Χρηματοδότηση της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή στα δάση της ΕΕ:
θετικά, αν και περιορισμένα, αποτελέσματα

Σύνοψη

I

Τα δάση της ΕΕ είναι πολυλειτουργικά και εξυπηρετούν περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς σκοπούς. Οι πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης έχουν καθοριστική σημασία για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση.

II

Η έκταση των δασών είναι παρόμοια με την έκταση των γαιών που χρησιμοποιούνται για γεωργικούς σκοπούς, αυξάνεται δε διαρκώς την τελευταία 30ετία. Η χρηματοδότηση για τις δασικές περιοχές από τον προϋπολογισμό της ΕΕ είναι πολύ χαμηλότερη από αυτήν που διατίθεται για τη γεωργία – αντιπροσωπεύοντας λιγότερο από το 1 % του προϋπολογισμού της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) – και εστιάζει στη στήριξη μέτρων διατήρησης και στη στήριξη της φύτευσης και αποκατάστασης δασικών εκτάσεων. Το 90 % της ενωσιακής χρηματοδότησης για τη δασοκομία διοχετεύεται μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ). Η ΕΕ έχει αναλάβει διεθνείς δεσμεύσεις σε αυτόν τον τομέα, που περιλαμβάνουν την καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας και την προστασία της βιοποικιλότητας. Με την παρούσα έκθεση, στόχος μας είναι να διευκολύνουμε τις συζητήσεις πολιτικής που έχουν αντίκτυπο στα δάση της ΕΕ.

III

Στον παρόντα έλεγχο εστιάσαμε στις προσπάθειες της ΕΕ να προστατεύσει τη βιοποικιλότητα και να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή στα δάση της ΕΕ. Συνολικά, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι, στις περιοχές όπου η ΕΕ έχει πλήρη αρμοδιότητα δράσης, έχει και θετική, αλλά περιορισμένη, επίδραση στην προστασία της βιοποικιλότητας και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση της ΕΕ.

IV

Οι κύριες διαπιστώσεις μας είναι οι εξής.

1. Η ΕΕ ενέκρινε τις οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πτηνά και η Επιτροπή έχει υιοθετήσει διάφορες στρατηγικές προκειμένου να αντιμετωπίσει την ανεπάρκεια βιοποικιλότητας και την κατάσταση της διατήρησης των δασών της ΕΕ. Διαπιστώσαμε ότι η ποιότητα των μέτρων διατήρησης για τους εν λόγω δασικούς οικοτόπους που καλύπτονται από τις προαναφερόμενες οδηγίες εξακολουθεί να είναι προβληματική.
2. Ο κανονισμός για την ξυλεία έχει ως στόχο να τερματιστεί η παράνομη υλοτομία στην ΕΕ. Διαπιστώσαμε ότι η Επιτροπή δεν έχει αξιολογήσει την ποιότητα των ελέγχων των κρατών μελών. Παρότι η τηλεπισκόπηση προσφέρει σημαντικές δυνατότητες για οικονομικά αποδοτική παρακολούθηση μεγάλων περιοχών, η Επιτροπή δεν τη χρησιμοποιεί με συνέπεια.
3. Η ΕΕ περιλαμβάνει ολοένα και περισσότερο τα δάση στις πολιτικές της για την κλιματική αλλαγή. Οι ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή στα δάση περιλαμβάνονται τόσο στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και στον κανονισμό LULUCF. Ωστόσο, σε ζητήματα όπως η προσαρμογή των δασών στην κλιματική αλλαγή και ο καθορισμός οικολογικών ορίων στη χρήση των δασών για παραγωγή ενέργειας δεν σημειώθηκε επαρκής πρόοδος. Οι προσπάθειες για να βελτιωθεί η εστίαση των στρατηγικών προσαρμογής των δασικών εκτάσεων στην κλιματική αλλαγή προσκρούουν στην έλλειψη γνώσης και πληροφόρησης.
4. Η ΕΕ διοχετεύει χρηματοδοτική στήριξη σε δράσεις για την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα στον τομέα της δασοκομίας κυρίως μέσω του ΕΓΤΑΑ. Διαπιστώσαμε ότι, συνολικά, οι κανόνες και οι διαδικασίες του ΕΓΤΑΑ δεν διασφαλίζουν μεγαλύτερη βιοποικιλότητα και ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Οι νομοθετικές προτάσεις για την ΚΓΠ μετά το 2020 παρέχουν στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία κατά τον σχεδιασμό των προγραμμάτων στήριξης της δασοκομίας και δεν περιέχουν διατάξεις για την αντιμετώπιση των παραπάνω αδυναμιών. Στο κοινό ενωσιακό σύστημα παρακολούθησης δεν γίνονται μετρήσεις της επιρροής των δασικών μέτρων στη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή.

V

Βάσει των ανωτέρω διαπιστώσεων, διατυπώνουμε τις εξής συστάσεις:

• να βελτιωθούν η συμβολή της ΕΕ στη βιοποικιλότητα και η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση της ΕΕ·
• να ενισχυθεί η καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας· και
• να βελτιωθεί η εστίαση των δασικών μέτρων, στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης, στη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή.

Εισαγωγή

Γιατί είναι σημαντικά τα δάση της ΕΕ

01

Η ΕΕ διαθέτει δάση και άλλες δασικές εκτάσεις που προσεγγίζουν τα 180 εκατομμύρια εκτάρια και καλύπτουν το 45 % της συνολικής χερσαίας έκτασής της. Σύμφωνα με τη Eurostat, μεταξύ 1990 και 2020, η έκταση των δασών της ΕΕ αυξήθηκε κατά 10,2 εκατομμύρια εκτάρια¹. Τα δάση της ΕΕ είναι πολυλειτουργικά και εξυπηρετούν περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς σκοπούς (βλέπε γράφημα 1). Ιδιωτικοί φορείς κατέχουν το 60 % των δασών της ΕΕ και, το 2017, η ακαθάριστη παραγωγή από τη δασοκομία, περιλαμβανομένων των δραστηριοτήτων υλοτομίας, υπερέβη τα 55 δισεκατομμύρια ευρώ.

02

Πολλά είδη ζουν στα δάση, τα οποία φιλοξενούν σχεδόν το 90 % της παγκόσμιας χερσαίας βιοποικιλότητας. Η βιοποικιλότητα είναι πλουσιότερη στα δάση μεγαλύτερης ηλικίας, που έχουν σημαντικότερο όγκο νεκρών ξύλων και μεγαλύτερη δομική πολυπλοκότητα, Καθώς επίσης και στα δάση όπου το ποσοστό της ανθρώπινης παρέμβασης είναι μικρό. Ελάχιστα ευρωπαϊκά δάση παραμένουν σε πρωτογενή κατάσταση, και οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν επιπτώσεις σε ποσοστό μεγαλύτερο του 95 % των δασών της ΕΕ. Τα δάση ταξινομούνται σύμφωνα με τον βαθμό ανθρώπινης παρέμβασης που έχουν υποστεί: αδιατάρακτα δάση (2,4 %), ημιφυσικά δάση (93,2 %) και δασικές φυτείες (4,4 %)².

03

Τα υγιή δάση συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, επειδή δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ολοένα και μεγαλύτερους κινδύνους διαταραχών στα δάση, λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, όπως δασικές πυρκαγιές, ξηρασίες, καταιγίδες, άνοδο της στάθμης της θάλασσας ή εμφάνιση και εξάπλωση (νέων) επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών. Τα φαινόμενα αυτά ασκούν πιέσεις στην ικανότητα των δασών να λειτουργούν ως καταβόθρες άνθρακα. Ανθεκτικά δάση είναι αυτά που αναμένεται να αντέχουν στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, άρα και να διατηρούν τις επιδόσεις τους ως προς τη δέσμευση άνθρακα. Οι πρακτικές και ο σχεδιασμός της διαχείρισης των δασών καθίστανται ολοένα και σημαντικότερα μέσα για την εξασφάλιση ανθεκτικών δασών.

Κύριες τάσεις στα δάση

04

Η έκθεση του 2020 για την κατάσταση των δασών της Ευρώπης³ έκλεισε με το συμπέρασμα ότι, κατά μέσο όρο, η κατάσταση των ευρωπαϊκών δασών επιδεινώνεται. Άλλες εκθέσεις και στοιχεία από κράτη μέλη επιβεβαιώνουν ότι η κατάσταση διατήρησης των δασών είναι φθίνουσα: Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) με τίτλο «State of nature in the EU» (Η κατάσταση της φύσης στην ΕΕ) για την περίοδο 2013‑2018⁴ εξετάζει την κατάσταση διατήρησης των δασικών οικοτόπων και ειδών που προστατεύονται από τις οδηγίες για τα πτηνά και τους οικοτόπους. Ο συχνότερος χαρακτηρισμός της κατάστασης όλων των δασών «ανεπαρκής» (54 %) ή «κακή» (31 %) και ο λιγότερο συχνός «καλή» (14 %) (το γράφημα 2 παρουσιάζει την ανάλυση ανά δασική περιοχή).

05

Η κατάσταση είναι περισσότερο θετική όσον αφορά ορισμένες παραμέτρους των επιπέδων βιοποικιλότητας στα δάση: ο δείκτης κοινών δασικών πτηνών μειώθηκε κατά 3 % στην ΕΕ από το 1990 έως το 2011, αλλά έκτοτε έχει ανακάμψει (βλέπε γράφημα 3).

06

Όσον αφορά τις τάσεις στα δασικά είδη πέραν των πτηνών, αυτές καταγράφουν βελτίωση μόνο ως προς το 6 % των ειδών, ενώ ως προς το 27 % επιδεινώνονται (βλέπε γράφημα 4)

Παγκόσμια και ενωσιακή δράση για τα δάση

07

Οι διεθνείς δεσμεύσεις της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα είναι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική ποικιλότητα και το θεματολόγιο του 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη με τον στόχο βιώσιμης ανάπτυξης 15 (βλέπε πλαίσιο 1).

08

Άλλες διεθνείς συμβάσεις που σχετίζονται με τα δάση εστιάζουν στη βιολογική ποικιλότητα, την κλιματική αλλαγή και την ερημοποίηση. Αυτές περιλαμβάνουν τη σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (UNFCCC) και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της ερημοποίησης. Στην Ευρώπη, η Υπουργική Διάσκεψη για την προστασία των δασών στην Ευρώπη, γνωστή και ως «Forest Europe», είναι μια εθελοντική πολιτική διαδικασία υψηλού επιπέδου που στοχεύει στην ενίσχυση του διακυβερνητικού διαλόγου και της συνεργασίας για τις δασικές πολιτικές σε όλη την ήπειρο. Η «Forest Europe» αναπτύσσει κοινές στρατηγικές για τα 47 συμβαλλόμενα μέρη (46 χώρες και η ΕΕ) με σκοπό την προστασία και τη βιώσιμη διαχείριση των δασών τους.

09

Στο άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση προβλέπεται ότι η ΕΕ πρέπει να εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα, μεταξύ άλλων, το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος. Αρκετές πολιτικές της ΕΕ έχουν αντίκτυπο στα δάση. Η διαχείριση, διατήρηση, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και βιώσιμη χρήση των δασών αποτελούν έναν από τους βασικούς στόχους της αγροτικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής, καθώς και των πολιτικών για το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, το εμπόριο και την έρευνα της εσωτερικής αγοράς, τη βιομηχανία και την ενέργεια (βλέπε γράφημα 5).

