ένζυμα τροφίμων. Στο γράφημα 6 παρουσιάζονται δείγματα⁵² που εξετάστηκαν το 2016 για διάφορες ομάδες χημικών ουσιών στα τρία κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη.

50

Η ατελής εναρμόνιση των νομικών διατάξεων σε επίπεδο ΕΕ (βλέπε σημεία 40 και 41) εξηγεί ενδεχομένως εν μέρει τον χαμηλό αριθμό -και σε ορισμένες περιπτώσεις την έλλειψη- ελέγχων σε σχέση με ορισμένες ουσίες (π.χ. ένζυμα και υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα, βλέπε γράφημα 7). Παρότι το ισχύον νομικό πλαίσιο της ΕΕ επιτρέπει στα κράτη μέλη να διενεργούν ορισμένους ελέγχους σε σχέση με τα πρόσθετα και τα αρτύματα, αυτά δεν διενεργούν παρά μικρό μόνο αριθμό τέτοιων ελέγχων. Αυτό αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι τα κράτη μέλη διαθέτουν περιορισμένους πόρους και δεν είναι εφικτό να πραγματοποιούν δοκιμές για όλες τις ουσίες⁵³. Στον πίνακα 3 παρουσιάζονται συνοπτικά οι δυνητικοί κίνδυνοι που δεν καλύπτονται από τα κράτη μέλη εάν αποκλείουν από τους ελέγχους τους ορισμένα συστατικά τροφίμων που υπόκεινται σε ρύθμιση.

Περαιτέρω καθοδήγηση για την αντιμετώπιση των παραβάσεων

51

Εάν οι αρχές των κρατών μελών διαπιστώσουν παράβαση κατά τη διάρκεια των επίσημων επιθεωρήσεων, πρέπει να λάβουν μέτρα ώστε να διασφαλιστεί ότι τα μη ασφαλή τρόφιμα δεν θα κυκλοφορήσουν στην αγορά και ο φορέας εκμετάλλευσης θα λάβει διορθωτικά μέτρα. Στα πιθανά μέτρα επιβολής σε επίπεδο κράτους μέλους περιλαμβάνεται η καταστροφή ενός συγκεκριμένου προϊόντος ή η απόσυρσή του από την αγορά, η αναστολή ή η παύση της δραστηριότητας. Επιπλέον, τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίζουν δικούς τους κανόνες σχετικά με τις κυρώσεις, οι οποίες θα πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές⁵⁴.

52

Εξετάσαμε τους εθνικούς κανόνες και τα μέτρα επιβολής που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη και διαπιστώσαμε ότι έχουν θεσπίσει κανόνες όσον αφορά τις κυρώσεις για παραβάσεις που σχετίζονται με χημικούς παράγοντες κινδύνου. Εάν από εργαστηριακές δοκιμές προκύψει ότι ένα δείγμα υπερβαίνει το όριο που ορίζεται στη νομοθεσία της ΕΕ, τα κράτη μέλη παρακολουθούν τη συνέχεια που δίδεται στην παράβαση και διενεργούν αξιολόγηση της ασφάλειας. Εάν κρίνουν ότι το προϊόν είναι ασφαλές, σε μια πρώτη φάση απευθύνουν συνήθως προειδοποίηση ή διενεργούν αυξημένους ελέγχους. Όταν η αξιολόγηση της ασφάλειας υποδεικνύει κίνδυνο για την υγεία, επιβάλλουν πρόστιμα.

53

Διαπιστώσαμε, ωστόσο, ότι στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη εντοπίζουν μη συμμόρφωση, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον καθορισμό των μέτρων επιβολής που πρέπει να ληφθούν σε σχέση με συγκεκριμένη παράβαση. Δεν μπορούν να χρησιμοποιούν μια καθορισμένη τιμή ως βάση για τον προσδιορισμό του είδους των μέτρων που πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

Η Επιτροπή εξετάζει τις ενέργειες των αρχών των κρατών μελών

54

Η Επιτροπή πραγματοποιεί επισκέψεις στα κράτη μέλη προκειμένου να ελέγχει τα μέτρα που λαμβάνουν οι εθνικές αρχές για την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας. Μπορεί να απευθύνει συστάσεις στις εθνικές αρχές και παρακολουθεί τη συνέχεια που δίδεται σε αυτές. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιεί άλλους μηχανισμούς (όπως καταγγελίες, παρακολούθηση των εκθέσεων των κρατών μελών, κοινοποιήσεις εθνικών σχεδίων νόμου και ελέγχους μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο) προκειμένου να εντοπίζει προβλήματα που επηρεάζουν την εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ.

55

Όταν η Επιτροπή διαπιστώνει μη συμμόρφωση, έχει στη διάθεσή της αρκετές επιλογές, που κυμαίνονται από διάλογο στο επίπεδο που κρίνεται ενδεδειγμένο έως την κίνηση επίσημης διαδικασίας επί παραβάσει. Μπορεί επίσης να απευθύνει επιστολές στα ανώτερα κλιμάκια, να κινεί δικαστικές διαδικασίες ή ακόμη είτε να αναστέλλει τις πωλήσεις συγκεκριμένων τροφίμων είτε να επιβάλλει ειδικούς όρους. Η Επιτροπή πρέπει να λαμβάνει τέτοιου είδους μέτρα όταν τα τρόφιμα αυτά ενδέχεται να ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία, καθώς και όταν υπάρχουν ενδείξεις σοβαρής αδυναμίας στα συστήματα ελέγχου ενός κράτους μέλους. Μέχρι σήμερα, το έχει πράξει τουλάχιστον σε μία περίπτωση, όταν απαγόρευσε την πώληση τυριού για την παραγωγή του οποίου χρησιμοποιείτο γάλα που περιείχε κατάλοιπα αντιβιοτικών.

56

Εξετάσαμε τις συστάσεις που διατυπώθηκαν σε συνέχεια των ελέγχων τους οποίους διενήργησε η Επιτροπή το 2016. Εντοπίσαμε συστάσεις ελέγχου σχετικά με φυτοφάρμακα, επιμολυντές και κτηνιατρικά φάρμακα. Η Επιτροπή δεν διατύπωσε συστάσεις ούτε εφάρμοσε μέτρα επιβολής σε βάρος κρατών μελών σε σχέση με συστατικά τροφίμων που υπόκεινται σε ρύθμιση.

Το σύστημα ελέγχου για τα προϊόντα που καταναλώνονται στην ΕΕ αλλά παράγονται ή καλλιεργούνται αλλού

57

Οι έλεγχοι στα σύνορα είναι σημαντικοί επειδή η στιγμή που τα προϊόντα από τρίτες χώρες φθάνουν στην ΕΕ είναι και η πρώτη κατά την οποία είναι διαθέσιμα για ελέγχους από τις αρχές των κρατών μελών. Τα προϊόντα που εισάγονται, από τη στιγμή της άφιξής τους στην επικράτεια της ΕΕ, υπόκεινται στο ίδιο καθεστώς ελέγχου με την εγχώρια παραγωγή. Το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων που εισάγουμε είναι μη ζωικής προέλευσης, συμπεριλαμβανομένων σπόρων, φρούτων και λαχανικών, καφέ, τσαγιού και μπαχαρικών (βλέπε γράφημα 7).

58

Το σύστημα ελέγχου της ΕΕ για τις εισαγωγές βασίζεται στον κίνδυνο για την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών. Τα προϊόντα υψηλότερου κινδύνου πρέπει να πληρούν αυστηρότερες προϋποθέσεις προκειμένου να εισαχθούν στην ΕΕ και, συνεπώς, υπόκεινται σε υψηλότερο επίπεδο ελέγχων σε σχέση με τις εισαγωγές χαμηλότερου κινδύνου. Η προσέγγιση της ΕΕ ερείδεται στην παραδοχή ότι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης συνεπάγονται υψηλότερο βαθμό κινδύνου⁵⁵ από τα τρόφιμα μη ζωικής προέλευσης. Κατά συνέπεια, οι εισαγωγές τροφίμων μη ζωικής προέλευσης υπόκεινται συνήθως σε λιγότερους ελέγχους από ό,τι οι εισαγωγές τροφίμων ζωικής προέλευσης, εάν δεν υπάρχει ειδικός κίνδυνος που υπόκειται σε ρύθμιση (βλέπε σημείο 60).

59

Τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης μπορούν να εισέλθουν στην ΕΕ μόλις η Επιτροπή εγκρίνει τη χώρα καταγωγής τους⁵⁶ και τις εγκαταστάσεις σε τρίτες χώρες με βάση τους καταλόγους που υποβάλλονται από τις χώρες αυτές^{57 58}.

