Education and Training Monitor 2022

1. Kernindicatoren

Figuur 1: Overzicht kernindicatoren

Bron: Eurostat (UOE, LFS, COFOG); OESO (PISA). Nadere informatie is te vinden in bijlage I en in het onderdeel Monitor Toolbox. Opmerkingen: Spanje is niet opgenomen in de PISA-gemiddelden voor leesprestaties van de EU voor 2018; de gebruikte indicator (OJK) verwijst naar programma’s voor onderwijs en opvang voor jonge kinderen, die overeenkomstig de internationale standaardclassificatie van beroepen (ISCED) als “onderwijskundig” worden beschouwd en bijgevolg het eerste onderwijsniveau vormen binnen het onderwijs- en opleidingsstelsel — ISCED-niveau 0; de kansengelijkheidsindicator toont de verschillen in in het aandeel 15-jarigen in de laagste en hoogste kwartielen van de sociaal-economische status die ondermaats presteren bij lezen, wiskunde en wetenschap (gecombineerd); b = onderbreking in de tijdreeks, u = lage betrouwbaarheid, : = niet beschikbaar, 09 = 2009, 13 = 2013, 18 = 2018, 20 = 2020.

Figuur 2: Positie ten opzichte van de lidstaten met de beste en de slechtste prestaties

2. Aandacht voor de aanpak van het tekort aan leerkrachten

Nederland kampt in alle sectoren met een groeiend tekort aan leerkrachten. Het aandeel online vacatures¹ voor onderwijsfuncties in het basisonderwijs is gestegen van 6 % in 2018/2019 naar 8,6 % in 2020/2021 (Inspectie, 2022). In het voortgezet onderwijs steeg dit cijfer in dezelfde periode van 10,5 % naar 16,9 %. Het aantal vacatures ligt aanmerkelijk hoger in de vijf grootste stedelijke gebieden (G5: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht en Almere). Hier bedroeg het percentage openstaande vacatures in de basisscholen 14,3 %, tegenover 8 % buiten de G5. Het tekort is mogelijk nog groter omdat niet alle scholen hun vacatures online publiceren wanneer zij personeel zoeken. Er is ook een tekort aan schoolleiders: 12,9 % in de basisscholen en 11 % in het voorgezet onderwijs. De tekorten zijn ook groter in het speciaal onderwijs, in scholen met een hogere schoolweging² en in scholen die door de inspectie als zeer zwak zijn beoordeeld. Het gebrek aan gekwalificeerd personeel verschilt per vak en is het meest uitgesproken voor wiskunde, informatica, wetenschappen, Nederlands en vreemde talen (figuur 3). Door de tekorten worden scholen vaak gedwongen om noodoplossingen te zoeken, zoals het in dienst nemen van ongekwalificeerde leerkrachten (OCW, 2021). Hoewel het financieringssysteem scholen met hogere risicopopulaties in staat zou moeten stellen meer personeel aan te nemen, is het onduidelijk in hoeverre van deze mogelijkheid gebruik is gemaakt en met welk effect (Driessen, 2019).

De Nederlandse overheid heeft nieuwe maatregelen en investeringen aangekondigd om het beroep van leerkracht aantrekkelijker te maken. Het onderwijsakkoord van april 2022 tussen het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), vakbonden en sectororganisaties houdt in dat de salariskloof tussen leerkrachten in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs wordt gedicht. De regering trekt hiervoor jaarlijks 919 miljoen EUR uit (OCW, 2022a). Zo worden er in het basisonderwijs nieuwe salarisschalen toegepast die zijn gebaseerd op het voortgezet onderwijs, zodat de salarissen in beide sectoren op hetzelfde niveau uitkomen. Het akkoord bevat ook toezeggingen voor extra financiering om de werkdruk in het voortgezet onderwijs te verminderen (300 miljoen EUR) en meer middelen voor ontwikkeling en bijscholing (118 miljoen EUR). Voor scholen met veel kwetsbare leerlingen zijn extra middelen vrijgemaakt, zodat zij het onderwijspersoneel een aantrekkelijker salaris kunnen bieden. Het OCW en vertegenwoordigers uit de sector van het hoger onderwijs hebben afgesproken om de initiële lerarenopleiding flexibeler te maken voor zij-instromers. Het gaat dan onder meer om de erkenning van eerder verworven vaardigheden, een modulair curriculum en nieuwe academische opleidingstrajecten voor het basisonderwijs.