10

Καθένας από αυτούς τους τομείς πολιτικής διαθέτει ένα διαφορετικό σύνολο εργαλείων: νομοθεσία, μη δεσμευτικά έγγραφα πολιτικής (παραδείγματος χάριν, στρατηγικές και κατευθυντήριες γραμμές) και επιδοτήσεις από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Τη χρηματοδότηση της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα διαχειρίζονται συνήθως από κοινού η Επιτροπή και τα κράτη μέλη (παραδείγματος χάριν, αγροτική ανάπτυξη). Στο γράφημα 6 συνοψίζονται τα κύρια χαρακτηριστικά των στρατηγικών και προγραμμάτων της ΕΕ που σχετίζονται με τα δάση, συμπεριλαμβανομένων των ρόλων και των αρμοδιοτήτων των κύριων φορέων.

11

Το 2013, η Επιτροπή δημοσίευσε τη στρατηγική της ΕΕ για τα δάση και τον δασικό τομέα 2014‑2020⁵ ως ένα πλαίσιο για τη χάραξη όλων των σχετικών με τα δάση πολιτικών στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της αγροτικής ανάπτυξης, του περιβάλλοντος και της πολιτικής για το κλίμα. Στο πλαίσιο 2 παρουσιάζονται οι στόχοι της στρατηγικής για το 2020. Η Επιτροπή προτίθεται να δημοσιεύσει νέα στρατηγική το 2021.

12

Η ΕΕ δεν έχει ορίσει ειδικούς στόχους για τη δασική βιοποικιλότητα ή την κατάσταση υγείας των δασών. Ωστόσο, οι ακόλουθοι γενικοί στόχοι αφορούν μεταξύ άλλων και τα δάση:

• Οι οδηγίες για τους οικοτόπους⁶ και τα πτηνά⁷ στοχεύουν στη διατήρηση ή στην αποκατάσταση σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος⁸, καθώς και στην προστασία όλων των ειδών πτηνών που ζουν εκ φύσεως σε άγρια κατάσταση στην ΕΕ. Το 50 % περίπου των περιοχών Natura 2000 είναι δάση.
• Σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της ΕΕ βάσει της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική ποικιλότητα (βλέπε σημείο 07), η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020⁹ έχει ως στόχο την ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ μέχρι το 2020, και την αποκατάστασή τους στον βαθμό του εφικτού, με παράλληλη ενίσχυση της συμβολής της ΕΕ στην αποτροπή της απώλειας βιοποικιλότητας παγκοσμίως.
• Στη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030¹⁰ προβλέπεται ότι «η Επιτροπή θα ζητήσει από τα κράτη μέλη να αυξήσουν το επίπεδο εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας εντός σαφών προθεσμιών και θα τους παράσχει τη σχετική στήριξη. Ειδικότερα, θα ζητήσει από τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν τη μη επιδείνωση των τάσεων διατήρησης και της κατάστασης όλων των προστατευόμενων οικοτόπων και ειδών έως το 2030. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τουλάχιστον το 30 % των ειδών και των οικοτόπων που δεν βρίσκονται επί του παρόντος σε ευνοϊκή κατάσταση θα ενταχθούν στην εν λόγω κατηγορία ή θα παρουσιάσουν ισχυρή θετική τάση.» Η στρατηγική έχει επίσης ως στόχο τον ορισμό, τη χαρτογράφηση, την παρακολούθηση και την αυστηρή προστασία όλων των εναπομεινάντων πρωτογενών και υπεραιωνόβιων δασών της ΕΕ.

13

Ένας από τους βασικούς στόχους της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα ήταν να αποκατασταθεί τουλάχιστον το 15 % των υποβαθμισμένων οικοσυστημικών υπηρεσιών στην ΕΕ έως το 2020. Σύμφωνα με την αξιολόγηση της Επιτροπής¹¹, το 2015 η πρόοδος ήταν ανεπαρκής και η τάση υποβάθμισης των οικοσυστημάτων και των υπηρεσιών τους δεν είχε ανασχεθεί. Το 2020, η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης έκθεση¹² για την κατάσταση των οικοσυστημικών υπηρεσιών, που περιλάμβανε ειδικές πληροφορίες για τα δασικά οικοσυστήματα. Σύμφωνα με την έκθεση, έχουν σημειωθεί βελτιώσεις στους δείκτες δομικής κατάστασης (βιομάζα, νεκρά ξύλα) από το 2010, αλλά ορισμένοι βασικοί δείκτες υποβάθμισης, όπως η φυλλόπτωση των κορυφών των δένδρων, εξακολουθούν να επιδεινώνονται. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, γενικά, η κατάσταση των δασών της ΕΕ είναι κακή.

Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης είναι η σημαντικότερη πηγή ενωσιακής χρηματοδότησης για τα δάση

14

Στη δασική στρατηγική της ΕΕ έως το 2020 το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) χαρακτηρίζεται ως ο «κορμός της χρηματοδότησής» της, διότι παρέχει το 90 % της συνολικής χρηματοδότησης της ΕΕ για τη δασοκομία. Άλλες πηγές χρηματοδότησης της ΕΕ είναι το πρόγραμμα LIFE, η χρηματοδότηση της έρευνας μέσω του «Ορίζων 2020», το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και ο μηχανισμός χρηματοδότησης φυσικού κεφαλαίου της ΕΤΕπ.

15

Δαπάνες αγροτικής ανάπτυξης διατίθενται για τη στήριξη δύο δασικών μέτρων που εστιάζουν στη δημιουργία δασικών εκτάσεων και στη στήριξη των υφιστάμενων δασικών εκτάσεων (βλέπε γράφημα 7).

16

Αρκετά ακόμη μέτρα αγροτικής ανάπτυξης μπορούν επίσης να έχουν αντίκτυπο στα δάση. Παραδείγματος χάριν, οι δασικές περιοχές μπορούν να λάβουν ενισχύσεις από το Natura 2000. Περαιτέρω παραδείγματα δράσεων στο πλαίσιο άλλων μέτρων περιλαμβάνουν τις υπηρεσίες παροχής δασοκομικών συμβουλών, τις επενδύσεις σε υποδομές για την ανάπτυξη και την προσαρμογή της δασοκομίας, και τη στήριξη για την εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων δασών.

17

Τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν αν θα συμπεριλάβουν μέτρα για τη δασοκομία στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξής τους και πώς θα τα χρησιμοποιήσουν για να στηρίξουν τα δάση. Επίσης, καθορίζουν ειδικές απαιτήσεις για τη δασοκομία στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξής τους. Από 24 κράτη μέλη διατέθηκαν συνολικά 4 890 εκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ στα δύο δασικά μέτρα για την περίοδο 2014‑2020¹³ (βλέπε γράφημα 8) και έως το τέλος του 2020 είχε δαπανηθεί το 49 % αυτών των κονδυλίων. Η Φινλανδία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες δεν έχουν διαθέσει καθόλου χρήματα σε μέτρα για τη δασοκομία στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης. Η Επιτροπή δεν παρακολουθεί τις δαπάνες για τη δασοκομία στο πλαίσιο άλλων μέτρων.

18

Από την αξιολόγηση των δασικών μέτρων από την Επιτροπή το 2017¹⁴ εξήχθη το συμπέρασμα ότι το αποτέλεσμα της στήριξης για τα δάση στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης ήταν γενικά θετικό και μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην απόδοση οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών οφελών. Σύμφωνα με την εν λόγω αξιολόγηση, η στήριξη για την πρόληψη και την αποκατάσταση των ζημιών στα δάση είχε το σημαντικότερο αποτέλεσμα, στηρίζοντας, μεταξύ 2007 και 2013, περίπου 10 εκατομμύρια εκτάρια (5 % των δασών της ΕΕ). Η στήριξη για τη δάσωση χρησιμοποιήθηκε κατά την περίοδο 2007‑2013 για να φυτευθούν 287 490 εκτάρια νέων δασών (περίπου 0,2 % των δασών της ΕΕ).

Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

19

Εξετάσαμε αν η δράση της ΕΕ στηρίζει την προστασία της βιοποικιλότητας και συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση της ΕΕ. Αναλύσαμε α) τον αντίκτυπο της δράσης της Επιτροπής σε ορισμένες βασικές περιβαλλοντικές και κλιματικές πολιτικές και β) τον ειδικότερο αντίκτυπο των δασικών μέτρων που έχουν χρηματοδοτηθεί μέσω της αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

20

Η εμβέλεια του ελέγχου μας κάλυψε τα δάση της ΕΕ, και εστιάσαμε στους βασικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ που αναφέρονται στο γράφημα 6. Όσον αφορά τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία, εξετάσαμε αποκλειστικά την παρακολούθηση της εγχώριας ξυλείας.

21

Προκειμένου να συλλέξουμε και να αξιολογήσουμε τα στοιχεία:

• εξετάσαμε τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ, τις στρατηγικές, τις προτάσεις και τις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής, τις εκθέσεις που αφορούν τη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή στα δάση της ΕΕ, τις οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πτηνά (Natura 2000) και τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία.
• συμβουλευθήκαμε εμπειρογνώμονες στην Επιτροπή και εξετάσαμε τεκμηρίωση από τρία κράτη μέλη που επιλέχθηκαν με βάση τη σημασία των επενδύσεων σε δασικά μέτρα αγροτικής ανάπτυξης και την ποικιλία των τύπων δασών τους: Γερμανία (Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία και Σαξονία-Άνχαλτ), Ισπανία (Καστίλη-Λα Μάντσα και Πριγκιπάτο Αστουριών) και Πολωνία. Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί λόγω της πανδημίας COVID-19 επέτρεψαν μόνο μια επιτόπια επίσκεψη στη Γερμανία (όπου επισκεφθήκαμε έργα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ)·
• αναλύσαμε στοιχεία δαπανών, για τη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή στα δάση της ΕΕ, συγχρηματοδοτούμενων από το ΕΓΤΑΑ·
• συγκροτήσαμε ομάδα εμπειρογνωμόνων προκειμένου να εξασφαλίσουμε περαιτέρω γνώσεις σε ορισμένους τομείς και να αξιολογήσουμε ι τις προκαταρκτικές διαπιστώσεις του ελέγχου μας·
• αποστείλαμε ερωτηματολόγιο σε όλα τα κράτη μέλη σε σχέση με 35 προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης, προκειμένου να συλλέξουμε πληροφορίες και στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή των υπομέτρων του ΕΓΤΑΑ για τα δάση – ειδικότερα για τον βαθμό στον οποίο αυτά τα υπομέτρα έχουν συμβάλει στην προστασία της βιοποικιλότητας και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν.

22

Ο εν προκειμένω έλεγχος κάλυψε την περίοδο 2014‑2020, δηλαδή την περίοδο προγραμματισμού του τελευταίου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Λάβαμε επίσης υπόψη τις νομοθετικές προτάσεις της Επιτροπής σχετικά με την κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) για τη νέα περίοδο προγραμματισμού (2021‑2027).

23

Με την παρούσα έκθεση, στόχος μας είναι να διευκολύνουμε τις συζητήσεις πολιτικής που επηρεάζουν τα δάση της ΕΕ και να υποστηρίξουμε την κατάρτιση της ΚΓΠ 2021‑2027, τη νέα δασική στρατηγική της ΕΕ, την ανάπτυξη και εφαρμογή του προτεινόμενου ευρωπαϊκού νόμου για το κλίμα και της νέας στρατηγικής της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την εξέταση του κανονισμού της ΕΕ για την ξυλεία.

