Dierenwelzijn in de EU: het dichten van de kloof tussen ambitieuze doelstellingen en praktische uitvoering

Samenvatting

I

De regelgevingsnormen van de EU op het gebied van dierenwelzijn behoren tot de strengste ter wereld; ze omvatten algemene vereisten inzake het fokken, vervoeren en slachten van landbouwdieren en specifieke vereisten voor bepaalde diersoorten. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) biedt kansen om bij te dragen tot de bewustwording bij landbouwers van hun wettelijke verplichtingen (door middel van cross-compliance, waarbij hun GLB-betalingen worden gekoppeld aan de naleving van minimumvereisten) en om landbouwers te stimuleren hogere normen na te streven (door middel van financiële steun die wordt verstrekt in het kader van het beleid voor plattelandsontwikkeling).

II

EU-burgers zijn steeds bezorgder over de effecten van landbouw op dierenwelzijn en de daarmee samenhangende impact op de volks- en diergezondheid. De Commissie heeft strategiedocumenten opgesteld als kader voor haar acties op dit gebied. De meest recente EU-strategie betrof de periode 2012-2015.

III

Bij deze controle werd het welzijn van landbouwdieren en de algehele uitvoering van de meest recente EU-strategie onderzocht, waarbij de nadruk werd gelegd op de twee belangrijkste doelstellingen ervan: ervoor zorgen dat de minimumnormen worden nageleefd en synergieën met het GLB optimaliseren. We concludeerden dat EU-acties ter verbetering van dierenwelzijn succesvol waren op sommige terreinen, maar dat er nog enkele tekortkomingen zijn wat betreft de naleving van minimumnormen, dat er ruimte is om de coördinatie met cross-compliancecontroles te verbeteren en dat de financiële middelen van het GLB beter kunnen worden gebruikt om hogere dierenwelzijnsnormen te bevorderen.

IV

Uit de bevindingen van onze controle blijkt dat de Commissie gebruik heeft gemaakt van zowel richtsnoeren als handhaving om te zorgen voor naleving in de lidstaten. Haar acties zijn succesvol geweest op belangrijke gebieden, met name wat betreft de groepshuisvesting van zeugen en het verbod op niet-aangepaste kooien die kippen niet de mogelijkheid bieden natuurlijk gedrag te vertonen. De Commissie en de lidstaten hebben gewerkt aan richtsnoeren om het begrip en de consistente toepassing van wetgevingsvereisten te faciliteren en hebben deze op grote schaal verspreid. De lidstaten die we bezochten, hebben over het algemeen actie ondernomen om de controleaanbevelingen van de Commissie op te volgen.

V

Op sommige terreinen bestonden echter nog tekortkomingen met betrekking tot welzijnskwesties op het landbouwbedrijf (met name het routinematig couperen van staarten bij varkens), tijdens het vervoer (naleving van de regels met betrekking tot vervoer over lange afstanden en vervoer van ongeschikte dieren) en bij het slachten (gebruikmaking van de uitzondering voor slachten zonder bedwelming en ontoereikende bedwelmingsmethoden). De lidstaten die we bezochten, hadden veel tijd nodig om sommige aanbevelingen uit te voeren die de Commissie naar aanleiding van haar controles had gedaan.

VI

De officiële controlesystemen van de lidstaten zijn een essentiële factor om ervoor te zorgen dat dierenwelzijnsnormen naar behoren worden gehandhaafd. We troffen goede praktijken aan op dit gebied, vooral met betrekking tot de consistentie van officiële inspecties, maar constateerden ook dat er meer nadruk moet worden gelegd op gebieden en exploitanten met een hoger risico op niet-naleving. Verder kunnen de lidstaten de informatie die tijdens interne controles en bij de behandeling van klachten is verkregen, beter benutten om hun beheer van het dierenwelzijnsbeleid te verbeteren.

VII

De lidstaten hebben in het algemeen passende regelingen ingevoerd voor cross-compliancecontroles met betrekking tot dierenwelzijn. Er is echter ruimte om de coördinatie met officiële inspecties op het gebied van dierenwelzijn te verbeteren. Verder waren er gevallen waarin de sancties die de betaalorganen in het kader van cross-compliance hadden opgelegd, niet in verhouding stonden tot de ernst van de onregelmatigheden.

VIII

De doelstelling om dierenwelzijn te bevorderen is een prioriteit voor plattelandsontwikkeling voor de periode 2014-2020 en we troffen in de bezochte lidstaten goede voorbeelden aan van acties die dieren ten goede komen. De maatregel voor dierenwelzijn werd echter niet op grote schaal toegepast. Er waren bepaalde tekortkomingen in de kosteneffectiviteit van de maatregel en lidstaten maakten zelden gebruik van de mogelijkheid om dierenwelzijn te ondersteunen door middel van andere maatregelen voor plattelandsontwikkeling.

IX

Wij doen aanbevelingen aan de Commissie die gericht zijn op het verbeteren van haar beheer van het dierenwelzijnsbeleid. Onze aanbevelingen betreffen het strategisch kader voor dierenwelzijn, doeltreffender handhaving en richtsnoeren met het oog op naleving, acties om het verband tussen het cross-compliancesysteem en dierenwelzijn te versterken en acties om doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn beter aan te pakken door middel van het beleid voor plattelandsontwikkeling.

Inleiding

Dierenwelzijn: beschrijving en belang ervan in de EU

01

De Wereldorganisatie voor diergezondheid (OIE) heeft in 2008 dierenwelzijn als volgt beschreven: een dier bevindt zich in een goede staat van welzijn als het gezond en goed gevoed is, in een aangename en veilige omgeving verblijft, natuurlijk gedrag vertoont en niet lijdt aan ongemakken zoals pijn, angst of stress. Het idee van dierenwelzijn is verankerd in artikel 13 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), dat dieren erkent als wezens met gevoel.

02

Volgens een studie van het Europees Parlement¹ zijn er naar schatting 4,5 miljard mestkippen, legkippen en kalkoenen in de EU en 330 miljoen runderen, varkens, geiten en schapen. Op basis van informatie van een dierenwelzijnsorganisatie worden jaarlijks 0,25 miljoen paarden voor vleesproductie geslacht².

03

Kennis van dierenwelzijn is de afgelopen jaren snel toegenomen en heeft grote aandacht in de media gekregen. Het Europees Parlement heeft twee resoluties aangenomen (in 2010 en 2015) over het dierenwelzijnsbeleid van de EU³. Maatregelen in de EU op het gebied van dierenwelzijn zijn afkomstig uit vier hoofdbronnen; elk daarvan beschikt over eigen controlemechanismen (zie figuur 1).

04

De wetgeving op het gebied van dierenwelzijn van de EU heeft tot doel de levenskwaliteit van dieren te verbeteren en tegelijkertijd te voldoen aan de verwachtingen van burgers en de eisen van de markt door middel van het vaststellen van minimumnormen. Er wordt algemeen erkend dat de dierenwelzijnsnormen van de EU tot de strengste ter wereld behoren⁴. De meeste van die normen betreffen landbouwdieren (op het landbouwbedrijf, tijdens het vervoer en bij het slachten), terwijl de wetgeving ook in het wild levende dieren, proefdieren en huisdieren bestrijkt. Zoals wordt weergegeven in figuur 2, werd de eerste EU-wetgeving op het gebied van dierenwelzijn meer dan veertig jaar geleden ingevoerd en sindsdien verschillende malen geactualiseerd. Lidstaten kunnen strengere regels vaststellen indien deze verenigbaar zijn met de EU-wetgeving. Zo hebben 13 lidstaten aanvullende nationale maatregelen inzake slachten vastgesteld.

05

De lidstaten zijn verantwoordelijk voor het toepassen van EU-voorschriften voor dierenwelzijn op nationaal niveau, waaronder officiële inspecties⁵, terwijl de Europese Commissie (DG SANTE) ervoor moet zorgen dat de lidstaten de EU-wetgeving naar behoren uitvoeren. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid is verantwoordelijk voor het verstrekken van relevant wetenschappelijk advies aan de Commissie. De lidstaten doen jaarlijks verslag aan de Commissie over de resultaten van hun dierenwelzijnsinspecties op landbouwbedrijven en tijdens het vervoer. De Commissie kan gerechtelijke stappen ondernemen tegen lidstaten die verzuimen de EU-wetgeving correct om te zetten en uit te voeren.

Dierenwelzijn en het gemeenschappelijk landbouwbeleid

06

Het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) draagt bij tot de doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn door middel van cross-compliance (waarbij de meeste GLB-betalingen aan landbouwers worden gekoppeld aan de inachtneming van minimumvereisten) en door het financieren van activiteiten en projecten voor dierenwelzijn (zie figuur 3).

07

Cross-compliance is een mechanisme waarbij de meeste GLB-betalingen⁶ (ongeveer 46 miljard EUR in 2016)⁷ worden gekoppeld aan de naleving van een reeks voorschriften met betrekking tot het milieu, het in goede landbouwkundige staat houden van grond, dierenwelzijn, de volksgezondheid en de gezondheid van dieren en planten. Cross-compliance is niet van toepassing op kleine landbouwers⁸, die ongeveer 40 % van het totale aantal landbouwers in de EU uitmaken⁹. De GLB-betalingen van landbouwers die deze normen en vereisten niet naleven, kunnen met 1 % tot 5 % worden gekort, of meer indien de niet-naleving opzettelijk is. In uitzonderlijke gevallen kunnen de autoriteiten landbouwers uitsluiten van steunregelingen.

08

Het cross-compliancesysteem bestrijkt niet alle wettelijke vereisten inzake dierenwelzijn: het bevat bepalingen om kalveren en varkens te beschermen en andere bepalingen waarin de algemene vereisten met betrekking tot alle landbouwdieren zijn vastgesteld¹⁰.