Figuur 3: Prognose van openstaande lerarenfuncties per vak als percentage van het totaal aantal beschikbare posten per vak (2021-2031)

Het beursprogramma voor leerkrachten blijkt de professionalisering te bevorderen. Naast regelmatige bijscholing kunnen leerkrachten ook een Lerarenbeurs aanvragen. Zo kunnen zij een bachelor- of masterdiploma behalen om hun kwalificaties te verbeteren. De doelmatigheid en doeltreffendheid van dit programma is geëvalueerd en dit heeft positieve feedback opgeleverd (CAOP, MOOZ en Centerdata, 2022). Gemiddeld heeft bijna 80 % van alle begunstigden zijn of haar opleiding afgerond met een diploma. Schoolleiders gaven aan dat de Lerarenbeurs de professionalisering van leerkrachten binnen hun onderwijsorganisatie een impuls geeft.

3. Onderwijs en opvang voor jonge kinderen

De deelname aan onderwijs en opvang voor jonge kinderen (OOJK) vanaf de leeftijd van drie jaar ligt onder het EU-gemiddelde; recente investeringen zijn gericht op het verbeteren van de kwaliteit en de participatietijd. 91,7 % van de kinderen vanaf drie jaar in Nederland neemt deel aan OOJK. Dat ligt onder het EU-gemiddelde (93,0 %) en onder het EU-streefcijfer (96 %) dat voor 2030 is vastgesteld. Volgens het sectorrapport voor OOJK van 2020 (Kinderopvang, 2021) is de grootste zorg momenteel het personeelstekort, zowel wat betreft pedagogisch medewerkers als gekwalificeerd personeel voor andere functies. Om de vertragingen in de voorschoolse educatie als gevolg van de pandemie in te halen, ontvangen de gemeenten zowel voor 2021/2022 als voor 2022/2023 300 miljoen EUR uit het Nationaal Programma Onderwijs (Kinderopvang totaal, 2021).

Er wordt gewerkt aan een compensatieregeling voor de slachtoffers van discriminatie bij de kinderopvangtoeslag. Uit een verslag van de parlementaire commissie van december 2020 is gebleken dat de administratie ten onrechte extra controles uitoefende op gezinnen met een migratieachtergrond en tussen 2013 en 2019 kinderopvangtoeslagen terugvorderde van ongeveer 26 000 ouders. Dit bracht deze gezinnen in ernstige financiële moeilijkheden. De regering verontschuldigde zich voor de door de belastingdienst toegepaste methoden, en maakte meer dan 500 miljoen EUR vrij als compensatie, ongeveer 30 000 EUR per gezin. De regering nam in januari 2021 uiteindelijk de politieke verantwoordelijkheid voor het schandaal en diende haar ontslag in. De compensatieregeling, waarvan de details nog worden uitgewerkt, zal naar verwachting begin 2023 ingaan. Het nieuwe kabinet heeft besloten het stelsel voor kinderopvangtoeslag te hervormen: de toeslag wordt geleidelijk verhoogd tot 95 % van de kosten voor kinderopvang en wordt direct aan de kinderopvangvoorziening betaald in plaats van aan de ouders.

