Έκθεση ανά χώρα

1. Εκπαίδευση στους τομείς STEM

Οι σπουδές στις φυσικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά (STEM) προσελκύουν μεγάλο αριθμό φοιτητών στην Ελλάδα. Το 2023 το ποσοστό των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που ήταν εγγεγραμμένοι σε προγράμματα STEM ανήλθε σε 33,7 % (έναντι 26,9 % στην ΕΕ), ελαφρώς υψηλότερο από τον προτεινόμενο στόχο σε επίπεδο ΕΕ για το 2030 (32 %). Η πλειονότητα των φοιτητών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης STEM σπουδάζει μηχανική, μεταποίηση και κατασκευές (62 % έναντι 54,6 % στην ΕΕ) και φυσικές επιστήμες, μαθηματικά και στατιστική, με ποσοστά που κυμαίνονται κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ (25,8 % έναντι 25,1 % στην ΕΕ). Για να καλυφθεί η αυξανόμενη ζήτηση στην αγορά εργασίας λόγω της επέκτασης της οικονομίας κατά την περίοδο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση της χώρας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2025) και της συνεχιζόμενης διαρροής εγκεφάλων, είναι αναγκαίο να αυξηθεί ο αριθμός των φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι σε προγράμματα STEM (Ξηρογιάννης, Γ., 2023).

Υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για ειδικούς στον τομέα ΤΠΕ. Εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις δεξιοτήτων στην αγορά εργασίας και η ζήτηση είναι ιδιαίτερα υψηλή για θέσεις που σχετίζονται με την ανάπτυξη λογισμικού, την ανάλυση δεδομένων, την κυβερνοασφάλεια και τους επαγγελματίες της Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) (Ξηρογιάννης, Γ., 2023). Ωστόσο, οι εγγραφές σε προγράμματα ΤΠΕ παραμένουν χαμηλές, σε ποσοστό 12,1 % (έναντι 20,3 % στην ΕΕ). Η αντιμετώπιση των ελλείψεων θα μπορούσε να ενισχύσει την παραγωγικότητα, την καινοτομία, καθώς και την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Στην εθνική στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό 2020-2025 (Ελληνική Δημοκρατία, 2020) επισημαίνεται η ανάγκη για προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες και τονίζεται ο ρόλος των ειδικών στον τομέα ΤΠΕ στην προώθηση αυτού του μετασχηματισμού. Η ψηφιοποίηση της χώρας προωθείται μέσω της χρηματοδότησης της ΕΕ στο πλαίσιο του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) της ΕΕ, ο οποίος περιλαμβάνει σημαντική επένδυση στην εκπαίδευση με τίτλο «Ψηφιακός μετασχηματισμός της εκπαίδευσης». Η ανάπτυξη πλαισίου παρακολούθησης και αξιολόγησης για την ψηφιακή εκπαίδευση αποσκοπεί στην αξιολόγηση των σχετικών επενδύσεων σε σχέση με τα εκπαιδευτικά αποτελέσματα των φοιτητών.

Το 2023 το ποσοστό των διδακτορικών φοιτητών ΤΠΕ σε σχέση με το σύνολο των διδακτορικών φοιτητών ήταν ο ίδιος με τον μέσο όρο της ΕΕ (3,8 %, με προτεινόμενο στόχο 5 % σε επίπεδο ΕΕ για το 2030). Το 2023 το 27,5 % των αποφοίτων απέκτησαν πτυχίο στους τομείς STEM (έναντι 25,2 % στην ΕΕ).