60

Κατά γενικό κανόνα, η ενωσιακή νομοθεσία παρέχει στα κράτη μέλη την ευχέρεια να καθορίζουν τη συχνότητα και τη φύση των ελέγχων επί των εισαγωγών τροφίμων μη ζωικής προέλευσης. Το πλαίσιο 3 παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις εξαιρέσεις σε αυτόν τον γενικό κανόνα και συνοψίζει τις ειδικές διαδικασίες ελέγχου και τους όρους εισαγωγής που ισχύουν στις περιπτώσεις αυτές για φορτία τροφίμων μη ζωικής προέλευσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.

61

Τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Διενεργούν ελέγχους εγγράφων, ταυτότητας και φυσικούς ελέγχους προκειμένου να εξακριβώνουν ότι τα προϊόντα τόσο ζωικής όσο και μη ζωικής προέλευσης αντιστοιχούν στην περιγραφή τους και πληρούν τους όρους εισαγωγής της ΕΕ (βλέπε γράφημα 9).

Η απόφαση για τη διενέργεια ελέγχων για τον εντοπισμό χημικών παραγόντων κινδύνου αποτελεί πρωτίστως αρμοδιότητα των κρατών μελών

62

Η ενωσιακή νομοθεσία προβλέπει τη συχνότητα διενέργειας φυσικών ελέγχων επί των εισαγόμενων προϊόντων ζωικής προέλευσης (βλέπε γράφημα 10) και επί ορισμένων προϊόντων μη ζωικής προέλευσης (βλέπε γράφημα 11). Οι φυσικοί έλεγχοι περιλαμβάνουν τη λήψη δειγμάτων για εργαστηριακές δοκιμές, γενικά όμως δεν καθορίζονται ελάχιστες συχνότητες σε επίπεδο ΕΕ, παρά μόνο για περιορισμένο αριθμό εισαγόμενων προϊόντων⁶². Συνεπώς, κάθε κράτος μέλος αποφασίζει χωριστά αν θα πραγματοποιήσει εργαστηριακές δοκιμές για τον εντοπισμό χημικών παραγόντων κινδύνου.

63

Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF) είναι ένα εργαλείο που δημιουργήθηκε από την ΕΕ για την ταχεία ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών αρχών όσον αφορά κινδύνους για την υγεία που σχετίζονται με τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Διαπιστώσαμε ότι το RASFF χρησιμοποιείται ευρέως ως πηγή πληροφοριών για τον προγραμματισμό εργαστηριακών δοκιμών στα τρία κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη, καθώς παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τους κινδύνους.

64

Από τον έλεγχό μας προέκυψε ότι οι διαδικασίες ελέγχου της Επιτροπής και των κρατών μελών επικεντρώνονται στην ανίχνευση καταλοίπων κτηνιατρικών φαρμάκων, ορισμένων μολυσματικών ουσιών και φυτοφαρμάκων βάσει της οδηγίας 96/23/ΕΚ για τα προϊόντα ζωικής προέλευσης. Οι φυσικοί έλεγχοι στις εισαγωγές τροφίμων μη ζωικής προέλευσης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ καλύπτουν κυρίως τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων και τις μολυσματικές ουσίες.

65

Διαπιστώσαμε επίσης ότι στα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήσαμε επισκέψεις δεν διενεργούνται επαρκείς έλεγχοι σε σχέση με αρτύματα τροφίμων, ένζυμα τροφίμων και συμπληρώματα διατροφής, για προϊόντα τόσο ζωικής όσο και μη ζωικής προέλευσης. Επιπλέον, τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης σπάνια ελέγχονται σε σχέση με τα πρόσθετα, αλλά και σε σχέση με τα φυτοφάρμακα και τις μολυσματικές ουσίες που ρυθμίζονται από νομικές πράξεις της ΕΕ πλην της οδηγίας 96/23/ΕΚ. Στο πλαίσιο 4 παρουσιάζεται ένα παράδειγμα σχεδίου κράτους μέλους που δεν περιλαμβάνει δοκιμές για όλες τις ομάδες χημικών παραγόντων κινδύνου.

Τα μέτρα επιβολής δεν χρησιμοποιούνται στον μέγιστο δυνατό βαθμό

66

Ελέγξαμε τα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη μέλη όταν εντοπίζουν εισαγωγές τροφίμων που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις της ΕΕ. Οι αρχές των κρατών μελών αξιολογούν την ασφάλεια των εισαγομένων προϊόντων διατροφής κατά τον ίδιο τρόπο που το πράττουν για τα προϊόντα ενωσιακής προέλευσης (σημεία 52 και 53). Τα κράτη μέλη είτε απορρίπτουν το φορτίο είτε αποσύρουν τα προϊόντα από την αγορά και υποχρεώνουν τους εισαγωγείς να καταβάλουν τις δαπάνες εργαστηρίου. Κανένα από τα τρία κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη δεν επιβάλλει περαιτέρω κυρώσεις στους εισαγωγείς.

67

Η Επιτροπή μπορεί να αντιμετωπίζει τις ελλείψεις με τη διατύπωση συστάσεων ελέγχου, με τη διενέργεια ελέγχων παρακολούθησης, απευθύνοντας επιστολές στα ανώτερα κλιμάκια και διοργανώνοντας συναντήσεις με εκπροσώπους των εμπλεκομένων τρίτων χωρών. Σε αντίθεση με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή μπορεί να αναστείλει τις εισαγωγές ή να επιβάλει ειδικούς όρους⁶³, χρησιμοποιεί δε πραγματικά αυτά τα εργαλεία⁶⁴. Έχει επίσης θεσπίσει ειδικούς όρους, βάσει των οποίων οι αρχές των τρίτων χωρών υποχρεούνται να διενεργούν ορισμένους ελέγχους, όπως εργαστηριακές αναλύσεις, πριν από την εξαγωγή προϊόντων διατροφής⁶⁵.

68

Η ενωσιακή νομοθεσία εξουσιοδοτεί επίσης την Επιτροπή να αφαιρεί από τους καταλόγους εγκαταστάσεις που εδρεύουν σε τρίτες χώρες και παράγουν τρόφιμα ζωικής προέλευσης⁶⁶. Η Επιτροπή βασίζεται στις τρίτες χώρες για την καταχώριση εγκαταστάσεων σε αυτούς τους καταλόγους και για τη διαγραφή από αυτούς. Ωστόσο, έχει το δικαίωμα να αφαιρεί εγκαταστάσεις από τους καταλόγους, εφόσον οι αρμόδιες αρχές των τρίτων χωρών δεν παρέχουν επαρκείς εγγυήσεις για αυτές. Μέχρι πρόσφατα, η Επιτροπή δεν έκανε χρήση του δικαιώματος αυτού⁶⁷. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν υποδείξει ότι η ισχύουσα νομική διαδικασία για τη διαγραφή μιας εγκατάστασης χρήζει επανεξέτασης.

69

Οι υπηρεσίες της Επιτροπής εντόπισαν τρόπους βελτίωσης της αντιμετώπισης των δυσκολιών που συνεπάγεται για τις τρίτες χώρες η προσπάθεια συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις εισαγωγής της ΕΕ. Μεταξύ άλλων, μπορεί να αυξηθεί η χρήση των δραστηριοτήτων ελέγχου και παρακολούθησης προκειμένου να ενθαρρυνθεί η συμμόρφωση με τους κανόνες και να επιλύονται τα προβλήματα που εντοπίζονται.

Συμπεράσματα και συστάσεις

70

Ο εν προκειμένω έλεγχος επικεντρώθηκε στους χημικούς παράγοντες κινδύνου, οι βλαβερές συνέπειες των οποίων συχνά δεν είναι άμεσα εμφανείς επειδή είναι σωρευτικές και εμφανίζονται μακροπρόθεσμα. Το κύριο ερώτημα του ελέγχου μας ήταν το εξής: «Έχει άρτια θεμέλια και εφαρμόζεται ορθά το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων, ώστε τα προϊόντα που καταναλώνουμε στην ΕΕ να προστατεύονται από τους χημικούς παράγοντες κινδύνου;» Διαπιστώσαμε ότι το μοντέλο έχει άρτια θεμέλια, θεωρείται μοντέλο αναφοράς σε όλο τον κόσμο και παρέχει στους πολίτες της ΕΕ υψηλό επίπεδο ασφάλειας των τροφίμων. Ωστόσο, διαπιστώσαμε επίσης ότι αυτή τη στιγμή είναι υπερβολικά φιλόδοξο, καθώς η Επιτροπή και τα κράτη μέλη δεν έχουν την ικανότητα να το εφαρμόσουν πλήρως.