De regeling inzake voor- en vroegschoolse educatie voor kansarme kinderen helpt de leerachterstand te verkleinen. Deze regeling³ is gebaseerd op een speciaal ontwikkeld programma. Zij is vooral bedoeld om de cognitieve, sociaal-emotionele en motorische ontwikkeling te stimuleren van kinderen vanaf ongeveer twee jaar tot ze naar de basisschool gaan. De beoogde kinderen hebben i) een migratieachtergrond; ii) ouders met een laag opleidingsniveau; iii) gezinnen die thuis geen Nederlands spreken; of iv) een combinatie van het bovenstaande. Uit een nationaal onderzoek blijkt dat de onderwijsachterstand van deelnemende kinderen ten opzichte van niet-doelgroepkinderen in de voor- en vroegschoolse periode afneemt. De achterstand aan het einde van de vroegschoolse educatie is kleiner, maar nog steeds aanzienlijk. Deelnemende kinderen maken niettemin een inhaalslag, vooral op het gebied van woordenschat, het verbale kortetermijngeheugen en selectieve aandacht. Uit het onderzoek bleek ook dat de ontwikkeling op jongere leeftijd, in de voorschoolse periode, groter is dan op latere leeftijd, in de vroegschoolse periode, en dat het programma ook op middellange en lange termijn positieve effecten heeft (Veen en Leseman, 2022). Uit internationaal onderzoek komt naar voren dat deelname aan voorschoolse educatie op lange termijn bijdraagt aan een hogere opleiding, betere arbeidsparticipatie, een hoger salaris en gezonder gedrag op volwassen leeftijd (Havnes en Mogstad, 2009; Thompson, 2018).

4. Schoolonderwijs

Het Nationaal Programma Onderwijs om het leerverlies door de pandemie te ondervangen, is met twee jaar verlengd. Dit buitengewone extra investeringsprogramma van 8,5 miljard EUR is in februari 2021 van start gegaan op alle onderwijsniveaus. Van het totaalbedrag gaat ongeveer 5,8 miljard EUR naar schoolonderwijs en 2,7 miljard EUR naar beroepsopleiding en hoger onderwijs. Scholen met een groter aantal kansarme leerlingen krijgen verhoudingsgewijs meer geld. In februari 2022 is het programma verlengd tot het schooljaar 2024/2025; het toegewezen bedrag per leerling in het voortgezet onderwijs is verhoogd en er wordt strenger toegezien op de besteding van de middelen (OCW, 2022b). Er werd aan scholen gevraagd om een “schoolscan” uit te voeren en op grond daarvan voor de volgende jaren activiteiten te kiezen uit een lijst die de overheid heeft gepubliceerd. De scholen zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling, uitvoering en monitoring van de projecten. Daarnaast zal Nederland 180 miljoen EUR uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit investeren in de oprichting van een Nationaal Onderwijslab voor artificiële intelligentie (AI), de ondersteuning van leerlingen in hun laatste jaar, de integratie van nieuwkomers in het onderwijs en de verdeling van IT-apparaten onder kansarme leerlingen (Overheid, 2022b).

Figuur 4: Voortijdige schoolverlaters, 2012-2021⁴

Het percentage voortijdige schoolverlaters is historisch laag. Nederland had het EU-streefcijfer (minder dan 9 %) voor voortijdige schoolverlaters al bereikt, en dit is in 2021 verder gedaald tot 5,3 %. Het absolute aantal jongeren dat in 2020/2021 het onderwijs verliet zonder een diploma hoger secundair onderwijs, steeg echter met meer dan 1 600 ten opzichte van het voorgaande jaar, tot 24 385. In de regionale aanpak voortijdig schoolverlaten 2020-2024 is als doel gesteld het aantal leerlingen dat het onderwijs tijdens een schooljaar verlaat terug te brengen tot minder dan 20 000. De meeste voortijdige schoolverlaters verlieten het beroepsonderwijs of een beroepsopleiding. Volgens het Ministerie van Onderwijs zijn de achterliggende redenen hiervoor mentale problemen die verband houden met de pandemie en het vervallen van het centraal examen waardoor veel jongeren zijn doorgestroomd naar het beroepsonderwijs die dat onder normale omstandigheden niet hadden gedaan (OCW, 2022c).

