Έκθεση ανά χώρα

1. Εκπαίδευση στους τομείς STEM

Παρά τις προσπάθειες πολιτικής και τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για δεξιότητες στους τομείς STEM στην αγορά εργασίας, η Κύπρος συγκαταλέγεται στις χώρες με το χαμηλότερο ποσοστό φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι σε μαθήματα STEM στην ΕΕ. Η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού της Κύπρου (ΑνΑΔ) προβλέπει ότι το 40 % της συνολικής ζήτησης απασχόλησης αναμένεται να αφορά τομείς STEM για την περίοδο 2022-2032, ενώ μόλις το 25 % του ενεργού πληθυσμού έχει λάβει τέτοια εκπαίδευση (ΑνΑΔ, 2022). Μολονότι η χώρα παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ΕΕ (βλ. ενότητα 5), εξακολουθούν να καταγράφονται ελλείψεις δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού σε επαγγελματίες υψηλής ειδίκευσης, ιδίως σε τομείς καίριας σημασίας για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Το 2023 το ποσοστό των φοιτητών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που ήταν εγγεγραμμένοι σε προγράμματα STEM ανήλθε σε 14,9 % (έναντι 26,9 % στην ΕΕ), ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον προτεινόμενο στόχο (32 %) σε επίπεδο ΕΕ για το 2030, ενώ σε σύγκριση με το 2015 καταγράφηκε μείωση κατά 3,4 εκατοστιαίες μονάδες. Το 2025 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνέστησε στην Κύπρο να αυξήσει τη συμμετοχή των φοιτητών στους τομείς STEM (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Η πλειονότητα των φοιτητών STEM σπουδάζει μηχανική, μεταποίηση και κατασκευές (51,2 % έναντι 54,6 % στην ΕΕ), ενώ οι εγγραφές σε προγράμματα ΤΠΕ ανήλθαν στο 28,6 % (έναντι 20,3 % στην ΕΕ) και στις φυσικές επιστήμες στο 20,2 % (έναντι 25,1 % στην ΕΕ). Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τα προγράμματα STEM δεν ανταποκρίνονται στη ζήτηση της αγοράς εργασίας. Ο προσφάτως ανεπτυγμένος Εθνικός Μηχανισμός Παρακολούθησης Αποφοίτων (ΥΠΑΝ, 2023), που συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2022), αναμένεται να αναδείξει κενά και αναντιστοιχίες. Η έλλειψη αριστείας που καταδεικνύεται από τα αποτελέσματα του PISA 2022 του ΟΟΣΑ (βλ. ενότητα 3) αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τη συμμετοχή σε σπουδές STEM, παρεμποδίζοντας την ικανότητα καινοτομίας της οικονομίας (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2025γ). Για να ενισχυθεί η ελκυστικότητα των μαθημάτων STEM, σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν προαιρετικά εξωσχολικά προγράμματα STEM σε ορισμένα επιλεγμένα σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΥΠΑΝ, 2019)

Δεν υπάρχει ολοκληρωμένη συνολική στρατηγική για την εκπαίδευση στους τομείς STEM στην Κύπρο, ωστόσο η εν λόγω εκπαίδευση προωθείται μέσω σειράς πρωτοβουλιών πολιτικής. Οι σπουδές STEM υποστηρίζονται μέσω διαφόρων πολιτικών, σχεδίων και πρωτοβουλιών, πολλές από τις οποίες συνδέονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τις ανάγκες εργατικού δυναμικού (UNESCO, 2024). Η εκπαίδευση STEM αποτελεί μέρος της εθνικής ψηφιακής στρατηγικής 2020‑2025 (Κύπρος, 2020α), η οποία αποσκοπεί στην αύξηση του αριθμού των αποφοίτων STEM και στη βελτίωση των ποσοστών απασχόλησης των ειδικών αυτών στο εργατικό δυναμικό της Κύπρου. Η εθνική στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εκπαίδευσης στηρίζει την ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας στο εκπαιδευτικό σύστημα. Επιπλέον, τα κονδύλια της ΕΕ στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Κύπρου χρηματοδοτούν την ψηφιακή εκπαίδευση και την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων στους τομείς STEM με προϋπολογισμό περίπου 24 εκατ.EUR, ενώ η εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη (Κύπρος, 2020β) αποσκοπεί στην ενίσχυση της ανάπτυξης ψηφιακών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στα σχολεία. Ωστόσο, απουσιάζουν μηχανισμοί συστηματικής παρακολούθησης και αξιολόγησης, οι οποίοι θα καθιστούσαν δυνατή την εκτίμηση της αποτελεσματικότητάς τους.