71

Εντοπίσαμε μια σειρά ασυνεπειών και προκλήσεων που αντιμετωπίζει επί του παρόντος το μοντέλο της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.

72

Η διαμόρφωση του νομικού πλαισίου που διέπει την ασφάλεια των χημικών ουσιών στα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα φυτά και τα ζώντα ζώα δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν έχει ακόμη επιτευχθεί το επίπεδο εφαρμογής που προβλέπεται στην ενωσιακή νομοθεσία για τα τρόφιμα (βλέπε σημείο 40). Επιπλέον, οι διάφορες υπηρεσίες της EFSA που αξιολογούν αιτήματα για τη χρήση χημικών ουσιών στα τρόφιμα και παρέχουν επιστημονικές συμβουλές για τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού δικαίου και των κανόνων και για τη χάραξη της ενωσιακής πολιτικής αντιμετωπίζουν σημαντικές καθυστερήσεις (βλέπε σημείο 42). Αυτό επηρεάζει την ορθή λειτουργία τμημάτων του συστήματος και τη βιωσιμότητα του μοντέλου στο σύνολό του (βλέπε σημεία 46 έως 69).

73

Οι έλεγχοι που διενεργούνται από δημόσιους φορείς δεν μπορούν παρά να αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό του συνόλου των διενεργούμενων ελέγχων. Διαπιστώσαμε ότι οι έλεγχοι ορισμένων κρατών μελών καλύπτουν συχνότερα ορισμένες ομάδες χημικών ουσιών σε σχέση με άλλες (βλέπε σημεία 48 έως 50 και 62 έως 65), και ότι το νομικό πλαίσιο είναι τόσο εκτενές που οι δημόσιες αρχές δυσκολεύονται να ανταποκριθούν μόνες τους σε όλες τις ευθύνες που τους έχουν ανατεθεί (βλέπε σημεία 43 έως 45). Ο καλύτερος τρόπος για να παραμείνει αξιόπιστο το πρότυπο της ΕΕ είναι η συμπλήρωση των δημόσιων συστημάτων ελέγχου με αντίστοιχα του ιδιωτικού τομέα. Εντούτοις, μόλις πρόσφατα άρχισαν να διερευνώνται οι συνεργίες μεταξύ των συστημάτων ελέγχου του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα (βλέπε σημεία 32 έως 34). Επομένως:

Σύσταση 1 – Αναθεώρηση της νομοθεσίας και βελτίωση της συμπληρωματικότητας μεταξύ των συστημάτων ελέγχου του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα

1. Η Επιτροπή πρέπει, στο πλαίσιο του τρέχοντος προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT) όσον αφορά το νομικό πλαίσιο που διέπει τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, τα ζώντα ζώα και τα φυτά, να αξιολογήσει ενδεχόμενες αλλαγές στη νομοθεσία που διέπει τους χημικούς παράγοντες κινδύνου, υπό το πρίσμα της ικανότητας συνεπούς εφαρμογής της.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2020.

2. Η Επιτροπή πρέπει να αξιοποιήσει τις εργασίες που έχουν ήδη δρομολογηθεί για την ενθάρρυνση αυτής της συμπληρωματικότητας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθορίζοντας τα μελλοντικά βήματα ούτως ώστε οι δημόσιες αρχές των κρατών μελών να μπορούν, όταν κρίνεται απαραίτητο, να βασίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό στους ελέγχους που διενεργούνται από τον ιδιωτικό τομέα, για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των ελέγχων και για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του μοντέλου της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2020.

74

Ένα πλεονέκτημα του μοντέλου της ΕΕ είναι ότι αποσκοπεί να διασφαλίσει ότι τα προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ και εκείνα που εισάγονται πληρούν τα ίδια υψηλά πρότυπα ασφάλειας, προστατεύοντας έτσι τον καταναλωτή. Διαπιστώσαμε ότι η νομική βάση και το σύστημα ελέγχων της ΕΕ είναι άρτια και διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα συμμορφώνονται με τα πρότυπα της ΕΕ, ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσής τους.

75

Διαπιστώσαμε επίσης ότι, για να εξασφαλιστεί η τήρηση των ενωσιακών προτύπων ασφάλειας για τις εισαγωγές τροφίμων, διενεργείται αξιολόγηση του κινδύνου και, για ορισμένα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων, εφόσον είναι ασφαλές για τους καταναλωτές, παρέχονται ανοχές κατά την εισαγωγή. Με τον τρόπο αυτό λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές συνθήκες σε τρίτες χώρες (βλέπε σημεία 29, 30 και 38). Επομένως:

Σύσταση 2 – Διατήρηση του ίδιου επιπέδου διασφάλισης τόσο για τα τρόφιμα που παράγονται όσο και για εκείνα που εισάγονται στην ΕΕ

Όσον αφορά τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα, η Επιτροπή πρέπει να εξηγήσει ποια μέτρα πρόκειται να λάβει προκειμένου να διατηρηθεί το ίδιο επίπεδο διασφάλισης τόσο για τα τρόφιμα που παράγονται όσο και για εκείνα που εισάγονται στην ΕΕ και παράλληλα η συνέχιση της συμμόρφωσης με τους κανόνες του ΠΟΕ.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2019.

76

Παρότι αντιλαμβάνονται το ενδιαφέρον των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών για τη διατήρηση υψηλού επιπέδου ασφάλειας των τροφίμων, οι δημόσιες αρχές των κρατών μελών αντιμετωπίζουν δυσκολίες στον προσδιορισμό του είδους των μέτρων επιβολής που πρέπει να λαμβάνονται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης (βλέπε σημεία 51 έως 53 και 66). Η Επιτροπή εντόπισε δυνατότητες βελτίωσης των διαδικασιών που εφαρμόζει για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της εφαρμογής της νομοθεσίας για τα τρόφιμα (βλέπε σημεία 54 έως 56 και 67 έως 69). Επομένως:

Σύσταση 3 – Διευκόλυνση της συνεπούς εφαρμογής της ενωσιακής νομοθεσίας για τα τρόφιμα

1. Η Επιτροπή πρέπει, επίσης, να παράσχει περαιτέρω καθοδήγηση στα κράτη μέλη για την εφαρμογή μέτρων επιβολής.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2020.

2. Ακόμη, πρέπει να αξιοποιήσει τις εντοπισθείσες δυνατότητες βελτίωσης των διαδικασιών που εφαρμόζει για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους κανόνες της ΕΕ για τα τρόφιμα.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2020.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα I, του οποίου προεδρεύει ο Νικόλαος ΜΗΛΙΩΝΗΣ, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, κατά τη συνεδρίασή του της 14ης Νοεμβρίου 2018.

Όροι και συντομογραφίες

ΑΗΠ: Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη

Ανοχή κατά την εισαγωγή: Ανώτατο όριο καταλοίπων (ΑΟΚ) που καθορίζεται για εισαγόμενα προϊόντα, για την αντιμετώπιση των αναγκών του διεθνούς εμπορίου, όταν:

• η χρήση της δραστικής ουσίας σε φυτοπροστατευτικό προϊόν επί συγκεκριμένου προϊόντος δεν είναι εγκεκριμένη στην Κοινότητα, για λόγους άλλους πλην λόγων δημόσιας υγείας για το συγκεκριμένο προϊόν και τη συγκεκριμένη χρήση ή
• ενδείκνυται διαφορετικό όριο διότι το ισχύον κοινοτικό ΑΟΚ έχει καθοριστεί για λόγους άλλους πλην λόγων δημοσίας υγείας για το συγκεκριμένο προϊόν και τη συγκεκριμένη χρήση.

Αξιολόγηση του κινδύνου: Διαδικασία επιστημονικής βάσης που απαρτίζεται από τέσσερα βήματα: τον προσδιορισμό της πηγής του κινδύνου, τον χαρακτηρισμό της πηγής του κινδύνου, την αξιολόγηση της έκθεσης στον κίνδυνο και τον χαρακτηρισμό του κινδύνου.

ΑΟΚ: Ανώτατο όριο καταλοίπων

ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των τροφίμων: Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων

ΓΣΔΕ: Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου

ΔΑΟΕ: Δόση αναφοράς οξείας έκθεσης

Διαχείριση του κινδύνου: Η διαδικασία, η οποία διακρίνεται από την αξιολόγηση του κινδύνου, της στάθμισης εναλλακτικών πολιτικών, αφού ζητηθεί η γνώμη των ενδιαφερόμενων μερών και αφού ληφθεί υπόψη η αξιολόγηση του κινδύνου και άλλοι εύλογοι παράγοντες και, εάν χρειαστεί, της επιλογής των κατάλληλων μέσων πρόληψης και ελέγχου.