09

Veehouders in sectoren die de desbetreffende GLB-betalingen doorgaans niet ontvangen (de meeste pluimveebedrijven in de EU en veel varkenshouderijen in bepaalde lidstaten) vallen per definitie niet onder het sanctiesysteem. Op EU-niveau¹¹ zijn de algemene cross-compliancevereisten voor dierenwelzijn van toepassing op ongeveer 55 % van alle EU-landbouwbedrijven met vee, terwijl de specifieke vereisten van de richtlijn ter bescherming van varkens van toepassing zijn op ongeveer 65 % van de varkenshouderijen.

10

De lidstaten voeren controles ter plaatse uit om te verifiëren of landbouwers voldoen aan de cross-compliancevereisten. Deze controles moeten ten minste 1 % van de GLB-begunstigden bestrijken. De Commissie (DG AGRI) voert controles uit om te controleren of de lidstaten beschikken over adequate controlesystemen voor cross-compliance.

11

In het beleid voor plattelandsontwikkeling kunnen ook doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn aan bod komen, bijvoorbeeld door middel van opleidingscursussen of door financiële vergoedingen te verstrekken aan landbouwers die strengere dierenwelzijnsnormen toepassen dan die welke voorgeschreven zijn in de EU- en nationale wetgeving of gangbare praktijk zijn. De lidstaten besluiten welke maatregelen zij activeren op basis van hun behoeften. De Commissie (DG AGRI) keurt de programma’s voor plattelandsontwikkeling van de lidstaten goed. Op basis van de goedgekeurde programma’s selecteren de lidstaten vervolgens de begunstigden die financiering zullen ontvangen.

12

De grootste rechtstreekse bron van EU-financiering voor dierenwelzijnsactiviteiten is de maatregel voor plattelandsontwikkeling “dierenwelzijnsbetalingen” (maatregel 14), in het kader waarvan steun wordt verleend voor hoge normen op het gebied van veehouderij die verder gaan dan de ter zake relevante dwingende normen¹². Voor de periode 2014-2020 wezen 18 lidstaten 1,5 miljard EUR toe aan deze maatregel (1,5 % van de totale geplande uitgaven voor alle maatregelen)¹³. In figuur 4 zijn de geplande en daadwerkelijke uitgaven voor deze maatregel weergegeven in de programmeringsperiode 2014-2020. Deze middelen worden aangevuld met nationale uitgaven, waarmee de begroting voor deze maatregel in totaal uitkomt op bijna 2,5 miljard EUR.

Dierenwelzijn en economische belangen

13

De veehouderijsector van de EU vertegenwoordigt 45 % van haar totale landbouwactiviteiten. De sector genereert een output van 168 miljard EUR per jaar en is goed voor ongeveer 4 miljoen banen¹⁴. Gerelateerde sectoren (melk- en vleesverwerking, veevoeder) genereren een jaarlijkse omzet van ongeveer 400 miljard EUR. De consistente toepassing van dierenwelzijnsnormen is van invloed op het gelijke speelveld in deze sectoren.

14

Het toepassen van bepaalde dierenwelzijnsnormen (bijvoorbeeld het bieden van minimumruimte aan kalveren) brengt kosten voor exploitanten met zich mee. In 2010 schatte DG SANTE¹⁵ deze kosten op 2 % van de output van landbouwbedrijven, maar concludeerde het ook dat hogere dierenwelzijnsnormen voordelen opleveren zoals verbeteringen in de productiviteit, de productkwaliteit en het bedrijfsimago.

15

Volgens de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA)¹⁶ is het welzijn van landbouwdieren indirect van invloed op de voedselveiligheid vanwege het nauwe verband tussen dierenwelzijn, diergezondheid en door voedsel overgedragen ziekten. Slecht dierenwelzijn kan leiden tot een grotere vatbaarheid voor ziekten en een hoger sterftecijfer. Indien er een risico bestaat voor de volksgezondheid, zullen de inspecteurs voor voedselveiligheid het vlees niet goedkeuren voor menselijke consumptie, wat leidt tot financiële verliezen voor producenten en vleesverwerkende bedrijven.

16

Er zijn talrijke aanwijzingen¹⁷ dat de kwaliteit van vlees wordt beïnvloed door het welzijn van dieren. Een goede behandeling op het landbouwbedrijf, tijdens het vervoer en in de fase vóór het slachten is belangrijk, want het vlees van gestreste en gewonde dieren kan een lagere waarde hebben vanwege verkleuring of een verlies aan malsheid.

17

Toch gaat een goed dierenwelzijn niet altijd hand in hand met de economische belangen van exploitanten. Bij intensieve productiesystemen geldt dat hoe hoger de veedichtheid is, des te hoger de winsten zijn, maar des te moeilijker het is om de specifieke behoeften van dieren te meten. Intensieve systemen kunnen daarom leiden tot abnormaal gedrag bij legkippen zoals verenpikken en kannibalisme, agressie en staartbijten bij varkens en agressie bij kalveren. Om dit onwenselijke gedrag aan banden te leggen, is het een gangbare praktijk om pijnlijke fysieke ingrepen bij dieren te verrichten, met name snavelkappen, het couperen van staarten, castratie en het knippen van tanden. In EU-wetgeving worden deze kwesties met name aangepakt door middel van de vereisten met betrekking tot de minimumruimte en voorschriften voor fysieke ingrepen (waarbij bepaalde ingrepen alleen in uitzonderlijke gevallen zijn toegestaan nadat er andere maatregelen zijn genomen om het onwenselijke gedrag te voorkomen).

18

Ook is het zo dat het economische belang van vervoersondernemers negatief wordt beïnvloed door een lagere veedichtheid en het onderbreken van reizen om dieren te laten rusten. Tijdens slachthuisactiviteiten is de snelheid van de productieketen een essentiële productiviteitsfactor, maar dit kan de correcte behandeling van dieren vóór het slachten en de doeltreffendheid van bedwelmingsmethoden ondermijnen. Er kunnen ook andere commerciële redenen zijn om bij het slachten geen goede praktijken toe te passen (zie bijvoorbeeld tekstvak 1).

De EU-strategie voor dierenwelzijn

19

In 2010 concludeerde de Commissie²⁰ dat de bestaande wetgeving op het gebied van dierenwelzijn in het algemeen had geleid tot een verbetering van het welzijn voor de groepen dieren waarop zij van toepassing was. Zij constateerde echter dat de uitvoering varieerde in de EU, wat de vooruitgang in de richting van uniforme hoge normen in de weg stond. Naar aanleiding van een aanbeveling²¹ van het Europees Parlement publiceerde de Commissie in 2012 de EU-strategie voor de bescherming en het welzijn van dieren 2012-2015²², waarin de volgende doelstellingen zijn vastgesteld:

1. bestuderen of het haalbaar is een vereenvoudigd EU-wetgevingskader in te voeren met dierenwelzijnsbeginselen voor alle dieren die in het kader van een economische activiteit worden gehouden;
2. lidstaten ondersteunen en maatregelen nemen voor een betere naleving;
3. synergieën met het gemeenschappelijk landbouwbeleid optimaliseren, met name door middel van cross-compliance en plattelandsontwikkeling;
4. internationale samenwerking ondersteunen;
5. consumenten en het publiek van de nodige informatie voorzien;
6. het welzijn van kweekvissen onderzoeken.

De strategie bevatte ook een lijst van twintig acties die de Commissie in 2015 wilde afronden; de meeste ervan betroffen het publiceren van verslagen, studies en richtsnoeren (zie bijlage I).

Reikwijdte en aanpak van de controle

20

Een van de strategische doelstellingen van de Europese Rekenkamer (ERK) is het onderzoeken van prestaties op gebieden waarop EU-optreden van belang is voor burgers. Deze controle, die de eerste is die de ERK op dit terrein heeft uitgevoerd, had tot doel de acties te beoordelen die de Commissie en de lidstaten hebben uitgevoerd om het welzijn van landbouwdieren te verbeteren na de lancering van de EU-strategie voor dierenwelzijn 2012-2015. We richtten ons op twee in de EU-strategie vastgestelde essentiële doelstellingen, die naar ons oordeel rechtstreekse impact hebben op dierenwelzijn: verbetering van de naleving van de wetgeving op het gebied van dierenwelzijn en optimalisering van synergieën met het GLB door middel van cross-compliance en plattelandsontwikkeling (doelstellingen ii) en iii) in paragraaf 19).

21

Onze controle was gericht op het beantwoorden van de volgende controlevraag:

Hebben de acties van de Commissie en de lidstaten doeltreffend bijgedragen tot de verwezenlijking van de EU-doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn?

22

Wij onderzochten of:

1. de strategie van de Commissie was afgerond en de geplande resultaten had opgeleverd;
2. de begeleidings- en handhavingsmaatregelen van de Commissie hadden geleid tot een betere toepassing van EU-normen op essentiële risicogebieden;
3. de door ons bezochte lidstaten essentiële aspecten van hun controlesystemen doeltreffend beheerden;
4. cross-compliance een doeltreffend instrument was om dierenwelzijnsvereisten te integreren in het gemeenschappelijk landbouwbeleid en of maatregelen voor plattelandsontwikkeling een kosteneffectieve stimulans vormden voor hogere dierenwelzijnsnormen.

23

Voor de punten a) en b) hebben we het beschikbare bewijs bestudeerd om de resultaten weer te geven van de acties die door de Commissie werden uitgevoerd om de strategie voor dierenwelzijn uit te voeren. Voor de punten c) en d) hebben we de systemen en procedures van de lidstaten voor de aanpak van bepaalde essentiële risico’s rechtstreeks beoordeeld.

24

We hebben onze controlewerkzaamheden uitgevoerd van september 2017 tot en met juni 2018 en ons gericht op de periode van 2012 tot begin 2018. Voor maatregelen voor plattelandsontwikkeling onderzochten we de huidige programmeringsperiode, die in 2014 van start ging. Door de timing van de controle kunnen we de uitvoering van de strategie voor dierenwelzijn 2012-2015 beoordelen op het moment dat het GLB van na 2020 wordt besproken.