Παρατηρήσεις

Οι βασικές πολιτικές της ΕΕ έχουν θετικό αλλά περιορισμένο αντίκτυπο στα δάση

24

Οι περισσότερες περιβαλλοντικές και κλιματικές πολιτικές της ΕΕ έχουν αντίκτυπο στα δάση. Εξετάσαμε αν αυτές οι βασικές περιβαλλοντικές και κλιματικές πολιτικές της ΕΕ προωθούσαν τη βιοποικιλότητα και συνέβαλλαν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση, σύμφωνα με τους διεθνείς και ενωσιακούς στόχους που έχουν καθοριστεί για την προστασία τους.

Η ΕΕ προστατεύει μερικώς τη βιοποικιλότητα στα δάση της

25

Η ΕΕ έχει προσυπογράψει διεθνείς συμφωνίες (βλέπε σημείο 07) και, συνεπώς, πρέπει να τηρεί μια σειρά στόχων άμεσα συνδεδεμένων με τη βιοποικιλότητα στα δάση. Επιπλέον, η Συνθήκη της ΕΕ την καλεί να εργάζεται για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης με γνώμονα, μεταξύ άλλων, το υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος.

26

Οι κύριες περιβαλλοντικές διατάξεις της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα περιλαμβάνονται στις οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πτηνά. Οι οδηγίες αυτές απαιτούν από τα κράτη μέλη να προστατεύουν τους οικοτόπους χαρακτηρίζοντας ορισμένες περιοχές ως περιοχές Natura 2000 και ορίζοντας μέτρα για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της κατάστασής τους. Το δίκτυο Natura 2000 καλύπτει περίπου το 23 %¹⁵ των δασών της ΕΕ. Τα ακόλουθα δάση που βρίσκονται σε περιοχές Natura 2000 είναι προστατευόμενα (βλέπε γράφημα 9):

• τα δάση με οικοτόπους που αντιστοιχούν σε αυτούς που αναφέρονται στα παράρτημα Ι της οδηγίας για τους οικοτόπους·
• οποιοδήποτε δάσος βρίσκεται σε περιοχή Natura 2000 και φιλοξενεί είδη που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙ της οδηγίας για τους οικοτόπους και/ή στο παράρτημα Ι της οδηγίας για τα πτηνά.

27

Επιπλέον, υπάρχουν ειδικές διατάξεις για την προστασία των ειδών¹⁶ που εφαρμόζονται στο σύνολο της επικράτειας των κρατών μελών. Αυτές οι διατάξεις αφορούν την προστασία, παραδείγματος χάριν, των χώρων ανάπαυσης, αναπαραγωγής και εμφώλευσής τους. Ωστόσο, οι δασικές περιοχές που αφορούν αυτές οι διατάξεις είναι δύσκολο να καθοριστούν στην πράξη. Βάσει της οδηγίας για την περιβαλλοντική ευθύνη, που ισχύει για τα είδη δασικών οικοτόπων του παραρτήματος Ι και τους δασικούς οικοτόπους προστατευόμενων ειδών εκτός περιοχών Natura 2000, οι παράνομοι υλοτόμοι υποχρεούνται να αποκαθιστούν τη ζημιά που προκαλούν στον οικότοπο.

28

Στο πλαίσιο της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα¹⁷, η οποία εφαρμόζεται εντός και εκτός περιοχών Natura 2000, η Επιτροπή καθορίζει μη δεσμευτικούς στόχους (βλέπε σημείο 12) σε κατευθυντήριες γραμμές και συστάσεις.

29

Το 2017¹⁸, επιστήσαμε την προσοχή σε μια σειρά αδυναμιών στη διαχείριση των περιοχών Natura 2000. Ειδικότερα, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι τα κράτη μέλη πολύ συχνά είχαν καθυστερήσει τη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων διατήρησης ή δεν είχαν καθορίσει τα μέτρα αυτά με τον κατάλληλο τρόπο. Τα μέτρα που είναι αναγκαία για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση οικοτόπων, καθώς και της χλωρίδας και πανίδας τους, πρέπει να εγκρίνονται εγκαίρως και να είναι αρκετά ειδικά, ώστε να εφαρμόζονται αποτελεσματικά. Στο πλαίσιο του εν προκειμένω ελέγχου, ελέγξαμε 15 σχέδια διαχείρισης Natura 2000 που περιλάμβαναν δασικές περιοχές, και διαπιστώσαμε ότι 14 από αυτά δεν προέβλεπαν ειδικά μέτρα διατήρησης (βλέπε πλαίσιο 3). Εξωτερικοί αξιολογητές που ορίστηκαν από την Επιτροπή έχουν διαπιστώσει ότι η ποιότητα των μέτρων διατήρησης είναι συχνά ανεπαρκής.

30

Οι περισσότερες αξιολογήσεις των οικοτόπων που προστατεύονται από την οδηγία δείχνουν κακή ή ανεπαρκή κατάσταση διατήρησης (85 % – βλέπε σημείο 04) των δασών της ΕΕ. Διαπιστώσαμε ότι τα περισσότερα μέτρα διατήρησης έχουν μάλλον ως στόχο να διατηρήσουν παρά να αποκαταστήσουν την κατάσταση. Το γράφημα 10 δείχνει τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τη διατήρηση ή αποκατάσταση της κατάστασης των δασικών οικοτόπων και ειδών.

31

Η Επιτροπή ενημερώνεται για την κατάσταση των δασών μέσω των πληροφοριών που υποβάλλουν τα κράτη μέλη (βλέπε σημείο 04). Επιπλέον, η Επιτροπή λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με την ανεπαρκή εφαρμογή των μέτρων διατήρησης στα κράτη μέλη μέσω καταγγελιών, παραδείγματος χάριν, από ΜΚΟ και, περιστασιακά, από άλλες πηγές όπως έρευνες για παραβάσεις σε άλλους τομείς. Την περίοδο 2014‑2020, η Επιτροπή έλαβε πάνω από 900 καταγγελίες σχετικά με την εφαρμογή των οδηγιών για τους οικοτόπους και τα πτηνά.

32

Όταν η Επιτροπή πληροφορείται ότι ένα κράτος μέλος δεν συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις του δυνάμει των δύο οδηγιών, μπορεί να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει (βλέπε, παραδείγματος χάριν, πλαίσιο 4). Έως τον Ιανουάριο του 2021, ήταν ακόμα σε εξέλιξη 13 υποθέσεις παράβασης που σχετίζονταν με την έλλειψη ή την ανεπαρκή ποιότητα μέτρων διατήρησης σε ειδικές ζώνες διατήρησης δυνάμει της οδηγίας για τους οικοτόπους.

Μολονότι η ΕΕ διαθέτει νομοθεσία για την αντιμετώπιση της παράνομης υλοτομίας, η πρακτική αυτή συνεχίζεται

33

Ο κανονισμός της ΕΕ για την ξυλεία¹⁹ απαγορεύει τη διάθεση παράνομα υλοτομημένης ξυλείας και προϊόντων ξυλείας στην αγορά της ΕΕ. Γενικά, ως παράνομη υλοτομία νοούνται οποιεσδήποτε παράνομες πρακτικές που σχετίζονται με την υλοτόμηση ή την εμπορία ξυλείας και προϊόντων ξυλείας. Οι κανόνες που ισχύουν στο κράτος μέλος υλοτόμησης καθορίζουν αν η ξυλεία υλοτομείται παράνομα.

34

Προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος διάθεσης παράνομα υλοτομημένης ξυλείας στην αγορά, ο κανονισμός για την ξυλεία απαιτεί από τους φορείς εκμετάλλευσης να επιδεικνύουν τη δέουσα επιμέλεια. Για τον σκοπό αυτόν, πρέπει να συλλέγουν πληροφορίες για τον τύπο της ξυλείας, τη χώρα υλοτόμησης, την αλυσίδα εφοδιασμού και τη συμμόρφωση με τους κανόνες, αξιολογώντας κάθε κίνδυνο και, όπου είναι απαραίτητο, λαμβάνοντας διορθωτικά μέτρα. Τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη και οι φορείς εκμετάλλευσης ξυλείας διαδραματίζουν ρόλο στην πρακτική εφαρμογή του κανονισμού για την ξυλεία. Στο γράφημα 11 περιγράφονται οι αντίστοιχες ευθύνες τους.

35

Η Επιτροπή επανεξέτασε την αποτελεσματικότητα του κανονισμού για την ξυλεία το 2016, καλύπτοντας τα δύο πρώτα έτη (από Μάρτιο του 2013 έως Μάρτιο του 2015) της εφαρμογής του από τα κράτη μέλη²⁰. Τότε, η Επιτροπή δήλωσε ότι ήταν πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί κατά πόσον ο κανονισμός απέτρεψε τη διάθεση παράνομης ξυλείας και προϊόντων ξυλείας στην αγορά. Το 2020, η Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση σχετικά με τους ελέγχους των κρατών μελών δυνάμει του κανονισμού²¹. Σύμφωνα με την έκθεση, όλα τα κράτη μέλη συμμορφώνονταν με τις τυπικές απαιτήσεις του κανονισμού. Η Επιτροπή συμπέρανε ότι, παρά την πρόοδο, απαιτούνταν διαρκείς προσπάθειες προκειμένου να διασφαλιστεί η ομοιόμορφη και αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού σε όλα τα κράτη μέλη. Διαπίστωσε ότι ο αριθμός των ελέγχων παρέμεινε σχετικά χαμηλός σε σύγκριση με τον αριθμό των φορέων εκμετάλλευσης και εξέφρασε αμφιβολία αν αυτή η χαμηλή συχνότητα ελέγχων θα μπορούσε να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα. Σύμφωνα με την έκθεση, εκτιμάτο ότι υπήρχαν 3 042 884 φορείς εκμετάλλευσης εγχώριας ξυλείας σε 21 κράτη μέλη, ενώ κατά τη διετή περίοδο αναφοράς διενεργήθηκαν έλεγχοι σε 13 078 εξ αυτών (0,43 %). Η επόμενη επανεξέταση της αποτελεσματικότητας του κανονισμού για την ξυλεία, μαζί με έλεγχο καταλληλότητας, αναμένεται τον Δεκέμβριο του 2021.

36

Η Επιτροπή είναι αρμόδια να επανεξετάσει τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του κανονισμού για την ξυλεία. Οι εκθέσεις των κρατών μελών αποτελούν την κύρια πηγή πληροφοριών για τις επανεξετάσεις της. Ο κανονισμός για την ξυλεία απαιτεί από τα κράτη μέλη να υποβάλλουν πληροφορίες σχετικά με την εφαρμογή του και παρέχει στην Επιτροπή την ευχέρεια να καθορίσει τη μορφή και τη διαδικασία μέσω εκτελεστικής πράξης. Η Επιτροπή δεν εξέδωσε μεν εκτελεστική πράξη, έχει ωστόσο δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό σύστημα υποβολής εκθέσεων, προκειμένου να συλλέγει πληροφορίες σχετικά με τους ελέγχους των κρατών μελών με τυποποιημένο τρόπο. Οι εκθέσεις εστιάζουν στα κριτήρια κινδύνου για την επιλογή φορέων εκμετάλλευσης, στον αριθμό των ελέγχων, στον χρόνο που απαιτείται για τη διενέργεια των ελέγχων, στο είδος των πληροφοριών που καταγράφονται και στις ποινές. Οι εκθέσεις που υποβάλλονται δυνάμει του κανονισμού για την ξυλεία δεν παρέχουν τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες ώστε η Επιτροπή να μπορεί να αναλύσει την ποιότητα των δραστηριοτήτων παρακολούθησης των κρατών μελών, τους εθνικούς κανόνες που καθορίζουν την παράνομη υλοτομία ή τις διαδικασίες που εφαρμόζονται για τους ελέγχους. Δεν απαιτεί επίσης από τα κράτη μέλη να τεκμηριώνουν τις απαντήσεις τους με αποδεικτικά έγγραφα, κάτι που θα της παρείχε τη δυνατότητα να επαληθεύει την ακρίβεια ή την πληρότητα των πληροφοριών.