Ενδοκρινικοί διαταράκτες: Χημικές ουσίες οι οποίες, σε συγκεκριμένες δόσεις, μπορούν να παρεμβαίνουν στα ενδοκρινικά συστήματα (δηλαδή στους αδένες και τις ορμόνες που παράγουν οι εν λόγω αδένες). Αυτές οι διαταραχές μπορούν να προκαλέσουν καρκινικούς όγκους, γενετικές ανωμαλίες και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές.

Ενημέρωση σχετικά με τον κίνδυνο: H αμφίδρομη ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ανάλυσης του κινδύνου, όσον αφορά τους παράγοντες κινδύνου και τους κινδύνους, τους παράγοντες που συνδέονται με τον κίνδυνο και τους διάφορους τρόπους αντίληψης του κινδύνου, μεταξύ των αξιολογητών του κινδύνου, των διαχειριστών του κινδύνου, των καταναλωτών, των επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών, της ακαδημαϊκής κοινότητας και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, συμπεριλαμβανομένης της εξήγησης των πορισμάτων από την αξιολόγηση του κινδύνου και της βάσης των αποφάσεων για τη διαχείριση του κινδύνου.

Κώδικας Τροφίμων: Ο Codex Alimentarius ή «Κώδικας Τροφίμων» είναι μια συλλογή προτύπων, κατευθυντήριων γραμμών και κωδίκων πρακτικής που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή του Κώδικα Τροφίμων (CAC). Η CAC αποτελεί τον πυρήνα του κοινού προγράμματος FAO/ΠΟΥ για τα πρότυπα τροφίμων και συγκροτήθηκε από τον FAO και τον ΠΟΥ με σκοπό την προστασία της υγείας των καταναλωτών και την προώθηση δίκαιων πρακτικών στο εμπόριο τροφίμων.

ΠΟΕ: Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

ΠΟΥ: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

Ρυθμιζόμενα συστατικά τροφίμων: Πρόκειται για τα συστατικά τροφίμων τα οποία επί του παρόντος υπόκεινται σε άδεια κυκλοφορίας. Περιλαμβάνουν χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται ως πρόσθετα τροφίμων, ένζυμα τροφίμων, αρτύματα, αρτύματα καπνιστών τροφίμων και πηγές βιταμινών και μετάλλων που προστίθενται σε τρόφιμα.

Συμφωνία ΥΦΠ: Συμφωνία για την εφαρμογή μέτρων υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής προστασίας

Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF): Σύστημα που παρέχει στις αρχές ελέγχου τροφίμων και ζωοτροφών των κρατών μελών (αρχές για την ασφάλεια των τροφίμων των κρατών μελών της ΕΕ των 28, της Νορβηγίας, του Λιχτενστάιν, της Ισλανδίας και της Ελβετίας), αλλά και στην Επιτροπή, την EFSA και την εποπτεύουσα αρχή της ΕΖΕΣ, τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση σοβαρών κινδύνων που εντοπίζονται σε σχέση με τα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές. Λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο προκειμένου να διασφαλίζεται ότι οι επείγουσες ειδοποιήσεις αποστέλλονται και παραλαμβάνονται και ότι λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα, συλλογικά και κατά τρόπο αποδοτικό.

ΥΕΤΖ: Υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων ή ζωοτροφών

Φυτικά προϊόντα: Διατίθενται ευρέως στην αγορά της ΕΕ φυτικά προϊόντα από φυτά, φύκη, μύκητες ή λειχήνες υπό μορφή συμπληρωμάτων διατροφής. Ενδεικτικά αναφέρονται το ginkgo, το σκόρδο και το ginseng. Τα προϊόντα αυτά επισημαίνονται συνήθως ως φυσικές τροφές και διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή σε φαρμακεία, σούπερ μάρκετ, εξειδικευμένα καταστήματα και μέσω του διαδικτύου.

DPE: Καθορισμένα σημεία εισόδου

DPI: Καθορισμένα σημεία εισαγωγής

EFSA: Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων

EMA: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων

FAO: Food and Agriculture Organisation, Οργανισμός Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών

FDA: Food and Drug Administration, Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών

HACCP: Hazard Analysis and Critical Control Points, Ανάλυση κινδύνου και κρίσιμα σημεία ελέγχου.

Παραπομπές

¹ Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων φέρουν την κύρια ευθύνη α) για τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων υπό τον έλεγχό τους με το σύνολο των απαιτήσεων της ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων για την ασφάλεια των τροφίμων) που σχετίζονται με τις δραστηριότητές τους και β) για τη διενέργεια δικών τους ελέγχων για τον σκοπό αυτό. Αυτό αποτελεί σημαντικό στοιχείο για την πρόληψη κρίσεων, ιδίως όταν διακυβεύεται η ασφάλεια των τροφίμων, δεδομένου ότι εισάγει πολλαπλά σημεία ελέγχου σε ολόκληρη την αλυσίδα τροφίμων.

² Το παγκόσμιο εμπόριο διέπεται από τους κανόνες του ΠΟΕ. Τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη της είναι μέλη του ΠΟΕ.

³ Άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων (ΕΕ L 31 της 1.2.2002, σ. 1) (κανονισμός σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα).

⁴ Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Food safety EU budget for the future», 7 Ιουνίου 2018 (https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/future_budget_factsheet_en.pdf).

⁵ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, «WHO estimates of the global burden of foodborne diseases, Foodborne Diseases Burden Epidemiology Reference Group 2007‑2015», γράφημα 12, σ. 80.

⁶ Το άρθρο 3 παράγραφος 14 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 ορίζει ως «πηγή κινδύνου» έναν βιολογικό, χημικό ή φυσικό παράγοντα στα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές ή μια κατάσταση των τροφίμων, που έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει αρνητικές συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου.

⁷ Οι φυσικοί παράγοντες κινδύνου είναι αντικείμενα στα τρόφιμα που μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμό εάν καταναλωθούν. Συνήθως εμφανίζονται λόγω μη ασφαλών πρακτικών χειρισμού τροφίμων ή τυχαίας μόλυνσης.

⁸ Οι βιολογικοί παράγοντες κινδύνου είναι μικρόβια που μπορούν να προκαλέσουν ασθένειες στους ανθρώπους. Περιλαμβάνουν παράσιτα, ιούς και βακτήρια. Η σωστή εφαρμογή του συστήματος HACCP (ανάλυση κινδύνου και κρίσιμων σημείων ελέγχου) αποτελεί το κύριο εργαλείο που χρησιμοποιείται για την πρόληψη των βιολογικών παραγόντων κινδύνου.

⁹ Τα βιολογικά τρόφιμα είναι τρόφιμα που έχουν πιστοποιηθεί ότι παρήχθησαν με μεθόδους που συμμορφώνονται με τα πρότυπα της βιολογικής καλλιέργειας. Η συμμόρφωση με τα πρότυπα αυτά δεν σημαίνει ότι αποκλείεται η παρουσία όλων των χημικών παραγόντων κινδύνου, όπως επιμολυντών.

¹⁰ Τρεις από τις σημαντικότερες νομοθετικές πράξεις που δεν αφορούν συγκεκριμένα τους χημικούς παράγοντες κινδύνου, αλλά την ασφάλεια των τροφίμων συνολικά είναι οι εξής:

• Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχει τη βάση για την πολιτική της ΕΕ για την ασφάλεια των τροφίμων, καθώς εξουσιοδοτεί την ΕΕ να λαμβάνει μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας και των καταναλωτών.
• Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 καθορίζει τις γενικές αρχές και τις απαιτήσεις της νομοθεσίας για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (κανονισμός σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα). Θέτει το πλαίσιο για την ανάπτυξη νομοθεσίας για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο και καλύπτει όλα τα στάδια της παραγωγής και της διανομής τροφίμων και ζωοτροφών.
• Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων (ΕΕ L 165 της 30.4.2004, σ. 1).

¹¹ ΠΟΥ, «WHO estimates of the global burden of food-borne diseases: Food-borne disease burden epidemiology reference group 2007‑2015», 3.12.2015. Αυτή είναι η πρώτη και, επί του παρόντος, η πληρέστερη μελέτη του ΠΟΥ σχετικά με τις εκτιμήσεις των τροφιμογενών νόσων. Περιλαμβάνει δεδομένα για τέσσερις χημικές ουσίες (αφλατοξίνη, κυανιούχο μανιόκα, διοξίνη και αλλεργιογόνα φιστικιών).