Het percentage jongeren tussen 15 en 29 jaar die geen baan hebben en ook geen onderwijs of opleiding volgen (NEET’s), ligt bij de laagste in Europa. In 2021 had Nederland een aandeel van 5,5 % NEET’s, het laagste in heel Europa (EU-gemiddelde 13,1 %)⁵. Jonge afgestudeerden met een niet-westerse migratieachtergrond hebben echter minder vaak een baan en werden harder geraakt door de coronacrisis dan hun leeftijdsgenoten zonder migratieachtergrond (Inspectie, 2022). Diezelfde groep wordt ook geconfronteerd met discriminatie op de arbeidsmarkt, ook tijdens hun studie bij het zoeken naar een stageplek. Daarom heeft de regering een actieplan tegen stage- en arbeidsmarktdiscriminatie gelanceerd.

De basisvaardigheden en kerncompetenties zijn sinds het uitbreken van de pandemie achteruitgegaan. Eind 2020/2021 presteerden leerlingen in het basisonderwijs minder goed in begrijpend lezen, wiskunde en spelling dan voor de coronapandemie (Inspectie, 2022). Ook in alle niveaus van het voortgezet onderwijs viel een achteruitgang op te tekenen. De volgende groepen leerlingen ondervonden de grootste uitdagingen bij het leren: leerlingen met lageropgeleide ouders, leerlingen uit eenoudergezinnen of gezinnen met een laag inkomen. De leervertraging was gemiddeld kleiner in grote scholen. Schoolleiders en bestuurders maken zich echter meer zorgen over het sociaal-emotionele welzijn van leerlingen dan over hun cognitieve ontwikkeling. Er zijn aanwijzingen voor toegenomen motivatieproblemen, eenzaamheid, stress, angst en somberheid, vooral bij leerlingen in het beroepsonderwijs (Inspectie, 2022).

De overheid lanceerde een nieuw programma om de basisvaardigheden te verbeteren. Op lange termijn is in verschillende nationale en internationale onderzoeken, waaronder het OESO-programma voor de internationale beoordeling van studenten (PISA), een neerwaartse trend waarneembaar in de basisvaardigheden van leerlingen. In het coalitieakkoord van 2022 heeft het kabinet zich ertoe verbonden jaarlijks 1 miljard EUR te investeren in onderwijskwaliteit (Overheid, 2022a). Tegen deze achtergrond lanceerde het in mei 2022 een “masterplan basisvaardigheden” voor voor- en vroegschoolse educatie, basisonderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Met het plan worden de vaardigheden voor het lezen en schrijven van het Nederlands, wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid gestimuleerd. Hoewel de details van het plan in een later stadium zullen worden vastgelegd, is er financiering beschikbaar voor scholen die al vanaf september 2022 met verwante activiteiten willen beginnen.

De diversiteit van de toetsen in het basisonderwijs en de compenserende maatregelen bij de examens van het voortgezet onderwijs maken vergelijkingen met eerdere jaren en tussen scholen onderling moeilijk. Anders dan in 2020 hebben in 2021 de eindtoetsen in het basis- en speciaal onderwijs wel plaatsgevonden. Ook gingen de centrale examens in het voortgezet onderwijs door, met een aantal aanpassingen in verband met de uitzonderlijke omstandigheden. Dit maakt het moeilijk om de resultaten met voorgaande jaren te vergelijken. Ondanks een algemene daling van de vaardigheden op het gebied van Nederlands en wiskunde, slaagden dankzij de “duimregeling” (de mogelijkheid om een van de examenvakken niet mee te nemen in het eindresultaat) meer leerlingen dan in 2018/2019. Vooral onder leerlingen met een niet-westerse migratieachtergrond nam het slaagpercentage toe (91 % tegenover 86 % in 2019) (Inspectie, 2022). In het basisonderwijs was er vroeger één eindtoets, waarmee een overzicht van de prestaties op stelselniveau werd verkregen. In 2015 werd de markt opengesteld voor verschillende testaanbieders, waardoor in 2022 nieuwe normeringsinspanningen nodig waren om de resultaten vergelijkbaar te houden.