25

We selecteerden een steekproef van vijf lidstaten op basis van de omvang van de veehouderijsector en het bestaan van reeds door de Commissie vastgestelde tekortkomingen in de naleving op het gebied van dierenwelzijn (DG SANTE)²³: Duitsland, Frankrijk, Italië, Polen en Roemenië. In Duitsland en Italië selecteerden we Noordrijn-Westfalen, respectievelijk Sardinië om de regionale uitvoering van de maatregel inzake dierenwelzijn te onderzoeken, alsmede de toepassing van de voorschriften inzake officiële inspecties. Samen zijn de geselecteerde lidstaten goed voor meer dan 50 % van de EU-vleesmarkt en de geselecteerde programma's voor plattelandsontwikkeling bestrijken ongeveer 40 % van de geplande uitgaven voor dierenwelzijn.

26

Tijdens onze controlebezoeken aan de lidstaten hadden we vergaderingen met de auditautoriteiten die verantwoordelijk waren voor officiële inspecties, voor het controleren van cross-compliance en voor de uitvoering van de programma's voor plattelandsontwikkeling. Om de systemen beter te begrijpen woonden we officiële dierenwelzijnsinspecties van landbouwbedrijven, van het vervoer en van het slachten bij, alsmede controles ter plaatse in het kader van cross-compliance en plattelandsontwikkeling.

27

Bij de Commissie bezochten we directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid (DG SANTE) en directoraat-generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling (DG AGRI). Daarnaast organiseerden we een deskundigenpanel om onafhankelijk advies in te winnen over dierenwelzijnskwesties.

Opmerkingen

De Commissie heeft de tweede EU-strategie voor dierenwelzijn afgerond, maar de impact ervan niet beoordeeld

28

De Commissie heeft de laatste actie in haar strategie voor dierenwelzijn 2012-2015 in april 2018 afgerond, meer dan drie jaar nadat de strategie had moeten zijn afgesloten (zie bijlage I). In de strategie wordt geen expliciet verband gelegd tussen de lijst van geplande acties voor de periode 2012-2015 en de algemene vastgestelde doelstellingen (zie paragraaf 19). Voor twee van de doelstellingen van de strategie heeft de Commissie het wettelijk kader niet herzien of enige actie ondernomen om synergieën met het gemeenschappelijk landbouwbeleid te optimaliseren.

29

Sommige van de door de Commissie geplande acties liepen tot wel vijf jaar vertraging op (bijv. de EU-richtsnoeren inzake de bescherming van dieren tijdens het vervoer). De richtsnoeren inzake het welzijn van varkens en de bescherming van dieren bij het slachten liepen ook vertraging op vanwege lange besprekingen met belanghebbenden. De meeste verslagen waren gebaseerd op externe studies, die soms vertraging opliepen door een gebrek aan personeel bij de Commissie om de aanbestedingsprocedure te beheren en de ontwerpversie te bekijken. Volgens de Commissie namen bepaalde handhavingsactiviteiten (die in sommige gevallen gepaard gingen met inbreukprocedures bij het Hof van Justitie) met betrekking tot de legkippenrichtlijn (verbod van traditionele kooien) en de varkensrichtlijn (groepshuisvesting van zeugen) veel tijd in beslag vanwege het grote aantal betrokken lidstaten.

30

De Commissie heeft de strategie 2012-2015 niet hernieuwd. Wel bleef zij de dialoog tussen belanghebbenden faciliteren door middel van het (in 2017 opgezette) EU-platform voor dierenwelzijn en zette zij het eerste EU-referentiecentrum voor dierenwelzijn²⁴ op om lidstaten technische bijstand te verlenen met betrekking tot het welzijn van varkens. Het EU-platform voor dierenwelzijn is met name gericht op de betere toepassing van EU-voorschriften voor dierenwelzijn, de ontwikkeling en het gebruik van vrijwillige dierenwelzijnsverbintenissen en de bevordering van EU-dierenwelzijnsnormen op mondiaal niveau. Het platform heeft twee subgroepen opgezet, die werken aan het bereiken van concrete resultaten op het gebied van het vervoer van dieren en het welzijn van varkens.

31

Er bestaan geen uitgangs- of streefdoelindicatoren om te meten in hoeverre de doelstellingen van de strategie zijn verwezenlijkt en de Commissie heeft de resultaten van haar acties nog niet geëvalueerd, zoals gevraagd door het Europees Parlement²⁵.

32

Bepaalde verslagen en studies die op initiatief van de Commissie zijn opgesteld, respectievelijk verricht, bevatten nuttige informatie over naleving (zie de paragrafen 34 en 35). Meer bepaald voert het auditdirectoraat van DG SANTE audits uit met betrekking tot specifieke dierenwelzijnskwesties in geselecteerde landen; het stelt daar verslagen van op en brengt er verslag over uit, maar in deze verslagen wordt niet getracht het succes te beoorde van de strategische acties van de Commissie.

33

De lidstaten dienen jaarlijkse verslagen in bij de Commissie over de resultaten van hun officiële inspecties die zijn verricht in het kader van de EU-wetgeving voor dierenwelzijn op landbouwbedrijven²⁶ en tijdens het vervoer. De Commissie heeft erkend dat de gerapporteerde gegevens niet volledig, consistent, betrouwbaar of voldoende gedetailleerd zijn om conclusies te trekken over naleving op EU-niveau²⁷. De Commissie heeft ons geïnformeerd dat zij ernaar streeft de kwaliteit en consistentie van de gegevens die worden gerapporteerd in het kader van de nieuwe verordening betreffende officiële controles, te verbeteren²⁸.

De Commissie en de lidstaten rapporteerden aanzienlijke vooruitgang met betrekking tot de toepassing van EU-normen

34

Er is goede vooruitgang geboekt met betrekking tot dierenwelzijn op sommige door de strategie bestreken gebieden. In 2016²⁹ rapporteerde de Commissie verbeteringen in het aantal landbouwbedrijven dat voldeed aan de richtlijn inzake de bescherming van landbouwhuisdieren. Zij concludeerde dat het verbod op niet-aangepaste kooien voor legkippen (2012) en individuele stallen voor zeugen (2013) doeltreffend was uitgevoerd door de lidstaten. Uit een verslag van de Commissie uit 2018³⁰ blijkt dat sommige lidstaten het welzijn van vleeskuikens verbeterden naar aanleiding van hun uitvoering van de vleeskuikenrichtlijn (2007). Ook heeft de Commissie goede praktijken vastgesteld met betrekking tot het vervoer van ongeschikte dieren, slachten, het welzijn van melkkoeien en de commerciële konijnenhouderij.

35

In de verslagen van de Commissie werden echter enkele openstaande kwesties op het gebied van dierenwelzijn vastgesteld op de door de strategie bestreken gebieden:

• op het landbouwbedrijf: het couperen van staarten bij varkens³¹, ziekten die het welzijn van melkvee ondermijnen³², de beoordeling van technische vereisten, zoals ventilatie, voor kippen die worden gehouden voor vleesproductie³³;
• tijdens het vervoer: naleving van de voorschriften inzake het vervoer over lange afstanden van levende dieren (hoewel in recente controles door de Commissie verbeteringen werden geconstateerd op dit terrein)³⁴ en het vervoer van ongeschikte dieren³⁵ (dat verboden is in de wetgeving);
• bij het slachten: verschillende praktijken inzake de uitzondering ten aanzien van het vereiste om dieren vóór het slachten te bedwelmen, ontoereikende bedwelmingsprocedures (met name waterbadbedwelming van pluimvee)³⁶;
• officiële inspecties van de lidstaten: kwantiteit en kwaliteit van de inspecties, geschiktheid van handhavingsmaatregelen³⁷.

36

De Commissie pakte deze kwesties aan door middel van begeleiding en handhaving. Haar uitgebreide begeleidingsmaatregelen omvatten het ontwikkelen en vertalen van richtsnoeren, het afleggen van studiebezoeken en het organiseren van opleidingsevenementen voor inspecteurs en exploitanten uit de lidstaten. Sinds 2012 heeft de Commissie 34 opleidingsevenementen over dierenwelzijn georganiseerd via het programma “Betere opleiding voor veiliger voedsel” (met meer dan 1 700 deelnemers) en haar e-learningmodules zijn door 6 000 mensen gevolgd. Tekstvak 2 bevat een voorbeeld van de samenwerking van de Commissie met vertegenwoordigers van de lidstaten en organisaties van belanghebbenden om richtsnoeren te ontwikkelen voor dierenwelzijn tijdens het vervoer en bij het slachten en voor het welzijn van varkens.

37

De autoriteiten van de lidstaten die we bezochten, vonden de richtsnoeren en opleiding nuttig en verspreidden de opgedane kennis op ruime schaal onder hun officiële inspecteurs en exploitanten. Sommige autoriteiten gaven aan dat ze behoefte hadden aan meer instrumenten en richtsnoeren in hun eigen taal om deze op nog grotere schaal te kunnen verspreiden.

38

De Commissie monitort de toepassing, uitvoering en handhaving van EU-wetgeving op het gebied van dierenwelzijn in de lidstaten door controlebezoeken af te leggen, zo nodig aanbevelingen uit te brengen naar aanleiding van de actieplannen van de lidstaten en zij kan actie ondernemen tegen lidstaten die hun verplichtingen in het kader van de relevante wetgeving niet nakomen,waaronder het instellen van inbreukprocedures, indien passend.

39

De Commissie heeft sinds 2012 een uitgebreide reeks inbreukprocedures tegen 18 lidstaten ingeleid, voornamelijk in verband met de huisvesting van zeugen en het verbod van traditionele kooien voor legkippen³⁸. Volgens de Commissie leidden deze procedures tot naleving van de voorschriften. De Commissie maakte ook gebruik van de “EU-pilotregeling”, waarbij een informele dialoog met de autoriteiten van de lidstaten wordt gevoerd over kwesties met betrekking tot de correcte toepassing van EU-wetgeving. Sinds 2012 is de Commissie 18 EU-pilots gestart met betrekking tot de richtlijnen betreffende legkippen en varkens, en 5 pilots op andere gebieden (voornamelijk met betrekking tot de bescherming van dieren tijdens het vervoer).