Παρά την απουσία γενικής στρατηγικής στους τομείς STEM, ένα ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών προωθεί την εκπαίδευση στους τομείς STEM σε όλα τα επίπεδα. Η Ελλάδα ενέταξε τις πράσινες και τις ψηφιακές δεξιότητες στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της για την οικονομική ανάκαμψη και την καινοτομία. Τα τελευταία έτη, οι δεξιότητες ενισχύονται με την εισαγωγή προγραμμάτων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζονται στη διερευνητική μάθηση και συνδέουν τις επιστημονικές γνώσεις με διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων και την καθημερινή ζωή των μαθητών (Γκόλτσιου, Α., Σοφιανοπούλου, Χ., 2022). Μια βέλτιστη πρακτική αποτελεί η εφαρμογή στα σχολεία των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023α), τα οποία εισάγουν τη διδασκαλία στους τομείς STEM από μικρή ηλικία με στόχο την ενίσχυση του ενδιαφέροντος των μαθητών. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η απόκτηση δεξιοτήτων στους τομείς STEM προωθείται μέσω της «Στρατηγικής για την αριστεία στα πανεπιστήμια και καινοτομία» που υποστηρίζεται από τον ΜΑΑ. Η στρατηγική αυτήν αποσκοπεί στην αναβάθμιση της ερευνητικής και εκπαιδευτικής υποδομής σε πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών και τεχνολογίας, στη χρηματοδότηση βιομηχανικών διδακτορικών προγραμμάτων και στην παροχή χρηματοδότησης σε ερευνητές. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) συγχρηματοδοτεί υποδομές, όπως εργαστήρια και ψηφιακό εξοπλισμό.

Η συμμετοχή των γυναικών στους τομείς STEM σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βρίσκεται στον μέσο όρο της ΕΕ, αλλά υπολείπεται των προτεινόμενων στόχων σε επίπεδο ΕΕ για το 2030. Γίνονται προσπάθειες για την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στους τομείς STEM. Το 2023 το ποσοστό των γυναικών μεταξύ όλων των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στους τομείς STEM ανερχόταν στο 32,7 %, ποσοστό που συνάδει με τον μέσο όρο της ΕΕ (ΕΕ: 32,2 %) αλλά υπολείπεται του προτεινόμενου στόχου του 40 %. Σε μαθήματα ΤΠΕ, η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις πέντε κορυφαίες χώρες της ΕΕ, με ποσοστό συμμετοχής των γυναικών 28,9 % (έναντι 20,3 % στην ΕΕ). Επίσης, από το σύνολο των διδακτορικών φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι στις ΤΠΕ, το 27,1 % ήταν γυναίκες, ποσοστό που είναι σύμφωνο με τον μέσο όρο της ΕΕ (24,3 %), αλλά χαμηλότερο από τον προτεινόμενο στόχο του 33 %. Υλοποιούνται στοχευμένες δράσεις και προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού για κορίτσια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σχετικά με τα έμφυλα στερεότυπα και τον αντίκτυπό τους στις επιλογές σταδιοδρομίας, τα οποία αναπτύχθηκαν από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, όπως τα έργα «Gender and Occupation» (Φύλο και επάγγελμα) και «Empower» (Ενδυνάμωση). Το δεύτερο υποστηρίζεται από το Erasmus+ με στόχο την ενθάρρυνση της συμμετοχής των γυναικών στις ΤΠΕ μέσω της ενδυνάμωσης των εκπαιδευτικών και των σπουδαστών ώστε να εμπνέονται από ισχυρά γυναικεία πρότυπα. Επιπλέον, μια βασική πρωτοβουλία για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στους τομείς STEM και την προσέλκυση γυναικών σε επαγγέλματα STEM που έχουν υψηλή ζήτηση, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) και οι τομείς προηγμένης τεχνολογίας, αποτελεί η δημιουργία του «Κέντρου Καινοτομίας για τις Γυναίκες».

Η Ελλάδα ενισχύει τους τομείς STEM στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ). Το 2023 το ποσοστό των εκπαιδευομένων που ήταν εγγεγραμμένοι στην ΕΕΚ μεσαίου επιπέδου σε τομείς STEM ήταν χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (30,9 % έναντι 36,3 % στην ΕΕ) και υπολείπεται του προτεινόμενου στόχου σε επίπεδο ΕΕ με ορίζοντα το 2030 (τουλάχιστον 45 %). Επιπλέον, μόνο ένας στους οκτώ εκπαιδευομένους είναι γυναίκα (12,4 % έναντι 15,4 % στην ΕΕ, με προτεινόμενο στόχο τουλάχιστον 25 % έως το 2030). Υπάρχουν ορισμένες πρωτοβουλίες για τη βελτίωση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στους τομείς STEM, όπως το πρόγραμμα «Women in Tech» (Γυναίκες στην τεχνολογία) της ελληνικής Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ), το οποίο στηρίζει τις άνεργες γυναίκες ηλικίας 25-45 ετών για την ανάπτυξη δεξιοτήτων ΤΠΕ. Επιπλέον, το στρατηγικό σχέδιο 2022-2024 για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση στην Ελλάδα υπογραμμίζει τη σημασία στους τομείς STEM (Cedefop και ReferNet, 2025α).

2. Προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα

Η Ελλάδα συνεχίζει να αυξάνει τη συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ΠΕΦ). Το 2019 η Ελλάδα κατέλαβε την τελευταία θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ όσον αφορά το ποσοστό εγγραφής με ποσοστό 68,8 %, πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ για το 2019 (92,9 %) και τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ για το 2030 (96 %). Ωστόσο, η έλλειψη πιο πρόσφατων στοιχείων δυσχεραίνει την παρακολούθηση της προόδου (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β και Eurostat). Η Ελλάδα έχει λάβει μέτρα για τη βελτίωση της πρόσβασης σε ποιοτική ΠΕΦ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023α) και το ΕΤΠΑ συγχρηματοδοτεί την αύξηση της δυναμικότητας. Θεσπίστηκαν μέτρα πολιτικής για το σχολικό έτος 2024-2025 με στόχο τη στήριξη παιδιών από ευάλωτες ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης όλων των παιδιών σε ολοήμερη ΠΕΦ. Το 2024 αναπτύχθηκε ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης για την προώθηση της ένταξης μέσω συντονισμού μεταξύ των αρμόδιων υπουργείων.

Επιπλέον, η παράλληλη στήριξη στις αίθουσες διδασκαλίας για παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες έχει σταδιακά επεκταθεί. Πρόσθετος αριθμός εκπαιδευτικών ειδικής αγωγής προσλήφθηκαν επίσης σε νηπιαγωγεία μέσω συγχρηματοδότησης στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής της ΕΕ. Επιπλέον, ο ΜΑΑ στηρίζει πιλοτικό πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης για παιδιά με αναπηρία με στόχο την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής και τη διασφάλιση της ένταξής τους.

Η χώρα δυσκολεύεται να επιτύχει τον στόχο της Βαρκελώνης σχετικά με τη συμμετοχή σε επίσημες δομές παιδικής φροντίδας για παιδιά κάτω των τριών ετών. Το 2024 το 28,8 % των παιδιών ηλικίας 0-3 ετών στην Ελλάδα συμμετείχαν στην ΠΕΦ (ΕΕ 39,3 %) έναντι του εθνικού στόχου της Βαρκελώνης για 42,8 % έως το 2030. Για την επίτευξη του εν λόγω στόχου απαιτείται αύξηση κατά 13,3 εκατοστιαίες μονάδες σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2017-2021 (29,5 %). Το ποσοστό είναι ιδιαίτερα χαμηλό για τα παιδιά που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού (19,8 % το 2023 έναντι 25,2 % στην ΕΕ). Η βελτίωση της πρόσβασης στην ΠΕΦ είναι απαραίτητη για να τεθούν τα θεμέλια για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και έχει διαπιστωθεί ότι είναι ιδιαίτερα επωφελής για τα μειονεκτούντα παιδιά. Στο πλαίσιο αυτό, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλεσε την Ελλάδα να επεκτείνει την επίσημη προσχολική φροντίδα και εκπαίδευση (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Μία από τις βασικές συστάσεις του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα είναι η βελτίωση της πρόσβασης στην παιδική φροντίδα μέσω ανακατανομής των δημόσιων δαπανών από τα επιδόματα τοκετού σε δομές παιδικής φροντίδας (ΟΟΣΑ, 2024α). Τα ταμεία της πολιτικής συνοχής της ΕΕ επιδοτούν τη συμμετοχή σε επίσημες δομές παιδικής φροντίδας για παιδιά ηλικίας κάτω των τριών ετών.