Η Κύπρος υπερβαίνει τον στόχο της ΕΕ όσον αφορά την εγγραφή μαθητών σε μαθήματα ΕΕΚ μεσαίου επιπέδου σε τομείς STEM, ωστόσο η συμμετοχή των κοριτσιών παραμένει περιορισμένη. Το 2023 το 59,8 % των μαθητών που ήταν εγγεγραμμένοι στην ΕΕΚ (επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση) μεσαίου επιπέδου το 2023 ήταν σε τομείς STEM (έναντι 36,3 % στην ΕΕ), ποσοστό το οποίο υπερβαίνει τον στόχο (45 %) σε επίπεδο ΕΕ για το 2030. Ωστόσο, ο τομέας της ΕΕΚ στην Κύπρο παραμένει μικρός συνολικά (βλ. ενότητα 4). Για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού, το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) θα εφαρμόσει πιλοτικά τη λειτουργία δύο τεχνικών σχολών στη Λευκωσία και στη Λεμεσό κατά το σχολικό έτος 2025-2026. Οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μεταξύ των ειδικοτήτων μηχανικής επιστήμης, σχεδιασμού και κατασκευών με διάρκεια 20 ώρες την εβδομάδα. (ΥΠΑΝ, 2025γ). Επιπλέον, υπάρχουν χώροι και εργαστήρια για την προώθηση των θετικών επιστημών, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) στην ΕΕΚ, όπως το πρόγραμμα STEAMers και το εργαστήριο «Youth Makerspace» στη Λάρνακα, με έργα που αποσκοπούν στη σύνδεση επαγγελματιών και ερασιτεχνών δημιουργών και στην προώθηση της καινοτομίας (Cedefop και ReferNet, 2025α). Μεταξύ των εκπαιδευομένων που ήταν εγγεγραμμένοι σε προγράμματα ΕΕΚ στους τομείς STEM, μόλις το 8,3 % ήταν γυναίκες (έναντι 15,4 % στην ΕΕ), ποσοστό πολύ χαμηλότερο από τον στόχο (25 %) της ΕΕ για το 2030.

2. Προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα

Στην Κύπρο, το ποσοστό συμμετοχής στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (ΠΕΦ) συνεχίζει να αυξάνεται σταθερά. Μεταξύ 2015 και 2023, η Κύπρος σημείωσε αύξηση κατά 5,4 εκατοστιαίες μονάδες στη συμμετοχή στην ΠΕΦ για παιδιά άνω των 3 ετών. Ωστόσο, με ποσοστό 86,7 % το 2023, η συμμετοχή παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ (94,6 %) και τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ για το 2030 (96 %). Οι συνεχείς προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση της ΠΕΦ αποφέρουν ήδη απτά αποτελέσματα, παρά τη μείωση της συμμετοχής κατά τα προηγούμενα έτη. Η μείωση της ηλικίας υποχρεωτικής φοίτησης στα 4 έτη, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΠΕΦ που υποστηρίζεται από τον ΜΑΑ, έχει τη δυνατότητα να αυξήσει περαιτέρω τη συμμετοχή —η εφαρμογή της, ωστόσο, θα πραγματοποιηθεί σταδιακά έως το σχολικό έτος 2031-2032. Παρέχονται δημόσιες επιχορηγήσεις για την κάλυψη των διδάκτρων σε κοινοτικά και ιδιωτικά νηπιαγωγεία όταν τα δημόσια νηπιαγωγεία είναι πλήρη. Είναι αναγκαίο να ενταθούν οι προσπάθειες για την επέκταση της δυναμικότητας και την αύξηση της συμμετοχής ήδη από την ηλικία των 3 ετών, σύμφωνα με τη σύσταση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Κύπρο (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Το 2023 το ποσοστό συμμετοχής παιδιών ηλικίας 3 ετών ανήλθε μόλις στο 71,8 % έναντι του 90,3 % στην ΕΕ.