¹² Όπως παρατήρησε η Ernst and Young κατά την εξωτερική της επισκόπηση της EFSA το 2012.

¹³ Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να διασφαλίσει ότι τα τρόφιμα στην Ευρώπη είναι τα ασφαλέστερα στον κόσμο και ότι τα ίδια πρότυπα ασφάλειας των τροφίμων ισχύουν για όλα τα προϊόντα, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους - απόσπασμα από την ιστοσελίδα της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων https://ec.europa.eu/food/safety/international_affairs/trade_en. Η αρχή αυτή αντικατοπτρίζεται και στην συνδυασμένη ερμηνεία των άρθρων 11 (εισαγόμενα τρόφιμα και ζωοτροφές) και 14 (απαιτήσεις της ασφάλειας των τροφίμων) της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα.

¹⁴ H EFSA είναι αρμόδια για τις αξιολογήσεις κινδύνου για την ασφάλεια των τροφίμων ενώ ο EMA για την αξιολόγηση των ενωσιακών φαρμάκων (συμπεριλαμβανομένων των κτηνιατρικών φαρμάκων).

¹⁵ Η επιλογή των τριών κρατών μελών έγινε με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: (1) την ισορροπία μεταξύ κρατών μελών με υψηλό όγκο εισαγωγών και κρατών μελών με πολύ μικρότερο όγκο, (2) κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προβλήματα με διαφορετικές χημικές ουσίες ως χημικούς παράγοντες κινδύνου στα τρόφιμα και (3) την έδρα (Πάρμα) της EFSA, του κύριου οργανισμού της ΕΕ που παρέχει επιστημονικές συμβουλές σχετικά με τις χημικές ουσίες στα τρόφιμα. Κατά την επιλογή των χωρών επιδιώχθηκε επίσης η επίτευξη γεωγραφικής ισορροπίας. Στην Ιταλία, λόγω της περιφερειακής οργάνωσής της, συγκεντρώσαμε τους περισσότερους ελέγχους σε μία μόνο περιφέρεια (Λιγυρία).

¹⁶ Το πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου αποτελεί μέρος της πολιτικής της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Το πρόγραμμα αυτό αποβλέπει οι νόμοι της ΕΕ να παραμείνουν απλοί, να αφαιρεθούν οι περιττές επιβαρύνσεις και να προσαρμοστεί η υφιστάμενη νομοθεσία χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο οι στόχοι πολιτικής.

¹⁷ SWD(2018) 38 final, «Έλεγχος καταλληλότητας του κανονισμού σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002)».

¹⁸ Spiric, D. et al., «Convergence on EU and USA Food safety Regulation approach, regarding foodborne outbreaks», 58η διεθνής διάσκεψη της βιομηχανίας κρέατος, «Meat Safety and Quality: Where it goes?», Procedia Food Science 5(2015) 266‑269. Η έκθεση επισημαίνει ότι η νομοθεσία της ΕΕ για τα τρόφιμα αποτελεί αναφορά για τις ΗΠΑ.

¹⁹ Humphrey, J., «Food Safety, Private Standards Schemes and Trade: The Implications of the FDA Food Safety Modernization Act», Έγγραφο εργασίας της IDS, τόμος 2012, αριθ. 403, Σεπτέμβριος 2012.

²⁰ EIOP: Text 2008‑006 - European governance still technocratic? New modes of governance for food safety regulation in the European Union. Robert Fischer. 2018. Εμπνευσμένες από την ΕΕ, αρκετές χώρες, π.χ. η Γαλλία και η Γερμανία, συγκρότησαν ανεξάρτητες υπηρεσίες αξιολόγησης και υιοθέτησαν την αρχή του οργανωτικού διαχωρισμού της αξιολόγησης και της διαχείρισης του κινδύνου.

²¹ Assessing farmers’ cost of compliance with EU legislation in the fields of environment, animal welfare and food safety, CPRA για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. AGRI 2011-EVAL-08.

²² Επ' αυτού, στην αιτιολογική σκέψη 17 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 αναφέρονται τα εξής: «Όπου η νομοθεσία για τα τρόφιμα αποσκοπεί στη μείωση, εξάλειψη ή αποφυγή ενός κινδύνου για την υγεία, οι τρεις αλληλένδετες συνιστώσες της ανάλυσης του κινδύνου, δηλαδή η αξιολόγηση του κινδύνου, η διαχείριση του κινδύνου και η ενημέρωση σχετικά με τον κίνδυνο, παρέχουν συστηματική μεθοδολογία για τον προσδιορισμό μέτρων που είναι αποτελεσματικά, αναλογικά και στοχοθετημένα, ή άλλων ενεργειών για την προστασία της υγείας». Στην αιτιολογική σκέψη 19 του ίδιου κανονισμού διευκρινίζεται ότι: «Αναγνωρίζεται ότι η επιστημονική αξιολόγηση του κινδύνου δεν μπορεί, μόνη της, σε ορισμένες περιπτώσεις να παρέχει όλες τις πληροφορίες στις οποίες θα βασιστεί μια απόφαση για τη διαχείριση κινδύνου, και ότι άλλοι παράγοντες που είναι σχετικοί με το θέμα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, κοινωνιακών, οικονομικών, παραδοσιακών, δεοντολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων και της ικανότητας διεξαγωγής ελέγχων». Στο άρθρο 3 περιλαμβάνονται ορισμοί αυτών των τριών συνιστωσών.

²³ Ο EMA ιδρύθηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 726/2004, αλλά υπήρχε ήδη από το 1995 βάσει παλαιότερων οδηγιών. Είναι αρμόδιος για την αξιολόγηση του κινδύνου σε επίπεδο ΕΕ στον τομέα των φαρμάκων.

²⁴ Αιτιολογική σκέψη 21 και άρθρο 7 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002.

²⁵ Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Επιτροπής για την αρχή της προφύλαξης (COM(2000)°1 final της 2.2.2000), τα μέτρα που λαμβάνονται κατά την εφαρμογή της αρχής της προφύλαξης θα πρέπει να είναι: ανάλογα προς το επιδιωκόμενο επίπεδο προστασίας, μη επιφέροντα διακρίσεις κατά την εφαρμογή τους, συνεπή με παρόμοια μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί, να βασίζονται σε εξέταση των ενδεχόμενων οφελών και του κόστους της δράσης ή της μη ανάληψης δράσης (συμπεριλαμβανομένης, όπου χρειάζεται και είναι εφικτό, μιας οικονομικής ανάλυσης κόστους/οφέλους), να υπόκεινται σε αναθεώρηση, υπό το φως των νέων επιστημονικών δεδομένων, και να επιβάλλουν την υποχρέωση προσκόμισης των επιστημονικών αποδείξεων που είναι απαραίτητες για μια εμπεριστατωμένη αξιολόγηση του κινδύνου.

²⁶ Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Δελτίο τύπου – Η Επιτροπή εγκρίνει την ανακοίνωση για την αρχή της προφύλαξης.

²⁷ Η συμφωνία για την εφαρμογή μέτρων υγειονομικής και φυτοϋγειονομικής προστασίας («συμφωνία ΥΦΠ») του ΠΟΕ τέθηκε σε ισχύ με την ίδρυση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου την 1η Ιανουαρίου 1995. Αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας για την ασφάλεια των τροφίμων και την υγεία των ζώων και των φυτών.

²⁸ Άρθρο 5 της συμφωνίας ΥΦΠ.

²⁹ Η πλήρης αξιολόγηση του κινδύνου απαρτίζεται από τέσσερα στάδια: τον προσδιορισμό της πηγής του κινδύνου, τον χαρακτηρισμό της πηγής του κινδύνου, την αξιολόγηση της έκθεσης στον κίνδυνο και τον χαρακτηρισμό του κινδύνου.

³⁰ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Οκτωβρίου 2009, σχετικά με τη διάθεση φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά (ΕΕ 0L 309 της 24.11.2009, σ. 1).

³¹ Αναλυτικό ευρετήριο του ΠΟΕ, Συμφωνία ΥΦΠ – Προοίμιο (Νομολογία). Σημείο 1.5.2 Relationship of the precautionary principle with the SPS Agreement. Ιανουάριος 2018.

³² Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1107/2009 και κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 396/2005 αντίστοιχα.