37

Εξετάσαμε τις εθνικές διαδικασίες για τον έλεγχο της εγχώριας ξυλείας στη Γερμανία, την Ισπανία και την Πολωνία, προκειμένου να αξιολογήσουμε το περιεχόμενο και την έκταση των ελέγχων και να επιβεβαιώσουμε τη σημασία του ρόλου της Επιτροπής στην παρακολούθηση. Διαπιστώσαμε ότι οι διαδικαστικές αδυναμίες και οι ελλιπείς έλεγχοι μειώνουν την αποτελεσματικότητα του κανονισμού για την ξυλεία στην πράξη (για την Πολωνία βλέπε πλαίσιο 4 και για τη Γερμανία και την Ισπανία βλέπε πλαίσιο 5).

38

Η Επιτροπή συναντάται τακτικά με ομάδα εμπειρογνωμόνων προερχόμενων από τις αρχές των κρατών μελών, προκειμένου να ανταλλάξει πληροφορίες σχετικά με τις αδυναμίες που αποκαλύπτουν οι έλεγχοι, καθώς και τις ποινές, τις βέλτιστες πρακτικές και τα διδάγματα που αντλούνται. Η Επιτροπή λαμβάνει, επίσης, πληροφορίες σχετικά με πιθανές παραβάσεις μέσω καταγγελιών. Από το 2017, έχει λάβει και έχει δώσει συνέχεια σε οκτώ καταγγελίες για μη εφαρμογή του κανονισμού. Σε περίπτωση που θεωρήσει ότι ένα κράτος ενδέχεται να μην επιβάλλει δεόντως τον κανονισμό για την ξυλεία, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει περισσότερες πληροφορίες ή να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει. Μέχρι στιγμής, οι διαδικασίες επί παραβάσει αφορούν την απουσία κανόνων και ελέγχων στα κράτη μέλη και, σε μία περίπτωση, την αναποτελεσματικότητα των ελέγχων (βλέπε πλαίσιο 6).

39

Πρόσφατη μελέτη της Επιτροπής²² κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η τηλεπισκόπηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση της παράνομης υλοτομίας. Η τηλεπισκόπηση – συνήθως, η χρήση αεροφωτογραφίας και δεδομένων από δορυφόρο – αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο παρακολούθησης, διότι είναι οικονομικά αποδοτικό και καθιστά δυνατή την κάλυψη μεγάλων περιοχών. Προκειμένου να διαφοροποιείται η νόμιμη από την παράνομη υλοτομία, τα δεδομένα τηλεπισκόπησης πρέπει να συνδυάζονται με αρχεία υλοτομίας και πληροφορίες για τις προστατευόμενες περιοχές και τα όρια των αδειών. Η Επιτροπή, γενικά, δεν έχει χρησιμοποιήσει την τηλεπισκόπηση για την παρακολούθηση της παράνομης υλοτομίας στην ΕΕ. Έχει χρησιμοποιήσει αυτήν την προσέγγιση για να συλλέξει πληροφορίες σχετικά με τρεις παραβάσεις των οδηγιών για τους οικοτόπους και τα πτηνά, ενώ μία από αυτές τις διαδικασίες επί παραβάσει περιλάμβανε επίσης παράνομη υλοτομία (βλέπε πλαίσιο 6).

Η ΕΕ προβαίνει σε ενέργειες προκειμένου να συμπεριλάβει τα δάση στις πολιτικές της για την κλιματική αλλαγή

40

Τα δάση μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην απορρόφηση αερίων θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα. Τον Σεπτέμβριο του 2020, η Επιτροπή πρότεινε να αυξηθεί ο στόχος μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 από τουλάχιστον 40 % σε τουλάχιστον 55 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Τον Δεκέμβριο του 2020, το Συμβούλιο ενέκρινε αυτή την πρόταση. Η νέα τιμή-στόχος περιλαμβάνει τις εκπομπές και τις απορροφήσεις αερίων του θερμοκηπίου από όλες τις χρήσεις της γης, περιλαμβανομένων των δασών. Ο κανονισμός σχετικά με τη χρήση γης, την αλλαγή χρήσης γης και τη δασοπονία (LULUCF)²⁴ απαιτεί από τα κράτη μέλη να συμμορφώνονται με τον «κανόνα της μη επιβάρυνσης», σύμφωνα με τον οποίο οι καταγεγραμμένες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τη χρήση γης, οι αλλαγές στη χρήση γης ή η δασοκομία αντισταθμίζονται από τουλάχιστον αντίστοιχη καταγεγραμμένη απορρόφηση CO₂ από την ατμόσφαιρα την περίοδο 2021‑2030.

41

Τα στοιχεία των τελευταίων ετών καταδεικνύουν υποχώρηση στις τιμές των καταβοθρών άνθρακα στην ΕΕ (βλέπε γράφημα 12). H έκθεση προόδου σχετικά με τη δράση για το κλίμα του 2020²⁵ δείχνει ότι οι αναφερόμενες καθαρές απορροφήσεις ατμοσφαιρικού CO₂ μειώθηκαν κατά 28 % μεταξύ 2013 και 2018. Οι αναφερόμενες εκπομπές είναι εκείνες που καταγράφονται μέσω της υποβολής απογραφών βάσει της UNFCCC, οι οποίες περιλαμβάνουν όλες τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από πηγές και τις απορροφήσεις από καταβόθρες σε υπό διαχείριση γαίες. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση με τίτλο «2020 EU Climate Action Progress Report», ο κύριος λόγος για τη μείωση των τιμών των καταβοθρών ήταν η αύξηση των ποσοστών υλοτομίας. Σύμφωνα με την Επιτροπή, στη μείωση αυτή συνέβαλε επίσης ένας συνδυασμός άλλων παραγόντων, μεταξύ των οποίων το αυξανόμενο ποσοστό των δασών που είναι ώριμα για υλοτόμηση και μια αύξηση των φυσικών διαταραχών, όπως οι προσβολές από έντομα, οι καταιγίδες, οι ξηρασίες και οι δασικές πυρκαγιές.

42

Σύμφωνα με την απόφαση LULUCF²⁶ οι δράσεις για τον περιορισμό ή τη μείωση των εκπομπών θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται στα στρατηγικά έγγραφα για τα δάση. Εξετάσαμε τις δασικές στρατηγικές πέντε κρατών μελών/περιφερειών. Διαπιστώσαμε ότι η στρατηγική της περιφέρειας Πριγκιπάτου Αστουριών (Ισπανία) δεν προέβλεπε δράσεις μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, ότι οι άλλες τρεις περιφέρειες στη Γερμανία και στην Ισπανία δεν είχαν συμπεριλάβει ποσοτικοποιημένους στόχους ή δείκτες στις στρατηγικές τους, και ότι μόνο η πολωνική στρατηγική καθόριζε τη συμβολή των δασών στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής (βλέπε πλαίσιο 7).

43

Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας²⁷ αποτελεί βασικό στοιχείο της κλιματικής πολιτικής της ΕΕ, καθώς έχει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ενθαρρύνοντας την κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ο στόχος της ΕΕ όσον αφορά την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (20 % της ενέργειας από όλες τις πηγές συνδυαστικά έως το 2020) είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης στερεής βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς. Το 2018, σύμφωνα με έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών²⁸, το 48 % της συνολικής ξυλώδους βιομάζας που χρησιμοποιήθηκε στην ΕΕ καταναλώθηκε ως ενέργεια –σημειώνοντας αύξηση από το 43 % το 2010.

44

Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την περίοδο 2021‑2030 (RED ΙΙ) αύξησε το ποσοστό-στόχο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο 32 %. Προκειμένου να μετριαστεί η ασυμβατότητα μεταξύ της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ και των πολιτικών της για το κλίμα και το περιβάλλον, εισήγαγε επίσης κριτήρια αειφορίας για τη στερεή βιομάζα. Η οδηγία καλεί την Επιτροπή να παράσχει έως τις 31 Ιανουαρίου 2021 επιχειρησιακή καθοδήγηση σχετικά με τα απαραίτητα στοιχεία για τη συμμόρφωση με τα εν λόγω κριτήρια. Σύμφωνα με την Επιτροπή, αυτή η καθοδήγηση αναμένεται να εγκριθεί το φθινόπωρο του 2021. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να μεταφέρουν την οδηγία στο εθνικό δίκαιο έως τις 30 Ιουνίου 2021.

45

Τα δάση είναι πολυλειτουργικά και, επομένως, εξυπηρετούν διάφορες φιλοδοξίες. Η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοοικονομία του 2012²⁹, που επικαιροποιήθηκε το 2018³⁰, ήταν μια απάντηση στην ευρεία φιλοδοξία να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα των πολλαπλών πολιτικών –συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής για την ενέργεια, το κλίμα, τη βιοποικιλότητα και τη βιομηχανία– και να καθοριστούν τα πιθανά αντισταθμίσματα και οι μεταξύ τους συμπληρωματικότητες. Η επικαιροποιημένη στρατηγική περιλαμβάνει δράσεις για την κατανόηση των ορίων της βιοοικονομίας –τα οικολογικά όρια στα πρότυπα παραγωγής και κατανάλωσης. Η κατανόηση αυτών των ορίων έχει ως στόχο να βοηθήσει στην προώθηση ορθών πρακτικών, παραδείγματος χάριν σε σχέση με τη χρήση των δασών για παραγωγή ενέργειας. Οι εργασίες στον τομέα αυτό συνεχίζονται.

46

Στον τομέα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, η ΕΕ δεν έχει ακόμη θεσπίσει νομοθεσία προκειμένου να επιβάλει τιμές-στόχο ή να απαιτήσει ειδικές δράσεις από τα κράτη μέλη. Δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο της ΕΕ το οποίο να απαιτεί από τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τις μη ικανοποιητικές στρατηγικές προσαρμογής των δασών. Το 2013, η Επιτροπή καθόρισε μια στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή³¹. Αυτή η στρατηγική δεν στόχευε ειδικά στα δάση, και η Επιτροπή δεν έχει ακόμη ορίσει κοινές ανάγκες και στόχους για τα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή στα δάση της ΕΕ.

47

Η έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί για τους τρόπους προσαρμογής των δασών στην κλιματική αλλαγή είναι περιορισμένη –παραδείγματος χάριν, όσον αφορά την κατανόηση των σχέσεων αλληλεξάρτησης μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των μεταβολών της δασικής βλάστησης. Αυτό το κενό γνώσεων αναγνωρίζεται στη νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή³². Κατά την εξέταση των στρατηγικών για την κλιματική αλλαγή στα πέντε κράτη μέλη / περιφέρειες που επιλέξαμε για τον εν προκειμένω έλεγχο, παρατηρήσαμε ότι αυτό συνέβαλλε στον καθορισμό περιορισμένων ποσοτικοποιημένων τιμών-στόχου και δεικτών για συγκεκριμένα μέτρα προσαρμογής (βλέπε πλαίσιο 8).

Τα δασικά μέτρα που εξετάσαμε άφησαν αναξιοποίητες διάφορες ευκαιρίες για σημαντική βελτίωση της βιοποικιλότητας και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

48

Η αγροτική ανάπτυξη είναι η κύρια πηγή χρηματοδότησης της ΕΕ για τη δασοκομία. Εξετάσαμε τη σύνδεση μεταξύ των δαπανών αγροτικής ανάπτυξης και της απαίτησης για βιώσιμη διαχείριση των δασών. Αξιολογήσαμε σε ποιον βαθμό τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν. Εξετάσαμε επίσης αν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη παρακολουθούν επαρκώς τα αποτελέσματα των μέτρων για τη δασοκομία.

Οι δαπάνες αγροτικής ανάπτυξης για τα δάση απαιτούν μεν την εκπόνηση διαχειριστικών σχεδίων διαχείρισης δασών, η ποιότητά τους όμως είναι κυμαινόμενη

49

Δυνάμει του κανονισμού για την αγροτική ανάπτυξη, μια από τις προϋποθέσεις για τη λήψη χρηματοδότησης για δασικά μέτρα είναι, για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις που υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο μέγεθος το οποίο καθορίζεται από κάθε κράτος μέλος, η «παρουσίαση συναφών πληροφοριών από διαχειριστικό σχέδιο δασών ή ισοδύναμο μέσο, σύμφωνα με την αειφόρο διαχείριση των δασών»³³. Οι κανόνες της ΕΕ ορίζουν τη βιώσιμη διαχείριση των δασών με βάση τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές της «Forest Europe» από το 1993³⁴. Προκειμένου να εξακριβώνεται αν ένα διαχειριστικό σχέδιο δασών ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της βιωσιμότητας, θεωρούμε ότι πρέπει να αξιολογείται με βάση σαφή οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια.

50

Η στρατηγική της ΕΕ για τα δάση την περίοδο 2014‑2020 προωθεί τη χρήση διαχειριστικών σχεδίων δασών και δηλώνει ότι αυτά βρίσκονται στο επίκεντρο της χρηματοδότησης αγροτικής ανάπτυξης και της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα έως το 2020. Τα διαχειριστικά σχέδια των δασών θα πρέπει να ορίζουν στόχους για τη διαχείριση των δασών και τις δασοκομικές δραστηριότητες, και να καθορίζουν πώς πρέπει να επιτυγχάνονται αυτοί οι στόχοι σε μια συγκεκριμένη δασική περιοχή. Οι παράμετροι της βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων για τη διαχείριση των δασών. Ο στόχος της στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα έως το 2020 ήταν τα διαχειριστικά σχέδια των δασών να επιφέρουν μετρήσιμη βελτίωση, σε σύγκριση με το ενωσιακό επίπεδο αναφοράς του 2010, στην κατάσταση διατήρησης των ειδών και των οικοτόπων που εξαρτώνται ή επηρεάζονται από τη δασοκομία.

51

Η δασική στρατηγική 2014‑2020 απαιτούσε από την Επιτροπή να προσδιορίσει, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη, «αντικειμενικά, φιλόδοξα και εξακριβώσιμα κριτήρια αειφόρου εκμετάλλευσης των δασών, τα οποία θα μπορούν να εφαρμόζονται σε διάφορα πλαίσια πολιτικής, όπως η κλιματική αλλαγή, η βιοενέργεια ή η βιοοικονομία, ανεξαρτήτως της τελικής χρήσης της δασικής βιομάζας». Τον Ιούνιο του 2014, η Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εργασίας για τον προσδιορισμό των σχετικών κριτηρίων και δεικτών. Η ομάδα εργασίας συνέστησε να χρησιμοποιούνται τα κριτήρια και οι δείκτες της «Forest Europe» και να αποδεικνύεται η βιώσιμη διαχείριση των δασών σε επίπεδο κρατών μελών.

52

Η «Forest Europe» όρισε κριτήρια και δείκτες για την παρακολούθηση της βιώσιμης διαχείρισης των δασών αρχικά το 1998, και τα επικαιροποίησε το 2015³⁵ (βλέπε πλαίσιο 9). Αυτοί οι δείκτες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον έλεγχο των διαχειριστικών σχεδίων των δασών αν ορίζονταν κατώτατα όρια προκειμένου να γίνεται διάκριση μεταξύ βιώσιμης και μη βιώσιμης διαχείρισης των δασών. Οι δείκτες χρησιμεύουν στην παρακολούθηση των τάσεων. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η παρακολούθηση και η απόδειξη της περιβαλλοντικά βιώσιμης διαχείρισης των δασών αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση.

53

Εξετάσαμε πώς τα κράτη μέλη που επιλέξαμε για έλεγχο αξιολογούν αν ένα διαχειριστικό σχέδιο δασών ευθυγραμμίζεται με τις αρχές της βιωσιμότητας. Διαπιστώσαμε ότι, στη Γερμανία, οι κανόνες για την κατάρτιση διαχειριστικών σχεδίων δασών προβλέπουν κατώτατα όρια για την ηλικιακή διάρθρωση και τη βιώσιμη χρήση της αύξησης. Η γερμανική νομοθεσία για τη δασοκομία καλύπτει, επίσης, και άλλες περιβαλλοντικές πτυχές, αλλά χωρίς να καθορίζει ελάχιστα όρια. Σύμφωνα με την πολωνική νομοθεσία για τη δασοκομία, τα διαχειριστικά σχέδια δασών θα πρέπει να εφαρμόζουν στην πράξη τις ευρείες αρχές της βιώσιμης διαχείρισης των δασών. Στο πλαίσιο 10 περιγράφεται η κατάσταση στις περιφέρειες Καστίλης-Λα Μάντσα και Πριγκιπάτου Αστουριών.

54

Τα κράτη μέλη δεν έχουν ορίσει ελάχιστα όρια για να αξιολογούν αν ένα διαχειριστικό σχέδιο δασών είναι περιβαλλοντικά βιώσιμο ή όχι. Επομένως, η ύπαρξη ενός τέτοιου σχεδίου ελάχιστα εξασφαλίζει ότι η χρηματοδότηση που παρέχεται στο πλαίσιο αγροτικής ανάπτυξης διατίθεται σε περιβαλλοντικά βιώσιμες δραστηριότητες (βλέπε σημείο 49).

Τα δασικά μέτρα που εξετάσαμε είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα και στην ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή

55

Η πολιτική αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ επιδιώκει να υλοποιήσει μια σειρά στόχων. Χρηματοδότηση χορηγείται σε μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα, να αναπτύξουν τις αγροτικές οικονομίες ή να εξασφαλίσουν τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων παράλληλα με τη δράση για το κλίμα. Προκειμένου να εξασφαλίζεται η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, τα δασικά μέτρα αγροτικής ανάπτυξης θα πρέπει να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να συμβάλλουν στην προστασία της βιοποικιλότητας, στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν. Εξετάσαμε σε ποιον βαθμό τα δασικά μέτρα στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης είναι σχεδιασμένα κατ’ αυτόν τον τρόπο.

56

Οι κανόνες αγροτικής ανάπτυξης καθορίζουν ελάχιστες περιβαλλοντικές απαιτήσεις για τη δάσωση (υπομέτρο 8.1 του ΕΓΤΑΑ), που αποσκοπούν στην αύξηση της ποικιλομορφίας των δένδρων και της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. Αυτές οι ελάχιστες περιβαλλοντικές απαιτήσεις επιβάλλουν τη χρήση ειδών δένδρων που είναι ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή ή αναμεμιγμένα με άλλα είδη (τουλάχιστον 10 % πλατύφυλλα δένδρα ανά περιοχή ή τρία είδη δένδρων που καταλαμβάνουν τουλάχιστον το 10 % της περιοχής)³⁶. Συνεπώς, παρότι μια δασωμένη περιοχή πρέπει να φυτεύεται με ποικιλία ειδών, μπορεί να αποτελείται στην πράξη από μεγάλες παρακείμενες εκτάσεις μονοκαλλιεργειών. Πέρα από αυτές τις απαιτήσεις, δεν υπάρχουν ενωσιακοί κανόνες για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασών στην κλιματική αλλαγή.

57

Ελέγξαμε πώς τα επιλεγμένα κράτη μέλη έχουν εφαρμόσει στην πράξη τις ελάχιστες περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Σε οκτώ από τα εννέα έργα δάσωσης, διαπιστώσαμε ότι οι κανόνες ερμηνεύονταν κατά τρόπο που προωθούσε τη δημιουργία δενδροσυστάδων μονοκαλλιέργειας, με περιορισμένες βελτιώσεις στη βιοποικιλότητα και την ανθεκτικότητα (βλέπε παράδειγμα στο πλαίσιο 11).

58

Το 2018, η Επιτροπή δημοσίευσε τις νομοθετικές προτάσεις της σχετικά με την ΚΓΠ για την περίοδο μετά το 2020. Η πρόταση για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ³⁷ παρέχει στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία στον σχεδιασμό των προγραμμάτων στήριξης της δασοκομίας. Η πρόταση δεν περιλαμβάνει ελάχιστες περιβαλλοντικές απαιτήσεις για τη δάσωση. Ωστόσο, επιτρέπει στα κράτη μέλη να χρηματοδοτούν μόνο επενδύσεις για δενδροφύτευση που συνάδουν με τους κλιματικούς και περιβαλλοντικούς στόχους σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της «Forest Europe»³⁸.

59

Η αναδάσωση και άλλες δράσεις στο πλαίσιο του υπομέτρου 8.5 του ΕΓΤΑΑ αποσκοπούν στη βελτίωση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή και της περιβαλλοντικής αξίας των δασικών οικοσυστημάτων. Οι κανόνες της ΕΕ αφήνουν τις εθνικές αρχές να αποφασίζουν την ειδική προσέγγιση που θα ακολουθήσουν ως προς την αναδάσωση. Διαπιστώσαμε ότι τέσσερα από τα πέντε προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης που εξετάσαμε δεν είχαν καθορίσει κανόνες για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας και της περιβαλλοντικής αξίας των δασικών οικοσυστημάτων. Στην Πολωνία, 551 από τις 631 αιτήσεις για στήριξη (87 %) στο πλαίσιο του υπομέτρου 8.5 αφορούσαν την προ εμπορίας αραίωση δένδρων ηλικίας 11 έως 20 ετών. Αυτή η τεχνική αυξάνει την ανάπτυξη των υπόλοιπων δένδρων και στοχεύει κυρίως στη βελτίωση της οικονομικής αξίας του δάσους, και όχι της περιβαλλοντικής αξίας του.

60

Ελέγξαμε 15 έργα στο πλαίσιο του υπομέτρου 8.5 και διαπιστώσαμε ότι οκτώ από αυτά συνέβαλαν ελάχιστα στην ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και στην περιβαλλοντική αξία. Εντοπίσαμε μόνο ένα έργο με πιθανή υψηλή συμβολή. Στο πλαίσιο 12 περιγράφονται δύο αντιθετικά έργα αναδάσωσης στη Γερμανία, ένα με οφέλη και ένα χωρίς οφέλη για τη βιοποικιλότητα και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.

