Cad é an tAontas Eorpach?
Is aontas uathúil eacnamaíoch agus polaitiúil idir 27 dtír Eorpacha atá san Aontas Eorpach (AE). Oibríonn siad as lámh a chéile chun saol daoine san Eoraip, agus níos faide anonn fiú, a fheabhsú.
Tá an tAontas ag obair ar son shíocháin, rathúnas agus fholláine a chuid saoránach le breis is 60 bliain anuas. Sé thír – nó Ballstáit – a bhunaigh é sna 1950í, ach tá sé anois ina aontas a chuimsíonn 27 dtír agus daonra de nach mór 450 milliún duine iontu.
Tá an rud a ceapadh mar thionscadal eacnamaíoch chun cabhrú le caighdeáin mhaireachtála a ardú san Eoraip tar éis an chogaidh anois ar an limistéar margaidh aonair is mó ar an domhan, inar féidir le daoine, earraí, seirbhísí agus airgead bogadh le saoirse. Le blianta beaga anuas, tá a raon feidhme leathnaithe ag an Aontas chuig réimsí ina mbaintear torthaí níos fearr as comhar idir tíortha. Measann na tíortha atá ina mbaill den Aontas gur láidre iad agus iad ag obair le chéile agus gur fearr atá siad in inmhe chuig dúshláin mhóra an lae inniu, mar shampla an t‑athrú aeráide agus claochlú digiteach ár sochaí, agus chuig bagairtí móra sláinte agus slándála ar nós phaindéim COVID-19 agus chogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine.
Sa treoir seo tá go leor eolas úsáideach faoin Aontas agus faoin obair a dhéanann sé, chomh maith le leidí faoi cá háit ar féidir tuilleadh eolais a fháil.
27
dtír
449.2
milliún saoránach
24
theanga oifigiúla
Aontaithe san
éagsúlacht
an
9
Bealtaine Lá na hEorpa
347
milliún duine a úsáideann an euro gach lá in 20 tír den Aontas
Cé go bhféadfadh go mbeadh teangacha difriúla á labhairt ag Eorpaigh agus traidisiúin dhifriúla acu, tá an tsraith chéanna luachanna acu, na luachanna ar bunaíodh an tAontas orthu. Is iad sin an meas ar dhínit an duine, an tsaoirse, an daonlathas, an comhionannas, an smacht reachta agus an meas ar chearta an duine.
Tá na luachanna sin leagtha amach i gConarthaí an Aontais agus i gCairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh, ina thógtar le chéile na cearta pearsanta, sibhialta, polaitiúla, eacnamaíocha agus sóisialta go léir atá ag daoine san Aontas.
© Jacob Lund /Adobe Stock
In 2023, bhí 13.9 milliún saoránach den Aontas ina gcónaí i dtír eile den Aontas seachas a dtír féin.
Má tá tú i do shaoránach de chuid ceann de na 27 dtír atá san Aontas, tá tú i do shaoránach de chuid an Aontais freisin. Tugann sin roinnt cearta tábhachtacha breise duit cuir i gcás an tsaoirse chun gluaiseacht, cónaí, obair nó staidéar a dhéanamh i dtír ar bith den Aontas agus an ceart chun vótáil agus bheith i d’iarrthóir i dtoghcháin áitiúla agus Eorpacha, fiú má tá cónaí ort i dtír eile den Aontas.
Freisin tá sé de cheart agat achainí a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa iarratas a dhéanamh ar an Ombudsman Eorpach agus scríobh chuig institiúid ar bith den Aontas i gceann de 24 theanga oifigiúla an Aontais.
Chomh maith le cearta a chuid saoránach agus na ndaoine ar a bhfuil cónaí san Aontas a chosaint, cuireann an tAontas chun cinn cearta daonna agus toghcháin chothroma ar fud an domhain. Gach bliain, bronnann Parlaimint na hEorpa Duais Sakharov ar dhuine aonair nó eagraíocht a throideann ar son chearta an duine agus saoirsí bunúsacha.
Tá roinnt ceart agus tairbhí tábhachtacha ag an té atá ina chónaí san Aontas, mar shampla na cinn seo a leanas.
Táim cosanta ó aon idirdhealú ar aon fhoras, lena n‑áirítear inscne, cine, reiligiún, bunadh eitneach nó sóisialta, míchumas, aois nó gnéaschlaonadh.
© Adobe Stock
Tá sé de cheart agam mo chuid sonraí pearsanta a bheith cosanta.
© Adobe Stock
Is féidir liom siopadóireacht a dhéanamh ar líne go muiníneach agus nithe a cheannach ó thír ar bith den Aontas, a bhuí le cosaint láidir tomhaltóirí an Aontais.
Tá mo shláinte cosanta le caighdeáin dhiana chomhshaoil an Aontais, ar nós rialacha ar cháilíocht aeir agus uisce.
Léigh a thuilleadh faoi do chearta.
A bhuí leis an margadh aonair, is féidir le daoine, earraí, seirbhísí agus airgead gluaiseacht timpeall 27 dtír an Aontais chomh héasca céanna mórán agus a ghluaistear laistigh d’aon tír amháin.
Is baill iad cúig Bhallstát is fiche den Aontas agus ceithre thír nach Ballstáit den Aontas iad – an Íoslainn, Lichtinstéin, an Iorua agus an Eilvéis – de limistéar ar a dtugtar limistéar Schengen. Ciallaíonn sé sin nach gá do phas a thaispeáint agus tú ag gabháil thar na teorainneacha idir na tíortha sin. Is féidir rialuithe teorann laistigh de limistéar Schengen a thabhairt isteach arís go heisceachtúil ar feadh tréimhse teoranta má tá bagairt thromchúiseach ar shábháilteacht nó ar shlándáil an phobail ann.
Tháinig isteach san Aontas 1995
Daonra: 9.2 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1958
Daonra: 11.8 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2007
Daonra: 6.4 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad**
Airgeadra: BGN
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 0.9 milliúin
Tíortha nach baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 10.9 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: CZK
Tháinig isteach san Aontas 1958
Daonra: 83.4 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1973
Daonra: 6.0 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: DKK
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 1.4 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1981
Daonra: 10.4 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1986
Daonra: 48.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1995
Daonra: 5.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1958
Daonra: 68.4 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2013
Daonra: 3.9 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 9.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: HUF
Tháinig isteach san Aontas 1973
Daonra: 5.3 milliúin
Tíortha nach baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1958
Daonra: 59 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 2.9 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1958
Daonra: 0.7 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 1.9 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 0.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 1958
Daonra: 17.9 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 36.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: PLN
Tháinig isteach san Aontas 1986
Daonra: 10.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2007
Daonra: 19.1 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad**
Airgeadra: RON
Tháinig isteach san Aontas 1995
Daonra: 10.6 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: SEK
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 2.1 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Tháinig isteach san Aontas 2004
Daonra: 5.4 milliúin
Tíortha ar baill de limistéar Schengen iad
Airgeadra: EUR
Léarscáil den Eoraip agus dá cuid réigiún forimeallach.
Léirítear ar an léarscáil Ballstáit an Aontais ar mhór-roinn na hEorpa, in éineacht le réigiúin thar lear na Fraince (Guáin na Fraince, Guadalúip, Martinique, Mayotte, La Réunion, Saint-Martin), na hÍsiltíre (Sint Maarten), na Spáinne (na hOileáin Chanáracha) agus na Portaingéile (na hAsóir agus Maidéara). Léirítear freisin na tíortha is iarrthóirí (an Albáin, an Bhoisnia agus an Heirseagaivéin, an Mholdóiv, Montainéagró, an Mhacadóin Thuaidh, an tSeirbia, an tSeoirsia, an Tuirc, an Úcráin) agus na tíortha is iarrthóirí ionchasacha (an Chosaiv).
Is in 1995 a tháinig an Ostair isteach san Aontas; tá cónaí ar 9.2 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1958 a tháinig an Bheilg isteach san Aontas; tá cónaí ar 11.8 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2007 a tháinig an Bhulgáir isteach san Aontas; tá cónaí ar 6.4 milliún duine inti agus is é an lev an t-airgeadra a úsáidtear inti; ní ball de Limistéar Schengen í.
Is in 2013 a tháinig an Chróit isteach san Aontas; tá cónaí ar 3.9 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an Chipir isteach san Aontas; tá cónaí ar 0.9 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti; ní ball de Limistéar Schengen í.
Is in 2004 a tháinig an tSeicia isteach san Aontas; tá cónaí ar 10.9 milliún duine inti agus is é koruna Phoblacht na Seice an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1973 a tháinig an Danmhairg isteach san Aontas; tá cónaí ar 6.0 milliún duine inti agus is é krone na Danmhairge an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an Eastóin isteach san Aontas; tá cónaí ar 1.4 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1995 a tháinig an Fhionlainn isteach san Aontas; tá cónaí ar 5.6 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1958 a tháinig an Fhrainc isteach san Aontas; tá cónaí ar 68.4 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1958 a tháinig an Ghearmáin isteach san Aontas; tá cónaí ar 83.4 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1981 a tháinig an Ghréig isteach san Aontas; tá cónaí ar 10.4 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an Ungáir isteach san Aontas; tá cónaí ar 9.6 milliún duine inti agus is é an forint an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1973 a tháinig Éire isteach san Aontas; tá cónaí ar 5.3 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti; ní ball de Limistéar Schengen í.
Is in 1958 a tháinig an Iodáil isteach san Aontas; tá cónaí ar 59 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an Laitvia isteach san Aontas; tá cónaí ar 1.9 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an Liotuáin isteach san Aontas; tá cónaí ar 2.9 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1958 a tháinig Lucsamburg isteach san Aontas; tá cónaí ar 0.7 milliún duine ann agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear ann.