³³ Συνοπτική έκθεση της μόνιμης επιτροπής για τα φυτά, τα ζώα, τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες στις 16‑17 Φεβρουαρίου 2017: Τα κράτη μέλη υπογράμμισαν τις δυσκολίες που μπορεί να δημιουργήσει αυτό σε διεθνές επίπεδο (Κώδικας Τροφίμων) και τα ζητήματα αρμοδιοτήτων σε σχέση με τις εν λόγω αποφάσεις πολιτικής στο επίπεδό τους, δεδομένου του ρόλου τους ως πρώτου αξιολογητή στη διαδικασία διεκπεραίωσης των αιτημάτων για ανοχή κατά την εισαγωγή. Επίσης, συνοπτική έκθεση της μόνιμης επιτροπής για τα φυτά, τα ζώα, τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές που συνεδρίασε στις Βρυξέλλες στις 13‑14 Ιουνίου 2018, θέμα Α.14 της ημερήσιας διάταξης.

³⁴ Οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τροφίμων και ζωοτροφών εξασφαλίζουν ότι τα τρόφιμα ή οι ζωοτροφές, σε όλα τα στάδια της παραγωγής, μεταποίησης και διανομής στην επιχείρηση που βρίσκεται υπό τον έλεγχό τους, πληρούν τις απαιτήσεις της νομοθεσίας για τα τρόφιμα που διέπει τις δραστηριότητές τους και ελέγχουν την πλήρωση αυτών των απαιτήσεων.

³⁵ Η σαφής κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των ΥΕΤΖ και των δημόσιων αρχών σε όλο το μήκος της αλυσίδας τροφίμων αναγνωρίζεται στα αποτελέσματα του ελέγχου καταλληλότητας της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα ως αύξηση της αποδοτικότητας.

³⁶ Σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002.

³⁷ Στοιχεία που προέρχονται από εκθέσεις της EFSA.

³⁸ Οδηγία 96/23/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 1996, περί λήψεως μέτρων ελέγχου για ορισμένες ουσίες και τα κατάλοιπά τους σε ζώντα ζώα και στα προϊόντα τους (ΕΕ L 125 της 23.5.1996, σ. 10).

³⁹ Στην έκθεση επισκόπησης «Interaction Between the System of Official Feed Controls and Private Assurance Schemes» αναγνωρίζονται ορισμένα οφέλη για τις αρμόδιες αρχές από την καθιέρωση αλληλεπιδράσεων με ιδιωτικά συστήματα διασφάλισης (ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων -2016‑8975). http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/overview_reports/

⁴⁰ Έλεγχοι και αναλύσεις στον τομέα της υγείας και των τροφίμων, πρόγραμμα 2017. Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων.

⁴¹ Για παράδειγμα, ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των τροφίμων 2017‑6072. Τελική έκθεση διερευνητικής αποστολής που πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία από τις 28 Νοεμβρίου 2017 έως τις 6 Δεκεμβρίου 2017 προκειμένου να συγκεντρωθούν πληροφορίες σχετικά με τις συνεργίες των επίσημων ελέγχων με τους ελέγχους των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων και με τα συστήματα πιστοποίησης τρίτων. http://ec.europa.eu/food/audits-analysis/audit_reports/ . Οι Κάτω Χώρες εξέφρασαν επίσης παρόμοιες ανησυχίες κατά τη διάρκεια της επίσκεψης ελέγχου που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ελέγχου μας.

⁴² Εκτιμώμενη κατανάλωση = παραγωγή στην ΕΕ + εισαγωγές - εξαγωγές. Στοιχεία σχετικά με την παραγωγή στην ΕΕ – 734 εκατομμύρια τόνοι (πηγή: «EU agricultural production volumes for 2013 in million tonnes», Faostat). Στοιχεία σχετικά με τις εισαγωγές – σχεδόν 93 εκατομμύρια τόνοι το 2016, και με τις εξαγωγές – 91 εκατομμύρια τόνοι (πηγή: http://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/EDN-20171016‑1?inheritRedirect=true).

⁴³ Παραδείγματος χάριν, οι κατάλογοι χημικών ουσιών που περιλαμβάνονται στον Κώδικα Τροφίμων μπορεί να μην είναι εξαντλητικοί ή τα κράτη μέλη μπορεί να εξακολουθούν να εφαρμόζουν διαφορετικά όρια σε σχέση με μια συγκεκριμένη ουσία (π.χ. διαφορετικά ΑΟΚ).

⁴⁴ https://ec.europa.eu/food/safety/official_controls/legislation/imports_en

⁴⁵ Ενώ εισάγεται το 13 % των προϊόντων που καταναλώνονται στην ΕΕ (βλέπε υποσημείωση 42), το 26,4 % (22 345) του συνολικού αριθμού δειγμάτων (84 657) αφορούσε προϊόντα που εισήχθησαν από τρίτες χώρες και το 67 % (56 749) του συνόλου προερχόταν από τις χώρες που υποβάλλουν στοιχεία (ΕΕ, Ισλανδία και Νορβηγία). Έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2016 για τα υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων σε τρόφιμα, Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων.

⁴⁶ Εάν, παραδείγματος χάριν, οι εν λόγω ουσίες δεν είχαν εγκριθεί για λόγους άλλους, πλην λόγων δημόσιας υγείας.

⁴⁷ Όπως στοιχεία σχετικά με την παρουσία χημικών ουσιών ή σχετικά με την κατανάλωση τροφίμων.

⁴⁸ Κατ' αρχήν, τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να ορίζουν τον κατάλληλο αριθμό ελέγχων, όμως η ενωσιακή νομοθεσία μπορεί να καθορίζει συχνότητες για συγκεκριμένα προϊόντα, π.χ. το παράρτημα IV της οδηγίας 96/23/ΕΚ του Συμβουλίου θεσπίζει τα επίπεδα και τη συχνότητα της δειγματοληψίας για τα ζώντα ζώα και τα ζωικά προϊόντα.

⁴⁹ Άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004.

⁵⁰ Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται αφορούν μόνο τα τρία κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη κατά τη διάρκεια του ελέγχου. Για τα συστατικά τροφίμων που υπόκεινται σε ρύθμιση και τους επιμολυντές που δεν περιλαμβάνονται στην οδηγία 96/23/ΕΚ δεν υπάρχουν εκθέσεις σε επίπεδο ΕΕ. Για τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων και τα κτηνιατρικά φάρμακα, η EFSA καταρτίζει ετήσιες εκθέσεις σχετικά με τα αποτελέσματα των δοκιμών των κρατών μελών.

⁵¹ Ωστόσο, οι δοκιμές αυτές δεν καλύπτουν όλες τις πτυχές των χημικών κινδύνων, όπως η συσσώρευση φυτοφαρμάκων (βλέπε σημείο 7 του παραρτήματος III).

⁵² Ένα δείγμα μπορεί να περιλαμβάνει διάφορες δοκιμές για διαφορετικές ουσίες.

⁵³ Οι όροι χρήσης στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1333/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, που αφορά τα πρόσθετα τροφίμων, καταλαμβάνουν 314 σελίδες (παραρτήματα 2‑4).

⁵⁴ Άρθρα 54 και 55 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004.

⁵⁵ Τα εισαγόμενα προϊόντα ζωικής προέλευσης και τα ζώντα ζώα παρουσιάζουν υψηλό επίπεδο κινδύνου καθώς μπορούν να μεταδώσουν σοβαρές ασθένειες του ανθρώπου και των ζώων. Ιστοσελίδα της ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των τροφίμων: https://ec.europa.eu/food/safety/official_controls/legislation/imports/animal_en

⁵⁶ Σύμφωνα με το άρθρο 11, παράγραφος 4, του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 854/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τον καθορισμό ειδικών διατάξεων για την οργάνωση των επίσημων ελέγχων στα προϊόντα ζωικής προέλευσης που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο (ΕΕ L 139 της 30.4.2004, σ. 206), η Επιτροπή εξετάζει την κατάσταση της δημόσιας υγείας και της υγείας των ζώων στην οικεία τρίτη χώρα ζητώντας και εξετάζοντας έγγραφα και, κατά κανόνα, πραγματοποιώντας επίσκεψη στη χώρα. Όσον αφορά τους χημικούς κινδύνους, η εξέταση αυτή καλύπτει τη νομοθεσία της τρίτης χώρας σχετικά με τα προϊόντα ζωικής προέλευσης, τη χρήση κτηνιατρικών φαρμάκων, την παρασκευή και τη χρήση ζωοτροφών και την έγκριση του προγράμματος παρακολούθησης των καταλοίπων.