Η Κύπρος έχει σχεδόν επιτύχει τον εθνικό στόχο της Βαρκελώνης για το 2030 όσον αφορά το ποσοστό των παιδιών ηλικίας κάτω των 3 ετών σε επίσημες δομές παιδικής φροντίδας. Το 2024 το 40,1 % των παιδιών ηλικίας 0-3 ετών στην Κύπρο συμμετείχαν σε επίσημες δομές παιδικής φροντίδας (έναντι 39,3 % στην ΕΕ). Αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 3,1 εκατοστιαίες μονάδες από το 2023, ύστερα από αξιοσημείωτη αύξηση κατά 12,6 εκατοστιαίες μονάδες μεταξύ του 2022 και του 2023. Η Κύπρος έχει σχεδόν επιτύχει τον εθνικό στόχο της Βαρκελώνης για το 40,6 % έως το 2030, πέντε έτη νωρίτερα. Η Κύπρος συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ που δεν διασφαλίζουν θέση από μικρή ηλικία και η υφιστάμενη δυναμικότητα δεν καλύπτει τη ζήτηση (Eurydice, 2025α). Δεδομένης της αυξανόμενης πληθυσμιακής ομάδας κάτω των 18 ετών, είναι ζωτικής σημασίας να προβλεφθούν οι μελλοντικές ανάγκες. Ο ανεξάρτητος ιδιωτικός τομέας καλύπτει σημαντικό ποσοστό της παροχής ΠΕΦ για παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών. Ενδεικτικά, το 2021 το 66 % των θέσεων ΠΕΦ για παιδιά ηλικίας κάτω των 3 ετών ανήκαν στον ιδιωτικό τομέα (Eurydice, 2025). Επιπλέον, προσωπικό υψηλής ειδίκευσης απαιτείται μόνο στο επίπεδο της προσχολικής εκπαίδευσης.

Η Κύπρος αποσκοπεί στην ενίσχυση της συμπερίληψης της ΠΕΦ. Ο αριθμός μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών στην προσχολική εκπαίδευση αυξάνεται σταθερά. Ενδεικτικά, κατά το σχολικό έτος 2023-2024 το ποσοστό αυτό ανήλθε στο 26,4 % (ΥΠΑΝ, 2025α). Τα νηπιαγωγεία με υπερπλήρεις αίθουσες διδασκαλίας δικαιούνται δεύτερο εκπαιδευτικό στην τάξη, για τη στήριξη παιδιών από χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο (Eurydice, 2025α). Η χρηματοδότηση γίνεται από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027. Επιπλέον, διατίθεται εκπαιδευτικό υλικό και κατάρτιση εκπαιδευτικών μέσω του έργου «Μάθηση ελληνικών στο νηπιαγωγείο», με στόχο τη βελτίωση της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας (ΥΠΑΝ, 2024α). Για την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών, χορηγούνται επιδοτήσεις στα μικρά και απομακρυσμένα δημόσια νηπιαγωγεία για την κάλυψη των εξόδων μεταφοράς για εκπαιδευτικές επισκέψεις και εξωσχολικές δραστηριότητες για παιδιά από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα (ΥΠΑΝ, 2024β). Παρότι γίνονται προσπάθειες για την αντιμετώπιση των προκλήσεων, απαιτούνται ακόμη πιο στοχευμένα μέτρα για την καλύτερη στήριξη των μαθητών και των εκπαιδευτικών, καθώς και για τη βελτίωση της ισότητας και της ποιότητας (Kyriakides et al, 2021).