40

Om te beoordelen hoe snel lidstaten reageerden op de aanbevelingen van de Commissie onderzochten we de controleverslagen van de Commissie 2012-2015³⁹ over dierenwelzijn voor de vijf lidstaten die we bezochten, alsmede de bijbehorende actieplannen en de follow-up daarvan. We stelden vast dat deze lidstaten bijna de helft van de aanbevelingen van de Commissie in twee jaar of minder uitvoerden.

De lidstaten hadden veel tijd nodig om bepaalde aanbevelingen uit te voeren en sommige kwesties staan nog open

Vertragingen bij de uitvoering van aanbevelingen

41

Ondanks de begeleidings- en handhavingsmaatregelen van de Commissie duurde het lang voordat de lidstaten een beperkt aantal kwesties aanpakten (zie tekstvak 3 voor een aantal voorbeelden). Daarbij ging het voornamelijk om hun officiële inspectieprocedures, de kwalificaties van bij het slachten betrokken exploitanten, de handhaving van de wettelijke bedwelmingsvereisten vóór het slachten, het routinematig couperen van staarten bij varkens en de geschiktheid van sancties voor niet-naleving. Dit betekent dat er nog enkele aanzienlijke discrepanties zijn tussen de dierenwelzijnsnormen die in de EU-wetgeving zijn vastgesteld en de situatie ter plaatse.

42

De Commissie geeft follow-up aan haar aanbevelingen op basis van door de lidstaten verstrekt bewijs dat ze maatregelen hebben ingevoerd om de vastgestelde tekortkomingen aan te pakken, en controleert de daadwerkelijke uitvoering en doeltreffendheid van die maatregelen doorgaans niet. We stelden enkele gevallen vast waarin de Commissie haar controleaanbevelingen had afgesloten, maar waarin de lidstaten niet al deze kwesties doeltreffend hadden aangepakt⁴¹.

Ontoereikende informatie om te kunnen nagaan of de lidstaten de door de Commissie vastgestelde kwesties inzake het gebruik van de uitzondering voor het slachten zonder bedwelming hebben aangepakt

43

De EU-wetgeving ter bescherming van dieren tijdens het slachten in slachthuizen⁴² is sinds 2013 van toepassing en beoogt de pijn en het lijden van dieren zoveel mogelijk te beperken door gebruik te maken van goedgekeurde bedwelmingsmethoden. In de wetgeving wordt een reeds in de eerdere wetgeving van 1993 bestaande uitzondering toegestaan voor het bedwelmingsvereiste voor dieren die worden geslacht volgens speciale methoden die voorgeschreven zijn in het kader van religieuze riten⁴³, mits het slachten plaatsvindt in een slachthuis. In de overweging bij de EU-wetgeving⁴⁴ wordt de vrijheid van godsdienst benadrukt, die verankerd is in het Handvest van de grondrechten van de EU, en het belang van het feit dat iedere lidstaat een zekere mate van subsidiariteit behoudt. In de wetgeving worden geen praktische uitvoeringsmethoden of rapportagevereisten met betrekking tot het gebruik van de uitzondering aangegeven. Niet alle lidstaten verzamelen informatie over het gebruik van de uitzondering.

44

In de door de Commissie in 2010 verrichte evaluatie van het EU-dierenwelzijnsbeleid en de effectbeoordeling bij de strategie voor dierenwelzijn 2012-2015⁴⁵ werd het probleem vastgesteld dat bepaalde slachthuisexploitanten buitensporig vaak gebruikmaken van de uitzondering voor bedwelming teneinde hun productieprocessen te stroomlijnen.

45

In 2015 trof de Commissie bij 13 controlebezoeken⁴⁶ grote verschillen aan in de wijze waarop de lidstaten de uitzondering voor slachten zonder bedwelming toepasten. Zij constateerde dat de resultaten op het gebied van dierenwelzijn beter waren indien de slachtprocedure werd onderworpen aan gerichte controles. Naar aanleiding van deze controles trachtte de Commissie gegevens van de lidstaten te verzamelen over het gebruik van de uitzondering. De verstrekte gegevens waren echter ontoereikend om conclusies te kunnen trekken op EU-niveau. Naast deze gegevensverzameling en de verrichting van een studie van de mogelijkheid om consumenten te voorzien van relevante informatie over de bedwelming van dieren⁴⁷ heeft de Commissie geen specifieke actie ondernomen met betrekking tot het door haar vastgestelde probleem dat er buitensporig veel gebruik werd gemaakt van de uitzondering. Uit onze werkzaamheden blijkt dat slechts een van de vijf bezochte lidstaten niet over specifieke procedures beschikte om de onderbouwing voor het aanvragen van de uitzondering te controleren. Zij bevestigden de conclusies van de Commissie ten aanzien van de beschikbaarheid van gegevens over het gebruik van de uitzondering (zie tabel 1).

Tabel 1

Procedure om een uitzondering toe te staan voor het slachten zonder bedwelming en beschikbare gegevens in de bezochte lidstaten⁴⁸

Lidstaat	Er is een specifieke procedure om de onderbouwing van de toepassing van de uitzondering te controleren	Beschikbaarheid van informatie over de mate waarin wordt geslacht zonder bedwelming
Duitsland	✔	Ja
Frankrijk	✔	Beperkt – alleen voor runderen en schapen, op basis van de schattingen van exploitanten
Italië	✔	Beperkt – slechts een aantal slachthuizen mag slachten zonder bedwelming
Polen	✘	Beperkt – er bestaan enkele niet door de bevoegde autoriteiten gevalideerde schattingen voor rund- en pluimvee
Roemenië	✔	Ja

Bron: ERK, op basis van door de lidstaten verstrekte bewijsstukken.

46

In november 2017 publiceerde de Commissie uitgebreide richtsnoeren inzake de bescherming van dieren tijdens het slachten, waaronder beste praktijken voor het gebruik van de uitzondering, die gericht waren op technische aspecten van de procedure.

Het beheer door de lidstaten van hun officiële inspectiesystemen zorgt in het algemeen voor consistentie, maar de controle- en auditsystemen vertonen enkele tekortkomingen

47

De kwaliteit van dierenwelzijnsinspecties op het landbouwbedrijf, tijdens het vervoer en in het slachthuis heeft rechtstreekse impact op het niveau van de naleving van de vereisten. We analyseerden de consistentie en gerichtheid van deze inspecties en de wijze waarop ze door de autoriteiten van de lidstaten werden gecontroleerd.

De lidstaten hebben in het algemeen systemen ingevoerd die ervoor moeten zorgen dat inspecties consistent worden uitgevoerd

48

Officiële veeartsen die in dienst zijn van overheidsorganisaties, handhaven dierenwelzijnsnormen. Willen inspecties doeltreffend zijn, dan moeten ze consistent en onafhankelijk worden uitgevoerd.

49

De meeste lidstaten die we bezochten, beschikten over procedures die ervoor moesten zorgen dat de werkzaamheden van de inspecteurs consistent waren⁴⁹.

50

We constateerden dat in alle bezochte lidstaten de officiële dierenartsen waren onderworpen aan de algemene regels inzake de integriteit van ambtenaren, die hun voorschreven belangenconflicten te vermijden. We stelden goede praktijken vast in Frankrijk en Italië (Sardinië), waar aanvullende, specifieke procedures werden toegepast om belangenconflicten van hun officiële inspecteurs te voorkomen (zie tekstvak 4).

Onvoldoende bewijs dat de lidstaten officiële inspecties plannen op basis van een risicoanalyse

51

De officiële inspectiesystemen van de lidstaten bestrijken andere terreinen dan dierenwelzijn, met name naleving van de regels inzake de veiligheid van levensmiddelen en diervoeders, hygiëne, de controle en uitroeiing van dierziekten en het gebruik van pesticiden. Gezien de concurrentie om middelen op deze gebieden, helpen op risico’s gebaseerde inspecties om problemen op het gebied van dierenwelzijn gericht aan te pakken en zo de beperkte inspectiemiddelen op doeltreffender en doelmatiger wijze te gebruiken. Het uitvoeren van op risico’s gebaseerde inspecties is een wettelijk vereiste van de EU⁵⁰.

52

De lidstaten hadden over het algemeen duidelijke regels opgesteld waarin werd voorgeschreven dat dierenwelzijnsinspecties op het landbouwbedrijf op risico gebaseerd moesten zijn. We troffen goede praktijken aan bij de vaststelling van risicofactoren in alle bezochte lidstaten. Zo verplichtte Frankrijk inspecteurs hun controles van landbouwbedrijven te plannen op basis van informatie over de geschiedenis van exploitanten, de ontvangen klachten, het gebruik van profylactische maatregelen, gegevens van slachthuizen (over vervoersdichtheid, vervoer van ongeschikte dieren) en gegevens over sterftecijfers of andere indicatoren, zoals de melkkwaliteit of tussenkalftijd.

53

Drie van de vijf bezochte lidstaten (Duitsland (Noordrijn-Westfalen), Polen en Roemenië) konden echter niet aantonen hoe de vastgestelde risicofactoren in de praktijk werden gebruikt om exploitanten voor een inspectie te selecteren.

54

Verder werden in twee lidstaten bepaalde landbouwbedrijven uitgesloten van officiële inspecties, hoewel ze een groot aandeel hadden in de veehouderijsector (zie tekstvak 5). Hoewel het met het oog op de beperkte inspectiemiddelen redelijk is om prioriteit te geven aan controles op grotere landbouwbedrijven, werd door de autoriteiten onvoldoende rekening gehouden met het feit dat het risico op niet-naleving op kleinere landbouwbedrijven kan toenemen indien deze volledig van inspecties worden uitgesloten.

55

Wat betreft het vervoer van levende dieren had van de lidstaten die we bezochten alleen Frankrijk risicogebieden vastgesteld die met wegcontroles moesten worden aangepakt. Er was echter geen informatie beschikbaar waaruit bleek dat dit in de praktijk werd gedaan.