Er wordt verder geïnvesteerd in digitaal onderwijs. Tijdens de pandemie heeft de overheid de ontwikkeling van online leren bevorderd door extra financiële steun en digitale apparaten te verstrekken aan zowel scholen als huishoudens met een laag inkomen. Via het Nederlandse herstel- en veerkrachtplan wordt 24 miljoen EUR extra geïnvesteerd om leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs uit te rusten met laptops of tablets. De lopende hervorming van de curricula in het basis- en voortgezet onderwijs zou moeten uitmonden in een meer omvattende aanpak van onderwijs in digitale geletterdheid, waarbij programmeren wordt onderwezen naast mediageletterdheid, informatievaardigheden en computervaardigheden (Europese Commissie, 2022a). In 2021 heeft de regering 80 miljoen EUR uitgetrokken om een Nationaal Onderwijslab voor artificiële intelligentie (AI) op te zetten voor een veilig en ethisch gebruik van AI-technologie in het onderwijs. Het project, waarvan de eerste helft zal worden gefinancierd uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit, zal scholen, ondernemers en studenten samenbrengen en de deelnemende scholen voor het eerst in Nederland toegang bieden tot een goed ontwikkelde publieke onderzoeksinfrastructuur op het gebied van AI. De geïnteresseerde partners zullen AI-technologie gaan ontwikkelen om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en een ethisch en verantwoord gebruik van technologie te integreren de onderwijscurricula. Dankzij het Nationaal Groeifonds wordt nog eens 140 miljoen EUR geïnvesteerd in het programma digitaliseringsimpuls onderwijs, waarbij onderwijsinstellingen samenwerken om onderwijs kwalitatief te verbeteren, te flexibiliseren en de digitale vaardigheden van leerkrachten en leerlingen te versterken. Dit programma zal kunnen rekenen op een extra investering van 209 miljoen EUR in het kader van het Nederlandse herstel- en veerkrachtplan.

5. Beroepsonderwijs en -opleiding en volwasseneneducatie

Gerichte en voortgezette steun voor basis-, technische en digitale vaardigheden kan de toegang tot de arbeidsmarkt verbeteren en tegelijkertijd gelijke kansen en actieve inclusie bevorderen. De deelname aan beroepsonderwijs en -opleiding en volwasseneneducatie blijft in Nederland aanzienlijk hoger dan het EU-gemiddelde. In 2020 volgde 68,1 %⁶ van de leerlingen in het hoger secundair onderwijs beroepsonderwijs of een beroepsopleiding (EU-gemiddelde 48,7 %). Na verschillende jaren van zwakke groei is de deelname van volwassenen aan het onderwijs in 2020 licht gedaald, maar veel minder dan in de meeste landen. Het percentage is met 18,8 % ook nog steeds meer dan het dubbele van het EU-gemiddelde (9,1 %). Na een onderbreking in de tijdreeksen steeg de participatiegraad in 2021 tot 26,6 % (EU-gemiddelde: 10,8 %). Een recent overheidsinstrument om volwasseneneducatie te stimuleren is het persoonlijk leer- en ontwikkelbudget (STAP — Stimulans Arbeidsmarktpositie), dat in maart 2022 is gelanceerd. Iedereen die een link heeft met de Nederlandse arbeidsmarkt kan een subsidie tot 1 000 EUR aanvragen om de opleidingskosten voor persoonlijke ontwikkeling en inzetbaarheid te dekken. De maatregel heeft een jaarlijks budget van 200 miljoen EUR en vervangt de eerdere mogelijkheid tot fiscale aftrek voor onderwijsuitgaven. Deelnemen aan het onderwijs is een uitdaging voor mensen in een kwetsbare arbeidsmarktsituatie vanwege hun onzekere arbeidsomstandigheden en soms lage opleidingsniveau. Er kan behoefte zijn aan meer doelgerichte steun, onder meer gericht op het vergroten van de sectoroverschrijdende mobiliteit, om mensen in de marge van de arbeidsmarkt doeltreffender te bereiken. Het Nederlandse herstel- en veerkrachtplan omvat enkele investeringen in beroepsonderwijs en -opleiding en volwasseneneducatie via de “regionale mobiliteitsteams” (25 miljoen EUR) en het programma “Nederland leert door” (95 miljoen EUR) om de bij- en omscholingsmogelijkheden te versterken, bijvoorbeeld door middel van loopbaanadvies.