61

Τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες που επιλέξαμε για τον παρόντα έλεγχο είχαν καθορίσει κριτήρια επιλογής για να δώσουν προτεραιότητα στα έργα που είναι περισσότερο επωφελή για το περιβάλλον. Παραδείγματος χάριν, η περιφέρεια Καστίλης-Λα Μάντσα όρισε κριτήρια επιλογής για τη δάσωση και την αναδάσωση που θα ευνοούσαν τις περιοχές Natura 2000 και τις περιοχές με υψηλό κίνδυνο διάβρωσης. Ωστόσο, επειδή υπήρχε μέτριο ενδιαφέρον για τα δασικά μέτρα, τα κράτη μέλη κατάφεραν να χρηματοδοτήσουν όλα τα επιλέξιμα έργα. Για τον λόγο αυτόν, τα κριτήρια επιλογής δεν χρησιμοποιήθηκαν στην πράξη για τη στόχευση σε έργα με δυνητικά οφέλη όσον αφορά τη βιοποικιλότητα και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.

62

Στο πλαίσιο των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξής τους για την περίοδο 2014‑2020, τον Φεβρουάριο του 2021 τα κράτη μέλη είχαν διαθέσει 4 166 εκατομμύρια ευρώ στα δύο μέτρα για τη δασοκομία (4,2 % του ποσού που προϋπολογίστηκε για την αγροτική ανάπτυξη). Την ίδια στιγμή, τα κράτη μέλη είχαν χρησιμοποιήσει το 49 % αυτού του ποσού (βλέπε γράφημα 13), το οποίο αντιστοιχεί στο 3 % των συνολικών ενωσιακών δαπανών για την αγροτική ανάπτυξη, γεγονός που περιορίζει τον πιθανό αντίκτυπο. Επιπλέον, τα κεφάλαια που προϋπολογίστηκαν και δαπανήθηκαν για δασικά μέτρα συγκεντρώνονται σε λίγα κράτη μέλη. Μεταξύ 2014 και 2020, πέντε κράτη μέλη (Ισπανία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία και Πολωνία) χρησιμοποίησαν το 73 % του συνολικού ποσού που ήταν διαθέσιμο για το μέτρο 8.

63

Τα κράτη μέλη δηλώνουν τις δαπάνες στην Επιτροπή χωρίς να προσδιορίζουν αυτές που αφορούν τα διάφορα υπομέτρα. Στο ερωτηματολόγιό μας, ζητήσαμε αυτές τις πληροφορίες για τα δύο δασικά μέτρα και για τις ενισχύσεις του Natura 2000 (μέτρο 12.2). Οι απαντήσεις δείχνουν ότι τα μέτρα που έχουν χρησιμοποιηθεί συχνότερα είναι η στήριξη για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών και άλλων καταστροφικών συμβάντων, και η δάσωση. Τα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει λιγότερο τα υπομέτρα για τη στήριξη της δασικής βιοποικιλότητας (ενισχύσεις Natura 2000, ανθεκτικότητα και περιβαλλοντική αξία των δασικών οικοσυστημάτων, δασοπεριβαλλοντικές και κλιματικές υπηρεσίες και διατήρηση των δασών) (βλέπε γράφημα 14).

64

Οι αρχές των κρατών μελών ανέφεραν διάφορους λόγους για τους οποίους οι ιδιοκτήτες δασών δεν είχαν αιτηθεί στήριξη. Ο συνηθέστερος λόγος ήταν η γραφειοκρατία και η πολυπλοκότητα των προγραμμάτων. Επιπλέον, η διαθεσιμότητα των άμεσων ενισχύσεων επηρέασε τις αποφάσεις σχετικά με τη δάσωση, λόγω της προτίμησης για συνέχιση των γεωργικών δραστηριοτήτων και, επομένως, για είσπραξη άμεσων ενισχύσεων. Οι δασωμένες εκτάσεις μπορούν να λάβουν άμεσες ενισχύσεις κατά την περίοδο ισχύος της σχετικής δέσμευσης, η οποία μπορεί να διαρκεί έως και μία 12ετία. Τέλος, τα κράτη μέλη εξήγησαν ότι οι κανόνες της ΕΕ στηρίζουν μόνο τις πραγματικές δαπάνες και το διαφυγόν εισόδημα λόγω του προγράμματος στήριξης, χωρίς επιβράβευση για τα περιβαλλοντικά οφέλη. Ορισμένα εξέφρασαν την άποψη ότι ο συνυπολογισμός της περιβαλλοντικής αξίας στα ποσοστά ενισχύσεων θα μπορούσε να καταστήσει τη δασοκομία περισσότερο ελκυστική και να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα και την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή.

Με το τρέχον σύστημα παρακολούθησης δεν μετρούνται τα αποτελέσματα των δασικών μέτρων στη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή

65

Στους κανονισμούς προβλέπεται κοινό σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης, στόχος του οποίου είναι «να αποδεικνύει την πρόοδο και τα επιτεύγματα της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης και να αξιολογεί τον αντίκτυπο, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνάφεια των παρεμβάσεων της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης»³⁹. Η εφαρμογή του κοινού συστήματος υποχρεώνει τα κράτη μέλη να αξιολογούν και να αναφέρουν στην Επιτροπή (το 2017, το 2019 και στην εκ των υστέρων αξιολόγηση) σε ποιον βαθμό τα μέτρα του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης έχουν στηρίξει:

1. την αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών Natura 2000, και εντός των περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα, της γεωργίας υψηλής φυσικής αξίας και της κατάστασης των ευρωπαϊκών τοπίων· και
2. τη διατήρηση και δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα στη γεωργία και τη δασοκομία.

Τα κράτη μέλη πρέπει να χρησιμοποιούν δείκτες και άλλα εργαλεία αξιολόγησης, όπως μελέτες, για να απαντούν σε αυτά τα ερωτήματα.

66

Το σύστημα παρακολούθησης χρησιμοποιεί τρία διαφορετικά είδη δεικτών για τη μέτρηση, αντίστοιχα, των εκροών, των άμεσων αποτελεσμάτων και του περισσότερο μακροπρόθεσμου αντικτύπου⁴⁰. Στον πίνακα 1 συνοψίζονται οι δείκτες που αφορούν την παρακολούθηση της συμβολής των δασικών μέτρων στη βιοποικιλότητα και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και της προσαρμογής σε αυτήν.

Στόχοι	Είδος δείκτη	Δείκτες σχετικοί με τα δασικά μέτρα
Δασικά μέτρα	Εκροές	Συνολικές δημόσιες δαπάνες Συνολικές επενδύσεις Αριθμός υποστηριζόμενων δράσεων/πράξεων Αριθμός υποστηριζόμενων εκμεταλλεύσεων/δικαιούχων Συνολική έκταση Αριθμός υποστηριζόμενων συμβάσεων
Στόχοι αγροτικής ανάπτυξης: Αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων που σχετίζονται με τη γεωργία και τη δασοκομία Προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων και στήριξη της στροφής προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή, στους τομείς της γεωργίας, των τροφίμων και της δασοκομίας	Αποτέλεσμα	Ποσοστό των δασών που υπάγονται σε συμβάσεις διαχείρισης για την υποστήριξη της βιοποικιλότητας Ποσοστό των δασών που υπάγονται σε συμβάσεις διαχείρισης για τη βελτίωση της διαχείρισης των υδάτων Ποσοστό των δασών που υπάγονται σε συμβάσεις διαχείρισης για τη βελτίωση της διαχείρισης του εδάφους ή/και για την πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους Ποσοστό της γεωργικής και της δασικής γης που εμπίπτει σε συμβάσεις διαχείρισης οι οποίες συμβάλλουν στη δέσμευση ή τη διατήρηση του διοξειδίου του άνθρακα
Στόχοι της ΚΓΠ: Διασφάλιση της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων και της δράσης για το κλίμα	Αντίκτυπος	Κανένας από τους δείκτες δεν μετρά τη βιώσιμη διαχείριση των δασών ή τη δράση για το κλίμα στα δάση

Πηγή: ΕΕΣ.

67

Οι δείκτες εκροής που αφορούν τα δασικά μέτρα δείχνουν πόσα χρήματα δαπανώνται, πόσες εκμεταλλεύσεις υποστηρίζονται και το ποσοστό των δασών που συμβάλλουν στους περιβαλλοντικούς και κλιματικούς στόχους. Οι δείκτες αποτελέσματος δεν μετρούν τα οφέλη των έργων ή τη συμβολή τους στη βιοποικιλότητα και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και στην προσαρμογή σε αυτήν. Δεν υπάρχουν δείκτες αντικτύπου για τα δάση. Οι προτάσεις της Επιτροπής για την ΚΓΠ μετά το 2020 δεν αναμένεται να επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στους δείκτες που χρησιμοποιούνται για τα δασικά μέτρα και τα οφέλη τους στους τομείς της βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής. Για ανάλυση των προτάσεων της Επιτροπής, βλέπε τη γνώμη που εκδώσαμε το 2018⁴¹.

68

Τα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να αναπτύσσουν πρόσθετους δείκτες για τη μέτρηση του αντικτύπου των εθνικών προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης (ΠΑΑ) στη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή. Έτσι, από τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες που επιλέχθηκαν για τον παρόντα έλεγχο, η Πολωνία και η Ισπανία (Καστίλης-Λα Μάντσα) είχαν συμπεριλάβει πρόσθετους δείκτες (βλέπε πλαίσιο 13).

Συμπεράσματα και συστάσεις

69

Τα δάση της ΕΕ είναι πολυλειτουργικά και εξυπηρετούν περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς σκοπούς. Οι πρακτικές βιώσιμης διαχείρισης έχουν καθοριστική σημασία για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση.

70

Στο πλαίσιο του εν προκειμένω ελέγχου εστιάσαμε στις προσπάθειες της ΕΕ να προστατεύσει τη βιοποικιλότητα και να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή στα δάση της ΕΕ. Διαπιστώσαμε ότι, στους τομείς όπου η ΕΕ έχει πλήρη αρμοδιότητα δράσης, η Επιτροπή θα μπορούσε να έχει αναλάβει ενεργότερη δράση για να συμβάλει στην προστασία των δασών της ΕΕ.

71

Η ΕΕ ενέκρινε τις οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πτηνά και η Επιτροπή έχει υιοθετήσει διάφορες στρατηγικές για να αντιμετωπίσει την ανεπάρκεια βιοποικιλότητας και να εξασφαλίσει την κατάσταση της διατήρησης των δασών της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτών των στρατηγικών, ο ρόλος της Επιτροπής στη δασική βιοποικιλότητα περιορίζεται στον καθορισμό μη δεσμευτικών στόχων και στην έκδοση κατευθυντηρίων γραμμών και συστάσεων (βλέπε σημεία 25-28). Σε πολλές από τις περιοχές Natura 2000 που καλύψαμε, δεν υπήρχαν ειδικά μέτρα διατήρησης για τις δασικές περιοχές (βλέπε σημεία 29-32).

72

Ο κανονισμός για την ξυλεία έχει ως στόχο τον τερματισμό της παράνομης υλοτομίας στην ΕΕ. Διαπιστώσαμε ότι η Επιτροπή δεν έχει αναλύσει την ποιότητα των ελέγχων από τα κράτη μέλη στους φορείς εκμετάλλευσης εγχώριας ξυλείας, ούτε έχει εξετάσει τους ορισμούς που χρησιμοποιούνται για την παράνομη υλοτομία. Οι διαδικαστικές αδυναμίες και οι ελλιπείς έλεγχοι μειώνουν την αποτελεσματικότητα του κανονισμού για την ξυλεία στην πράξη (βλέπε σημεία 33-38). Παρότι η τηλεπισκόπηση προσφέρει σημαντικές δυνατότητες για οικονομικά αποδοτική παρακολούθηση μεγάλων περιοχών, η Επιτροπή δεν τη χρησιμοποιεί με συνέπεια (βλέπε σημείο 39).

73

Η ΕΕ ασχολείται ολοένα και περισσότερο με τα δάση στις πολιτικές της για την κλιματική αλλαγή. Οι ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή στα δάση έχουν ενσωματωθεί τόσο στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όσο και στον κανονισμό σχετικά με τη χρήση γης, την αλλαγή χρήσης γης και τη δασοπονία (βλέπε σημεία 40-44). Ωστόσο, σε ζητήματα όπως η προσαρμογή των δασών στην κλιματική αλλαγή και ο καθορισμός οικολογικών ορίων στη χρήση των δασών για παραγωγή ενέργειας η πρόοδος που σημειώθηκε δεν ήταν επαρκής. Οι προσπάθειες εφαρμογής της βιοοικονομίας και μιας σαφέστερα εστιασμένης στρατηγικής για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή βασίζονται σε περιορισμένες γνώσεις και πληροφορίες (βλέπε σημεία 45-47).

74

Η ΕΕ διοχετεύει τη χρηματοδοτική στήριξη στη δασοκομία κυρίως μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ). Οι δαπάνες για δασικά μέτρα αντιστοιχούν στην πράξη σε λιγότερο από το 3 % του συνόλου των δαπανών αγροτικής ανάπτυξης. Μια από τις προϋποθέσεις για τη λήψη χρηματοδότησης του ΕΓΤΑΑ είναι ότι οι εκμεταλλεύσεις που υπερβαίνουν ένα ορισμένο μέγεθος που καθορίζεται από κάθε κράτος μέλος πρέπει να έχουν ένα διαχειριστικό σχέδιο δασών, ή ισοδύναμο μέσο, σύμφωνα με την αειφόρο διαχείριση των δασών. Διαπιστώσαμε ότι η ύπαρξη ενός τέτοιου σχεδίου ελάχιστα εξασφαλίζει ότι η χρηματοδότηση που παρέχεται στο πλαίσιο αγροτικής ανάπτυξης διατίθεται σε περιβαλλοντικά βιώσιμες δραστηριότητες (βλέπε σημεία 49-54). Τα μέτρα αγροτικής ανάπτυξης έχουν ελάχιστο αντίκτυπο στη δασική βιοποικιλότητα και ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή εν μέρει λόγω των περιορισμένων δαπανών που διατίθενται για τα δάση και των αδυναμιών στον σχεδιασμό των μέτρων. Οι νομοθετικές προτάσεις για την κοινή γεωργική πολιτική μετά το 2020 παρέχουν στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία στον σχεδιασμό των προγραμμάτων στήριξης της δασοκομίας (βλέπε σημεία 55-64). Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το κοινό σύστημα παρακολούθησης της ΕΕ δεν μετρά τα αποτελέσματα των δασικών μέτρων στη βιοποικιλότητα και την κλιματική αλλαγή (βλέπε σημεία 65-68).

Σύσταση 1 – Βελτίωση της συμβολής στη βιοποικιλότητα και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα δάση

Η Επιτροπή οφείλει να καταρτίσει και να εφαρμόσει ένα σχέδιο δράσης με σκοπό:

1. να επανεξετάσει τη θέσπιση και εφαρμογή των μέτρων διατήρησης των δασών στην ΕΕ•
2. να συλλέξει και να διαδώσει στα κράτη μέλη γνώσεις σχετικά με τους τρόπους προσαρμογής των δασών στην κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τη νέα στρατηγική προσαρμογής της ΕΕ.

Χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της σύστασης: 2023

Σύσταση 2 – Ενίσχυση της καταπολέμησης της παράνομης υλοτομίας

Η Επιτροπή οφείλει:

1. να αξιολογήσει τη δυνατότητα υποβολής νομοθετικών προτάσεων με σκοπό την ενίσχυση της επανεξέτασης των ελέγχων των κρατών μελών σε σχέση με τον κανονισμό για την ξυλεία•
2. να επεκτείνει την από μέρους της Επιτροπής και ενθαρρύνει την από μέρους των κρατών μελών χρήση γεωδιαστημικών πληροφοριών, περιλαμβανομένων των τεχνικών τηλεπισκόπησης, για την καλύτερη εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις της ΕΕ όσον αφορά τη διαχείριση των δασών και την παράνομη υλοτομία.

Χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της σύστασης: 2023

Σύσταση 3 – Καλύτερη εστίαση των δασικών μέτρων στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης στη βιοποικιλότητα και στην κλιματική αλλαγή

Η Επιτροπή οφείλει να εξασφαλίσει ότι:

1. οι χρηματοδοτούμενες δασικές δράσεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με τη βιώσιμη διαχείριση των δασών•
2. διαθέτει σχετικές πληροφορίες που της επιτρέπουν την αξιολόγηση της συμβολής των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ δασικών μέτρων στη βιοποικιλότητα και στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής στα δάση και στην προσαρμογή σε αυτή, όταν τα κράτη μέλη σχεδιάζουν και αναφέρουν τα αποτελέσματα των δασοκομικών μέτρων.

Χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση της σύστασης: 2023

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα I, του οποίου προεδρεύει ο Samo Jereb, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, στις 14 Ιουλίου 2021.

Συντομογραφίες

ΕΓΤΑΑ: Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης

ΚΓΠ: Κοινή γεωργική πολιτική

ΠΑΑ: Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης.

LULUCF (Land Use, Land Use Change and Forestry): Χρήση γης, αλλαγή στη χρήση της γης και δασικές δραστηριότητες

UNFCCC (United Nations Framework Convention on Climate Change): Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του κλίματος.

Γλωσσάριο

Βιοοικονομία: Η οικονομία που βασίζεται στη χρήση βιολογικών πόρων, τόσο χερσαίων όσο και θαλάσσιων, για ένα φάσμα προϊόντων που συμπεριλαμβάνει τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, τις πρώτες ύλες και την ενέργεια. Για έναν περισσότερο ολοκληρωμένο ορισμό, ανατρέξτε στον ιστότοπο EU Bioeconomy Strategy.

Γεωσκόπηση: Συγκέντρωση πληροφοριών για τα φυσικά, χημικά και βιολογικά συστήματα της Γης μέσω τεχνολογιών τηλεπισκόπησης, που συνήθως περιλαμβάνουν δορυφόρους που μεταφέρουν συσκευές απεικόνισης.

Δέουσα επιμέλεια: Διαδικασία διαχείρισης κινδύνου για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου διάθεσης παράνομα υλοτομημένης ξυλείας στην αγορά της ΕΕ. Η δέουσα επιμέλεια αποτελείται από μέτρα και διαδικασίες που παρέχουν πρόσβαση σε όλες τις σχετικές πληροφορίες, διαδικασίες εκτίμησης κινδύνου και κατάλληλα και αναλογικά μέτρα και διαδικασίες για τον μετριασμό του κινδύνου σε αμελητέο βαθμό.

Διαδικασία επί παραβάσει: Διαδικασία με την οποία η Επιτροπή κινείται κατά κράτους μέλους της ΕΕ που δεν συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει της νομοθεσίας της ΕΕ.

Έλεγχος καταλληλότητας: Αξιολόγηση που διενεργείται με σκοπό τον εντοπισμό τυχόν αλληλεπικαλύψεων, κενών, ανακολουθιών ή παρωχημένων μέτρων στο κανονιστικό πλαίσιο ενός τομέα πολιτικής.

Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης: Ταμείο της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της συνεισφοράς της ΕΕ στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης.

Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης: Ταμείο της ΕΕ για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην ΕΕ, με τη χρηματοδότηση επενδύσεων που μειώνουν τις ανισορροπίες μεταξύ περιφερειών.

Καταβόθρα άνθρακα: Δασικό, θαλάσσιο ή άλλο φυσικό περιβάλλον εξεταζόμενο από την άποψη της ικανότητάς του να απορροφά διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα.

Κοινή γεωργική πολιτική: Η ενιαία πολιτική της ΕΕ για τη γεωργία, η οποία περιλαμβάνει επιδοτήσεις και ένα φάσμα άλλων μέτρων που εγγυώνται την ασφάλεια των τροφίμων, διασφαλίζουν δίκαιο βιοτικό επίπεδο για τους γεωργούς της ΕΕ και προωθούν την αγροτική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος.

Μηχανισμός χρηματοδότησης φυσικού κεφαλαίου της ΕΤΕπ: Χρηματοδοτικό μέσο που έχουν δημιουργήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΤΕπ με σκοπό τη χορήγηση δανείων και παροχή τεχνικής υποστήριξης για έργα που είναι πιθανό να έχουν θετικό αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα ή/και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.

Οικοσυστημικές υπηρεσίες: Τα άμεσα και έμμεσα οφέλη που αντλούν οι άνθρωποι από τα οικοσυστήματα και τα οποία μπορεί να είναι οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά.

Ορίζων 2020: Το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ για την περίοδο 2014‑2020. Τον Ιανουάριο του 2021 το διαδέχθηκε το πρόγραμμα Ορίζων Ευρώπη για την περίοδο 2021‑2027.

Περίοδος προγραμματισμού: Το διάστημα κατά το οποίο σχεδιάζεται και υλοποιείται ένα πρόγραμμα δαπανών της ΕΕ.

Πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο: Το συνήθως επταετούς διάρκειας πρόγραμμα των δαπανών της ΕΕ, στο οποίο ορίζονται προτεραιότητες (βάσει στόχων πολιτικής) και ανώτατα όρια. Παρέχει τη δομή εντός της οποίας καθορίζονται οι ετήσιοι προϋπολογισμοί της ΕΕ, με ανώτατα όρια για κάθε κατηγορία δαπανών. Το τρέχον ΠΔΠ καλύπτει την περίοδο 2021‑2027.

Πρόγραμμα LIFE: Το χρηματοδοτικό μέσο που στηρίζει την εφαρμογή της περιβαλλοντικής και κλιματικής πολιτικής της ΕΕ μέσω συγχρηματοδότησης έργων στα κράτη μέλη.

Πρόγραμμα αγροτικής ανάπτυξης. Σύνολο εθνικών ή περιφερειακών πολυετών στόχων και δράσεων που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή, για την εφαρμογή της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ.

Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική ποικιλότητα: Πολυμερής συνθήκη για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη βιώσιμη χρήση των συνιστωσών της και τον δίκαιο και ισότιμο καταμερισμό των οφελών που απορρέουν από τη χρήση γενετικών πόρων.

Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή Διεθνής συνθήκη για την αποτροπή «επικίνδυνων» ανθρώπινων παρεμβάσεων στο κλιματικό σύστημα.

Ταμείο Συνοχής: Ταμείο της ΕΕ για τη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων στην ΕΕ μέσω χρηματοδοτικών επενδύσεων στα κράτη μέλη με ακαθάριστο εθνικό εισόδημα ανά κάτοικο που δεν υπερβαίνει το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ.