Is in 2004 a tháinig Málta isteach san Aontas; tá cónaí ar 0.6 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1958 a tháinig an Ísiltír isteach san Aontas; tá cónaí ar 17.9 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an Pholainn isteach san Aontas; tá cónaí ar 36.6 milliún duine inti agus is é an złoty an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1986 a tháinig an Phortaingéil isteach san Aontas; tá cónaí ar 10.6 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2007 a tháinig an Rómáin isteach san Aontas; tá cónaí ar 19.1 milliún duine inti agus is é leu na Rómáine an t-airgeadra a úsáidtear inti; ní ball de Limistéar Schengen í.
Is in 2004 a tháinig an tSlóvaic isteach san Aontas; tá cónaí ar 5.4 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 2004 a tháinig an tSlóivéin isteach san Aontas; tá cónaí ar 2.1 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1986 a tháinig an Spáinn isteach san Aontas; tá cónaí ar 48.6 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Is in 1995 a tháinig an tSualainn isteach san Aontas; tá cónaí ar 10.6 milliún duine inti agus is é an krona an t-airgeadra a úsáidtear inti.
Tá figiúirí na ndaonraí iomlána bailí amhail ón 1 Eanáir 2024.
Is in 1995 a tháinig an Ostair isteach san Aontas; tá cónaí ar 9.2 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.2
Is in 1995 a tháinig an Ostair isteach san Aontas; tá cónaí ar 9.2 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.3
Is in 1995 a tháinig an Ostair isteach san Aontas; tá cónaí ar 9.2 milliún duine inti agus is é an euro an t-airgeadra a úsáidtear inti.4
-
9 BEALTAINE 1950Dearbhú Schuman. Mhol Aire Eachtrach na Fraince Robert Schuman táirgeadh an ghuail agus na cruach a thiomsú ionas nach mbeadh aon tír ar leith in ann airm a dhéanamh chun iompú in aghaidh tír eile.
-
23 IÚIL 1952Bunaíodh an Comhphobal Eorpach do Ghual agus Cruach.
-
25 MÁRTA 1957Shínigh sé thír Conarthaí na Róimhe – an Bheilg, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Iodáil, an Ísiltír agus Lucsamburg. Chruthaigh siad cómhargadh, Comhphobal Eacnamaíoch na hEorpa, ón 1 Eanáir 1958.
-
30 IÚIL 1962Seoladh an comhbheartas talmhaíochta chun cabhrú le soláthairtí bia a chosaint agus chun tacú le feirmeoirí agus ceantair thuaithe.
-
1 IÚIL 1968Cuireadh deireadh le dleachtanna custaim idir na sé Bhallstát.
-
7 GO 10 MEITHEAMH 1979Den chéad uair, bhí saoránaigh Eorpacha in ann vóta a chaitheamh ar son an té a dhéanfadh ionadaíocht orthu i bParlaimint na hEorpa.
-
15 MEITHEAMH 1987Seoladh clár Erasmus, clár malartaithe mac léinn.
-
1989Le cliseadh an chumannachais spreagadh rabharta athraithe dhaonlathaigh ar fud na hEorpa láir agus thoir.
-
1 EANÁIR 1993Seoladh an margadh aonair, áit a bhfuil saorchúrsaíocht ag daoine, earraí, seirbhísí agus airgead.
-
1 SAMHAIN 1993Cruthaíodh an tAontas Eorpach.
-
26 MÁRTA 1995Le Comhaontú Schengen, cuireadh deireadh le rialuithe teorann idir Ballstáit áirithe, agus tá an buntáiste sin ag 25 Bhallstát díobh anois.
-
1 EANÁIR 2002Chonacthas nótaí agus boinn euro den chéad uair; tá siad in úsáid anois in 20 tír de chuid an Aontais.
-
1 AIBREÁN 2012Seoltar an Tionscnamh Eorpach ó na Saoránaigh.
-
10 NOLLAIG 2012Bronntar Duais Nobel na Síochána ar an Aontas.
-
12 NOLLAIG 2015Glacann 195 tír san iomlán, Ballstáit uile an Aontais san áireamh, le Comhaontú Pháras maidir leis an athrú aeráide.
-
15 MEITHEAMH 2017Tagann deireadh le táillí fánaíochta.
-
EANÁIR 2020Baineann COVID-19 amach an Eoraip, agus spreagann sé an fhreagairt is mó riamh ar éigeandáil sláinte poiblí ó bunaíodh an tAontas.
-
9 BEALTAINE 2021Seoltar an Chomhdháil ar Thodhchaí na hEorpa, lena dtugtar deis do shaoránaigh an Aontais a dtodhchaí coiteann a mhúnlú.
-
2022Cáineann an tAontas agus a chomhpháirtithe idirnáisiúnta cogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine agus cuireann siad cúnamh láidir polaitiúil, airgeadais agus daonnúil ar fáil don Úcráin.
Robert Schuman agus é ag síniú Chonradh Pháras lenar bunaíodh an Comhphobal Eorpach do Ghual agus Cruach, Páras na Fraince, an 18 Aibreán 1951.
Idir throdaithe frithbheartaíochta, cheannairí polaitiúla, agus aisteoir a bhfuil clú air ar fud an domhain, faigh tuilleadh eolais faoi na mná agus na fir a spreag cruthú na hEorpa a bhfuil cónaí orainn anois inti.