3. Σχολική εκπαίδευση και βασικές δεξιότητες

Η Ελλάδα έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά πρόωρης εγκατάλειψης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης στην ΕΕ. Το 2024 μόλις το 3 % των μαθητών ηλικίας 18-24 ετών εγκατέλειψε το σχολείο έχοντας ολοκληρώσει μόνο την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ή χαμηλότερη βαθμίδα (ΕΕ: 9,3 %). Το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει σημαντική μείωση κατά 4,9 εκατοστιαίες μονάδες (ΕΕ: – 1,9 εκατοστιαίες μονάδες) κατά την τελευταία δεκαετία. Με βάση τα παραπάνω, το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλότερο από τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ (9 %). Η συνολική μείωση οφείλεται στη σημαντική μείωση στις αγροτικές περιοχές κατά 7,2 εκατοστιαίες μονάδες από το 2015 (το 2024: 6,1 % έναντι του μέσου όρου 10,2 % της ΕΕ). Στις πόλεις, το ποσοστό του 1,5 % είναι ιδιαίτερα χαμηλό σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ (8,2 %). Ωστόσο, παρατηρούνται γεωγραφικές ανισορροπίες, καθώς σε ορισμένες περιφέρειες, όπως στην περιφέρεια Πελοποννήσου, το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου είναι έως και τέσσερις φορές υψηλότερο απ’ ό,τι στην πιο πυκνοκατοικημένη περιφέρεια της Αττικής, στην οποία περιλαμβάνεται η πρωτεύουσα της Αθήνας.

Το χαμηλό επίπεδο βασικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών δεξιοτήτων, εξακολουθεί να αποτελεί βασική πρόκληση. Στο πρόγραμμα του ΟΟΣΑ για τη διεθνή αξιολόγηση μαθητών (PISA) για το 2022, τα ποσοστά χαμηλών επιδόσεων των ατόμων ηλικίας 15 ετών είναι μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β). Σχεδόν οι μισοί μαθητές στα μαθηματικά (47 % έναντι 29,5 % στην ΕΕ) δεν επιτυγχάνουν το ελάχιστο επίπεδο επάρκειας, γεγονός που δυσχεραίνει την πλήρη συμμετοχή τους στην κοινωνία και την επιτυχή ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Οι χαμηλές επιδόσεις στα μαθηματικά έχουν αυξηθεί στο σύνολο της κοινωνικοοικονομικής κατανομής από το 2018. Μόλις το 7,1 % των μειονεκτούντων μαθητών επιτυγχάνουν καλές επιδόσεις (επίπεδο 4 ή υψηλότερο στην κλίμακα PISA) σε τουλάχιστον έναν τομέα, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (16,3 %). Μεταξύ των προνομιούχων μαθητών, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 35 % (έναντι 59 % στην ΕΕ).   Η Ελλάδα υστερεί επίσης σημαντικά όσον αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες, καθώς το 60 % των μαθητών του όγδοου έτους σχολικής φοίτησης δεν επιτυγχάνουν το βασικό επίπεδο επάρκειας (έναντι 43 % στην ΕΕ και του στόχου 15 % σε επίπεδο ΕΕ για το 2030) (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023β). Στην Ελλάδα, το ποσοστό των μαθητών με υψηλές επιδόσεις και στα τρία εκπαιδευτικά αντικείμενα που εξετάζονται από το PISA είναι επίσης μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ. Μόλις το 2 % των νεαρών Ελλήνων επέδειξαν προηγμένες δεξιότητες στα μαθηματικά (ΕΕ: 7,9 %), 2 % στην ανάγνωση (ΕΕ: 6,5 %) και 1,5 % στις φυσικές επιστήμες (ΕΕ: 6,9 %). Ο σοβαρές αυτές αδυναμίες στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων αποκαλύπτουν διαρθρωτικές προκλήσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα και θέτουν σε κίνδυνο τη μελλοντική προσφορά εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων στην Ελλάδα για την επιτυχή διαχείριση της διττής μετάβασης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β). 

Η Ελλάδα αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην αγωγή του πολίτη και την ενσωματώνει στα προγράμματα σπουδών. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ με τον μεγαλύτερο αριθμό διδακτικών ωρών για την αγωγή του πολίτη, καθώς το σχετικό μάθημα είναι υποχρεωτικό και διδάσκεται σε όλα τα επίπεδα της γενικής εκπαίδευσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018). Παράλληλα, το πρόγραμμα σπουδών «Δράσεις Ενεργού Πολίτη» (ΙΕΠ, 2024) ενσωματώθηκε στη διδασκαλία μαθημάτων όλων των βαθμίδων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας γενικής εκπαίδευσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024). Στόχος του είναι η ενίσχυση των δεξιοτήτων των μαθητών όσον αφορά την κριτική σκέψη, τη συνεργασία και την κοινωνική ευθύνη, καθώς και η ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τη δημιουργία μιας βιώσιμης κοινωνίας βασισμένης στην κοινωνική δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα ενσωματώνει τους 17 στόχους βιώσιμης ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, μέσω διεπιστημονικών έργων και συμμετοχικής μάθησης. Περιλαμβάνει δράσεις εντός της σχολικής κοινότητας, της τοπικής κοινότητας, σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο και στον ψηφιακό κόσμο.

4. Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ)

Η Ελλάδα εστιάζει στην ευθυγράμμιση της ΕΕΚ με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Το 2024 το 69,5 % των αποφοίτων ΕΕΚ που ολοκλήρωσαν πρόσφατα τις σπουδές τους εργάζονταν, ποσοστό χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (80,0 %), αλλά με ανοδική τάση τα τελευταία έτη. Η Ελλάδα αναπτύσσει νέους οδηγούς κατάρτισης και εκπαιδευτικό υλικό και για τις 130 ειδικότητες που παρέχονται από τις Σχολές Ανώτερης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΑΕΚ), οι οποίες ήταν παλαιότερα γνωστές ως Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ). Στόχος είναι ο εκσυγχρονισμός του συστήματος ΕΕΚ μέσω της ευθυγράμμισής του με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές. Ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην εκπόνηση των οδηγών κατάρτισης. Ο ΕΟΠΠΕΠ παρείχε 134 πιστοποιημένα επαγγελματικά προφίλ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα προγράμματα σπουδών της επαγγελματικής εκπαίδευσης ευθυγραμμίζονται με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας και τα επαγγελματικά πρότυπα.  Θεσπίστηκε δομημένη διαδικασία για την επικαιροποίηση του περιεχομένου και τη διασφάλιση της ποιότητας. Η συνεχής παρακολούθηση και οι περιοδικές αναθεωρήσεις είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της συνάφειας και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού υλικού (Cedefop και ReferNet, 2025β).

Η Ελλάδα θεσπίζει ρυθμίσεις για την ψηφιακή εκπαίδευση, τον επαγγελματικό προσανατολισμό, καθώς και μέτρα στήριξης για απομακρυσμένες περιοχές. Το 2024 ο νόμος 5128/2024 εισήγαγε σημαντικές μεταρρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό της ΕΕΚ, εστιάζοντας στον ψηφιακό μετασχηματισμό, με τη δημιουργία ψηφιακής εκπαιδευτικής πύλης και ψηφιακού φροντιστηρίου, με στόχο την παροχή διαδραστικού εκπαιδευτικού υλικού και εργαλείων εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Μεταξύ των βασικών μεταρρυθμίσεων περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη μιας ψηφιακής πλατφόρμας επαγγελματικού προσανατολισμού, η οποία θα στηρίζει τους εκπαιδευομένους στη λήψη συνειδητών επιλογών σταδιοδρομίας. Επιπλέον, ο νόμος αποσκοπεί στη βελτίωση της πρόσβασης στην εκπαίδευση σε απομακρυσμένες περιοχές και στην ενίσχυση της αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «e-PROFESSIONAL» (Cedefop και ReferNet, 2025γ). Παράλληλα, υλοποιούνται σημαντικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις στον τομέα της ΕΕΚ, οι οποίες στηρίζονται από τον ΜΑΑ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024).