3. Σχολική εκπαίδευση και βασικές δεξιότητες

Το χαμηλό επίπεδο βασικών δεξιοτήτων μπορεί να υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Στο πρόγραμμα PISA για το 2022, η Κύπρος κατέγραψε μία από τις μεγαλύτερες μειώσεις στις βασικές δεξιότητες από τον προηγούμενο κύκλο του PISA το 2018. Πιο συγκεκριμένα, πάνω από το ήμισυ των μαθητών παρουσίασαν χαμηλές επιδόσεις (53,2 % έναντι 29,5 % στην ΕΕ) στα μαθηματικά. Τα δύο τρίτα των μαθητών που ανήκουν στο χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό τεταρτημόριο δεν πέτυχαν το ελάχιστο επίπεδο επάρκειας στα μαθηματικά (69,8 % έναντι 48,0 % στην ΕΕ) (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β). Μόλις το 5,7 % των μειονεκτούντων μαθητών επιτυγχάνουν καλές επιδόσεις (επίπεδο 4 ή υψηλότερο στην κλίμακα PISA) σε τουλάχιστον ένα από τα εξεταζόμενα μαθήματα, έναντι 16,3 % που είναι ο μέσος όρος της ΕΕ.  Μεταξύ των μαθητών από προνομιούχα περιβάλλοντα, το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο (32,2 %), ωστόσο παραμένει πολύ χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (59 %). Επιπλέον, ελάχιστο ποσοστό σπουδαστών επέδειξε προηγμένα επίπεδα βασικών δεξιοτήτων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024α)· μόλις το 1,4 % των νεαρών Κυπρίων επέδειξαν προηγμένες δεξιότητες στην ανάγνωση (ΕΕ: 6,5 %), 3,9 % στα μαθηματικά (ΕΕ: 7,9 %) και 2 % στις φυσικές επιστήμες (ΕΕ: 6,9 %). Συνεπώς, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση μιας νοοτροπίας αξιολόγησης, ώστε να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων πολιτικής. Για τον λόγο αυτόν, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλεσε την Κύπρο να βελτιώσει τις βασικές δεξιότητες (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Η Επιτροπή ενέκρινε φέτος ένα έργο του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης (TSI) της ΕΕ που εστιάζει στην αντιμετώπιση της μείωσης των βασικών δεξιοτήτων, με βάση μια ολιστική προσέγγιση που καλύπτει όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕΚ.

Η Κύπρος υστερεί όσον αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες των μαθητών, ωστόσο βρίσκονται σε εξέλιξη επενδύσεις της ΕΕ στα σχολεία. Η Κύπρος υστερεί σημαντικά, καθώς το 59 % των μαθητών κατά το όγδοο έτος σχολικής φοίτησης δεν επιτυγχάνει το βασικό επίπεδο (έναντι 43 % στην ΕΕ) και απέχει από τον στόχο για το 2030 σε επίπεδο ΕΕ (στόχος 15 % σε επίπεδο ΕΕ) (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023β). Επιπλέον, το επίπεδο ψηφιακού γραμματισμού των ενηλίκων (ηλικίας 16-74 ετών) ήταν επίσης χαμηλό το 2023, στο 49,5 % (έναντι 55,6 % στην ΕΕ), γεγονός που θέτει προκλήσεις για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η ψηφιακή εκπαίδευση της Κύπρου αναπτύσσεται με βάση την εθνική ψηφιακή στρατηγική 2020-2025, με έμφαση στην ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων. Παράλληλα, η εθνική στρατηγική του 2020 για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αποσκοπεί επίσης στην προώθηση των δεξιοτήτων ΤΝ στα σχολεία. Οι επενδύσεις συνεχίζονται μέσω του ΣΑΑ της Κύπρου (βλ. ενότητα 1).

Οι Κύπριοι μαθητές σημειώνουν επιδόσεις χαμηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ όσον αφορά τις δεξιότητες για την άσκηση της ιδιότητας του πολίτη. Στη διεθνή μελέτη για την αγωγή του πολίτη (ICCS) του 2022, οι Κύπριοι μαθητές πέτυχαν μέση βαθμολογία 459 στις γνώσεις πολιτικής αγωγής, η οποία ήταν σημαντικά χαμηλότερη από τον μέσο όρο της ΕΕ (511). Τα κύρια πορίσματα έδειξαν ότι τα κορίτσια υπερείχαν γενικά των αγοριών στις γνώσεις πολιτικής αγωγής, ενώ οι μαθητές από υψηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο βαθμολογήθηκαν κατά κανόνα υψηλότερα από τους συνομήλικούς τους που προέρχονταν από χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο.