⁵⁷ Η Επιτροπή επιθεωρεί δείγμα αυτών των εγκαταστάσεων κατά τη διάρκεια ελέγχων σε τρίτες χώρες. Η Επιτροπή μας ενημέρωσε επίσης ότι καταρτίζει έκθεση σχετικά με το αποτέλεσμα της αξιολόγησης των εγκαταστάσεων σε μία τρίτη χώρα, οι οποίες έλαβαν έγκριση για την πραγματοποίηση εξαγωγών προς την ΕΕ.

⁵⁸ Σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 853/2004 και τα άρθρα 11 και 12 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 854/2004, οι αρχές των τρίτων χωρών είναι υπεύθυνες να ελέγχουν και να διασφαλίζουν ότι οι εγκαταστάσεις πληρούν τις απαιτήσεις της ΕΕ για κάθε κατηγορία προϊόντων διατροφής.

⁵⁹ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 669/2009 της Επιτροπής, της 24ης Ιουλίου 2009, για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, όσον αφορά το αυξημένο επίπεδο των επίσημων ελέγχων στις εισαγωγές ορισμένων ζωοτροφών και τροφίμων μη ζωικής προέλευσης και για την τροποποίηση της απόφασης 2006/504/ΕΚ (ΕΕ L 194 της 25.7.2009, σ. 11).

⁶⁰ Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 669/2009 καλύπτει επί του παρόντος 35 διαφορετικά προϊόντα και 24 τρίτες χώρες. Ορισμένα από τα συνηθέστερα προϊόντα είναι οι ξηροί καρποί, τα λαχανικά, τα βότανα και τα μπαχαρικά. Ο κανονισμός καθορίζει τη συχνότητα διενέργειας των ελέγχων ταυτότητας και των φυσικών ελέγχων, συμπεριλαμβανομένων των εργαστηριακών δοκιμών (5, 10, 20 ή 50%). Ο κατάλογος των προϊόντων και η συχνότητα διενέργειας των ελέγχων επανεξετάζονται σε εξαμηνιαία βάση, λαμβανομένων υπόψη των αποτελεσμάτων των ελέγχων.

⁶¹ Σύμφωνα με τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 884/2014 της Επιτροπής, της 13ης Αυγούστου 2014, για την επιβολή ειδικών όρων που διέπουν την εισαγωγή ορισμένων ζωοτροφών και τροφίμων από ορισμένες τρίτες χώρες λόγω του κινδύνου επιμόλυνσης από αφλατοξίνες και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1152/2009 (ΕΕ L 242 της 14.8.2014, σ. 4), τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2015/175 της Επιτροπής, της 5ης Φεβρουαρίου 2015, για τον καθορισμό ειδικών όρων που εφαρμόζονται στις εισαγωγές κόμμεος γκουάρ που κατάγεται ή αποστέλλεται από την Ινδία λόγω του κινδύνου μόλυνσής του από πενταχλωροφαινόλη και διοξίνες (ΕΕ L 30 της 6.2.2015, σ. 10), τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 885/2014 της Επιτροπής, της 13ης Αυγούστου 2014, για τον καθορισμό ειδικών όρων που εφαρμόζονται στις εισαγωγές μπαμιών και φύλλων κάρι από την Ινδία και την κατάργηση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 91/2013 (ΕΕ L 242 της 14.8.2014, σ. 20) και τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) 2017/186, της 2ας Φεβρουαρίου 2017, για τον καθορισμό ειδικών όρων που πρέπει να εφαρμόζονται στις εισαγωγές στην Ένωση φορτίων από ορισμένες τρίτες χώρες λόγω μικροβιακής μόλυνσης (ΕΕ L 29, 3.2.2017, σ. 24), η ΕΕ έχει θέσει αυτούς τους ειδικούς όρους για ορισμένα προϊόντα από 12 τρίτες χώρες, κυρίως λόγω του κινδύνου προσμείξεων στους καρπούς με κέλυφος και στα αποξηραμένα φρούτα.

⁶² Επιπλέον των διατάξεων στις οποίες παραπέμπει το πλαίσιο 3, απόφαση 2002/805/ΕΚ της Επιτροπής, της 15ης Οκτωβρίου 2002, για ορισμένα μέτρα προστασίας ως προς ορισμένα προϊόντα ζωικής προέλευσης για τη διατροφή των ζώων, τα οποία εισάγονται από την Ουκρανία (ΕΕ L 278 της 16.10.2002, σ. 24), απόφαση 2010/381/ΕΕ της Επιτροπής, της 8ης Ιουλίου 2010, για μέτρα έκτακτης ανάγκης που εφαρμόζονται σε φορτία προϊόντων υδατοκαλλιέργειας που εισάγονται από την Ινδία και προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο (ΕΕ L 174 της 9.7.2010, σ. 51), απόφαση 2010/220/ΕΕ της Επιτροπής, της 16ης Απριλίου 2010, για μέτρα έκτακτης ανάγκης που εφαρμόζονται σε φορτία καλλιεργούμενων αλιευτικών προϊόντων που εισάγονται από την Ινδονησία και προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο (ΕΕ L 97 της 17.4.2010, σ. 17) και απόφαση 2002/251/ΕΚ της Επιτροπής, της 27ης Μαρτίου 2002, σχετικά με ορισμένα προστατευτικά μέτρα ως προς το κρέας πουλερικών και ορισμένα προϊόντα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας τα οποία προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και εισάγονται από την Ταϊλάνδη (ΕΕ L 84 της 28.3.2002, σ. 77).

⁶³ Άρθρο 53, παράγραφος 1, στοιχείο β), του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 178/2002.

⁶⁴ Για παράδειγμα: Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 2015/943 της Επιτροπής, της 18ης Ιουνίου 2015, σχετικά με τη λήψη επειγόντων μέτρων για την αναστολή των εισαγωγών ξερών φασολιών από τη Νιγηρία και την τροποποίηση του παραρτήματος I του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 669/2009 (ΕΕ L 154 της 19.6.2015, σ. 8).

⁶⁵ Για παράδειγμα: Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 2015/175 της Επιτροπής και εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 885/2014 της Επιτροπής.

⁶⁶ Άρθρο 12, παράγραφος 4, στοιχείο γ), του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 854/2004.

⁶⁷ Η πρώτη εγκατάσταση που αφαίρεσε η Επιτροπή με δική της πρωτοβουλία βρισκόταν στη Βραζιλία. Αφαιρέθηκε από τους καταλόγους λόγω σαλμονέλας και απάτης σχετικά με την πιστοποίηση εργαστηρίου για το κρέας και τα προϊόντα με βάση το κρέας που εξάγονται στην ΕΕ.

⁶⁸ https://www.efsa.europa.eu/en/topics/topic/food-additive-re-evaluations

⁶⁹ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1129/2011 της Επιτροπής, της 11ης Νοεμβρίου 2011, για την τροποποίηση του παραρτήματος II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1333/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου με την κατάρτιση ενωσιακού καταλόγου για τα πρόσθετα τροφίμων (ΕΕ L 295 της 12.11.2011, σ. 1–177).

⁷⁰ Στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1333/2008 παρατίθεται ο ενωσιακός κατάλογος προσθέτων τροφίμων που εγκρίνονται για χρήση, ως έχουν, σε τρόφιμα και καθορίζονται οι όροι χρήσης τους.

⁷¹ Άρθρο 1 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1332/2008.

⁷² Αιτιολογική σκέψη 14 και άρθρο 17 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1332/2008.

⁷³ Πηγή: Βάση δεδομένων της Επιτροπής σχετικά με τα αρτύματα τροφίμων.

⁷⁴ Το μέρος Α του καταλόγου της ΕΕ περιλαμβάνει τέσσερις διαφορετικές υποσημειώσεις: 1. «δεν έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση από την Αρχή», 2) «πρέπει να υποβληθούν συμπληρωματικά επιστημονικά δεδομένα έως τις 31 Δεκεμβρίου 2012», 3. «πρέπει να υποβληθούν συμπληρωματικά επιστημονικά δεδομένα έως τις 30 Ιουνίου 2013» και 4. «πρέπει να υποβληθούν συμπληρωματικά επιστημονικά δεδομένα έως τις 31 Δεκεμβρίου 2013».

⁷⁵ Άρθρο 20 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1334/2008.

⁷⁶ EFSA Journal 2012;10(5):2663. https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.2903/j.efsa.2012.2663

⁷⁷ https://effl.lexxion.eu/article/EFFL/2013/3/241

⁷⁸ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων (ΕΕ L 31 της 1.2.2002, σ. 1).

⁷⁹ Η Επιτροπή ολοκλήρωσε πρόσφατα μια συνολική αξιολόγηση πολιτικής του κανονισμού GFL (έλεγχο καταλληλότητας) βάσει αποδεικτικών στοιχείων για ολόκληρο τον τομέα των τροφίμων δυνάμει του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT)• Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής - Η αξιολόγηση REFIT της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002), («έλεγχος καταλληλότητας»), SWD(2018)38 της 15.1.2018.