Πολύ λίγοι απόφοιτοι ΕΕΚ έχουν παρακολουθήσει επιμόρφωση στον χώρο εργασίας. Το 2024 μόλις το 15,0 % των πρόσφατων αποφοίτων ΕΕΚ είχαν συμμετάσχει σε μάθηση στον χώρο εργασίας, ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (65,2 %). Η Ελλάδα ενισχύει τη μάθηση στον χώρο εργασίας (WBL) ως μέσο βελτίωσης της απασχολησιμότητας των νέων και καλύτερης ευθυγράμμισης των δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Στις βασικές πρωτοβουλίες περιλαμβάνονται το Μεταλυκειακό έτος – Τάξη Μαθητείας για αποφοίτους της επαγγελματικής ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Επαγγελματικά Λύκεια, ΕΠΑΛ) και τις σχολές μαθητείας (Επαγγελματικές Σχολές, ΕΠΑΣ) της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΠΑ), το οποίο συνδυάζει τη μάθηση στο σχολείο με αμειβόμενη κατάρτιση στον χώρο εργασίας, καθώς και διευρυμένες ευκαιρίες πρακτικής κατάρτισης στη μεταδευτεροβάθμια ΕΕΚ (ΣΑΕΚ). Οι προσπάθειες αυτές υποστηρίζονται από χρηματοδότηση της ΕΕ και ευθυγραμμίζονται με ευρωπαϊκά πλαίσια όπως το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων.  Η τρέχουσα πολιτική επικεντρώνεται στην ενίσχυση της συμμετοχής των εργοδοτών, ιδίως μεταξύ των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, στη βελτίωση της διασφάλισης της ποιότητας των θέσεων εργασίας, στη βελτίωση του επαγγελματικού προσανατολισμού και στην αντιμετώπιση της έλλειψης ελκυστικότητας της ΕΕΚ. Παρά τις προκλήσεις, η Ελλάδα κάνει προσπάθειες ώστε η μάθηση στον χώρο εργασίας να αποτελέσει βασικό στοιχείο ενός εκπαιδευτικού συστήματος με μεγαλύτερη ικανότητα ανταπόκρισης και χωρίς αποκλεισμούς.

5. Τριτοβάθμια εκπαίδευση

Η Ελλάδα έχει σχεδόν επιτύχει τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ για το 2030 όσον αφορά το ποσοστό ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το 2024 το 44,5 % των Ελλήνων ηλικίας 25-34 ετών ήταν κάτοχοι πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (44,2 %) και κοντά στον στόχο του 45 % σε επίπεδο ΕΕ για το 2030. Το ποσοστό αυτό αντιπροσωπεύει αύξηση κατά 4,1 εκατοστιαίες μονάδες κατά την τελευταία δεκαετία (έναντι της μέσης αύξησης στην ΕΕ κατά 7,7 εκατοστιαίες μονάδες). Το χάσμα μεταξύ των φύλων υπέρ των γυναικών είναι υψηλό στις 16,5 εκατοστιαίες μονάδες (έναντι της ΕΕ: 11,2 εκατοστιαίες μονάδες). Το ποσοστό απασχόλησης των πρόσφατων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ηλικίας 20-34 ετών) αυξήθηκε σημαντικά κατά την τελευταία δεκαετία κατά 29,1 εκατοστιαίες μονάδες, φθάνοντας το 79 % (έναντι 86,7 % στην ΕΕ). Ωστόσο, το ποσοστό αυτό εξακολουθεί να είναι ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα στην ΕΕ.

Υλοποιούνται μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ποιότητας στα πανεπιστήμια και την ενδυνάμωση των δεσμών με τη βιομηχανία. Δύο νόμοι αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας στα πανεπιστήμια, στην ενίσχυση και στην απλούστευση των διαδικασιών αναγνώρισης. Περιλαμβάνουν μέτρα για i) τη βελτίωση της διακυβέρνησης των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023)· ii) την ενίσχυση της αριστείας στη διδασκαλία· iii) την προώθηση της διεπιστημονικής μάθησης· και iv) την ενίσχυση της κινητικότητας. Η Ελλάδα ήταν το τελευταίο κράτος μέλος που κύρωσε τη σύμβαση της Λισαβόνας για την αναγνώριση το 2024 (ΔΟΑΤΑΠ, 2025). Στο πλαίσιο του ΜΑΑ, υποστηρίζεται μια βασική μεταρρύθμιση με τίτλο «Στρατηγική για την αριστεία στα πανεπιστήμια και καινοτομία» που αποσκοπεί επίσης στην ενίσχυση των δεσμών μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών φορέων και της βιομηχανίας. Η ανάπτυξη βιομηχανικών διδακτορικών προγραμμάτων έχει θεσπιστεί με νόμο στο ελληνικό σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2022).   Επιπλέον, το ΕΤΠΑ συγχρηματοδοτεί επενδύσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για τη στήριξη της ποιότητας και τη διασφάλιση της πρόσβασης και για τα άτομα με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Η Ελλάδα έχει πλέον θεσπίσει ένα διαρθρωτικό εθνικό σύστημα παρακολούθησης των αποφοίτων, μέσω της ενεργού συμμετοχής της στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία παρακολούθησης των αποφοίτων. Η έκθεση Eurograduate του 2022 για τη χώρα αποτελεί ορόσημο για την Ελλάδα (έκθεση χώρας Eurograduate, 2022), ενισχύοντας τη σύνδεση μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της αγοράς εργασίας. Το καθεστώς απασχόλησης των Ελλήνων αποφοίτων έχει βελτιωθεί για τη νεότερη ομάδα αποφοίτων (± 90 % των αποφοίτων σε τομείς όπως οι επιχειρήσεις, η υγεία και η εκπαίδευση), με μεγαλύτερη εργασιακή ασφάλεια, ιδίως για τους νέους που κατέχουν πτυχίο επιπέδου Bachelor. Επίσης, η απασχόληση στον δημόσιο τομέα είναι σημαντική, ιδίως για τους αποφοίτους επιπέδου ISCED 7 και τις γυναίκες αποφοίτους. Ωστόσο, η αυτοαπασχόληση είναι σχετικά περιορισμένη μεταξύ των Ελλήνων αποφοίτων, αντιπροσωπεύοντας μόλις το 17 %. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ με τον υψηλότερο φοιτητικό πληθυσμό (8,07 % επί του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας έναντι 4,07 % στην ΕΕ). Ωστόσο, τα ποσοστά αποφοίτησης παραμένουν σχετικά χαμηλά, γεγονός που εγείρει ανησυχίες ως προς την αποδοτικότητα του συστήματος.