56

Traces (het EU-onlineplatform om verplaatsingen binnen de EU van dieren over lange afstanden en over de grens te monitoren) bevat informatie- en rapportage-instrumenten die de autoriteiten kunnen gebruiken om het vervoer van dieren doelgericht te inspecteren. In vergaderingen met vertegenwoordigers uit de lidstaten heeft de Commissie het gebruik van interactieve zoekinstrumenten gepromoot. We constateerden echter dat de autoriteiten van de lidstaten die verantwoordelijk waren voor vervoersinspecties zelden informatie uit Traces gebruikten om inspecties doelgericht in te zetten, ten dele vanwege bepaalde beperkingen van toegangsrechten voor gebruikers⁵¹.

57

De autoriteiten van lidstaten delegeren de verantwoordelijkheid voor het verrichten van de risicoanalyse voor landbouwbedrijfs- en vervoersinspecties doorgaans aan lokale autoriteiten. Geen van de bezochte lidstaten beschikte over systemen om het bestaan, de kwaliteit en de uitvoering van de lokale risicoanalyses te controleren.

58

Dierenwelzijnsinspecties in slachthuizen bestreken in het algemeen bijna alle exploitanten in de lidstaten die we bezochten, ofwel door middel van gerichte controles, ofwel in het kader van de dagelijkse activiteiten van de officiële dienstdoende dierenarts.

Informatie afkomstig van controles en klachten kan beter worden benut

59

De EU-verordening inzake officiële controles⁵² schrijft voor dat de lidstaten hun systemen voor officiële inspecties van de wetgeving inzake diervoeders en levensmiddelen, diergezondheid en dierenwelzijn aan een audit onderwerpen en Besluit 2006/677/EG van de Commissie omvat richtsnoeren waarin wordt aanbevolen dat dergelijke audits minstens om de vijf jaar worden verricht⁵³. We constateerden dat in de bezochte lidstaten de relevante afdeling voor interne audit van de autoriteit (en, in het geval van Polen, ook de hoge controle-instantie) verbeterpunten vaststelde in de organisatie van officiële inspecties en dat ze follow-up gaf aan haar controlebevindingen. Polen zorgde er echter niet voor dat audits van dierenwelzijn minimaal om de vijf jaar plaatsvinden. Verder zorgden Duitsland (Noordrijn-Westfalen) en Roemenië niet voor een tijdige follow-up van de controleaanbevelingen.

60

De Commissie gaat na hoe de lidstaten hun systemen voor officiële inspecties controleren en heeft geconstateerd⁵⁴ dat het lastig is voor de lidstaten om alle gebieden waarvoor officiële inspecties vereist zijn binnen een redelijke termijn te controleren en om follow-up te geven aan de controleresultaten.

61

De autoriteiten kunnen bij hen ingediende klachten en verzoeken om een onderzoek, afkomstig van dierenwelzijnsorganisaties, burgers en andere belanghebbenden, benutten om essentiële punten van zorg op te sporen. Het beheer van deze klachten is uitsluitend de verantwoordelijkheid van de lidstaten.

62

We constateerden dat de bezochte lidstaten klachten per geval behandelden en dat twee ervan (Polen en Roemenië) over procedures beschikten, met inbegrip van termijnen voor de behandeling van klachten. Geen van de lidstaten had een centraal klachtenregister ingevoerd om een overzicht te hebben van de belangrijkste aandachtsgebieden voor dierenwelzijn en om verdere besluitvorming te ondersteunen.

63

Naast de in de paragrafen 34 en 36 genoemde controleactiviteiten heeft de Commissie kwesties vastgesteld die vergelijkbaar zijn met de bovengenoemde (zie de paragrafen 53, 55 en 57).

Lidstaten maken beperkt gebruik van de instrumenten van het gemeenschappelijk landbouwbeleid om de doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn te verwezenlijken

64

De meeste veehouders ontvangen GLB-betalingen (zie paragraaf 9) waarbij sprake is van cross-compliancevereisten met betrekking tot bepaalde voorwaarden op het gebied van dierenwelzijn (zie paragraaf 8). In de strategie 2012-2015 van de Commissie werd de noodzaak erkend om synergieën tussen dierenwelzijn en de instrumenten van het GLB te verbeteren, met name door middel van cross-compliance en plattelandsontwikkeling. We hebben onderzocht hoe de bezochte lidstaten deze twee mechanismen toepasten op het gebied van dierenwelzijn.

Beperkte uitwisseling van resultaten tussen officiële inspecties en cross-compliancecontroles in de lidstaten en tekortkomingen in de toepassing van sancties

EU-wetgeving vormt de grondslag voor de coördinatie tussen de cross-compliancecontroles en officiële inspecties

65

Zowel de officiële controles als de cross-compliancecontroles omvatten het plannen en uitvoeren van bezoeken, het controleren van de naleving van dierenwelzijnswetgeving en het vaststellen van passende maatregelen om gevallen van niet-naleving aan te pakken. Het is aan de lidstaten om de mate van integratie te bepalen tussen de officiële inspecties en de cross-compliancecontroles binnen de grenzen van de wettelijke vereisten van de EU.

66

In de gedelegeerde verordening voor cross-compliance wordt aangegeven dat niet-naleving geacht wordt te zijn “geconstateerd” nadat deze onder de aandacht van de bevoegde controleautoriteit of het bevoegde betaalorgaan is gebracht⁵⁵. In veel lidstaten heeft het betaalorgaan de verantwoordelijkheid voor cross-compliancecontroles gedelegeerd aan de controleautoriteit voor officiële inspecties. Dit betekent dat ieder geval van niet-naleving dat tijdens deze inspecties bij een GLB-begunstigde wordt vastgesteld, moet worden beoordeeld met het oog op cross-compliance. Dit vereist een systeem of procedure dat/die de uitwisseling van relevante informatie tussen de betrokken autoriteiten⁵⁶ waarborgt.

67

De Commissie verstrekte richtsnoeren over de toepassing van de regelgevingsvoorschriften inzake cross-compliancecontroles⁵⁷. Daarin wordt aangegeven dat de lidstaten de uitkomst van hun officiële controles kunnen gebruiken om het minimumcontrolepercentage in het kader van cross-compliance te halen⁵⁸. Goede coördinatie tussen de twee controlesystemen maakt ze niet alleen efficiënter doordat er schaalvergroting wordt gerealiseerd en doordat overlappingen worden vermeden, maar helpt ook om gevallen van niet-naleving doeltreffender op te sporen. Verder biedt een consistente benadering van dierenwelzijn meer duidelijkheid voor landbouwers en meer prikkels om te voldoen aan de toepasselijke normen.

Hoewel er goede praktijken werden vastgesteld, hebben de lidstaten deze mogelijkheid niet voldoende benut om hun controlesystemen te verbeteren

68

Alle door ons bezochte lidstaten hadden stappen ondernomen om hun systemen voor officiële inspecties en cross-compliance te coördineren. We troffen goede voorbeelden van coördinatie aan in Duitsland (Noordrijn-Westfalen), Frankrijk en Italië (Sardinië) (zie tekstvak 6).

69

In Roemenië bestonden er formele regelingen om gevallen van niet-naleving die via officiële dierenwelzijnsinspecties waren ontdekt, te melden aan de autoriteiten die verantwoordelijk waren voor de toepassing van sancties in het kader van cross-compliance, maar ten tijde van onze controle was dit in de praktijk nog niet gebeurd. In Polen bestond een dergelijke formele regeling niet.

70

Wanneer de Commissie audits verricht van de cross-compliancecontroles van de lidstaten, onderzoekt zij ook hun procedures voor uitwisseling van informatie. Zij controleert echter niet of de resultaten van officiële inspecties op het gebied van dierenwelzijn die bij GLB-begunstigden door hetzelfde controleorgaan worden uitgevoerd als het orgaan dat bevoegd is voor cross-compliance, in de praktijk worden gerapporteerd aan de autoriteit die verantwoordelijk is voor het opleggen van administratieve sancties in het kader van cross-compliance.

Cross-compliancecontroles bestrijken over het algemeen de relevante dierenwelzijnsvereisten

71

We constateerden dat de cross-compliancecontroles van de lidstaten in het algemeen de desbetreffende dierenwelzijnsvereisten bestreken⁵⁹. In drie van de vijf bezochte lidstaten (Frankrijk, Polen⁶⁰ en Roemenië) waren er echter enkele uitzonderingen. Zo controleerden de inspecteurs in Roemenië niet de hygiëne van het onderkomen en de ligruimtes van kalveren en varkens, noch het ijzergehalte in het dieet van kalveren, noch milieuparameters zoals stofgehalte, gasconcentraties en temperatuur.

72

Bij de controles door de Commissie wordt geverifieerd of de controlelijsten voor cross-compliance van de lidstaten alle relevante dierenwelzijnsvereisten bestrijken en uit haar recente controles bleek dat er sprake was van omissies in Estland, Spanje, Oostenrijk, Portugal en Finland. Sommige van deze bevindingen hebben geresulteerd in financiële correcties⁶¹.

Sommige lidstaten zorgden er niet voor dat de sancties die in het kader van cross-compliance worden toegepast, in verhouding staan tot de ernst van de vastgestelde niet-naleving

73

Om een afschrikkend effect te hebben, moeten de betalingskortingen in het kader van cross-compliance evenredig zijn met de ernst, omvang, tijdsduur en herhaling van de geconstateerde niet-naleving⁶². In ons recente speciaal verslag⁶³ over de doeltreffendheid van cross-compliance werd vastgesteld dat er aanzienlijke verschillen bestonden tussen de lidstaten met betrekking tot de wijze waarop ze de ernst van een overtreding indeelden.