Versterking van beroepsonderwijs en -opleiding is een prioriteit van de nieuwe regering. In het nieuwe coalitieakkoord wordt verwezen naar volwasseneneducatie, met name als het gaat om doelgroepen die in armoede leven en kwetsbaar zijn voor de gevolgen van digitalisering, robotisering en globalisering. In juli 2022 publiceerde het kabinet de contouren van een nieuwe agenda voor beroepsonderwijs en -opleiding. Deze is gericht op het waarborgen van gelijke kansen, het verbeteren van de aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt en het stimuleren van kwaliteit, onderzoek en innovatie.

Een leven lang leren en het aanpakken van laaggeletterdheid blijven prioriteiten. De vorige regering heeft een levenlanglerenstrategie en een meerjarig actieplan goedgekeurd, met inbegrip van een gedetailleerd stappenplan. De belangrijkste acties van dit beleid betreffen zowel arbeidsmarktmaatregelen als onderwijshervormingen. De nieuwe regering zal naar verwachting in het najaar van 2022 haar bijgewerkte plannen inzake een leven lang leren bekendmaken. Om laaggeletterdheid aan te pakken, werd een initiatief voor een leven lang leren voor laagopgeleiden en laaggeletterden op poten gezet als aanvulling op het bestaande programma “Tel mee met Taal 2020-2024”⁷. Het doel is om een nieuw duurzaam regionaal opleidingsaanbod voor laaggeschoolden en laaggeletterden te ontwikkelen met het oog op een soepele overgang naar het beroepsonderwijs of de arbeidsmarkt.

Het aantal afgestudeerden in de ICT voldoet niet aan de vraag naar arbeidskrachten op de markt. Nederland scoort nog steeds zeer goed wat betreft het aandeel van de bevolking met ten minste digitale basisvaardigheden, en het behoort tot de top van EU-landen wat betreft het aantal personen met gevorderde digitale vaardigheden. Het land behoort ook tot de vijf EU-landen met het hoogste percentage ICT-specialisten op de beroepsbevolking. Toch heeft Nederland te kampen met een ernstig tekort aan deskundigen op het gebied van digitale technologie en aan ICT-personeel. Terwijl het percentage nieuw afgestudeerden in natuurwetenschappen, wiskunde en statistiek (6,8 %) boven het EU-gemiddelde (6,2 %) ligt, ligt het voor ICT (3,4 %) onder het EU-gemiddelde (3,9 %)⁸. De moeilijkheden die bedrijven ondervinden om gekwalificeerde ICT-specialisten te vinden — meer dan 70 % van de Nederlandse bedrijven meldde moeilijkheden in 2020 — kan de vooruitgang van andere aspecten van de digitale transitie vertragen (Europese Commissie, 2022a).