Οι καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των σπουδών είναι ένα σύνθετο και μακροχρόνιο φαινόμενο στην Ελλάδα. Οι εγγραφές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκαν κατά 21 % μεταξύ 2014 και 2023 σε απόλυτους αριθμούς παρά τη δημογραφική μείωση (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023α· ΙΟΒΕ, 2022). Ωστόσο, σύμφωνα με την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), μόλις το 9,6 % των φοιτητών στην Ελλάδα ολοκληρώνουν τον κύκλο σπουδών στην προβλεπόμενη χρονική περίοδο. Πρόκειται για το χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ (μέσος όρος της ΕΕ 23,8 %) (ΕΘΑΑΕ, 2023· Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2020· EY Ελλάδος και ELTRUN, 2024). Σύμφωνα με μελέτη της ΕΘΑΑΕ, μόλις το 52 % των φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση θεωρούνται ενεργοί φοιτητές εντός του μέγιστου ορίου φοίτησης που ορίζει ο νόμος. Οι κύριοι λόγοι μη συμμετοχής στη φοίτηση των φοιτητών είναι η ανεπαρκής προετοιμασία σε σχολικό επίπεδο σε ένα πλαίσιο υψηλών προσδοκιών, η απουσία συνεκτικού επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία, το υπό συζήτηση σύστημα εισαγωγής στα πανεπιστήμια και η έλλειψη εκπαιδευτικής υποστήριξης και η υποστελέχωση των πανεπιστημίων (Karalis et al., 2024).   Η νέα νομοθεσία σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση των «αιώνιων» φοιτητών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020) στις προπτυχιακές σπουδές εισάγει διατάξεις σχετικά με την ανώτατη διάρκεια φοίτησης και νέες διαδικασίες για την αίτηση παράτασης.

Παρότι σημαντικό ποσοστό Ελλήνων φοιτητών σπουδάζει στο εξωτερικό, η εισερχόμενη κινητικότητα παραμένει χαμηλή. Το 2022 το 11,7 % των Ελλήνων φοιτητών σπούδαζε στο εξωτερικό (έναντι 11,0 % στην ΕΕ και του στόχου 23 % σε επίπεδο ΕΕ). Η εξερχόμενη κινητικότητα για την απόκτηση τίτλου σπουδών ήταν επίσης σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ, με το 9,9 % των αποφοίτων να αποκτούν τα προσόντα τους στο εξωτερικό (έναντι 4,4 % στην ΕΕ). Αντιθέτως, η εισερχόμενη κινητικότητα για την απόκτηση τίτλου σπουδών στην Ελλάδα παραμένει χαμηλή (1,6 % έναντι 9,2 % στην ΕΕ). Η εισερχόμενη κινητικότητα φοιτητών από χώρες εκτός ΕΕ ήταν ιδιαίτερα χαμηλή (0,3 % έναντι 6 % στην ΕΕ).  Για να αντιμετωπίσει αυτήν την πρόκληση και να ενισχύσει τις προσπάθειές της για διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η Ελλάδα έχει λάβει διάφορα μέτρα. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται η θέσπιση προγραμμάτων ξένων γλωσσών, ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο για τη δημιουργία μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων, θερινών σχολείων και προγραμμάτων βραχυπρόθεσμης εισερχόμενης κινητικότητας. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν δράσεις προβολής με στόχο χώρες εκτός ΕΕ, επιτεύχθηκε ταχύτερη αναγνώριση των προσόντων και απλουστεύθηκαν οι διαδικασίες υποβολής αιτήσεων (ΔΟΑΤΑΠ, 2025).