74

We stelden vast dat Duitsland (Noordrijn-Westfalen), Frankrijk en Italië (Sardinië) duidelijke regels hadden voor evenredige betalingskortingen. Het vaakst toegepaste kortingspercentage was 3 %⁶⁴, met uitzondering van Italië, waar niet-naleving in meer dan 70 % van de gevallen leidde tot een waarschuwing, zonder enige administratieve sanctie. In Roemenië zou een landbouwbedrijf waar inspecteurs niet-naleving constateerden voor maximaal 30 % van de relevante controlepunten, geacht worden de voorschriften volledig na te leven. Deze soepele definitie bleek uit het extreem lage aantal gerapporteerde gevallen van niet-naleving: slechts 3 van de ongeveer 13 500 gecontroleerde landbouwbedrijven had in 2016 een administratieve sanctie gekregen (zie bijlage IV, waaruit ook naar voren komt dat controlepercentages en gerapporteerde gevallen van niet-naleving enorm uiteenliepen). De cross-compliancevereisten voor dierenwelzijn worden in Roemenië pas sinds 2016 toegepast vanwege een aanpassingsperiode na zijn toetreding in 2007.

75

In Polen was de betalingskorting gebaseerd op een scoresysteem waarbij punten werden toegekend voor elke inbreuk op dierenwelzijnsbepalingen in een bepaalde rechtshandeling. Wanneer werd besloten welk betalingskortingspercentage werd toegepast, werd er alleen rekening gehouden met de bepaling die het hoogste aantal punten had gekregen. Dit betekent dat er bij de betalingskorting weliswaar rekening wordt gehouden met de ernst van een specifieke niet-naleving, maar dat er geen verband wordt gelegd met het aantal vastgestelde gevallen van niet-naleving.

76

Bij sommige recente controles door de Commissie⁶⁵ werd geconstateerd dat het sanctiesysteem te soepel is ten aanzien van cross-compliance in het algemeen en dierenwelzijnsvereisten in het bijzonder omdat het niet waarborgt dat sancties in verhouding staan tot de ernst van de niet-naleving. De Commissie heeft hierover enkele algemene verduidelijkingen gegeven in antwoord op vragen van de lidstaten en in mei 2018 organiseerde zij een bijeenkomst van de deskundigengroep waarin lidstaten goede praktijken met betrekking tot cross-compliancecontroles op het gebied van dierenwelzijn uitwisselden. In de richtsnoeren van de Commissie over cross-compliance wordt deze kwestie echter niet aan de orde gesteld.

Plattelandsontwikkeling: weinig prikkels om dierenwelzijn te verbeteren en de kosteneffectiviteit is niet gewaarborgd

77

In het kader van steun voor plattelandsontwikkeling zijn er middelen beschikbaar voor doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn. Een van de doelstellingen van de strategie voor dierenwelzijn voor 2012-2015 was het optimaliseren van de synergieën met steun voor dierenwelzijn in het kader van plattelandsontwikkeling. Om maximale kosteneffectiviteit te bereiken moeten de lidstaten acties met de grootste potentiële bijdrage tot dierenwelzijn per kosteneenheid doelgericht inzetten.

Fondsen voor plattelandsontwikkeling worden niet uitgebreid benut om dierenwelzijn te bevorderen

78

In de huidige programmeringsperiode 2014-2020 bevatten 35 van de 118 programma’s voor plattelandsontwikkeling de specifieke maatregel (“maatregel 14”) om dierenwelzijn te ondersteunen (zie paragraaf 12); 13 daarvan betreffen regio’s in Italië.

79

De wetgeving inzake plattelandsontwikkeling noemt dierenwelzijn in het kader van prioriteit “bevordering van de organisatie van de voedselketen, met inbegrip van de verwerking en afzet van landbouwproducten, dierenwelzijn en het risicobeheer in de landbouw”⁶⁶. De prioriteit kent twee aandachtsgebieden⁶⁷, maar deze hebben geen betrekking op dierenwelzijn.

80

Tien lidstaten hebben maatregel 14 niet in hun programma's voor plattelandsontwikkeling opgenomen. Twee van de lidstaten die we bezochten (Frankrijk en Polen) maakten geen gebruik van deze maatregel omdat ze van oordeel waren dat de wettelijke basisvereisten voor dierenwelzijn toereikend waren. Verder waren de Poolse autoriteiten van oordeel dat de maatregel een negatief effect zou hebben op het concurrentievermogen van landbouwers. In Frankrijk stond deze keuze haaks op de in 2016 ingevoerde nationale strategie voor dierenwelzijn, waarvan een van de doelstellingen het aantrekken van middelen voor plattelandsontwikkeling behelsde om landbouwers te helpen het welzijn van dieren te verbeteren. De Franse strategie werd ingevoerd na de goedkeuring van de programma's voor plattelandsontwikkeling en Frankrijk werkte de programma’s niet bij om zijn voornemen daarin tot uitdrukking te laten komen.

81

Verschillende andere maatregelen voor plattelandsontwikkeling (met name steun voor investeringen in landbouwbedrijven, kwaliteitsregelingen of biologische landbouw) hebben het potentieel om hogere dierenwelzijnsnormen aan te moedigen. In twee van de bezochte lidstaten troffen we voorbeelden aan van dergelijke maatregelen die gericht waren op dierenwelzijn (zie tekstvak 7).

Dierenwelzijnsmaatregel: goede voorbeelden van acties die dieren ten goede komen, maar de kosteneffectiviteit ervan is niet gewaarborgd

82

We evalueerden de systemen van de lidstaten om na te gaan of de specifieke maatregel inzake dierenwelzijn (maatregel 14) kosteneffectief is. We controleerden of met de steun landbouwers worden beloond voor daadwerkelijke verbeteringen van het dierenwelzijn die verder gaan dan de minimumnormen, overeenkomstig de bijkomende kosten en gederfde inkomsten, en of er voldoende relevante monitoringinformatie beschikbaar is.

Verder gaan dan de minimumnormen

83

De autoriteiten van de lidstaten hebben de verbeterde omstandigheden op het gebied van dierenwelzijn beschreven die vereist zijn om in aanmerking te komen voor steun in het kader van maatregel 14, zoals zomerweiden voor runderen, meer ruimte voor dieren op landbouwbedrijven en tijdens het vervoer, en verbeterde huisvestingsomstandigheden.

84

In Duitsland (Noordrijn-Westfalen) en in Roemenië is het couperen van staarten, net als in de meeste andere lidstaten, standaardpraktijk op intensieve veehouderijen, hoewel dit bij wet is verboden. Tijdens onze bezoeken aan deze twee lidstaten zagen we dat staarten werden gecoupeerd bij varkens op landbouwbedrijven waarvoor steun werd ontvangen in het kader van maatregel 14, en dat ze geen toegang hadden tot voldoende verrijkingsmateriaal, zoals vereist in de wetgeving⁶⁸ (zie figuur 5).

85

Veterinaire deskundigen⁶⁹ zijn het erover eens dat de impact van één enkele parameter op het welzijn beperkt is indien deze niet wordt gecombineerd met andere parameters in de veehouderij. Dit betekent dat een uitbreiding van 10 % of 20 % van de voor varkens beschikbare ruimte wellicht geen grote impact heeft op hun welzijn, indien er geen verrijkingsmateriaal aanwezig is.

86

DG AGRI raadpleegt DG SANTE alvorens de programma's voor plattelandsontwikkeling van de lidstaten goed te keuren. Desondanks maakte de Commissie geen gebruik van de informatie over door DG SANTE vastgestelde gebieden waarop de voorschriften op grote schaal niet werden nageleefd (met name het routinematig couperen van staarten bij varkens en het aanbieden van verrijkingsmateriaal; alleen Finland en Zweden de voorschriften naleefden) om de lidstaten kritische vragen te stellen over hun toepassing van de maatregel op die gebieden.

Beperking van het risico van het buitenkanseffect

87

Het buitenkanseffect betreft een situatie waarbij een gesubsidieerde activiteit ook zonder steunverlening geheel of gedeeltelijk zou zijn ondernomen. Het risico bestaat dat een begunstigde, zelfs zonder steun voor plattelandsontwikkeling, de vereisten in het kader van maatregel 14 zou hebben nageleefd, bijvoorbeeld omdat de maatregel overeenkomt met een normale landbouwpraktijk of omdat de begunstigde al vóór het indienen van een steunaanvraag in het kader van maatregel 14 had deelgenomen aan een particuliere kwaliteitsregeling die dezelfde vereisten omvatte.

88

Bij onze bezoeken aan de drie lidstaten die maatregel 14 toepassen, bleek dat de beheersautoriteiten het risico op het buitenkanseffect, met name in verband met particuliere kwaliteitsregelingen, niet beperkten. Beide begunstigden van maatregel 14 die we in Duitsland (Noordrijn-Westfalen) en Italië (Sardinië) bezochten, hadden deelgenomen aan particuliere regelingen met dierenwelzijnsvereisten⁷⁰. In Duitsland (Noordrijn-Westfalen) bestreek de kwaliteitsregeling ongeveer 10 % van de varkenshouderijen in de regio en omvatte zij betaalde verbintenissen die met de vereisten van de maatregel inzake dierenwelzijn overlapten.

89

We merkten op dat de autoriteiten in Italië (Sardinië) het risico hadden beperkt dat met maatregel 14 acties konden worden ondersteund die overeenkwamen met normale landbouwpraktijken. De autoriteiten hielden bij het ontwerp van de maatregel inzake dierenwelzijn rekening met zowel de wettelijke voorschriften op het gebied van dierenwelzijn als de hogere normen die plaatselijke landbouwers regelmatig toepassen. De gangbare praktijk werd bepaald op basis van de ervaring van dierenartsen en bewijs dat afkomstig was van het Italiaanse informatienetwerk voor landbouwbedrijfsboekhoudingen. Zo is de wettelijke minimumruimte voor kalveren 1,8 m², terwijl landbouwers in Sardinië in de praktijk gemiddeld 3,2 m² per kalf boden. De autoriteiten in Sardinië stelden het bijbehorende vereiste in het kader van de maatregel inzake dierenwelzijn vast op minimaal 4,5 m² per kalf.

90

De Commissie bracht richtsnoeren voor de lidstaten uit waarin zij aangaf dat met betalingen in het kader van dierenwelzijn activiteiten moesten worden ondersteund die anders niet zouden zijn ondernomen, en verrichtte conformiteitscontroles om de uitvoering van maatregel 14 te controleren. De Commissie controleerde bij de goedkeuring van programma’s voor plattelandsontwikkeling of tijdens haar controles echter niet of de lidstaten rekening hielden met de mogelijke overlapping met particuliere regelingen.

Controleren of de berekening van de steun redelijk is

91

Bij haar controles in het kader van de betrouwbaarheidsverklaring stelde de ERK vast dat de berekening door Roemenië van steun in het kader van maatregel 14 leidde tot buitensporige betalingen aan landbouwers. De Commissie bevestigde fouten in de berekening van vijf submaatregelen en stelde financiële correcties voor van ongeveer 59 miljoen EUR met betrekking tot betalingen die tussen oktober 2013 en oktober 2016 waren verricht. De Commissie onderzoekt momenteel een vergelijkbare kwestie in verband met mogelijk te hoge betalingen in een andere lidstaat.

Toezicht op dierenwelzijn

92

Het doel van het gemeenschappelijk toezicht- en evaluatiesysteem van de EU (CMES)⁷¹ is om de vorderingen van het beleid voor plattelandsontwikkeling aan te tonen en de effecten, de doeltreffendheid, de doelmatigheid en het belang van interventies in het kader van het plattelandsontwikkelingsbeleid te beoordelen, maar het omvat geen specifieke indicatoren of kwesties op het gebied van dierenwelzijn.

93

De Commissie beschikt niet over informatie over de verwachte of daadwerkelijke resultaten en impact van middelen voor plattelandsontwikkeling die voor dierenwelzijn zijn verstrekt. Op basis van de bestaande indicatoren kan de impact van 2,5 miljard EUR aan financiering voor plattelandsontwikkeling die tussen 2007 en 2020 voor dierenwelzijnsbetalingen (1 miljard EUR voor 2007-2013 en 1,5 miljard EUR voor 2014-2020) is toegewezen, niet worden beoordeeld.

94

De lidstaten zouden in het kader van het CMES aanvullende indicatoren kunnen vaststellen. De lidstaten die we bezochten, maakten geen gebruik van deze mogelijkheid. Italië (Sardinië) en Roemenië hadden echter enkele indicatoren voor intern gebruik vastgesteld. In Italië (Sardinië) ontwikkelden de autoriteiten een indicator om het aantal somatische cellen in de melk te meten en gebruikten zij dit gehalte als proxy-indicator voor het welzijn van schapen en geiten. In Roemenië maakten de autoriteiten gebruik van sterftecijfers om veranderingen te meten in de welzijnsomstandigheden op landbouwbedrijven die steun ontvingen.

95

In de synthese van ex-postevaluaties van de voorgaande programmeringsperiode⁷² werd de maatregel inzake “betalingen in het kader van dierenwelzijn” geëvalueerd op basis van het aantal ondersteunde landbouwbedrijven. In het evaluatiedocument werd aangegeven dat de impact beperkt was, omdat slechts 1,1 % van de landbouwbedrijven in de EU met vee gebruik had gemaakt van de maatregel.

Conclusies en aanbevelingen

96

Dierenwelzijn is een belangrijke kwestie voor EU-burgers. Dit komt tot uitdrukking in het EU-verdrag en de wetgeving op dit gebied. De Commissie is proactief tegemoetgekomen aan de bezorgdheid van belanghebbenden en heeft een strategie ontwikkeld om een kader voor haar acties te creëren.

97

Bij onze controle werd de algehele uitvoering van de strategie onderzocht, alsmede de vooruitgang in het verwezenlijken van de doelstellingen voor de naleving van de wetgeving op het gebied van dierenwelzijn en in het optimaliseren van synergieën met het gemeenschappelijk landbouwbeleid door middel van cross-compliance en plattelandsontwikkeling. We wilden de volgende vraag beantwoorden:

Hebben de acties van de Commissie en de lidstaten doeltreffend bijgedragen tot de verwezenlijking van de EU-doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn?

98

We concluderen dat EU-acties op het gebied van dierenwelzijn hebben geleid tot een verbetering van de naleving van dierenwelzijnsvereisten en hogere normen met een duidelijk positieve impact op dierenwelzijn hebben ondersteund. Er blijven echter bepaalde tekortkomingen bestaan en er is ruimte om de coördinatie met cross-compliancecontroles en gebruikmaking van steun voor dierenwelzijn in het kader van plattelandsontwikkeling te verbeteren.

99

We stelden vast dat de Commissie de laatste EU-strategie voor het welzijn van dieren heeft afgerond (en daarbij geen actie heeft ondernomen om het wetgevingskader voor dierenwelzijn te herzien). De meeste geplande acties liepen vertraging op (zie de paragrafen 28 en 29). In de strategie werden geen meetbare monitoringindicatoren vastgesteld, de Commissie beoordeelde niet of de doelstellingen van de strategie waren verwezenlijkt en bepaalde niet of er behoefte was aan een nieuwe strategie.

100

De op EU-niveau beschikbare gegevens zijn niet uitgebreid en betrouwbaar genoeg om zinvolle informatie te verkrijgen over de mate van naleving van de wetgeving op het gebied van dierenwelzijn op terreinen waarvoor de Commissie heeft vastgesteld dat er verbeteringen nodig zijn (zie de paragrafen 30-33). Meer in het bijzonder laat de rechtsgrondslag met betrekking tot het gebruik van de uitzondering voor slachten zonder bedwelming ruimte voor verschillende interpretaties en praktijken in de lidstaten en bestaan er geen rapportagevereisten. Daarom is er niet voldoende informatie beschikbaar om na te gaan of de lidstaten buitensporige gebruikmaking van de uitzondering door bepaalde slachthuisexploitanten hebben voorkomen, hetgeen een van de door de Commissie vastgestelde kwesties was vóór de invoering van de huidige strategie voor dierenwelzijn (zie de paragrafen 43-45).

Aanbeveling 1 – Strategisch kader voor het dierenwelzijnsbeleid van de Commissie

Om richting te geven aan haar toekomstige dierenwelzijnsacties moet de Commissie:

1. een evaluatie verrichten van de strategie voor dierenwelzijn 2012-2015 om vast te stellen in welke mate de doelstellingen ervan zijn verwezenlijkt en of de richtsnoeren die zij heeft uitgebracht, worden toegepast;

   Streefdatum voor uitvoering: 2020.

2. uitgangssituatie- en streefdoelindicatoren definiëren om de mate van naleving door de lidstaten te meten en te vergelijken op de resterende risicogebieden die bij de evaluatie werden vastgesteld;

   Streefdatum voor uitvoering: 2021.

3. nadenken over de wijze waarop zij de conclusies van bovengenoemde evaluatie (bijvoorbeeld door middel van een nieuwe strategie of een nieuw actieplan en/of een evaluatie van wetgeving op het gebied van dierenwelzijn) aan de orde zal stellen en de resultaten van haar beoordeling zal publiceren.

   Streefdatum voor uitvoering: 2021.

101

Uit onze controle is gebleken dat de Commissie en de lidstaten erin zijn geslaagd om enkele dierenwelzijnskwesties aan te pakken door middel van een combinatie van begeleidings- en handhavingsmaatregelen (zie de paragrafen 34-40).

102

Op andere gebieden is de vooruitgang echter traag geweest en er bestaan nog steeds een aantal tekortkomingen met betrekking tot de toepassing van de door de wetgeving vereiste minimumnormen, zelfs daar waar de wetgeving al 18 jaar van kracht is (zie de paragrafen 41 en 42). Verder was het ondanks enkele goede praktijken niet duidelijk of de dierenwelzijnsinspecties van de lidstaten risicogebaseerd waren (met name op vervoersgebied). De bezochte lidstaten benutten informatie die voortvloeide uit controles en klachten niet volledig. De Commissie heeft de meeste van deze kwesties vastgesteld en actie ondernomen, maar zij is er nog niet in geslaagd ze volledig aan te pakken (zie de paragrafen 47-63).

Aanbeveling 2 – Handhavings- en begeleidingsacties van de Commissie op het gebied van naleving

Om risicogebieden beter aan te pakken en goede praktijken te verspreiden moet de Commissie:

1. een handhavingsstrategie ontwikkelen ter versterking van de regelingen voor de follow-up van de aanbevelingen van DG SANTE teneinde de tijd te verkorten die nodig is om bevredigende acties in gang te zetten met betrekking tot haar aanbevelingen naar aanleiding van audits, en teneinde wettelijke bepalingen te handhaven, met name wanneer die al lange tijd van kracht zijn.

   Streefdatum voor uitvoering: 2020.

2. samen met de lidstaten bepalen hoe de in Traces beschikbare instrumenten de opstelling van risicoanalyses voor inspecties van het vervoer van levende dieren kunnen ondersteunen en richtsnoeren verspreiden voor het gebruik van deze instrumenten.

   Streefdatum voor de uitvoering: 2020.

103

De controles van de lidstaten bestreken in het algemeen de relevante dierenwelzijnsvereisten en we troffen enkele voorbeelden aan van goede coördinatie tussen de autoriteiten die verantwoordelijk waren voor officiële dierenwelzijnsinspecties en de autoriteiten die verantwoordelijk waren voor cross-compliance-inspecties. Hoewel dezelfde controleautoriteit de officiële inspecties en cross-compliancecontroles uitvoerde, zorgden sommige lidstaten er echter niet voor dat tijdens officiële inspecties vastgestelde informatie over niet-naleving met een potentiële impact op cross-compliancevereisten doeltreffend kon worden uitgewisseld. Verder waren er gevallen waarin de sancties die de betaalorganen in het kader van cross-compliance hadden opgelegd, niet in verhouding stonden tot de ernst van de onregelmatigheden (zie de paragrafen 65-76).