Χρήση γης, αλλαγή στη χρήση της γης και δασικές δραστηριότητες: Στο πλαίσιο της απογραφής των αερίων θερμοκηπίου, ο τομέας που καλύπτει τις εκπομπές και απορροφήσεις των αερίων θερμοκηπίου που προκύπτουν άμεσα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες χρήσης της γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας.

Forest Europe Σύντομη ονομασία της Υπουργικής Διάσκεψης για την προστασία των δασών στην Ευρώπη, μιας δομής με σκοπό τον διακυβερνητικό διάλογο και τη συνεργασία στον τομέα των δασικών πολιτικών μεταξύ 46 ευρωπαϊκών χωρών και της ΕΕ.

Natura 2000: Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών για σπάνια και απειλούμενα είδη, και ορισμένοι τύποι σπάνιων φυσικών οικοτόπων που προστατεύονται βάσει του δικαίου της ΕΕ.

Χρονογραμμή

https://www.eca.europa.eu/el/Pages/DocItem.aspx?did=59368

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων που αυτό διενεργεί επί των πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ ή επί διαχειριστικών θεμάτων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς του προϋπολογισμού. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

Ο εν προκειμένω έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα Ελέγχου I, του οποίου προεδρεύει ο Samo Jereb, Μέλος του ΕΕΣ. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο João Figueiredo, Μέλος του ΕΕΣ, συνεπικουρούμενος από τους Paula Betencourt, προϊσταμένη του ιδιαίτερου γραφείου του, Quirino Mealha, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, Robert Markus, διοικητικό στέλεχος, Maria Eulàlia Reverté i Casas, υπεύθυνη έργου, Päivi Piki, αναπληρώτρια υπεύθυνη έργου, και Grzegorz Grajdura, Alexandru Ilie και Joachim Otto, ελεγκτές. O Thomas Everett παρείχε γλωσσική υποστήριξη και η Marika Meisenzahl γραφιστική υποστήριξη.

Εις μνήμην João Figueiredo, 1955‑2021

Παραπομπές

¹ Eurostat: Agriculture, forestry and fishery statistics, έκδοση 2020.

² State of Europe’s Forests 2020. Forest Europe.

³ State of Europe’s Forests 2020. Forest Europe.

⁴ Έκθεση αριθ. 10/2020 του ΕΟΠ.

⁵ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Μια νέα δασική στρατηγική της ΕΕ: για τα δάση και τον δασικό τομέα, COM(2013) 659 final.

⁶ Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου (ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7‑50).

⁷ Οδηγία 2009/147/ΕΚ (ΕΕ L 20 της 26.1.2010, σ. 7‑25).

⁸ Άρθρα 2 και 3 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και άρθρο 1 της οδηγίας 2009/147/ΕΚ.

⁹ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Η ασφάλεια ζωής μας, το φυσικό μας κεφάλαιο: στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020, COM/2011/0244 final.

¹⁰ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2030 – Επαναφορά της φύσης στη ζωή μας, COM(2020) 380 final.

¹¹ Mid-term review of the EU biodiversity strategy to 2020.

¹² Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services: An EU ecosystem assessment.

¹³ Βάσει στοιχείων της Επιτροπής από τα πρώτα εγκεκριμένα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης.

¹⁴ Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Evaluation study of the forestry measures under Rural Development. Final report. Alliance Environment EEIG. Σεπτέμβριος 2017.

¹⁵ Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services: An EU ecosystem assessment. Annex-eu-ecosystem-assessment_final.pdf.

¹⁶ Άρθρο 5 της οδηγίας 2009/147/ΕΚ και άρθρα 12 και 13 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ.

¹⁷ Για τις δύο στρατηγικές, βλέπε υποσημειώσεις 9 και 10.

¹⁸ Ειδική έκθεση αριθ. 1/2017: Απαιτούνται περισσότερες προσπάθειες για την εφαρμογή του δικτύου Natura 2000 κατά τρόπο που να εγγυάται την πλήρη αξιοποίησή του.

¹⁹ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 995/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 2010, για τη θέσπιση των υποχρεώσεων των φορέων εκμετάλλευσης που διαθέτουν ξυλεία και προϊόντα ξυλείας στην αγορά.

²⁰ Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία. COM (2016) 74 final.

²¹ Διετής έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, για την περίοδο από τον Μάρτιο 2017 έως τον Φεβρουάριο 2019, σχετικά με τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία. COM (2020) 629 final.

²² Study on Monitoring of Forests through Remote Sensing. Final Report. C. Atzberger et al, for the Commission, Οκτώβριος 2020.

²³ Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Αποφάσεις για παραβάσεις. Ιούλιος 2020.

²⁴ Κανονισμός (ΕΕ) 2018/841 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και των απορροφήσεων από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας στο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030, καθώς και για την τροποποίηση του κανονισμού (EE) αριθ. 525/2013 και της απόφασης (EE) αριθ. 529/2013/ΕΕ.

²⁵ EU Climate Action Progress Report. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Νοέμβριος 2020.

²⁶ Απόφαση αριθ. 529/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με λογιστικούς κανόνες για τις εκπομπές και τις απορροφήσεις αερίων θερμοκηπίου από δραστηριότητες σχετιζόμενες με τις χρήσεις γης, τις αλλαγές χρήσεων γης και τη δασοπονία και πληροφόρηση για δράσεις σχετιζόμενες με τις δραστηριότητες αυτές (ΕΕ L 165 της 18.6.2013, σ. 80‑97).

²⁷ Οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΕΕ L 328 της 21.12.2018, σ. 82‑209).

²⁸ JRC Science for Policy Report: Biomass production, supply, uses and flows in the European Union, 2018.

²⁹ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Καινοτομία για βιώσιμη ανάπτυξη:μια βιοοικονομία για την Ευρώπη, COM(2012) 60 final.

³⁰ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Βιώσιμη βιοοικονομία για την Ευρώπη: ενίσχυση της σύνδεσης οικονομίας, κοινωνίας και περιβάλλοντος, COM(2018) 673 final.

³¹ Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, COM(2013) 216 final.

³² Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Διαμορφώνοντας μια Ευρώπη ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή – η νέα στρατηγική της ΕΕ για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή - COM(2021) 82 final.

³³ Άρθρα 21 και 34 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 (EE L 347, της 20.12.2013, σ. 487‑548).

³⁴ Δεύτερη Υπουργική Διάσκεψη για την Προστασία των Δασών στην Ευρώπη, 16‑17 Ιουνίου 1993, Ελσίνκι/Φινλανδία. Resolution H1: General Guidelines for the Sustainable Management of Forests in Europe.

³⁵ Updated Pan-European indicators for sustainable forest management.

³⁶ Άρθρο 6 του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 807/2014 της Επιτροπής, της 11ης Μαρτίου 2014, για τη συμπλήρωση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) και για τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων (ΕΕ L 227, της 31.7.2014, σ. 1‑17).

³⁷ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων που πρέπει να καταρτίζονται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ) και να χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Εγγυήσεων (ΕΓΤΕ) και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), COM(2018) 392 final.

³⁸ Άρθρο 68, παράγραφος 3, στοιχείο η), της πρότασης για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ.

³⁹ Άρθρα 67‑69 του .

⁴⁰ Παράρτημα ΙV του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 808/2014 για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 του Συμβουλίου για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το ΕΓΤΑΑ (ΕΕ L 227, της 31.7.2014, σ. 18‑68).

⁴¹ Παράρτημα I της γνώμης 7/2018 του ΕΕΣ σχετικά με τις προτάσεις κανονισμών της Επιτροπής που αφορούν την κοινή γεωργική πολιτική για την περίοδο μετά το 2020.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (https://europa.eu/european-union/index_el).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2021

PDF	ISBN 978-92-847-6813-4	1977-5660	doi:10.2865/914436	QJ-AB-21-023-EL-N
HTML	ISBN 978-92-847-6786-1	1977-5660	doi:10.2865/511599	QJ-AB-21-023-EL-Q

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2021.

Η πολιτική για την περαιτέρω χρήση εγγράφων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) εφαρμόζεται δυνάμει της απόφασης αριθ. 6‑2019 του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για την πολιτική ανοικτών δεδομένων και την περαιτέρω χρήση εγγράφων.

Με εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου ορίζεται διαφορετικά (π.χ. σε χωριστές ανακοινώσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας), το περιεχόμενο του ΕΕΣ που ανήκει στην ΕΕ παραχωρείται βάσει της άδειας Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0). Αυτό σημαίνει ότι επιτρέπεται η περαιτέρω χρήση, υπό τον όρο ότι αναφέρεται η πηγή και επισημαίνονται οι αλλαγές. Απαγορεύεται η διαστρέβλωση του αρχικού νοήματος ή μηνύματος των εγγράφων από τον περαιτέρω χρήστη. Το ΕΕΣ δεν φέρει ευθύνη για οποιαδήποτε συνέπεια προερχόμενη από την περαιτέρω χρήση εγγράφων.

Εάν συγκεκριμένο περιεχόμενο αναφέρεται σε ταυτοποιήσιμα φυσικά πρόσωπα, π.χ. φωτογραφίες υπαλλήλων του ΕΕΣ, ή περιλαμβάνει έργα τρίτων, υποχρεούστε να μεριμνήσετε για την απόκτηση των αναγκαίων δικαιωμάτων. Όταν λαμβάνεται έγκριση, η έγκριση αυτή ακυρώνει και αντικαθιστά την ανωτέρω γενική έγκριση και αναφέρει σαφώς τυχόν περιορισμούς στη χρήση.

Για τη χρήση ή την αναπαραγωγή περιεχομένου που δεν ανήκει στην ΕΕ, μπορεί να χρειάζεται να ζητήσετε άδεια απευθείας από τους κατόχους των δικαιωμάτων:

Πλαίσιο 1: Η χρήση από οντότητα του λογοτύπου του ΣΒΑ, περιλαμβανομένου του τροχού χρωμάτων, και εικόνων δεν συνεπάγεται την έγκριση της οντότητας, των προϊόντων και των υπηρεσιών της ή των σχεδιαζόμενων δραστηριοτήτων της από τα Ηνωμένα Έθνη.

Το λογισμικό ή τα έγγραφα που καλύπτονται από δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, όπως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, τα εμπορικά σήματα, τα καταχωρισμένα σχέδια, οι λογότυποι και οι επωνυμίες/ονομασίες, εξαιρούνται από την πολιτική του ΕΕΣ για την περαιτέρω χρήση και δεν σας παρέχεται σχετική άδεια.

Η «οικογένεια» των ιστοτόπων των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον τομέα europa.eu, παρέχει συνδέσμους προς ιστοτόπους τρίτων. Δεδομένου ότι το ΕΕΣ δεν έχει έλεγχο επ’ αυτών, σας συνιστούμε να εξετάζετε τις πολιτικές τους για την προστασία του ιδιωτικού απορρήτου και της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Χρήση του λογοτύπου του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου

Δεν επιτρέπεται η χρήση του λογοτύπου του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου χωρίς την προηγούμενη σύμφωνη γνώμη του οργάνου.

Επικοινωνήστε με την ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον ιστότοπο Europa: https://europa.eu/european-union/contact_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον ιστότοπο Europa: https://europa.eu/european-union/contact_el

Βρείτε πληροφορίες σχετικά με την ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο Europa: https://europa.eu/european-union/index_el

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να καταφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: https://op.europa.eu/el/publications. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. https://europa.eu/european-union/contact_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον ιστότοπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp/el) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να καταφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.