6. Hoger onderwijs

De arbeidsparticipatie van tertiair opgeleiden ligt ruim boven het EU-gemiddelde. Van de 25- tot 34-jarigen heeft 55,6 % een hoger-onderwijsdiploma (EU: 41,2 %). Het percentage hoogopgeleide vrouwen in deze leeftijdscategorie overstijgt dat van mannen met 9,7 procentpunten (EU-gemiddelde: 11,1 procentpunten). Het percentage hoger opgeleiden onder de in de EU, maar buiten Nederland geboren bevolking (53,3 %) ligt dicht bij dat van de autochtone bevolking (56,2 %). Het is bovendien relatief hoog onder de buiten de EU geboren bevolking (51,5 %; EU-gemiddelde: 34,7 %). De arbeidsparticipatie van pas afgestudeerden van het hoger onderwijs is zeer hoog, namelijk 95,2 % (EU-gemiddelde: 84,9 %).

Het aantal inschrijvingen in het hoger onderwijs blijft stijgen. In 2020 was er een sterke stijging van het aantal inschrijvingen en haakten er minder studenten af. Dit had deels te maken met het feit dat minder jongeren een tussenjaar namen wegens de reisbeperkingen en de onzekerheden die gepaard gingen met de pandemie. Een andere plausibele verklaring is het feit dat het “bindend studieadvies” (dat wordt verstrekt aan studenten die niet voldoen aan de eisen voor het eerste jaar van hun studieprogramma) in 2019/2020 bij wijze van uitzondering werd geschrapt. De stijging van het aantal instromers is in 2021/2022 voortgezet, maar was minder groot voor het hbo (+ 0,5 %) dan voor het universitair onderwijs (+ 4 %). Internationale studenten waren goed voor 58 % van de nieuwe hbo-masters, bijna 30 % van de universitaire bachelors en 33 % van de universitaire masters (Inspectie, 2022).

Het aantal afgestudeerden blijft stijgen. In 2020/2021 hebben meer studenten een diploma behaald dan in 2019/2020, zowel in hbo-opleidingen als in het universitair onderwijs. Hiermee wordt de trend van de afgelopen tien jaar doorgezet. Het aantal studenten dat afstudeert binnen de nominale studietijd + 1 jaar is de afgelopen vijf jaar stabiel gebleven. Voor het hoger beroepsonderwijs was dit ongeveer 56-58 % en voor het universitair (wetenschappelijk) onderwijs ongeveer 68 % (Inspectie, 2022).

De kwaliteit van de programma’s is goed en de meeste studenten zijn tevreden. In het Nederlandse accreditatiestelsel wordt de kwaliteit van elke opleiding om de zes jaar beoordeeld. Al vele jaren komt de NVAO voor ongeveer 95 % van de opleidingen meteen tot een positief accreditatiebesluit, slechts 4-5 % van de opleidingen moet eerst op onderdelen verbeteractiviteiten uitvoeren (Inspectie, 2022). Het accreditatiebesluit en het onderliggende evaluatierapport zijn voor het publiek beschikbaar op de website van de NVAO. Door de manier waarop de NVAO de gegevens opslaat, lijken zij echter niet toegankelijk of bruikbaar te zijn voor diepere analyses op nationaal niveau, die zouden kunnen bijdragen tot een evaluatie van het beleid en de investeringen. Uit de Nationale Studenten Enquête (NSE) onder 330 000 studenten blijkt dat 71 % (zeer) tevreden is over hun opleiding in het algemeen en slechts 9 % (zeer) ontevreden. De NVAO en de Inspectie presenteerden hun analyse van de kwaliteit van het hoger onderwijs tijdens de COVID-pandemie in een speciaal rapport (NVAO en Inspectie, 2022). Zij stelden vast dat de Nederlandse instellingen voor hoger onderwijs ondanks de pandemie de algemene kwaliteit van het onderwijs hadden kunnen handhaven. Terwijl de studievoortgang op peil bleef, verschraalde de leerervariing van studenten en het studentenwelzijn kwam onder druk te staan. Het algemene beeld van de kwaliteit van het onderwijs ten tijde van de COVID-19-maatregelen is bijgevolg gemengd.

Bijlage I: Bronnen kernindicatoren

Bijlage II: Structuur van het onderwijssysteem