Γίνονται συνεχείς προσπάθειες για τη δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος χωρίς αποκλεισμούς, τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και τη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων. Το 2024 το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 18–24 ετών που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση συνέχισε να αυξάνεται σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, αγγίζοντας το 11,3 % (έναντι 9,3 % στην ΕΕ), παρά τις συνεπείς εθνικές προσπάθειες και τη στήριξη από κονδύλια της ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023). Συνολικά, το ποσοστό αυξήθηκε σημαντικά μεταξύ του 2015 και του 2024, κατά 6,1 εκατοστιαίες μονάδες. Το χάσμα μεταξύ γηγενών νέων και νέων που έχουν γεννηθεί εκτός ΕΕ είναι το μεγαλύτερο στην ΕΕ, με ποσοστό 28,6 εκατοστιαίες μονάδες το 2024.  Η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση αποτελεί βασική προτεραιότητα για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων και έχει ενισχυθεί μέσω διαφόρων μεταρρυθμίσεων την τελευταία δεκαετία. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η σταδιακή μείωση της ηλικίας εισόδου στην υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα (βλ. ενότητα 2), η αναθεώρηση του προγράμματος σπουδών, η προσπάθεια εισαγωγής μεθόδων διδασκαλίας βάσει δεξιοτήτων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β), η αξιολόγηση των σχολικών μονάδων, η παράταση του σχολικού ωραρίου έως τις 16.00 και η ενισχυτική διδασκαλία για την πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου (ΥΠΑΝ, 2024β). Παράλληλα, η ανάπτυξη ενός επιχειρησιακού πλαισίου για την ολοήμερη φοίτηση στην κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση υποστηρίζεται μέσω έργου του TSI της ΕΕ, με στόχο την ενίσχυση της ακαδημαϊκής και κοινωνικοσυναισθηματικής υποστήριξης των μαθητών για όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023α). Επιπλέον, η μεταρρύθμιση «Αντιμετώπιση αναντιστοιχίας δεξιοτήτων μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας», η οποία περιλαμβάνεται στο εθνικό ΣΑΑ, αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και στη βελτίωση των εκπαιδευτικών αποτελεσμάτων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β). Η μεταρρύθμιση σχετικά με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών δεν έχει εγκριθεί ακόμη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2023γ και 2024β). Η εθνική χρηματοδότηση της ειδικής αγωγής αυξήθηκε σημαντικά το 2024, σε σύγκριση με το 2023. Ο αριθμός του διδακτικού προσωπικού ειδικής αγωγής αυξήθηκε επίσης κατά 12 %, ενώ των σχολικών βοηθών κατά 21 % (Eurydice, 2025γ). Υιοθετήθηκε συνολική εθνική στρατηγική για την πρόληψη και τη διαχείριση της βίας στο σχολείο για την περίοδο 2024-2028. Η στρατηγική εισάγει μια συμπεριληπτική και τεκμηριωμένη προσέγγιση για την προώθηση ασφαλέστερων εκπαιδευτικών περιβαλλόντων σε όλα τα σχολεία, την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών, των γονέων και των μαθητών, καθώς και την ενσωμάτωση μηχανισμών παρακολούθησης πολιτικών και συνεργειών με κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς.

4. Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ΕΕΚ)

Η συμμετοχή στη δευτεροβάθμια επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση παραμένει χαμηλή και οι ευκαιρίες μάθησης στον χώρο εργασίας είναι περιορισμένες, γεγονός που εμποδίζει την απασχολησιμότητα και την παραγωγικότητα. Η Κύπρος διαθέτει σχετικά μικρό κλάδο επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ): το 2023 μόλις το 17,9 % των μαθητών μέσης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης παρακολούθησε προγράμματα με έμφαση στην επαγγελματική κατάρτιση (ΕΕ: 52,4 %). Μόνο 4 στους 10 προσφάτως αποφοιτήσαντες ηλικίας 20-34 ετών (39,2 % το 2023) απέκτησαν εμπειρία μάθησης στον χώρο εργασίας κατά τη διάρκεια των σπουδών ΕΕΚ (ΕΕ: 65,2 %). Το 2025 το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλεσε την Κύπρο να ενισχύσει τη δυναμικότητα και την ελκυστικότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Το ποσοστό απασχόλησης για τα επίπεδα ISCED 3-4 ανήλθε το 2024 στο 90,5 % (ΕΕ: 80 %). Η Κύπρος σχεδιάζει την επέκταση των προγραμμάτων ΕΕΚ τα επόμενα έτη, με στόχο την ενίσχυση της ελκυστικότητας και την αύξηση των ποσοστών συμμετοχής. Επιπλέον, η χώρα χρησιμοποιεί τις πληροφορίες σχετικά με τις δεξιότητες για στρατηγικό σχεδιασμό. Μια μελέτη της ΑνΑΔ (Cedefop και ReferNet, 2024δ) παρείχε πληροφορίες σχετικά με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας, βοηθώντας τα ενδιαφερόμενα μέρη ΕΕΚ να ευθυγραμμίσουν τα εκπαιδευτικά προγράμματα με τις αναδυόμενες ανάγκες. Τα πορίσματα της μελέτης τροφοδότησαν τον σχεδιασμό προγραμμάτων κατάρτισης, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη πράσινων δεξιοτήτων και τη μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία (Cedefop και ReferNet, 2025ε).

Το σύστημα επαγγελματικών προσόντων λειτουργεί στην Κύπρο ανεξάρτητα με εθνική χρηματοδότηση, σύμφωνα με τα πρότυπα επαγγελματικών προσόντων. Το σύστημα επαγγελματικών προϊόντων (ΣΕΠ) αποσκοπεί στην πιστοποίηση ατόμων σε διάφορους τομείς, ενισχύοντας έτσι τις ευκαιρίες απασχόλησής τους και ευθυγραμμίζοντας τις δεξιότητες με τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας (Cedefop και ReferNet, 2025). Το 2024 η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου (ΑνΑΔ) ενέκρινε την αναθεώρηση 164 προτύπων επαγγελματικών προσόντων (ΠΕΠ)· 310 άτομα πιστοποιήθηκαν στους τομείς της φιλοξενίας, των συστημάτων ψύξης/κλιματισμού, των υδραυλικών εγκαταστάσεων, των συστημάτων κεντρικής θέρμανσης, των κατασκευών και στην εκπαίδευση εκπαιδευτών επαγγελματικής κατάρτισης, Επίπεδο 5 (ΕΠΕΠ/ΚΥΠΕΠ) (Cedefop και ReferNet, 2025β).

5. Τριτοβάθμια εκπαίδευση

Η Κύπρος συγκαταλέγεται εδώ και πολλά χρόνια μεταξύ των χωρών της ΕΕ με τα υψηλότερα ποσοστά ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην ΕΕ, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν αναντιστοιχίες δεξιοτήτων. Το 2024 το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 25-34 ετών που ήταν κάτοχοι πτυχίου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανήλθε στο 60,1 %, υπερβαίνοντας τον μέσο όρο της ΕΕ (44,2 %) και τον στόχο της ΕΕ για το 2030 (45 %). Ο αριθμός των φοιτητών που είναι εγγεγραμμένοι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξήθηκε κατά 42 % την περίοδο 2015-2023. Η επέκταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης επιταχύνθηκε με τη δημιουργία ιδιωτικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ιδιωτικών πανεπιστημίων από το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 (Aristodimou et al., 2024). Κατά συνέπεια, ο αριθμός των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αυξήθηκε σημαντικά κατά 125 % την τελευταία δεκαετία. Το ποσοστό απασχόλησης των πρόσφατων αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 5-8) αυξήθηκε σημαντικά κατά 10,1 εκατοστιαίες μονάδες από το 2015 σε 83,8 % το 2024 (έναντι 86,7 % στην ΕΕ). Η αντιμετώπιση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού και των αναντιστοιχιών δεξιοτήτων μέσα από την ενίσχυση της συμμετοχής των νέων στην αγορά εργασίας αποτέλεσε επίσης μία από τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Κύπρο το 2025 (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Το 2023, το 30,0 % (ΕΕ: 21,9 %) των εργαζομένων με τίτλους σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης απασχολούνταν σε επαγγέλματα που δεν απαιτούσαν αυτό το επίπεδο προσόντων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2025γ). Το χάσμα μεταξύ των φύλων υπέρ των γυναικών είναι σημαντικό, αγγίζοντας τις 17,8 εκατοστιαίες μονάδες (69 % έναντι 51,2 %).