Aanbeveling 3 – Verbeter de coördinatie tussen de officiële inspecties en cross-compliance

Om het verband tussen het cross-compliancesysteem en dierenwelzijn te versterken moet de Commissie:

1. in haar conformiteitscontroles inzake cross-compliance de volledigheid beoordelen van de melding door de lidstaten van gevallen van niet-naleving die werden vastgesteld tijdens officiële inspecties die door dezelfde controleautoriteit worden verricht als cross-compliancecontroles, door bijvoorbeeld de resultaten van officiële inspecties te vergelijken met de database van begunstigden die zijn onderworpen aan cross-compliance;

   Streefdatum voor uitvoering: 2020.

2. voortbouwend op eerdere acties, beste praktijken inzake cross-compliance delen en de lidstaten informeren over de conformiteitsbevindingen die ten grondslag liggen aan besluiten om financiële correcties op te leggen, vanwege de soepele sanctiesystemen op het gebied van dierenwelzijn.

   Streefdatum voor uitvoering: 2020.

104

Hoewel het bevorderen van dierenwelzijn een prioriteit voor plattelandsontwikkeling voor de periode 2014-2020 was, constateerden we dat de specifieke dierenwelzijnsmaatregel niet op grote schaal werd toegepast. De kosteneffectiviteit van de maatregel werd verminderd doordat er landbouwbedrijven mee werden ondersteund die niet voldeden aan bepaalde minimumnormen voor het welzijn van varkens; er bestond een risico op het buitenkanseffect vanwege de overlapping met de vereisten van particuliere regelingen en in het gemeenschappelijk toezichtkader ontbraken indicatoren voor verbeteringen in dierenwelzijn. De lidstaten maakten zelden gebruik van de mogelijkheid om dierenwelzijn te ondersteunen door middel van andere maatregelen voor plattelandsontwikkeling (zie de paragrafen 77-95).

Aanbeveling 4 – Gebruikmaking van steun voor plattelandsontwikkeling om doelstellingen op het gebied van dierenwelzijn te verwezenlijken

Om doeltreffende gebruikmaking van steun voor dierenwelzijn in het kader van plattelandsontwikkeling aan te moedigen, moet de Commissie:

1. bij de goedkeuring van wijzigingen in de bestaande programma’s voor plattelandsontwikkeling en bij de goedkeuring van nieuwe programmeringsdocumenten voor de programmeringsperiode voor plattelandsontwikkeling na 2020 de lidstaten kritische vragen stellen over het gebruik van de maatregel inzake dierenwelzijn in sectoren waar bewijs bestaat van niet-naleving op grote schaal (zoals het couperen van staarten bij varkens) en de potentiële overlapping controleren met particuliere regelingen die betrekking hebben op soortgelijke verbintenissen;

   Streefdatum voor uitvoering: 2021.

2. in het kader van het gemeenschappelijk monitoring- en evaluatiesysteem dat voor de programmeringsperiode na 2020 zal worden vastgesteld, de uitwisseling tussen de lidstaten van goede praktijken inzake aanvullende, vrijwillige resultaat- en impactindicatoren voor de maatregel inzake dierenwelzijn aanmoedigen;

   Streefdatum voor uitvoering: 2020.

3. voor de programmeringsperiode na 2020 richtsnoeren verstrekken aan de lidstaten over de toepassing van andere maatregelen voor plattelandsontwikkeling ter ondersteuning van verbeterde dierenwelzijnsnormen om landbouwers een breder scala aan stimulansen te bieden om dierenwelzijn te verbeteren.

   Streefdatum voor uitvoering: 2021.

Dit verslag werd door kamer I onder leiding van de heer Nikolaos Milionis, lid van de Rekenkamer, te Luxemburg vastgesteld op haar vergadering van 3 oktober 2018.

Woordenlijst en afkortingen

Couperen van staarten bij varkens: Procedures waarbij de staart van varkens wordt afgesneden om bijten in de staart te verminderen.

Cross-compliancecontroles: Controles gericht op het verifiëren van de naleving van cross-complianceverplichtingen, overeenkomstig de Verordeningen (EU) nr. 1306/2013, 809/2014 en 640/2014.

DG AGRI: Directoraat-generaal Landbouw en Plattelandsontwikkeling van de Europese Commissie.

DG SANTE: Directoraat-generaal Gezondheid en Voedselveiligheid van de Europese Commissie.

EFSA: Europese Autoriteit voor voedselveiligheid – agentschap van de Europese Unie dat onafhankelijk, wetenschappelijk advies verleent en informeert over bestaande en opkomende risico’s in verband met de voedselketen.

GLB: Gemeenschappelijk landbouwbeleid.

GTES: Gemeenschappelijk toezicht- en evaluatiesysteem van de EU voor maatregelen voor plattelandsontwikkeling.

Officiële inspecties: Term die in het hele verslag wordt gebruikt voor op lidstaatniveau verrichte controles en inspecties (bijv. door veterinaire diensten) om de correcte toepassing van voorschriften van de Europese Unie op het gebied van dierenwelzijn, overeenkomstig Verordening (EG) nr. 882/2004, te verifiëren.

OIE: Wereldorganisatie voor diergezondheid (Office International des Épizooties) – een intergouvernementele organisatie met 181 deelnemende landen. Zij ontwikkelt internationaal erkende normen op het gebied van diergezondheid en dierenwelzijn.

POP: Programma voor plattelandsontwikkeling.

RBE: Uit de regelgeving voortvloeiende beheerseisen – zijn een onderdeel van cross-compliance (randvoorwaarden) en zijn vastgesteld in een aantal richtlijnen en verordeningen van de Europese Unie. Ze betreffen de volksgezondheid, de gezondheid van dieren en planten, de identificatie en registratie van dieren, milieu en dierenwelzijn.

Traces: Trade Control and Expert System – meertalig, online beheerssysteem van de Commissie voor alle sanitaire vereisten inzake intracommunautaire handel en invoer van dieren, zaad en embryo’s, levensmiddelen, diervoeder en planten.

Vleeskuikens: Voor vleesproductie gehouden kippen.

Controleteam

In de speciale verslagen van de ERK worden de resultaten van haar controles van EU-beleid en -programma’s of beheersthema’s met betrekking tot specifieke begrotingsterreinen uiteengezet. Bij haar selectie en opzet van deze controletaken zorgt de ERK ervoor dat deze een maximale impact hebben door rekening te houden met de risico’s voor de doelmatigheid of de naleving, de omvang van de betrokken inkomsten of uitgaven, de verwachte ontwikkelingen en de politieke en publieke belangstelling.

Deze doelmatigheidscontrole werd verricht door controlekamer I “Duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen”, die onder leiding staat van ERK-lid Nikolaos Milionis. De controle werd geleid door ERK-lid Janusz Wojciechowski, ondersteund door Kinga Wiśniewska-Danek, kabinetschef en Katarzyna Radecka-Moroz, kabinetsattaché; Colm Friel, hoofdmanager; Diana Voinea, taakleider; Paulo Oliveira en Lucia Roșca, adjunct-taakleiders; Xavier Demarche, Małgorzata Frydel, Michela Lanzutti, Joachim Otto en Maciej Szymura, controleurs. Fiona Urquhart verleende taalkundige ondersteuning.

Contact

EUROPESE REKENKAMER
12, rue Alcide De Gasperi
L-1615 Luxemburg
LUXEMBURG

Tel. +352 4398-1
Inlichtingen: eca.europa.eu/nl/Pages/ContactForm.aspx
Website: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Meer gegevens over de Europese Unie vindt u op internet via de Europaserver (http://europa.eu).

Luxemburg: Bureau voor publicaties van de Europese Unie, 2018

PDF	ISBN 978-92-847-1181-9	ISSN 1977-575X	doi:10.2865/304994	QJ-AB-18-026-NL-N
HTML	ISBN 978-92-847-1154-3	ISSN 1977-575X	doi:10.2865/23185	QJ-AB-18-026-NL-Q

© Europese Unie, 2018.

Voor iedere vorm van gebruik of reproductie van (beeld)materiaal dat niet onder het auteursrecht van de Europese Unie valt, dient rechtstreeks toestemming aan de auteursrechthebbende te worden gevraagd.

HOE NEEMT U CONTACT OP MET DE EU?

Kom langs
Er zijn honderden Europe Direct-informatiecentra overal in de Europese Unie. U vindt het adres van het dichtstbijzijnde informatiecentrum op: https://europa.eu/european-union/contact_nl

Bel of mail
Europe Direct is een dienst die uw vragen over de Europese Unie beantwoordt. U kunt met deze dienst contact opnemen door:

• te bellen naar het gratis nummer: 00 800 6 7 8 9 10 11 (bepaalde telecomaanbieders kunnen wel kosten in rekening brengen)
• te bellen naar het gewone nummer: +32 22999696, of
• een e-mail te sturen via: https://europa.eu/european-union/contact_nl

Waar vindt u informatie over de EU?

Online
Informatie over de Europese Unie in alle officiële talen van de EU is beschikbaar op de Europa-website op: https://europa.eu/european-union/index_nl

EU-publicaties
U kunt publicaties van de EU downloaden of bestellen bij EU Bookshop op: https://publications.europa.eu/nl/publications (sommige zijn gratis, andere niet). Als u meerdere exemplaren van gratis publicaties wenst, neem dan contact op met Europe Direct of uw plaatselijke informatiecentrum (zie https://europa.eu/european-union/contact_nl).

EU-wetgeving en aanverwante documenten
Toegang tot juridische informatie van de EU, waaronder alle EU-wetgeving sinds 1951 in alle officiële talen, krijgt u op EUR-Lex op: http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=nl

Open data van de EU
Het opendataportaal van de EU (http://data.europa.eu/euodp) biedt toegang tot datasets uit de EU. Deze gegevens kunnen gratis worden gedownload en hergebruikt, zowel voor commerciële als voor niet-commerciële doeleinden.