⁸⁰ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 [σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα], της οδηγίας 2001/18/ΕΚ [για τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 [για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 [για τις πρόσθετες ύλες στις ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2065/2003 [για τα αρτύματα καπνιστών τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1935/2004 [σχετικά με τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1331/2008 [για την ενιαία διαδικασία έγκρισης για τα πρόσθετα τροφίμων, τα ένζυμα τροφίμων και τις αρωματικές ύλες τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 [σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα] και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2283 [σχετικά με τα νέα τρόφιμα], COM/2018/0179 final, με ημερομηνία 11.4.2018.

⁸¹ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 [σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα], της οδηγίας 2001/18/ΕΚ [για τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 [για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 [για τις πρόσθετες ύλες στις ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2065/2003 [για τα αρτύματα καπνιστών τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1935/2004 [σχετικά με τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1331/2008 [για την ενιαία διαδικασία έγκρισης για τα πρόσθετα τροφίμων, τα ένζυμα τροφίμων και τις αρωματικές ύλες τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 [σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα] και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2283 [σχετικά με τα νέα τρόφιμα], COM/2018/0179 final, με ημερομηνία 11.4.2018.

⁸² Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων (ΕΕ L 31 της 1.2.2002, σ. 1) (κανονισμός σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα).

⁸³ Άρθρα 14 και 17 παράγραφος 1 του κανονισμού σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα.

⁸⁴ Οι διαχειριστές του κινδύνου είναι κυρίως η Επιτροπή επικουρούμενη από τους αντιπροσώπους των κρατών μελών στη μόνιμη επιτροπή για τα φυτά, τα ζώα, τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (PAFF) και, ανάλογα με τις ισχύουσες διαδικασίες, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στους κόλπους της Επιτροπής, επιφορτισμένη με τη διαχείριση του κινδύνου στον τομέα των τροφίμων, όσον αφορά την Επιτροπή, είναι η Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων (ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων).

⁸⁵ Η γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα περιλαμβάνει έναν μη εξαντλητικό κατάλογο θεμιτών παραγόντων στην αιτιολογική σκέψη (19), π.χ. κοινωνιακούς, οικονομικούς, παραδοσιακούς, δεοντολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και την ικανότητα διεξαγωγής ελέγχων. Η χρήση θεμιτών παραγόντων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων της ΕΕ δεν είναι στατική• το ακριβές φάσμα των παραγόντων και η βαρύτητα που τους αποδίδεται διαφέρει ανά περίπτωση ανάλογα με το αντικείμενο και το συγκεκριμένο μέτρο.

⁸⁶ Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, Η αξιολόγηση REFIT της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002), SWD(2018) 38 final, με ημερομηνία 15.1.2018, («έλεγχος καταλληλότητας»), στη σ. 89.

⁸⁷ Όπως υλικά που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα εκτός από πλαστικά, συμπληρώματα διατροφής, τρόφιμα με πρόσθετες βιταμίνες και ανόργανα συστατικά, όσον αφορά τον καθορισμό ανώτατων ορίων ουσιών, καθώς και έλλειψη πλήρους εφαρμογής σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με διατροφικούς ισχυρισμούς και ισχυρισμούς για την υγεία όσον αφορά φυτικά προϊόντα.

⁸⁸ Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, «Η αξιολόγηση REFIT της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002), SWD(2018) 38 final, με ημερομηνία 15.1.2018, («έλεγχος καταλληλότητας»), στη σ. 89.

⁸⁹ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 [σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα], της οδηγίας 2001/18/ΕΚ [για τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 [για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 [για τις πρόσθετες ύλες στις ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2065/2003 [για τα αρτύματα καπνιστών τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1935/2004 [σχετικά με τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1331/2008 [για την ενιαία διαδικασία έγκρισης για τα πρόσθετα τροφίμων, τα ένζυμα τροφίμων και τις αρωματικές ύλες τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 [σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα] και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2283 [σχετικά με τα νέα τρόφιμα], COM/2018/0179 final, με ημερομηνία 11.4.2018.

⁹⁰ Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, Η αξιολόγηση REFIT της γενικής νομοθεσίας για τα τρόφιμα (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002), SWD(2018) 38 final, με ημερομηνία 15.1.2018, («έλεγχος καταλληλότητας»), στη σ. 39.

⁹¹ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 [σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα], της οδηγίας 2001/18/ΕΚ [για τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 [για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 [για τις πρόσθετες ύλες στις ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2065/2003 [για τα αρτύματα καπνιστών τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1935/2004 [σχετικά με τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1331/2008 [για την ενιαία διαδικασία έγκρισης για τα πρόσθετα τροφίμων, τα ένζυμα τροφίμων και τις αρωματικές ύλες τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 [σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα] και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2283 [σχετικά με τα νέα τρόφιμα], COM/2018/0179 final, με ημερομηνία 11.4.2018.

⁹² Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη διαφάνεια και τη βιωσιμότητα της αξιολόγησης κινδύνου στην αλυσίδα τροφίμων στην ΕΕ και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 [σχετικά με τη γενική νομοθεσία για τα τρόφιμα], της οδηγίας 2001/18/ΕΚ [για τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1829/2003 [για τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1831/2003 [για τις πρόσθετες ύλες στις ζωοτροφές], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2065/2003 [για τα αρτύματα καπνιστών τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1935/2004 [σχετικά με τα υλικά που έρχονται σε επαφή με τρόφιμα], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1331/2008 [για την ενιαία διαδικασία έγκρισης για τα πρόσθετα τροφίμων, τα ένζυμα τροφίμων και τις αρωματικές ύλες τροφίμων], του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 [σχετικά με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα] και του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2283 [σχετικά με τα νέα τρόφιμα], COM/2018/0179 final, με ημερομηνία 11.4.2018.

Στάδιο	Ημερομηνία
Έγκριση του υπομνήματος σχεδιασμού του ελέγχου / Έναρξη του ελέγχου	29.11.2017
Επίσημη διαβίβαση του σχεδίου έκθεσης στην Επιτροπή (ή σε άλλη ελεγχόμενη μονάδα)	27.9.2018
Έγκριση της τελικής έκθεσης μετά τη διαδικασία εκατέρωθεν ακρόασης	14.11.2018
Παραλαβή των επίσημων απαντήσεων της Επιτροπής (ή άλλης ελεγχόμενης μονάδας) σε όλες τις γλώσσες	6.12.2018

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων που αυτό διενεργεί επί των πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ ή επί διαχειριστικών θεμάτων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς του προϋπολογισμού. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα Ελέγχου I, του οποίου προεδρεύει ο Νικόλαος Μηλιώνης, Μέλος του ΕΕΣ, και το οποίο ειδικεύεται στη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο Janusz Wojciechowski, Μέλος του ΕΕΣ, συνεπικουρούμενος από τις Kinga Wisniewska-Danek, προϊσταμένη του ιδιαίτερου γραφείου του, και Katarzyna Radecka-Moroz, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, τον Michael Bain, ανώτερο διοικητικό στέλεχος, την Maria Eulàlia Reverté i Casas, υπεύθυνη έργου, την Päivi Piki, αναπληρώτρια υπεύθυνη έργου, τους Ιωάννη Παπαδάκη, Manuel Dias Ferreira Martins και Ermira Vojka, ελεγκτές, και την Terje Teppan-Niesen, βοηθό. Γλωσσική υποστήριξη παρασχέθηκε από τους Philippe Colmant, Vesna Marn και Michael Pyper.

Από αριστερά: Eulàlia Reverté i Casas, Katarzyna Radecka-Moroz, Janusz Wojciechowski, Michael Bain, Päivi Piki, Manuel Dias Ferreira Martins.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (https://europa.eu/european-union/index_el).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018

PDF	ISBN 978-92-847-1537-4	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/561323	QJ-AB-18-032-EL-N
HTML	ISBN 978-92-847-1578-7	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/15941	QJ-AB-18-032-EL-Q

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018

Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Για οποιαδήποτε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού που δεν αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να ζητηθεί άδεια απευθείας από τους δικαιούχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/index_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας ατελώς τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact_el

ΒΡΕΙΤΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο Europa: https://europa.eu/european-union/contact_el

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να τηλεφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: https://op.europa.eu/el/publications. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. https://europa.eu/european-union/contact_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον δικτυακό τόπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=el

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp/el/data) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να τηλεφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.