Η Κύπρος έχει επιτύχει τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ για το 2030 όσον αφορά τους μετακινούμενους αποφοίτους, ενώ η εισερχόμενη κινητικότητα βρίσκεται κοντά στο επίπεδο της ΕΕ. Το 2022 το 27,8 % των Κύπριων φοιτητών σπούδαζε στο εξωτερικό (έναντι 11,0 % στην ΕΕ και του στόχου 23 % σε επίπεδο ΕΕ). Η εξερχόμενη κινητικότητα για την απόκτηση τίτλου σπουδών είναι ιδιαίτερα υψηλή, καθώς σχεδόν ένας στους τρεις Κύπριους αποφοίτους (26,9 % έναντι 4,4 % στην ΕΕ) αποκτά τον τίτλο σπουδών του στο εξωτερικό. Παράλληλα, η εισερχόμενη κινητικότητα για την απόκτηση τίτλου σπουδών στην Κύπρο κυμαίνεται κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ, και στις δύο περιπτώσεις στο 9,2 %. Ιδιαίτερα υψηλή είναι η εισερχόμενη κινητικότητα φοιτητών από χώρες της ΕΕ, η οποία ανέρχεται σε 55,4 %. Τον Δεκέμβριο του 2024 εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο το στρατηγικό σχέδιο για τη βελτίωση και αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ΥΠΑΝ, 2024γ). Το σχέδιο εστιάζει στη βελτίωση της ποιότητας και της αριστείας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και στην παροχή κινήτρων στους διεθνείς φοιτητές. Μεταξύ των δράσεων του περιλαμβάνονται η παροχή προπτυχιακών προγραμμάτων ξένων γλωσσών από δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου και η προσέλκυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2024β).

Η Κύπρος αποσκοπεί στην αναβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ως ένα από τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της χώρας. Στην Κύπρο λειτουργούν δώδεκα πανεπιστήμια, τρία δημόσια και εννέα ιδιωτικά ιδρύματα (Eurydice, 2025β). Στο πλαίσιο του νέου εθνικού στρατηγικού σχεδίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, η ίδρυση και λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων ως μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων ρυθμίζεται πλέον με νόμο, με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε διεθνές επίπεδο. Τα δημόσια πανεπιστήμια μπορούν να καθιερώσουν προγράμματα προπτυχιακών σπουδών σε ξένες γλώσσες. Για τα προγράμματα αυτά θα ισχύουν δίδακτρα, σε αντίθεση με τα υφιστάμενα προγράμματα προπτυχιακών σπουδών στην ελληνική γλώσσα, τα οποία είναι δωρεάν για Κύπριους και φοιτητές της ΕΕ.

6. Δεξιότητες και εκπαίδευση ενηλίκων

Η συμμετοχή στην εκπαίδευση ενηλίκων είναι χαμηλή. Το 2022 η συμμετοχή των ενηλίκων στην εκπαίδευση και την κατάρτιση στην Κύπρο ανήλθε σε 28,3 %, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (39,5 %). Σε αντίθεση με την ΕΕ συνολικά, η συμμετοχή μειώθηκε σημαντικά από το 2016 (σε 44,8 % κατά την τελευταία περίοδο μέτρησης) και παραμένει κάτω από τον εθνικό στόχο της Κύπρου για το 2030 (61 %). Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνέστησε στην Κύπρο να προωθήσει επίσης την εκπαίδευση ενηλίκων (Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2025). Οι απόφοιτοι συμμετέχουν στη μάθηση σημαντικά περισσότερο από όσους δεν διαθέτουν πτυχίο (35,5 % έναντι 10,9 %). Ομοίως, οι γυναίκες συμμετέχουν λιγότερο από τους άνδρες στην εκπαίδευση και την κατάρτιση (20,4 % έναντι 36,7 %). Οι νεαροί ενήλικες (ηλικίας 25 έως 34 ετών) έχουν πάνω από τετραπλάσιες πιθανότητες να συμμετάσχουν στη μάθηση απ’ ό,τι οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας (55 έως 64 ετών) (43,3 % έναντι 10,3 %). Τα άτομα εκτός αγοράς εργασίας συμμετέχουν πολύ λιγότερο στη μάθηση απ’ ό,τι οι απασχολούμενοι (16,8 % έναντι 30,2 %). Το ποσοστό είναι σχετικά παρόμοιο μεταξύ αστικών, ημιαστικών και αγροτικών περιοχών (28 %, 27,9 % και 29 %, αντίστοιχα).

Παρά τα διορθωτικά μέτρα εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις. Μία από τις προκλήσεις είναι η έλλειψη ευέλικτων εκπαιδευτικών ρυθμίσεων για άτομα με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο που επιδιώκουν την απόκτηση τυπικών προσόντων ή την περαιτέρω συνέχιση των σπουδών τους. Τα άτομα με εκπαίδευση κατώτερη του επιπέδου ISCED 2 πρέπει να ολοκληρώσουν προγράμματα δεύτερης ευκαιρίας πριν συνεχίσουν τις σπουδές τους. Επιπλέον, όσον αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση, τόσο οι πολίτες της ΕΕ όσο και οι υπήκοοι τρίτων χωρών αντιμετωπίζουν προκλήσεις λόγω των ανεπαρκών εργαλείων αναγνώρισης και των προγραμμάτων ελληνικής γλώσσας χαμηλής ποιότητας που προσφέρονται (Gravani et al., 2025), οι οποίες δυσκολεύουν την ένταξή τους.  Στην Κύπρο, το 2024 το ποσοστό ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης των γηγενών ήταν υψηλό στο 70,9 % (ΕΕ: 45,2 %), αλλά για τα άτομα που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό ανήλθε μόλις σε 42,1 % (ΕΕ: 39,3 %). Επιπλέον, εξακολουθούν να υφίστανται διαρθρωτικά ζητήματα, όπως η απουσία νομοθετικού πλαισίου για την εκπαίδευση ενηλίκων και η ανεπαρκής πιστοποίηση των εκπαιδευτών ενηλίκων, γεγονός που μειώνει την ποιότητα. Η αργή πρόοδος σε πρωτοβουλίες όπως τα μικροδιαπιστευτήρια (ΥΠΑΝ, 2025δ), η επικύρωση της προηγούμενης μάθησης και το εθνικό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση.

Τα διορθωτικά μέτρα πολιτικής σημειώνουν ικανοποιητική πρόοδο και κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Γίνονται προσπάθειες για την επίτευξη του εθνικού στόχου συμμετοχής, σύμφωνα με το σχέδιο δράσης για τις ψηφιακές δεξιότητες. Η στρατηγική της Κύπρου για τη διά βίου μάθηση 2021-2027 περιλαμβάνει μέτρα που διασφαλίζουν ότι οι ενήλικες, ιδίως όσοι αντιμετωπίζουν κίνδυνο αποκλεισμού, έχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες απόκτησης και βελτίωσης των βασικών δεξιοτήτων τους. Η στρατηγική αποσκοπεί επίσης στη μείωση της ανεργίας των νέων, στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και στην ευθυγράμμιση της εκπαίδευσης των ενηλίκων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Παρέχονται μαθήματα γλωσσών και ΤΠΕ σε ενήλικες με χαμηλές δεξιότητες. Από το 2024 τα κρατικά ιδρύματα, σε συνεργασία με το Κέντρο για την Κοινωνική Καινοτομία, προσφέρουν προγράμματα εκμάθησης γλωσσών για ενήλικες υπηκόους τρίτων χωρών, με σκοπό την ενθάρρυνση της ένταξης. Από το σχολικό έτος 2023-2024 τα κρατικά ιδρύματα παρέχουν επίσης δωρεάν μαθήματα ελληνικής γλώσσας σε ενήλικες μη Κύπριους που λαμβάνουν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, διευκολύνοντας έτσι την ένταξή τους στην αγορά εργασίας.