6. Δεξιότητες και εκπαίδευση ενηλίκων

Το σύστημα εκπαίδευσης ενηλίκων εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, οι οποίες το εμποδίζουν να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του εργατικού δυναμικού, να προαγάγει τη διά βίου μάθηση και να στηρίξει την ευρύτερη ανάπτυξη δεξιοτήτων. Η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στην εκπαίδευση και την κατάρτιση ενηλίκων, τα οποία την κατατάσσουν μεταξύ των χωρών με τις χαμηλότερες επιδόσεις στην ΕΕ (15,1 % έναντι 39,5 % το 2022),. Η συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων καθίσταται δυσχερέστερη από διάφορα εμπόδια, όπως η έλλειψη τυπικών προσόντων, οι οικογενειακές ευθύνες και το ακατάλληλο ωράριο κατάρτισης. Επιπλέον, οι διαρθρωτικές ανεπάρκειες όσον αφορά την υποστήριξη υποδεικνύουν συστημικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Το ετήσιο σχέδιο δράσης του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού για το 2024 (Υπουργείο Παιδείας, 2024) καθορίζει μέτρα για την ενίσχυση της συμμετοχής, ώστε να προσεγγίσει περισσότερο τον μέσο όρο της ΕΕ.  Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν τη δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης για την καταγραφή της συμμετοχής των ενηλίκων σε προγράμματα διά βίου μάθησης (ΔΒΜ). Άλλα συναφή μέτρα περιλαμβάνουν την ανάπτυξη κέντρων εκπαίδευσης ενηλίκων σε επίπεδο δήμων και την επικαιροποίηση του πλαισίου λειτουργίας των κέντρων ΔΒΜ. Το 2024 ο νόμος 5082/2024 θέσπισε μέτρα για την ενίσχυση της διά βίου μάθησης, στα οποία περιλαμβάνονται η έκδοση ψηφιακών πιστοποιητικών, η ανάπτυξη μικροδιαπιστευτηρίων και η δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας για σχολές ανώτερης επαγγελματικής κατάρτισης. Ωστόσο, πολλά από τα μέτρα αυτά παραμένουν ανεφάρμοστα λόγω διοικητικών δυσκολιών.

Με συνολική χρηματοδότηση ύψους περίπου 2 δισ. EUR, το ΕΚΤ+ και το ΕΤΠΑ συμβάλλουν σημαντικά στις προσπάθειες που κάνουν οι εθνικές αρχές για την ενίσχυση των συνολικών δεξιοτήτων. Στο πλαίσιο του ΕΚΤ+ έχουν δρομολογηθεί διάφορα έργα, μεταξύ των οποίων ο εκσυγχρονισμός της κατάρτισης των εκπαιδευτών ενηλίκων, η επέκταση των ειδικοτήτων μεταδευτεροβάθμιας μαθητείας και η ανάπτυξη νέων οδηγών κατάρτισης. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας και της προσβασιμότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και των ευκαιριών διά βίου μάθησης. Επιπλέον, στο πλαίσιο του ΕΚΤ+ έχουν ενσωματωθεί στοχευμένες παρεμβάσεις για τη στήριξη της μεταδευτεροβάθμιας μαθητείας για αποφοίτους σχολών επαγγελματικής εκπαίδευσης (ΕΠΑΛ) που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης (ΕΕΑΚ). Παράλληλα, χρηματοδοτούνται βασικές μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του ΜΑΑ, ενώ το ΕΤΠΑ στηρίζει προγράμματα κατάρτισης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων.