Europejski semestr – zalecenia dla poszczególnych krajów uwzględniają wprawdzie istotne kwestie, ale wymagają skuteczniejszego wdrażania

Streszczenie

I

Europejski semestr to roczny cykl koordynacji polityki gospodarczej i fiskalnej w UE, realizowany przez Komisję i Radę w celu zwiększenia stabilności gospodarczej i społecznej w UE. Został on ustanowiony w 2010 r. i od tego czasu ewoluował.

II

Europejski semestr stanowi ramy umożliwiające prowadzenie stałego dialogu między Komisją, państwami członkowskimi i partnerami społecznymi. Sprawozdania krajowe są sporządzane w oparciu o szczegółowe wymiany poglądów z przedstawicielami rządów i organów krajowych, jak i z zainteresowanymi stronami na szczeblu technicznym i politycznym. Europejski semestr ma również wpływ na decyzje budżetowe i ekonomiczne podejmowane przez państwa członkowskie. W tym kontekście Komisja korzysta z przysługującej jej swobody decyzyjnej, by wskazywać najistotniejsze wyzwania w każdym z państw członkowskich.

III

Komisja odgrywa rolę koordynatora, podczas gdy ostateczną odpowiedzialność za wystosowanie wytycznych do państw członkowskich ponosi Rada. W wyniku tego procesu formułowane są zalecenia dla poszczególnych krajów, kierowane do państw członkowskich przez Radę na podstawie wniosków Komisji, która monitoruje realizację tych zaleceń.

IV

Niniejsze sprawozdanie ukazuje się na koniec dziesięcioletniego okresu wdrażania strategii „Europa 2020” i na początku nowej perspektywy strategicznej. Jest to trzecie sprawozdanie Trybunału dotyczące europejskiego semestru. W 2018 r. Trybunał opublikował dwa sprawozdania na temat dwóch aspektów europejskiego semestru: paktu stabilności i wzrostu (PSW) oraz procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej (MIP). Łącznie sprawozdania te zapewniają kompleksowy przegląd informacji na temat skuteczności koordynacji polityki na szczeblu UE.

V

Trybunał przeanalizował, czy Komisja skutecznie wdrażała procedury europejskiego semestru celem wzmocnienia nadzoru nad politykami państw członkowskich zgodnie z rozporządzeniem nr 1466/97/WE (zwanym dalej „rozporządzeniem”). W ramach niniejszej kontroli uwzględniono doświadczenia zdobyte w toku działań na rzecz osiągnięcia celów strategii „Europa 2020”, jak również w trakcie formułowania, wdrażania i monitorowania zaleceń dla poszczególnych krajów.

VI

W przypadku sześciu z ośmiu celów wyznaczonych w strategii „Europa 2020” w kluczowych obszarach takich jak zatrudnienie, poziom wykształcenia i energia odnotowano postępy w realizacji, w związku z czym zostaną one prawdopodobnie w pełni osiągnięte do 2020 r. Jeśli z kolei chodzi o cele w zakresie ubóstwa oraz badań naukowych i rozwoju, postępy zachodziły powoli.

VII

Zalecenia dla poszczególnych krajów stanowią wezwanie do podjęcia istotnych reform strukturalnych. Z wieloletnich ocen opracowanych przez Komisję za lata 2011–2018 wynika, że państwa członkowskie wdrożyły w pełni lub w znacznym stopniu 26% skierowanych do nich zaleceń, w przypadku 44% poczyniły natomiast co najmniej „pewne postępy”. „Ograniczone postępy” lub „brak postępów” w realizacji odnotowano w przypadku pozostałych 30% zaleceń.

VIII

Trybunał przeanalizował dokumenty opracowane w ramach europejskiego semestru i stwierdził, że co do zasady w zaleceniach dla poszczególnych krajów uwzględniane są kwestie poruszone w sprawozdaniach krajowych, jak również priorytety określone w rocznej analizie wzrostu gospodarczego i w zintegrowanych wytycznych. W zaleceniach wskazywane są również obszary polityki wymagające uwagi, często jednak bez dostatecznych wyjaśnień, dlaczego pewne reformy powinny zostać wdrożone w pierwszej kolejności. Sprawozdania krajowe sporządzane przez Komisję uwzględniają zasadniczo istotne czynniki ryzyka i stanowią dobrą podstawę do formułowania zaleceń.

IX

Krajowe programy reform obejmują oceny ryzyka opracowane przez państwa członkowskie i działania, jakie państwa te planują podjąć w określonych obszarach polityki. Trybunał stwierdził jednak, że w wielu przypadkach w programach tych brakuje wystarczających informacji na temat priorytetów i celów, jakich mają dotyczyć proponowane działania. Komisja nie przekazała na piśmie żadnych informacji zwrotnych co do braków w poszczególnych krajowych programach reform.

X

Na podstawie swoich ustaleń Trybunał zaleca, aby Komisja:

1. położyła większy nacisk na wymiar społeczny i badawczy w procesie europejskiego semestru;
2. wzmocniła monitorowanie wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów;
3. zapewniła ściślejsze powiązanie między finansowaniem unijnym a realizacją zaleceń dla poszczególnych krajów;
4. zadbała o lepsze formułowanie zaleceń dla poszczególnych krajów;
5. udoskonaliła swoje oceny krajowych programów reform.

Wstęp

Proces europejskiego semestru

01

Europejski semestr to roczny cykl koordynacji polityki gospodarczej i fiskalnej w UE, realizowany przez Komisję i Radę w celu zwiększenia stabilności gospodarczej i społecznej w UE, a także w celu sprostania wyzwaniom strukturalnym, przed jakimi stoi UE w zakresie polityki fiskalnej, zakłóceń równowagi makroekonomicznej i reform strukturalnych dotyczących długoterminowego wzrostu, zatrudnienia i innych kwestii społecznych.

02

Europejski semestr ustanowiono w ramach działań podjętych przez UE w odpowiedzi na kryzys gospodarczy i finansowy panujący w Europie od 2010 r.¹ Ma on na celu zsynchronizowanie harmonogramów istniejących już procedur, tak aby lepiej zharmonizować cele krajowych polityk w obszarze budżetu, wzrostu i zatrudnienia w następstwie kryzysu finansowego (zob. załącznik I). Europejski semestr scala szereg procedur dotyczących złożonych obszarów polityki, w których funkcjonuje wiele mechanizmów koordynacji: część zapobiegawczą paktu stabilności i wzrostu (PSW), procedurę dotyczącą zakłóceń równowagi makroekonomicznej (MIP) i strategię „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego (zob. tabela 1).

03

Europejski semestr stanowi ramy umożliwiające prowadzenie stałego dialogu między Komisją, państwami członkowskimi i partnerami społecznymi. Aby zapewnić głębsze poczucie odpowiedzialności na szczeblu państw członkowskich, Komisja prowadzi szczegółowe wymiany poglądów z przedstawicielami rządów i organów krajowych, jak i z zainteresowanymi stronami. Europejski semestr ma wpływ na decyzje budżetowe i ekonomiczne podejmowane przez państwa członkowskie. W tym kontekście Komisja korzysta z przysługującej jej swobody decyzyjnej, by wskazywać najistotniejsze wyzwania w każdym z państw członkowskich.

04

Unijna strategia na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego² (strategia „Europa 2020”) została zainicjowana w dniu 17 czerwca 2010 r., w trakcie kryzysu finansowego i gospodarczego. Zastąpiła ona strategię lizbońską. Strategia „Europa 2020” to dziesięcioletnia strategia wspierająca UE w walce z kryzysem, w której za cel przyjęto przekształcenie UE w inteligentną gospodarkę opartą na trwałym wzroście gospodarczym i sprzyjającą włączeniu społecznemu. W ramce 1 przedstawiono cele strategii „Europa 2020”. Postępy na drodze do ich osiągnięcia oceniane są w ramach europejskiego semestru. Państwa członkowskie zachęca się do informowania w swoich krajowych programach reform o postępach w tej dziedzinie³.

05

Z biegiem czasu Komisja i państwa członkowskie rozwijały europejski semestr. Obecnie skupia się on w głównej mierze na kwestiach fiskalnych i społeczno-gospodarczych, jednak prowadzone są dyskusje na temat włączenia w jego zakres kwestii zrównoważenia środowiskowego i praworządności. Jak wynika z rocznej analizy wzrostu gospodarczego z 2020 r., nastąpiła zmiana ukierunkowania strategii Unii na zrównoważony wzrost gospodarczy. Unia za priorytet przyjęła dążenie do osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych, a także uznała Europejski Zielony Ład za swoją nową strategię wzrostu. Sprawozdania krajowe w 2020 r. mają uwzględniać analizę i monitorowanie celów zrównoważonego rozwoju⁴. W osobnym komunikacie Komisja bada, w jaki sposób nadzór makroekonomiczny może przyczynić się do wykrywania i rozwiązywania pewnych problemów w zakresie praworządności⁵.

06

Proces europejskiego semestru obejmuje następujące dokumenty (zob. załącznik II):

• Ogólne wytyczne polityki gospodarczej (OWPG) i wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia, określane wspólnie mianem „zintegrowanych wytycznych”. Wytyczne te są proponowane przez Komisję i przyjmowane przez Radę w celu ukierunkowania polityki państw członkowskich w tych obszarach. OWPG nie ograniczają się do konkretnego okresu (najnowsze zatwierdzono w 2015 r.), podczas gdy wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia są aktualizowane lub ponownie zatwierdzane każdego roku. Wytyczne nie są wprawdzie wiążące ani egzekwowalne wobec państw członkowskich, stanowią jednak podstawę umożliwiającą Komisji wydawanie zaleceń dla poszczególnych krajów. Ponadto zgodnie z rozporządzeniem Komisja jest zobowiązana monitorować i kontrolować ich wdrażanie.
• Roczna analiza wzrostu gospodarczego to komunikat przygotowywany przez Komisję, przedstawiany jako część „pakietu jesiennego” w listopadzie. Wskazuje się w nim główne wyzwania stojące przed UE i strefą euro, określa się ogólne priorytety gospodarcze i społeczne dla UE oraz zapewnia się państwom członkowskim wytyczne polityczne na szczeblu unijnym na nadchodzący rok. Priorytety w rocznej analizie wzrostu gospodarczego pochodzą z innych sprawozdań wchodzących w skład pakietu jesiennego bądź z innych istotnych dokumentów, np. w analizie na 2018 r. wykorzystano „orędzie o stanie Unii z 2017 r. przewodniczącego Junckera, europejski filar praw socjalnych, Białą księgę w sprawie przyszłości Europy oraz pięć kolejnych dokumentów otwierających debatę. Uwzględniono […] także dyskusje z Parlamentem Europejskim, Radą, innymi instytucjami Unii Europejskiej, parlamentami narodowymi i partnerami społecznymi”.
• Oprócz rocznej analizy wzrostu gospodarczego pakiet jesienny obejmuje sprawozdanie przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania do celów procedury MIP oraz projekt wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu. Od 2015 r. w jego skład wchodzi również komunikat podsumowujący dokonaną przez Komisję ocenę projektów planów budżetowych na nadchodzący rok przedłożonych przez państwa członkowskie należące do strefy euro oraz zalecenia dla strefy euro.
• Sprawozdania krajowe to dokumenty robocze służb Komisji przedstawiane przez Komisję corocznie w lutym, począwszy od 2015 r. (przed 2015 r. Komisja przedstawiała w maju dokument roboczy służb Komisji zawierający ocenę krajowych programów reform, zaś szczegółowe oceny sytuacji publikowano odrębnie w kwietniu). Sprawozdania krajowe zawierają ocenę sytuacji gospodarczej każdego z państw członkowskich, a także analizę postępów w realizacji celów strategii „Europa 2020” i we wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów.
• Programy stabilności i konwergencji oraz krajowe programy reform (KPR) są przedkładane przez państwa członkowskie w kwietniu każdego roku. Zgodnie z rozporządzeniem programy te powinny obejmować plany budżetowe uwzględniające różnego rodzaju problemy fiskalne i zakłócenia równowagi makroekonomicznej. W rozporządzeniu przewidziano również wymóg, by państwa członkowskie przedstawiały krajowe programy reform zawierające opis ich planów i uwzględniające rozmaite wytyczne roczne i wieloletnie przekazywane na szczeblu UE, na przykład kwestie związane z MIP, jak również unijną strategię na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego (strategię „Europa 2020”), zintegrowane wytyczne (OWPG i wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia), a także roczną analizę wzrostu gospodarczego. Komisja wydaje również co roku szczegółowe wytyczne dotyczące formatu i zawartości KPR w formie pisma skierowanego do państw członkowskich.
• Dokumenty robocze służb Komisji na potrzeby części zapobiegawczej są opracowywane przez służby Komisji w maju każdego roku i zawierają analizę programów stabilności i konwergencji. Wskazuje się w nich również wszystkie stwierdzone rodzaje ryzyka fiskalnego oraz przedstawia informacje o sytuacji fiskalnej i zgodności z zasadami ramowymi części zapobiegawczej paktu stabilności i wzrostu.
• Zalecenia dla poszczególnych krajów są przedstawiane Radzie przez Komisję w maju do celów zatwierdzenia w lipcu każdego roku. Komisja następnie monitoruje ich wdrażanie, aby na tej podstawie dokonać oceny osiągniętych postępów. Wyniki tej oceny przedstawia ona w sprawozdaniach krajowych w kolejnym roku. Jeśli nie zaobserwowano żadnych postępów albo sytuacja się pogarsza, Rada podejmuje decyzję, na podstawie zalecenia Komisji, czy konieczne są dalsze kroki w celu wyegzekwowania wdrożenia zaleceń (na przykład sankcje lub inne działania, takie jak decyzje o ograniczeniu finansowania unijnego).
• Sprawozdania monitorujące: W przypadku krajów, w których stwierdzono zakłócenia równowagi makroekonomicznej, prowadzone jest ponadto monitorowanie postępów w zakresie wdrażania polityki i zaleceń dla poszczególnych krajów istotnych w kontekście MIP. Ma to miejsce w listopadzie i grudniu. Sprawozdania Komisji z monitorowania są omawiane na forum komitetów Rady, a także publikowane. W styczniu kolejnego roku Rada wydaje ogólne konkluzje na temat osiągniętych postępów.

07

W załączniku III przedstawiono główne zmiany w harmonogramie europejskiego semestru, jakie wprowadzono w latach 2011–2018.

08

Od 2011 r. łącznie cztery państwa członkowskie (Irlandia, Portugalia, Cypr i Grecja) zostały wykluczone z europejskiego semestru na okres, w którym były objęte programami dostosowań makroekonomicznych. Dzięki takiemu rozwiązaniu uniknięto sytuacji, w której zalecenia dublowałyby się z działaniami przewidzianymi w tych programach.

Odpowiedzialność za europejski semestr spoczywa na Komisji i państwach członkowskich

09

Za wystosowanie wytycznych do państw członkowskich na podstawie zaleceń Komisji w ostatecznym rozrachunku odpowiada Rada. Decyzja w sprawie konkretnych działań, jakie należy podjąć, leży natomiast w gestii organów krajowych. Taki rozdział jest niezbędny, aby zapewnić poczucie odpowiedzialności politycznej na poziomie państw członkowskich (na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym).

10

Komisja pełni funkcję koordynacyjną i dysponuje uprawnieniami do nakładania sankcji jedynie w przypadku paktu stabilności i wzrostu oraz procedury MIP. Ponadto oczekuje się od niej, że będzie przestrzegać zasad pomocniczości i proporcjonalności. Komisja odpowiada również za roczną analizę wzrostu gospodarczego, sprawozdania krajowe oraz projekty zaleceń dla poszczególnych krajów, strategię „Europa 2020”, dokumenty robocze służb Komisji na potrzeby części zapobiegawczej paktu stabilności i wzrostu, projekt wspólnego sprawozdania o zatrudnieniu, szczegółowe oceny sytuacji i sprawozdania przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, a także za monitorowanie i wszelką sprawozdawczość. Jest także odpowiedzialna za dokonywanie przeglądu całego procesu co pięć lat oraz, w razie potrzeby, zalecanie jego modyfikacji⁶.

11

Sekretariat Generalny Komisji odpowiada za nadzór nad europejskim semestrem i jego koordynację oraz kieruje pracami grupy najważniejszych dyrekcji generalnych (DG) w tej dziedzinie, do której należą Dyrekcja Generalna ds. Gospodarczych i Finansowych (DG ECFIN), Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (DG GROW) i Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego (DG EMPL). Udział dyrekcji generalnych w tej grupie może się zmieniać w zależności od priorytetów europejskiego semestru. W skład zespołów krajowych wchodzą szefowie zespołów z Sekretariatu Generalnego i urzędnicy z poszczególnych dyrekcji generalnych, a także urzędnicy ds. europejskiego semestru z przedstawicielstw UE w państwach członkowskich.

12

Rada odpowiada za wystosowanie wytycznych do państw członkowskich. Oczekuje się, że będzie ona stosować się do zaleceń i wniosków Komisji lub że publicznie wyjaśni swoje stanowisko w razie rozbieżności zdań⁷.

13

Koncepcja odpowiedzialności na szczeblu krajowym ma kluczowe znaczenie w procesie europejskiego semestru. Odnosi się ona do poziomu zaangażowania na szczeblu krajowym oraz postępów wymaganych od państw członkowskich w zapewnianiu ściślejszej koordynacji polityki gospodarczej i trwałej konwergencji ich wyników gospodarczych zgodnie z art. 120, 121 i 148 TFUE oraz przepisami rozporządzenia. Koncepcja ta była rozwijana na przestrzeni lat w różnych komunikatach Ray i Komisji oraz w rozporządzeniu (zob. ramka 2).

Zakres kontroli i podejście kontrolne

14

Kontrola miała przede wszystkim na celu ustalenie, czy Komisja skutecznie koordynowała politykę gospodarczą i strukturalną w ramach rozporządzenia nr 1466/97/WE w sprawie europejskiego semestru, zwanego w niniejszym sprawozdaniu „rozporządzeniem”. Trybunał skontrolował, w jaki sposób Komisja wdrożyła to rozporządzenie. Przeanalizował również ramy wdrażania europejskiego semestru oraz realizacji strategii „Europa 2020” i powiązanych reform strukturalnych niezbędnych do zwiększenia stabilności gospodarczej i społecznej.

15

Niniejsze sprawozdanie to ostatnie z serii trzech sprawozdań Trybunału na temat europejskiego semestru. Pierwsze dwa aspekty europejskiego semestru, tj. pakt stabilności i wzrostu oraz procedurę dotyczącą zakłóceń równowagi makroekonomicznej, omówiono w dwóch sprawozdaniach specjalnych opublikowanych w 2018 r.¹³ W ujęciu bardziej szczegółowym Trybunał skoncentrował się na następujących pytaniach kontrolnych:

1. Czy osiągnięto wystarczające postępy w realizacji celów strategii „Europa 2020” oraz czy w ramach europejskiego semestru skutecznie koordynowano tę strategię?
2. Czy w zaleceniach dla poszczególnych krajów uwzględniono priorytety określone w rocznej analizie wzrostu gospodarczego i w zintegrowanych wytycznych oraz czy państwa członkowskie wdrożyły skierowane do nich zalecenia w pełni lub w dostatecznym stopniu?
3. Czy Komisja rzetelnie prowadziła ogólne monitorowanie realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów oraz czy w jego toku uzyskiwano prawidłowe informacje?
4. Czy Komisja formułowała zalecenia dla poszczególnych krajów i przygotowywała zalecenia dla Rady na podstawie ocen przedstawionych w sprawozdaniach krajowych i ocen krajowych programów reform państw członkowskich?

16

Trybunał przeanalizował szczegółowo proces europejskiego semestru na podstawie próby obejmującej sześć państw członkowskich (Austrię, Belgię, Finlandię, Niderlandy, Węgry i Włochy) w odniesieniu do lat 2011–2018 (dobór państw członkowskich objętych próbą omówiono w załączniku IV). W stosownych przypadkach wzięto pod uwagę również inne państwa członkowskie.

17

Kryteria kontroli stosowane przez Trybunał opierają się na:

1. wymogach ram prawnych, w szczególności wymogach rozporządzenia nr 1466/97/WE odnoszących się do europejskiego semestru;
2. strategii „Europa 2020” oraz przeglądach przeprowadzonych przez samą Komisję w odniesieniu do tego procesu lub strategii lizbońskiej poprzedzającej tę strategię;
3. wewnętrznych wytycznych Komisji przekazanych działom odpowiedzialnym za poszczególne kraje lub państwom członkowskim, dotyczących przygotowywania różnego rodzaju ocen i sprawozdań;
4. dokumentach wydanych przez instytucje UE oraz inne organizacje międzynarodowe bądź będących wynikiem badań mających na celu ustalenie najlepszych praktyk.

18

Trybunał przeprowadził przeglądy całego ciągu dokumentów (obejmującego roczne analizy wzrostu gospodarczego, sprawozdania krajowe, krajowe programy reform, zalecenia dla poszczególnych krajów, sprawozdawczość) w dwóch cyklach (lata 2014 i 2016) dla każdego państwa członkowskiego objętego próbą, aby zrozumieć, jak działa ten proces i czy/jak poszczególne dokumenty wykorzystywane są w pracach nad innymi dokumentami w skuteczny i sprawny sposób.

19

Kontrola Trybunału objęła przede wszystkim Sekretariat Generalny Komisji, odpowiedzialny w głównej mierze za koordynację całego procesu, a także najważniejsze dyrekcje Komisji w tym obszarze (tj. DG ECFIN, DG EMPL i DG GROW).

20

Prace kontrolne Trybunału zostały zakończone przed wybuchem pandemii COVID-19. W związku z tym w sprawozdaniu nie uwzględniono nowych kierunków w polityce ani innych zmian, które wprowadzono w reakcji na pandemię.

Uwagi

Znaczne postępy na drodze do osiągnięcia celów strategii „Europa 2020”

Sześć z ośmiu celów strategii „Europa 2020” zostanie prawdopodobnie osiągniętych, natomiast cele dotyczące przeciwdziałania ubóstwu oraz badań naukowych nie zostaną zrealizowane

21

W strategii „Europa 2020” wyznaczono osiem celów dla państw członkowskich. Ogólnie odnotowano postępy w realizacji tych celów w przypadku UE jako całości, są one jednak zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich (zob. załącznik V). Na szczeblu UE cele w zakresie zatrudnienia, energii i edukacji zostaną prawdopodobnie osiągnięte w 2020 r. Jeśli chodzi o cele dotyczące przeciwdziałania ubóstwu, na postępach w ich realizacji niekorzystnie odbił się kryzys finansowy z 2008 r. Państwa członkowskie poczyniły też niewielkie postępy w odniesieniu do celów dotyczących wydatków na badania i rozwój (zob. wykres 1 i załącznik V).

22

Liczba osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym zwiększyła się w latach tuż po kryzysie (ze 116 mln w 2008 r. do 122 mln w 2012 r.), a po 2012 r. zaczęła spadać (ze 122 mln w 2012 r. do 109,2 mln w 2018 r.), w miarę jak postępowało ożywienie w gospodarce¹⁴. W strategii „Europa 2020” za cel przyjęto jednak zmniejszenie liczby osób dotkniętych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym o 20 mln w porównaniu z poziomem wyjściowym w 2008 r. Liczba ta w 2020 r. miała spaść do 96,1 mln.

23

Jeśli chodzi o badania i rozwój, cel wyznaczony w 2000 r. w ramach strategii lizbońskiej zakładał wzrost wydatków w tym obszarze do 3% PKB we wszystkich państwach członkowskich, jak również zapewnienie, by do 2010 r. UE stała się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną na świecie gospodarką opartą na wiedzy. Cel ten nie został osiągnięty. W strategii „Europa 2020” przyjęto wprawdzie ten sam cel na poziomie 3%, ale dla UE jako całości, dzięki czemu państwa członkowskie mogły określić swoje własne cele krajowe w tym zakresie. Cele te znacznie się różnią między sobą, jak pokazano na wykresie 2.

24

W ciągu 10 lat między rokiem 2000 i 2010 poziom wydatków wzrósł do 1,93% PKB, a więc jedynie o 0,16 punktu procentowego. W ciągu kolejnych ośmiu lat, kiedy obowiązywała już strategia „Europa 2020”, odnotowano wzrost do 2,12% PKB w 2018 r., czyli tylko o 0,19 punktu procentowego (zob. wykres 3).

Komisja nie sformułowała dostatecznej liczby zaleceń dotyczących walki z ubóstwem i badań naukowych w niektórych państwach członkowskich

25

W latach 2011–2016 Komisja skierowała zalecenia dotyczące bezpośrednio przeciwdziałania ubóstwu do 14 państw członkowskich. Analiza przeprowadzona przez Trybunał wykazała jednak przypadki, w których nie wydano takich zaleceń, choć sytuacja w tym zakresie uległa pogorszeniu. Przykładowo, jak pokazano w tabeli 2, w 2016 r. Komisja nie wystosowała żadnych zaleceń dotyczących ubóstwa w przypadku 11 z 18 państw członkowskich, w których liczba osób dotkniętych ubóstwem i wykluczeniem społecznym wzrosła (w różnym stopniu) w stosunku do poziomu sprzed kryzysu.

26

Komisja wydała szereg zaleceń dla poszczególnych krajów uwzględniających kwestię przeciwdziałania ubóstwu w obszarach takich jak zatrudnienie, nabywanie umiejętności, uczenie się przez całe życie, opieka nad dziećmi czy integracja uprzednio marginalizowanych obywateli na rynku pracy. Zdaniem Trybunału, zważywszy na cel wyznaczony w strategii „Europa 2020”, jak i na niekorzystny wpływ kryzysu finansowego na postępy w realizacji tego celu, uzasadnione byłoby jednak przyjęcie większej liczby zaleceń koncentrujących się na działaniach przyczyniających się bezpośrednio do ograniczenia ubóstwa.

27

W odpowiedzi na wysokie bezrobocie Komisja wprowadziła szereg istotnych środków finansowanych z budżetu UE, np. ukierunkowanych na regiony o wysokich wskaźnikach bezrobocia wśród młodzieży. Pomimo tych wysiłków w latach 2008–2018 występowanie ubóstwa, mierzone za pomocą wskaźnika zagrożenia ubóstwem, uległo silnemu zróżnicowaniu w poszczególnych grupach wiekowych. Zagrożenie ubóstwem znacznie wzrosło w przypadku osób w wieku 18–24 lat, a jednocześnie istotnie spadło dla osób w wieku powyżej 65 lat. W efekcie w 2018 r. luka ubóstwa między tymi dwiema grupami dochodowymi sięgnęła 7,0 punktu procentowego w porównaniu z zaledwie 1,0 punktu procentowego w 2008 r.¹⁵ (zob. wykres 4). Eurostat definiuje ten wskaźnik jako odsetek osób o ekwiwalentnym dochodzie do dyspozycji niższym od progu zagrożenia ubóstwem, ustalonym na poziomie 60% krajowej mediany ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji (po uwzględnieniu transferów socjalnych)¹⁶.

28

W trakcie przeprowadzania kontroli miało miejsce wiele wydarzeń, które wskazują, że w dalszym ciągu należy kłaść duży nacisk na kwestie zatrudnienia i walki z ubóstwem:

• w 2017 r. przyjęty został Europejski filar praw socjalnych, który obejmuje 20 zasad zatwierdzonych przez Parlament Europejski, Radę i Komisję¹⁷;
• w kontekście celów zrównoważonego rozwoju ONZ wyznaczonych na 2030 r. przywódcy unijni zobowiązali się do ograniczenia co najmniej o połowę odsetka osób żyjących w ubóstwie we wszystkich jego wymiarach – oprócz realizacji innych celów w zakresie zrównoważonego rozwoju (zmiana klimatu)¹⁸;
• w swoim programie dla Europy przewodnicząca Komisji oświadczyła, że pragnie „pogodzić aspekt społeczny z rynkowym” i przedłożyć „plan działania na rzecz pełnego wdrożenia europejskiego filaru praw socjalnych”. Podkreśliła również, że należy zmienić ukierunkowanie europejskiego semestru, tak by jako instrument „uwzględniał on cele zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych”¹⁹.

29

Europejski semestr ma potencjał do tego, by pełnić rolę ważnego instrumentu koordynacji polityki, który przyczynia się we wszechstronny sposób do przeciwdziałania ubóstwu – poprzez zapewnianie odpowiednich buforów fiskalnych umożliwiających udzielanie wsparcia w trakcie kryzysu i bezpośrednio po nim, poprzez kierowanie zaleceń do wszystkich krajów, w których poziom ubóstwa jest wysoki lub się pogarsza, a także poprzez wzmacnianie powiązania między zaleceniami dla poszczególnych krajów i wsparciem budżetowym na rzecz promowania reform.

30

W przypadku badań naukowych i rozwoju Trybunał stwierdził, że Komisja nie wydała zaleceń dla wszystkich państw członkowskich, które nie zbliżyły się do osiągnięcia krajowych celów w zakresie wydatków w tej dziedzinie. Przykładowo w 2017 r. nie sformułowano odnośnych zaleceń dla 17 takich państw członkowskich (zob. tabela 3 w załączniku VI).

31

W ujęciu globalnym UE pozostaje w tyle za innymi rozwiniętymi gospodarkami, takimi jak Stany Zjednoczone, Japonia czy Korea Południowa. Chiny szybko nadrabiają zaległości, jeśli chodzi o badania i rozwój (zob. wykres 5). W obliczu nasilającej się konkurencji ze strony innych gospodarek na arenie międzynarodowej należy zintensyfikować wysiłki w tym obszarze, zarówno w ramach europejskiego semestru, jak i poza nim. Państwa członkowskie utrzymały wprawdzie wydatki publiczne na badania i rozwój na niezmienionym poziomie, ale sektor przedsiębiorstw pozostaje w tyle pod tym względem. Tymczasem to właśnie ten sektor ma największy potencjał rozwojowy na przyszłość²⁰.

W ramach europejskiego semestru następuje przekierowanie na cele zrównoważonego rozwoju

32

Komisja zaczęła monitorować, w jakim stopniu polityki krajowe przyczyniają się do realizacji celów zrównoważonego rozwoju, sporządzając na te potrzeby nowy załącznik („załącznik E”), który przedstawia statystyczną analizę tendencji w zakresie realizacji tych celów w państwach członkowskich na przestrzeni ostatnich pięciu lat w oparciu o zestaw unijnych wskaźników celów zrównoważonego rozwoju opracowany przez Eurostat. Komisja zaczęła również wydawać zalecenia dla poszczególnych krajów uwzględniające cele zrównoważonego rozwoju. Te najnowsze zalecenia nie weszły w zakres niniejszej kontroli.

33

Trybunał stwierdził ponadto, że w nielicznych przypadkach w sprawozdaniach krajowych zwraca się uwagę na problemy dotyczące praworządności, takie jak niezależność sądów, korupcja, konflikty interesów czy wolność mediów. Są to dobre przykłady na to, w jaki sposób europejski semestr może przyczynić się do poprawy praworządności.

Odsetek zaleceń dla poszczególnych krajów wdrożonych w pełni lub w znacznym stopniu przez państwa członkowskie jest niski, a Komisja nie zawsze prowadzi kompletne monitorowanie

W przypadku ponad dwóch trzecich zaleceń dla poszczególnych krajów odnotowano co najmniej „pewne postępy” w ich realizacji, ale odsetek zaleceń wdrożonych w pełni lub w znacznym stopniu przez państwa członkowskie jest niski

34

Komisja utworzyła wewnętrzną bazę danych o nazwie CESAR, w której gromadzone są dokonywane przez różne DG oceny poziomu wdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów. Jak wynika z informacji w tej bazie danych, w latach 2011–2017 1,6% zaleceń dla poszczególnych krajów sklasyfikowano jako „wdrożone w pełni” w ciągu roku od ich wydania, natomiast „znaczne postępy” osiągnięto w 4,6% przypadków (zob. wykres 6 i ramka 3). Większość zaleceń dla poszczególnych krajów zaliczono do kategorii „pewne postępy” (50,9%) lub „ograniczone postępy” (35,5%). Zalecenia są często klasyfikowane w grupie „pewne postępy” w przypadku przyjęcia środków lub reform przez parlamenty narodowe lub w drodze decyzji ministerialnych.

35

Stanowi to wprawdzie istotny krok w kierunku wdrożenia zaleceń, ale w ocenie Komisji słusznie zauważono, że państwa członkowskie wciąż muszą jeszcze włożyć dużo wysiłku w ich realizację. Oznacza to, że choć europejski semestr stanowi dobrą platformę koordynacyjną na potrzeby monitorowania postępów, państwa członkowskie nie realizowały skierowanych do nich zaleceń w wystarczającym stopniu, by wyeliminować stwierdzone problemy strukturalne.

36

W maju 2017 r. Komisja wprowadziła ocenę wieloletnią, która umożliwia przeanalizowanie w dłuższej perspektywie, czy zalecenia dla poszczególnych krajów są faktycznie wdrażane. Oceną taką objęte są zalecenia, których wdrażanie już się rozpoczęło, ale w przypadku których realizacja zajmuje ponad rok. Ocena wieloletnia wykazała, że w latach 2011–2018 9% zaleceń dla poszczególnych krajów można było uznać za „wdrożone w pełni”, podczas gdy „znaczne postępy” osiągnięto w 17% przypadków (zob. wykres 7).

37

Jeśli państwo członkowskie nie dostosuje się odpowiednio w przewidzianym terminie do zalecenia Rady lub podejmie działania niezgodne z otrzymanym zaleceniem, Komisja może wystosować ostrzeżenie²¹. Co więcej, Komisja ma możliwość zaostrzenia zaleceń poprzez nakazanie podjęcia określonych działań, jeśli państwa członkowskie nie realizują skierowanych do nich zaleceń²². W przypadku próby zaleceń dobranej na potrzeby niniejszej kontroli Komisja nie zaleciła podjęcia żadnych konkretnych działań, mimo że część zaleceń powtarzano przez kilka lat z uwagi na ich powolną lub jedynie częściową realizację na poziomie państw członkowskich.

Komisja nie dokumentowała w pełni monitorowania realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów

38

Trybunał przeanalizował informacje w bazie danych CESAR w celu sprawdzenia jakości i wiarygodności procesu monitorowania, który leży u podstaw sprawozdań Komisji. Z jego ustaleń wynika, że w kilku przypadkach w próbie (w 19 spośród 202 ocen wieloletnich) właściwe dyrekcje generalne nie udokumentowały swoich ocen w bazie CESAR bądź nie zamieściły w niej informacji dotyczących niektórych części zaleceń (tj. różnych elementów składających się na jedno zalecenie). Baza CESAR to wprawdzie przydatne narzędzie służące do monitorowania wdrażania zaleceń, ale aby zapewnić jej maksymalną przydatność, ważne jest, by zawarte w niej informacje były kompletne.

39

Przeprowadzony przez Trybunał przegląd monitorowania wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów w kolejnych sprawozdaniach krajowych i innych sprawozdaniach sporządzanych przez Komisję wykazał częste przegrupowania poszczególnych części zaleceń. Utrudnia to porównywanie tempa postępów lub stanu wdrożenia poszczególnych zaleceń na przestrzeni lat.

40

Baza danych CESAR ma charakter wewnętrzny i nie jest przeznaczona do publikacji. Ocena wieloletnia jest z kolei publikowana przez Komisję, brakuje jednak skonsolidowanej bazy danych, która byłaby publicznie dostępna i umożliwiała pozyskiwanie w łatwy sposób informacji na temat zaleceń ze wszystkich lat oraz statusu ich wdrożenia w danym roku.

Niewystarczające powiązanie między wydatkami z budżetu UE a wdrażaniem zaleceń dla poszczególnych krajów

41

Jak wynika ze wspólnych przepisów w sprawie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (funduszy ESI)²³, wykorzystanie tych funduszy powinno być powiązane z celami europejskiego semestru, w szczególności zaś z zaleceniami dla poszczególnych krajów. Badanie przeprowadzone na zlecenie Komisji w 2018 r.²⁴ pokazuje, w jakim zakresie fundusze ESI przyczyniły się do realizacji zaleceń dla poszczególnych krajów (zob. ramka 4).

42

Działania mające na celu wspieranie wdrażania reform strukturalnych za pomocą zachęt finansowych z budżetu UE są podejmowane od momentu przyjęcia w 1997 r. ogólnych wytycznych polityki gospodarczej (w odniesieniu do reform rynku pracy). W ramach programowania funduszy ESI na okres 2014–2020 uwzględniono wszystkie właściwe zalecenia dla poszczególnych krajów, określając odnośne warunki wstępne lub planując odpowiednio ukierunkowane inwestycje. Począwszy od 2016 r. w sprawozdaniach krajowych przedstawiane są informacje na temat tego, w jaki sposób budżet UE przyczynia się do eliminowania problemów strukturalnych. Zważywszy że realizacja inwestycji jest wciąż w toku, na ocenę ich rezultatów potrzeba będzie więcej czasu.

43

W swojej opinii w sprawie wspólnych przepisów dotyczących funduszy polityki spójności²⁵ Trybunał przedstawił zalecenia co do tego, jak środki z budżetu UE mogłyby skuteczniej wspierać wdrażanie zaleceń dla poszczególnych krajów. W szczególności zasugerował on, by zalecenia te miały jasny, jednoznaczny i operacyjny charakter, tak aby możliwe było odpowiednie wykorzystanie przepisów zaproponowanych w art. 15 projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów. Zalecił również, by Komisja uwzględniła przepisy, które będą umożliwiać ocenę spełnienia kryteriów zgodnie z powiązanymi zaleceniami dla poszczególnych krajów w odniesieniu do art. 11 ust. 2 i art. 11 ust. 4 projektu rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów.

44

W lipcu 2015 r. ustanowiono Służbę ds. Wspierania Reform Strukturalnych (SRSS), która ma za zadanie zapewniać pomoc techniczną państwom członkowskim przy opracowywaniu i wdrażaniu reform strukturalnych. W 2017 r. Komisja zaproponowała wprowadzenie zachęt finansowych w celu promowania reform strukturalnych²⁶, a w 2018 r. przedłożyła wniosek w sprawie przeznaczenia na ten cel w WRF na lata 2021–2027 25 mld euro w ramach nowego Programu wspierania reform. W momencie przeprowadzania kontroli wniosek Komisji znajdował się na etapie procedury ustawodawczej, a uruchomienie zaproponowanego Programu wspierania reform mogłoby przyczynić się do zwiększenia stopnia wdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów.

W zaleceniach dla poszczególnych krajów uwzględniane są właściwe czynniki ryzyka, ale brak jest dostatecznych wyjaśnień, dlaczego pewne reformy powinny zostać wdrożone w pierwszej kolejności

Od 2015 r. liczba zaleceń dla poszczególnych krajów i liczba ich części spada

45

Decyzja Komisji z 2015 r. w sprawie uproszczenia zaleceń dla poszczególnych krajów spowodowała, że średnia liczba części zaleceń w przeliczeniu na państwo członkowskie spadła z 20 w 2014 r. do 12,5 w 2019 r. Pomimo dążenia do lepszego ukierunkowania zaleceń dla poszczególnych krajów poprzez ograniczenie ich liczby Trybunał zaobserwował w minionych latach, że poszczególne zalecenia odnoszą się do szeregu niepowiązanych wymiarów polityki lub obejmują wiele różnych obszarów polityki (zob. wykres 8 i ramka 5).

Zintegrowane wytyczne służą do wyznaczania priorytetów, ale Komisja nie przekazuje informacji na temat ich wdrażania

46

Trybunał stwierdził, że priorytety określone w dorocznych wytycznych dla państw członkowskich przedstawianych w rocznej analizie wzrostu gospodarczego i zaleceniach dla poszczególnych krajów co do zasady uwzględniały ogólne wytyczne polityki gospodarczej (OWPG) i wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia (określane wspólnie mianem zintegrowanych wytycznych). W motywach zaleceń znajduje się co prawda ogólne odniesienie, jednak w poszczególnych zaleceniach brak jest informacji z wyprzedzeniem, których priorytetów określonych w rocznej analizie wzrostu gospodarczego i zintegrowanych wytycznych zalecenia te mają dotyczyć (zob. wykres 9).

47

Nie przeprowadzono oceny ex post zakresu, w jakim państwa członkowskie – zgodnie z wymogiem przewidzianym w rozporządzeniu – uwzględniły priorytety wyznaczone w zintegrowanych wytycznych przy wdrażaniu skierowanych do nich zaleceń i realizacji wszelkich powiązanych polityk krajowych²⁷. Tymczasem taka ocena zapewniłaby cenne informacje zwrotne na temat stanu wdrożenia priorytetów określonych w zintegrowanych wytycznych.

W zaleceniach dla poszczególnych krajów odzwierciedlone są czynniki ryzyka wskazane w sprawozdaniach krajowych, nie wyjaśniono jednak w odpowiedni sposób przyjętych priorytetów

48

W sprawozdaniach krajowych przedstawione są najważniejsze makroekonomiczne i strukturalne czynniki ryzyka i uchybienia stwierdzone przez zespoły krajowe, a także informacje o środkach w ramach polityki rozważanych przez państwa członkowskie. Sprawozdania te zasadniczo stanowią solidną podstawę do formułowania zaleceń dla poszczególnych krajów.

49

Na początku każdego zalecenia znajdują się motywy, w których wyjaśnione są powody wydania danego zalecenia. Trybunał przeanalizował motywy w zaleceniach dobranych do próby kontrolnej i stwierdził, że:

1. nie wyjaśniono w nich, jakie kwestie z jakim priorytetem zostały uwzględnione w zaleceniach, ani jakie są powody pominięcia niektórych kwestii problematycznych wskazanych w sprawozdaniach krajowych; nie przedstawiono też powodów rezygnacji z realizacji zaleceń z wcześniejszych lat, które nie zostały w pełni wdrożone;
2. nie zawierały one odniesienia do potwierdzenia lub zobowiązania ze strony państw członkowskich w ich KPR co do wdrożenia konkretnych reform lub zaleceń;
3. nie wyjaśniono, jak zalecenia będą wpływały na siebie nawzajem (tj. czy są sprzeczne, czy współzależne).

50

Propozycje zaleceń dla poszczególnych krajów są formułowane w drodze wewnętrznego procesu koordynowanego przez Sekretariat Generalny, po wymianie poglądów z państwami członkowskimi na temat różnych zagadnień. Choć Komisja przeprowadza wszechstronną analizę i prowadzi dyskusje z państwami członkowskimi, Trybunał nie znalazł kryteriów, na podstawie których pewne kwestie traktowano priorytetowo i uwzględniano w zaleceniach, inne natomiast nie. Kryteria i powody wyboru zaproponowanych zaleceń dla poszczególnych krajów nie były przejrzyście udokumentowane.

51

Co więcej, wykonalność zaleceń dla poszczególnych krajów zależy od realistycznych ram czasowych przewidzianych na ich wdrożenie. W wytycznych Komisji wskazano, że zalecenia powinny zostać zrealizowane w ciągu 12 do 18 miesięcy, jednak w poszczególnych zaleceniach brak jest jednoznacznej informacji, w jakim terminie dane państwo członkowskie ma podjąć działania. Trybunał zauważył ponadto, że wdrożenie niektórych zaleceń zajmuje więcej niż standardowe 12 do 18 miesięcy, co sprawia, że część zaleceń jest powtarzanych przez kilka kolejnych lat.

52

Wykonalność zaleceń może również zależeć od tego, czy przeznaczono wystarczające środki finansowe na ich wdrożenie na szczeblu krajowym. Tymczasem Trybunał stwierdził, że w wielu przypadkach zalecenia dla poszczególnych krajów nie zawierały żadnych informacji na temat środków finansowych wymaganych do ich wdrożenia (zob. ramka 6).

W krajowych programach reform nie zawsze podawane są informacje zwrotne na temat unijnych celów priorytetowych bądź na temat zaangażowania zainteresowanych stron na szczeblu krajowym

53

Rozporządzenie nakłada na państwa członkowskie wymóg przedkładania krajowych programów reform oraz krajowych programów stabilności i konwergencji, a także zobowiązuje Komisję do oceny tych programów²⁸. Komisja dokonuje przeglądu tych dokumentów przed sfinalizowaniem zaleceń, zgodnie z zapisami w motywach zaleceń dla poszczególnych krajów. Trybunał stwierdził jednak, że Komisja nie weryfikowała stopnia wdrożenia zaleceń podawanego przez państwa członkowskie ani informacji o tym, jak państwa zamierzają poradzić sobie z poważnymi trudnościami w obszarze gospodarki i zatrudnienia lub niedociągnięciami w realizacji celów strategii „Europa 2020”.

54

Co więcej, zaangażowanie ze strony władz lokalnych i regionalnych w europejski semestr – w tym w opracowanie koncepcji KPR i ich wdrażanie – nie było ani obowiązkowe, ani w żaden formalny sposób koordynowane przez państwa członkowskie. Jednostek samorządu terytorialnego nie uważa się bowiem za partnerów w procesie europejskiego semestru, mimo że bez ich aktywnego udziału znaczna część zaleceń dla poszczególnych krajów nie mogłaby zostać w pełni wdrożona. Przykładowo władze lokalne i regionalne odpowiadają za ponad połowę inwestycji publicznych w UE²⁹. Niemniej jednak Komisja zasadniczo nie zgłaszała uwag dotyczących braku konsultacji z władzami lokalnymi i regionalnymi czy innymi zainteresowanymi stronami.

55

Co więcej, w trakcie przeglądu KPR przedłożonych w latach 2014 i 2016 Trybunał stwierdził przypadki, w których w programach tych nie podano informacji wymaganych zgodnie z wytycznymi Komisji (zob. ramka 7).

56

W trakcie kontroli Trybunał nie znalazł żadnych dokumentów potwierdzających, że Komisja dokonywała ocen KPR. Co więcej, Komisja nie przekazuje państwom członkowskim na piśmie oficjalnych informacji zwrotnych na temat danych brakujących w tych programach.

Wnioski i zalecenia

57

Europejski semestr to ważny instrument koordynacji polityki, w ramach którego co roku opracowywane są rzetelne analizy ekonomiczne dla wszystkich państw członkowskich, jak również odpowiednie unijne wytyczne dotyczące polityki gospodarczej i społecznej, roczne priorytety oraz zalecenia dla poszczególnych krajów. Obejmuje on szereg wymiarów polityki fiskalnej, gospodarczej, socjalnej i zrównoważonego rozwoju oraz powiązane procedury.

58

Komisja prowadzi prace na szeroką skalę i, kierując się swoim osądem, wskazuje najistotniejsze – w ocenie Trybunału – wyzwania stojące przed każdym państwem członkowskim. Pomimo istotnych wysiłków ze strony UE i państw członkowskich w ramach tego procesu koordynacji Trybunał stwierdza, że odsetek zaleceń wdrożonych w pełni lub w znacznym stopniu przez państwa członkowskie jest niski. Trybunał ustalił też, że Komisja nie korzystała ze wszystkich dostępnych narzędzi przewidzianych w rozporządzeniu, by zaostrzyć zalecenia dla poszczególnych krajów w sytuacji, gdy przez wiele lat nie odnotowano żadnych istotnych postępów w ich realizacji.

59

Ogólnie zauważono postępy w realizacji celów strategii „Europa 2020” w przypadku UE jako całości, są one jednak zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich. Na poziomie UE sześć z ośmiu celów (jeden dotyczący zatrudnienia, trzy dotyczące energii i dwa dotyczące edukacji) zostanie prawdopodobnie osiągniętych do 2020 r. Nie stanie się tak natomiast w przypadku celów dotyczących przeciwdziałania ubóstwu oraz badań i rozwoju. Jednocześnie Trybunał stwierdził, że Komisja nie zwróciła wystarczającej uwagi na potrzebę działania w przypadku zaleceń skierowanych do państw członkowskich, które nie zbliżyły się do osiągnięcia celów w tych obszarach (zob. pkt 21–31). W przyszłości istotną rolę będzie odgrywać uwzględnienie w europejskim semestrze kwestii zrównoważenia środowiskowego i praworządności (zob. pkt 32–33).

Zalecenie 1 – Położenie silnego nacisku na wymiar społeczny i badawczy w procesie europejskiego semestru

Komisja powinna skupić się na następujących kwestiach:

1. przeciwdziałanie ubóstwu w ramach europejskiego semestru – poprzez wydanie zrównoważonego zestawu zaleceń koncentrujących się bezpośrednio na ograniczeniu ubóstwa i zatrudnieniu;
2. badania i rozwój – poprzez sformułowanie odnośnych zaleceń pod adresem wszystkich państw członkowskich, w których brak jest postępów w tej dziedzinie.

Termin realizacji: począwszy od zaleceń dla poszczególnych krajów na 2021 r.

60

Pewna liczba państw członkowskich nie zrealizowała w pełni skierowanych do nich zaleceń. Z oceny wieloletniej wynika, że w latach 2011–2018 państwa członkowskie wdrożyły w pełni lub w znacznym stopniu 26% skierowanych do nich zaleceń. Państwa członkowskie nie podjęły wystarczających wysiłków, by w pełni wdrożyć około 44% zaleceń, w przypadku których odnotowano już pewne postępy. Ocena wieloletnia wdrożenia zaleceń daje lepszy obraz sytuacji niż oceny roczne, ponieważ pozwala uchwycić, jak zalecenia realizowane są z biegiem lat od momentu ich wydania. Komisja nie wykorzystywała w wystarczającym stopniu swoich uprawnień, by zalecać podjęcie konkretnych działań w przypadku, gdy państwa członkowskie nie realizowały skierowanych do nich zaleceń (zob. pkt 34–37).

61

Trybunał przeanalizował bazę danych CESAR, która jest wykorzystywana do monitorowania wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów. W kilku przypadkach w próbie kontrolnej (19 spośród 202 ocen) niektóre dyrekcje generalne nie udokumentowały swoich ocen w bazie danych. Baza ta byłaby bardziej przydatna, gdyby zawierała kompletne informacje. Co więcej, częste przegrupowania zaleceń dla poszczególnych krajów sprawiają, że monitorowanie postępów w realizacji konkretnych zaleceń lub ich części na przestrzeni lat jest utrudnione (zob. pkt 38–40).

Zalecenie 2 – Usprawnienie wdrażania i monitorowania zaleceń dla poszczególnych krajów

Komisja powinna:

1. dopilnować, by wszystkie odnośne dyrekcje generalne dokumentowały swoje oceny w bazie CESAR;
2. stworzyć publicznie dostępną, wieloletnią bazę danych zawierającą informacje na temat wszystkich zaleceń dla poszczególnych krajów i statusu ich wdrożenia;
3. rozważyć zalecanie państwom członkowskim podejmowania konkretnych działań w sytuacji, gdy nie stosują się one do wytycznych skierowanych do nich we wcześniejszych latach (art. 2-a ust. 3 lit. a) rozporządzenia nr 1466/97/WE).

Termin realizacji: w przypadku lit. a) i c) – począwszy od 2021 r.; w przypadku lit. b) – począwszy od 2022 r.

62

W sprawozdaniach krajowych poprawnie opisane są czynniki ryzyka i uchybienia stwierdzone w państwach członkowskich. Zawierają one także ogólne informacje o środkach w ramach polityki rozważanych przez państwa członkowskie. Sprawozdania te zasadniczo stanowią solidną podstawę do wyboru i formułowania zaleceń dla poszczególnych krajów, należy jednak zapewnić lepsze powiązanie między wykorzystaniem funduszy UE w celu wspierania reform a zaleceniami dla poszczególnych krajów (zob. pkt 29, 41–44).

Zalecenie 3 – Wzmocnienie powiązania między funduszami UE i zaleceniami dla poszczególnych krajów

Komisja powinna wzmocnić powiązanie między funduszami UE, z których wspierane są procesy reform w państwach członkowskich, i zaleceniami dla poszczególnych krajów. Zalecenia powinny być brane pod uwagę na różnych etapach procesu budżetowego.

Termin realizacji: począwszy od zaleceń dla poszczególnych krajów na 2021 r.

63

Z ustaleń Trybunału wynika, że koordynacja działań przez Komisję w ramach europejskiego semestru była odpowiednia, ponieważ przyczyniła się do wskazania istotnych czynników ryzyka w sprawozdaniach krajowych i zaleceniach dla poszczególnych krajów. W zaleceniach zasadniczo uwzględniane są priorytety wyznaczone w rocznej analizie wzrostu gospodarczego i zintegrowanych wytycznych. W niektórych przypadkach jednak zalecenia obejmowały bardzo zróżnicowane kwestie, a ponadto nie określono w nich wyraźnie terminów realizacji i powiązanych kosztów. W zaleceniach odzwierciedlone są czynniki ryzyka wskazane w sprawozdaniach krajowych, nie wyjaśniono jednak w dostatecznie przejrzysty sposób przyjętych priorytetów. Skuteczność europejskiego semestru jest uzależniona ponadto od poczucia odpowiedzialności na szczeblu krajowym i poziomu zaangażowania ze strony państw członkowskich, by wdrożyć skierowane do nich zalecenia w rozsądnych ramach czasowych (zob. pkt 45–52).

Zalecenie 4 – Lepsze formułowanie zaleceń dla poszczególnych krajów

Komisja powinna dopilnować, by zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczyły pojedynczych wyzwań w dziedzinie polityki i obejmowały mierzalne cele. Należy ponadto określić w nich realistyczne ramy czasowe (obejmujące rok lub wiele lat) i przedstawić w pełni udokumentowane powody uznania w zaleceniach określonych kwestii za priorytetowe i nieuwzględnienia w nich innych kwestii.

Termin realizacji: począwszy od zaleceń dla poszczególnych krajów na 2021 r.

64

Trybunał stwierdził, że w KPR często nie wyjaśnia się precyzyjnie istoty działań planowanych przez organy krajowe, nie podaje planowanego harmonogramu ich realizacji, nie wskazuje etapów pośrednich wdrożenia ani szacowanych kosztów i oddziaływania. Często podawane są jedynie bardzo ogólne informacje na ten temat. Chociaż w rozporządzeniu nałożono na Komisję wymóg oceny KPR, Trybunał stwierdził, że nie dokumentowała ona oceny jakości i kompletności tych programów (zob. pkt 53–56).

Zalecenie 5 – Zapewnienie jasnej oceny krajowych programów reform

Komisja powinna:

1. wymagać w swoich wytycznych dotyczących sporządzania krajowych programów reform, by państwa członkowskie szczegółowo przedstawiały w nich działania, jakie planują podjąć w celu zrealizowania priorytetów i celów wyznaczonych na szczeblu UE, a także by w jasny sposób opisywały, jak zamierzają wdrożyć poszczególne zalecenia, z podaniem informacji na temat ram czasowych i powiązanych kosztów;
2. dokumentować swoje oceny jakości i kompletności informacji przedstawianych w krajowych programach reform oraz wymagać dodatkowych informacji w przypadku stwierdzenia luk.

Termin realizacji: począwszy od krajowych programów reform na 2021 r.

Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę IV, której przewodniczy Alex BRENNINKMEIJER, członek Trybunału Obrachunkowego, na posiedzeniu w Luksemburgu w dniu 30 czerwca 2020 r.

Załączniki

Załącznik I – Ewolucja procesu koordynacji polityki gospodarczej od 1993 r.

Załącznik II – Główne elementy procesu europejskiego semestru od 2015 r.

Załącznik III – Harmonogram europejskiego semestru – główne zmiany w latach 2011–2018

Załącznik IV – Dobór próby państw członkowskich na potrzeby kontroli

01

Kontrola procedur w ramach europejskiego semestru koncentrowała się na sześciu państwach członkowskich (pięciu ze strefy euro i jednym spoza strefy euro). Składają się one na tę samą próbę, która została objęta kontrolą dotyczącą części zapobiegawczej paktu stabilności i wzrostu.

02

Wykluczone zostały państwa członkowskie podlegające procedurze nadmiernego deficytu lub programowi dostosowawczemu w całym okresie lub które były objęte kontrolą dotyczącą procedury nadmiernego deficytu, kontrolą dotyczącą Grecji lub kontrolą procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej (z wyjątkiem Włoch³⁰). Spośród pozostałych państw członkowskich Trybunał wybrał państwa, które przez dłuższy czas były objęte częścią naprawczą, wykazywały w ostatnim czasie pogorszenie salda strukturalnego lub najbardziej odbiegały od średniookresowego celu budżetowego (zob. tabela 1).

Załącznik V – Podstawowe wskaźniki strategii „Europa 2020” dla UE‑28

Zagadnienie	Podstawowy wskaźnik	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	Poziom docelowy
Zatrudnienie	Wskaźnik zatrudnienia, kategoria wiekowa 20–64, ogółem (% ludności)	70,30	69,00	68,50	68,60	68,40	68,40	69,20	70,10	71,10	72,20	73,20	75,00
	• Wskaźnik zatrudnienia, kategoria wiekowa 20–64, kobiety (% ludności)	62,80	62,30	62,00	62,20	62,40	62,60	63,50	64,30	65,30	66,50	67,40	:
	• Wskaźnik zatrudnienia, kategoria wiekowa 20–64, mężczyźni (% ludności)	77,90	75,70	75,00	75,00	74,60	74,30	75,00	75,90	76,90	78,00	79,00	:
Badania i rozwój	Wydatki krajowe brutto na B+R (¹) (% PKB)	1,84	1,94	1,93	1,97	2,01	2,02	2,03	2,04	2,04	2,06	2,12	3,00
	• Przedsiębiorstwa	1,16	1,19	1,19	1,24	1,27	1,28	1,30	1,31	1,32	1,36	1,41	:
	• Sektor instytucji rządowych	0,24	0,26	0,25	0,25	0,25	0,25	0,24	0,24	0,23	0,23	0,23	:
	• Szkolnictwo wyższe	0,42	0,46	0,47	0,46	0,47	0,47	0,47	0,47	0,47	0,46	0,46	:
	• Prywatne podmioty non-profit	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	0,02	:
Zmiana klimatu i energia	Emisje gazów cieplarnianych (²) (indeks 1990 = 100)	90,60	83,80	85,70	83,00	82,10	80,40	77,50	78,10	77,80	78,30	:	80,00
	Udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej brutto (%)	11,10	11,90	12,50	13,10	14,40	15,20	16,20	16,70	17,00	17,50	:	20,00
	Zużycie energii pierwotnej (mln ton ekwiwalentu ropy naftowej)	1 693,00	1 595,00	1 654,00	1 593,00	1 585,00	1 571,00	1 511,00	1 537,00	1 547,00	1 562,00	:	1 483,00
	Zużycie energii końcowej (mln ton ekwiwalentu ropy naftowej)	1 180,00	1 108,00	1 160,00	1 105,00	1 106,00	1 108,00	1 066,00	1 088,00	1 110,00	1 123,00	:	1 086,00
Edukacja	Osoby przedwcześnie kończące kształcenie i szkolenie, ogółem (³) (% ludności w wieku 18–24 lat)	14,70	14,20	13,90	13,40	12,70	11,90	11,20	11,00	10,70	10,60	10,60	<10,00
	• Osoby przedwcześnie kończące kształcenie i szkolenie, kobiety (³) (% ludności w wieku 18–24 lat)	12,70	12,30	11,90	11,50	10,90	10,20	9,60	9,50	9,20	8,90	8,90	:
	• Osoby przedwcześnie kończące kształcenie i szkolenie, mężczyźni (³) (% ludności w wieku 18–24 lat)	16,70	16,10	15,80	15,30	14,50	13,60	12,70	12,40	12,20	12,10	12,20	:
	Osoby z wykształceniem wyższym, ogółem (³) (% ludności w wieku 30–34 lat)	31,20	32,30	33,60	34,80	36,00	37,10	38,00	38,70	39,20	39,90	40,70	≥40,00
	• Osoby z wykształceniem wyższym, kobiety (³) (% ludności w wieku 30–34 lat)	34,30	35,70	37,20	38,60	40,20	41,40	42,30	43,40	43,90	44,90	45,80	:
	• Osoby z wykształceniem wyższym, mężczyźni (³) (% ludności w wieku 30–34 lat)	28,00	28,90	30,00	31,00	31,80	32,80	33,60	34,00	34,40	34,90	35,70	:
Ubóstwo i wykluczenie społeczne	Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, UE-27 (⁴)(⁷) (mln)	116,10	114,50	117,00	119,60	122,20	121,60	120,80	117,80	116,90	111,84	109,23	96,10
	Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, UE-28 (⁴)(⁷) (mln)	:	:	:	121,00	123,60	122,80	122,00	119,00	118,10	113,00	:	:
	Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, UE-28 (⁴)(⁶)(⁷) (% ludności)	23,70	23,30	23,70	24,30	24,70	24,60	24,40	23,80	23,50	22,40	:	:
	• Osoby zamieszkujące w gospodarstwach domowych o bardzo małej intensywności pracy, UE-28 (⁶)(⁷) (% ludności w wieku 0–59 lat)	9,20	9,10	10,10	10,40	10,50	11,00	11,30	10,70	10,50	9,50	:	:
	• Osoby zagrożone ubóstwem po transferach socjalnych, UE-28 (⁶)(⁷) (% ludności)	16,60	16,40	16,50	16,80	16,80	16,70	17,20	17,30	17,30	16,90	:	:
	• Osoby dotknięte pogłębioną deprywacją materialną, UE-28 (⁶)(⁷) (% ludności)	8,50	8,20	8,40	8,90	9,90	9,60	8,90	8,10	7,50	6,60	6,00	:

Uwagi:
(1) Łączne emisje, w tym międzynarodowe lotnictwo i pośrednie emisje CO₂, lecz z wyłączeniem emisji z użytkowania gruntów, zmian użytkowania gruntów i leśnictwa (LULUCF).
(2) Przerwa w szeregu czasowym w 2014 r. (przejście z ISCED 97 na ISCED 2011).
(3) Wskaźnik „Osoby zagrożone ubóstwem lub wykluczeniem społecznym” odpowiada sumie osób, które są zagrożone ubóstwem po uwzględnieniu transferów socjalnych, są dotknięte pogłębioną deprywacją materialną lub żyją w gospodarstwach domowych o bardzo małej intensywności pracy. Osoby liczy się tylko raz, nawet jeśli dotyczy ich więcej niż jeden wskaźnik pomocniczy.
(4) Ogólnym celem UE jest zmniejszenie do 2020 r. o co najmniej 20 mln liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Ze względu na problemy z dostępnością danych cel oceniono tylko dla 27 państw członkowskich UE.
(5) Dane dla 27 państw członkowskich UE za 2008 r.
(6) Dane za 2018 r. mają charakter szacunkowy.

Źródło: Eurostat, „Smarter, greener, more inclusive?”, edycje z lat 2015–2019.

Załącznik VI – Ocena postępów w realizacji wartości docelowych strategii „Europa 2020”

01

Analiza przyjętego zestawu dziewięciu podstawowych wskaźników pokazuje, jakie postępy poczyniono w UE na drodze do osiągnięcia ogólnych celów na rok 2020 w pięciu obszarach: zatrudnienie, badania naukowe, energia, edukacja i walka z ubóstwem (zob. tabela 1 i wykres 4). Przedstawienie danych w takim ujęciu nie ukazuje jednak różnic w wynikach osiąganych przez poszczególne państwa członkowskie ani rozbieżności między tymi wynikami a średnią UE.

Najważniejsze fakty dotyczące postępów w walce z ubóstwem i przeszkody w tym zakresie

02

Cel strategii „Europa 2020” dotyczący walki z ubóstwem opiera się na podstawowym wskaźniku „zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym” (zwanym również wskaźnikiem AROPE³¹). Jest to złożony wskaźnik obejmujący trzy aspekty ubóstwa: 1) ubóstwo dochodowe po uwzględnieniu transferów socjalnych³², 2) pogłębioną deprywację materialną³³ oraz 3) życie w gospodarstwach domowych o bardzo małej intensywności pracy³⁴.

03

Mimo że cel strategii „Europa 2020” przewiduje zmniejszenie o 20 mln liczby osób dotkniętych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym³⁵ w porównaniu z poziomem sprzed kryzysu, który miał miejsce w 2008 r., według wskaźnika AROPE w 2018 r. w 27 państwach członkowskich UE ubóstwem lub wykluczeniem społecznym zagrożonych było wciąż 109 mln osób, czyli prawie jedna czwarta (22%) ludności, co oznacza niewielki postęp o 6,9 mln osób³⁶. Kryzys finansowy doprowadził do znacznego pogorszenia wartości wskaźnika podstawowego AROPE w latach 2009–2012, po czym do 2018 r. nastąpiła stopniowa poprawa (zob. wykres 1).

04

Pomimo ogólnej poprawy zagregowanego wskaźnika postępy w poszczególnych państwach członkowskich są bardzo zróżnicowane, zwłaszcza w tych z największą liczbą ludności zagrożonej ubóstwem. Na wykresie 2 przedstawiono skumulowaną różnicę w liczbie ludności państw członkowskich uważanej za zagrożoną ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (w tys. osób) w 2018 r. w porównaniu z 2008 r. Ogólnie rzecz biorąc, w 12 z 27 państw członkowskich w tym samym okresie liczba osób w takiej sytuacji wzrosła.

05

Co więcej, nawet w przypadku niektórych wskaźników pomocniczych zauważalne są różnice między krajami inne niż te, które wynikają z prostego porównania liczby osób zagrożonych ubóstwem. Na przykład w 2018 r. pogłębiona deprywacja materialna praktycznie nie występowała w niektórych państwach członkowskich, podczas gdy w innych dotyczyła około jednej piątej ludności (zob. tabela 2).

06

Zmiany sytuacji na rynku pracy miały duży wpływ na poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego. Po znacznym spadku wskaźnika zatrudnienia spowodowanym recesją gospodarczą (lata 2009–2013), w 2018 r. pracę miało 73,2% ludności UE w wieku od 20 do 64 lat (w porównaniu z 70,3% w 2008 r.; zob. wykres 3). Był to najwyższy odsetek od 2002 r., a ponadto znacznie zmniejszyła się różnica między wskaźnikami zatrudnienia kobiet i mężczyzn (11,6% w 2018 r. w porównaniu z 15,1% w 2008 r.). Na wzrost stopy zatrudnienia wpływało jednak stopniowe upowszechnianie się zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy (18,5% w 2018 r. w porównaniu z 16,8% w 2008 r.)³⁷.

07

Aby wesprzeć dalszy rozwój UE w wymiarze społecznym, w listopadzie 2017 r. podpisano Europejski filar praw socjalnych zawierający wykaz zasad w 20 obszarach, które mają gwarantować i udoskonalić wspólnotowy dorobek prawny. Powodzenie tego programu będzie uzależnione od jego wdrożenia oraz poziomu zaangażowania na szczeblu krajowym. Na obecnym etapie jest zbyt wcześnie, aby w ramach omawianej kontroli Trybunał mógł orzec, czy jego realizacja doprowadzi do poprawy sytuacji w stosunku do niezadowalających jak dotąd efektów europejskiego semestru pod tym względem.

Najważniejsze fakty dotyczące postępów pod względem wydatków na badania naukowe i rozwój oraz przeszkody w tym zakresie

08

Wartość wydatków na badania naukowe i rozwój w stosunku do unijnego PKB ustabilizowała się w ostatnich latach na poziomie nieznacznie powyżej 2%, a cel 3% prawdopodobnie nie zostanie osiągnięty (zob. wykres 4).

09

Jeśli chodzi o badania naukowe i rozwój, Trybunał stwierdził, że w zaleceniach dla poszczególnych krajów niewiele uwagi poświęcono państwom członkowskim, w których odnotowano niski lub wręcz ujemny wzrost wydatków na badania naukowe i rozwój (zob. tabela 3).

10

Ponadto nadal występują duże różnice w wydatkach na badania naukowe i rozwój w poszczególnych państwach członkowskich UE (w 2017 r. od 0,50% PKB w Rumunii do 3,33% w Szwecji). Różnice w poziomie inwestycji w badania naukowe i rozwój, w szczególności większa skala finansowania badań naukowych i rozwoju przez przedsiębiorstwa w państwach na północy i na zachodzie UE, zasadniczo stanowią odzwierciedlenie różnic w strukturze przemysłu, poziomie wiedzy specjalistycznej i zdolnościach badawczych.

Wykaz akronimów

B+R – działalność badawczo-rozwojowa

CESAR – baza danych Komisji z monitorowania wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów

DG – dyrekcja generalna

EDP – procedura nadmiernego deficytu

Fundusze ESI – europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne

KPR – krajowe programy reform

MIP – procedura dotycząca zakłóceń równowagi makroekonomicznej

OWPG – ogólne wytyczne polityki gospodarczej

PSW – pakt stabilności i wzrostu

Strategia „Europa 2020” – unijna strategia na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego

Glosariusz

Cele zrównoważonego rozwoju – Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, która została przyjęta przez społeczność międzynarodową we wrześniu 2015 r., stanowi plan działania w odpowiedzi na światowe tendencje i wyzwania. Jej sedno to 17 celów zrównoważonego rozwoju i powiązane z nimi poziomy docelowe, które mają zostać osiągnięte do 2030 r. Społeczność międzynarodowa dysponuje tym samym nowymi ambitnymi ramami regulującymi współpracę wszystkich państw w zakresie wspólnych wyzwań. Po raz pierwszy cele zrównoważonego rozwoju mają powszechne zastosowanie do wszystkich krajów, a UE zobowiązała się do ich realizacji.

Ogólne wytyczne polityki gospodarczej (OWPG) – wspólne priorytety i cele w zakresie polityki gospodarczej państw członkowskich UE zatwierdzane przez Radę na podstawie wniosku Komisji, przewidziane w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. OWPG powinny odnosić się do polityki makroekonomicznej i strukturalnej oraz dotyczyć zarówno UE jako całości, jak i poszczególnych państw członkowskich.

Pakt stabilności i wzrostu – porozumienie z 1997 r. (zmieniane w 2005 i 2011 r.) wiążące dla wszystkich państw członkowskich UE, dotyczące wdrażania postanowień traktatu z Maastricht w zakresie zrównoważenia polityki fiskalnej państw członkowskich głównie poprzez utrzymywanie deficytu i zadłużenia publicznego na dopuszczalnym poziomie.

Procedura dotycząca zakłóceń równowagi makroekonomicznej (MIP) – mechanizm nadzorczy mający na celu identyfikowanie i korygowanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej, które mogłyby negatywnie wpłynąć na stabilność gospodarczą w danym państwie członkowskim, strefie euro lub całej UE, oraz zapobieganie takim zakłóceniom. Od 2012 r. stanowi część europejskiego semestru.

Procedura nadmiernego deficytu (EDP) – część naprawcza paktu stabilności i wzrostu określająca, jakie działania powinny podjąć kraje w przypadku, gdy ich dług publiczny lub deficyt budżetowy zostanie uznany za nadmierny zgodnie z przepisami art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Program stabilności (lub konwergencji) – dokument opracowywany co roku przez państwa członkowskie należące do strefy euro (lub nienależące do strefy euro – w przypadku programu konwergencji), w którym przedstawiają one strategie polityczne i działania podejmowane w celu zapewnienia zrównoważonej polityki fiskalnej, utrzymania sytuacji budżetowej na poziomie albo powyżej poziomu średniookresowych celów budżetowych lub osiągnięcia średniookresowego celu budżetowego, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednich wysiłków na rzecz redukcji długu w celu zachowania zgodności z regułą dotyczącą zadłużenia i wartością referencyjną wynoszącą 60%, określoną w Traktacie.

Skutki uboczne – oddziaływanie, jakie wydarzenia w jednym kraju mogą mieć na gospodarki innych krajów. Istnieją wprawdzie pozytywne skutki uboczne, terminu tego jednak zwykle używa się na określenie niekorzystnego wpływu wydarzeń o wymiarze krajowym na sytuację w innych częściach świata.

Strategia „Europa 2020” – unijna strategia na rzecz zatrudnienia i wzrostu gospodarczego, zainicjowana w 2010 r. i obejmująca okres 10 lat, do 2020 r. W strategii kładzie się nacisk na trzy priorytety, tj. wzrost gospodarczy, który jest inteligentny, trwały i sprzyjający włączeniu społecznemu, przy czym do każdego z priorytetów odnosi się co najmniej jedna wartość docelowa (których jest łącznie osiem). Strategia jest realizowana w pięciu obszarach tematycznych (zatrudnienie; badania naukowe i rozwój; zmiana klimatu i energia; edukacja; ubóstwo i wykluczenie społeczne), a ponadto obejmuje siedem tematycznych inicjatyw przewodnich.

Szczegółowa ocena sytuacji – dokument analityczny przygotowywany przez Komisję, mający na celu identyfikację zakłóceń równowagi makroekonomicznej i ocenę ich dotkliwości w kontekście procedury dotyczącej takich zakłóceń. Od 2015 r. szczegółowe oceny sytuacji zostały włączone do sprawozdań krajowych w ramach europejskiego semestru.

Wieloletnie ramy finansowe (WRF) – siedmioletnie ramy regulujące budżet UE, ustanawiane w drodze jednogłośnie przyjmowanego rozporządzenia Rady za zgodą Parlamentu Europejskiego. Ramy finansowe określają maksymalną kwotę wydatków w danym roku w szeroko zdefiniowanych obszarach polityki („działach”) oraz wyznaczają łączny roczny pułap środków na zobowiązania i płatności.

Wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia – wspólne priorytety i wartości docelowe w zakresie polityki zatrudnienia dla państw członkowskich UE, formułowane przez Radę na wniosek Komisji, przewidziane również w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wraz z OWPG składają się na zintegrowane wytyczne.

Zalecenia dla poszczególnych krajów – wytyczne polityczne dotyczące utrzymywania zdrowych finansów publicznych opracowywane co roku przez Komisję dla państw członkowskich. Komisja przekazuje je w lipcu Radzie do zatwierdzenia w kontekście europejskiego semestru.

Odpowiedzi Komisji

Streszczenie

Europejski semestr („semestr”) powstał w odpowiedzi UE na kryzys gospodarczy i finansowy, który dotknął Europę dziesięć lat temu. Od tego czasu Komisja Europejska oraz państwa członkowskie rozwijają tę inicjatywę za pośrednictwem Rady, aby w skoordynowany sposób reagować na kwestie społeczno-gospodarcze, w tym wydajność, konkurencyjność i otoczenie biznesowe, a także na gospodarcze i społeczne aspekty szerszych wyzwań związanych z klimatem, energią i zrównoważonym rozwojem.

Zgodnie z założeniami semestr powinien nadal służyć rozwiązaniami i stale się rozwijać pod względem zakresu i znaczenia.

Nagłe wystąpienie pandemii COVID-19 („kryzys”) i jej wysoce destrukcyjny wpływ stanowił wstrząs, który odbił się na wszystkich państwach członkowskich. Kryzys spowodował ogromne straty w perspektywie krótkoterminowej, a jego skutki będą długofalowe. Aby stawić czoła temu kryzysowi, konieczne jest podjęcie skoordynowanych działań. Komisja zareagowała i dostosowała swoje podejście do obecnego kryzysu zdrowotnego, społecznego i gospodarczego przy jednoczesnym położeniu silnego nacisku na odbudowę pokryzysową. Semestr okazuje się nieocenionym narzędziem umożliwiającym zaradzenie szkodom powstałym w obszarze gospodarki i zatrudnienia w ramach skoordynowanej reakcji na szczeblu UE, a także w ramach indywidualnych reakcji poszczególnych państw członkowskich UE. Komisja i Rada zgodziły się na zastosowanie elastyczności, jaką dopuszczają przepisy, tak aby rządy mogły wspierać działalność gospodarczą oraz zapewnić obywatelom UE siatkę bezpieczeństwa socjalnego. Zalecenia dla poszczególnych krajów na 2020 r. uwzględniają bezpośredni wpływ zdrowotny i społeczny kryzysu oraz wyzwania strukturalne, które należy podjąć na etapie odbudowy. W okresie po zakończeniu pandemii COVID-19 Komisja i państwa członkowskie będą jeszcze ściślej współpracować, aby zapewnić odpowiednie dostosowanie i wdrażanie reform.

ETO stwierdził, że w przypadku 30% zaleceń dla poszczególnych krajów sporządzonych w latach 2011–2018 odnotowano „ograniczone” postępy” lub „brak postępów”. Ze zaktualizowanych danych dotyczących poziomu wdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów na lata 2011–2019 wynika, że państwa członkowskie wdrożyły 22% tych zleceń w pełni lub w znacznym zakresie, w przypadku 46% odnotowano co najmniej „pewne postępy”, a w przypadku pozostałych 32% odnotowano „ograniczone postępy” lub „brak postępów” we wdrażaniu. Co najmniej „pewien poziom wdrożenia” w przypadku prawie 70% zaleceń jest miarą sukcesu europejskiego semestru. Świadczy to o rygorystycznym monitorowaniu reform przez Komisję, a także uzasadnia bieżące wysiłki Komisji na rzecz dalszej poprawy wdrażania. Komisja pracuje również nad: i) wzmocnieniem analizy dotyczącej zrównoważoności w ramach dokumentów europejskiego semestru; ii) dalszym rozwijaniem związku między wykorzystywaniem funduszy UE a zaleceniami semestru; iii) włączeniem programu wspierania reform; oraz iv) rozwijaniem swojej oceny jakościowej działań następczych podjętych w związku z zaleceniami dla poszczególnych krajów.

W następstwie kryzysu, podczas którego we wszystkich państwach członkowskich wystąpiły bardzo podobne problemy, Komisja będzie w jeszcze większym stopniu współpracować z państwami członkowskimi w celu dalszej realizacji programu reform.

Europejski Trybunał Obrachunkowy stwierdził, że chociaż prawdopodobne jest pełne osiągnięcie sześciu z ośmiu celów strategii „Europa 2020”, postępy w zakresie realizacji celu związanego z ubóstwem oraz celu związanego z badaniami naukowymi i rozwojem następują powoli.

Komisja bardzo poważnie traktuje walkę z ubóstwem. Położyła większy nacisk na kwestie społeczne poprzez włączenie do semestru Europejskiego filaru praw socjalnych i tablicy wskaźników społecznych. Ponadto monitoruje zmiany i czynniki mające wpływ na ubóstwo w swoim rocznym sprawozdaniu na temat zatrudnienia i sytuacji społecznej w Europie. Wiele zaleceń dla poszczególnych krajów na przestrzeni ostatnich lat dotyczyło kwestii zatrudnienia, nabywania umiejętności, edukacji dorosłych, opieki nad dziećmi oraz integracji osób najbardziej oddalonych od rynku pracy. Wszystkie te kwestie odgrywają zasadniczą rolę w walce z ubóstwem.

W obszarze badań i rozwoju niektóre państwa członkowskie poczyniły postępy dużo szybciej niż inne. Niemcy i Dania osiągnęły swoje cele przed 2020 r. Na poziomie UE intensywność nakładów na badania i rozwój wzrosła z 1,81% w 2000 r. do 2,19% w 2018 r. Mimo że UE nie osiągnęła swojego ambitnego celu w obszarze badań i rozwoju, docelowy poziom 3% PKB miał wyraźny mobilizujący wpływ. Wzrost wydatków publicznych na badania i rozwój, a także wsparcia publicznego dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w tym obszarze, nie mógłby mieć miejsca w latach intensywnej konsolidacji budżetowej w następstwie kryzysu z 2008 r. bez skupienia strategii politycznych na roli badań i rozwoju dla wzrostu gospodarczego.

Komisja podkreśla, że w następstwie obecnego kryzysu państwa członkowskie powinny podejmować działania w obu tych obszarach, tj. ograniczania ubóstwa oraz badań i innowacji, traktując je jako priorytety strategii odbudowy gospodarczej.

ETO zauważa, że Komisja nie przekazuje państwom członkowskim pisemnych informacji zwrotnych na temat krajowych programów reform. Zdaniem Komisji ukierunkowany dialog z odpowiednimi organami w państwach członkowskich jest skuteczniejszy niż ogólne pisemne informacje zwrotne na temat krajowego programu reform. W przypadku stwierdzonych braków Komisja kontaktuje się z władzami, prosząc o brakujące informacje. Komisja wykorzystuje również inne źródła (np. misje informacyjne, dwustronne spotkania z państwami członkowskimi, urzędnicy ds. europejskiego semestru) w celu uzyskania pełnego i wyważonego obrazu sytuacji.

Działania w ramach europejskiego semestru odbywają się w oparciu o silne partnerstwo między Komisją, Radą i państwami członkowskimi. Kluczowym uczestnikiem tego procesu – w ramach dialogów gospodarczych – jest także Parlament Europejski. Priorytety państw członkowskich i Unii Europejskiej ulegają skoncentrowaniu na przeprowadzaniu reform strukturalnych przy jednoczesnym inwestowaniu w zieloną i zrównoważoną przyszłość. Komisja podkreśla również, że przedmiotowe zalecenia zostały zatwierdzone przez Radę Europejską i przyjęte przez Radę po szczegółowej analizie przeprowadzonej przez różne komitety Rady.

Komisja przeanalizowała poszczególne uwagi i wynikające z nich zalecenia ETO. Komisja jest otwarta na możliwe ulepszenia w procesie europejskiego semestru, jednak nie zgadza się z sugestią, że zbyt mało uwagi poświęcono w nim wymiarowi społecznemu i badaniom naukowym.

Wprowadzenie

Punkty 01—08 – Proces europejskiego semestru

Komisja określa najważniejsze wyzwania, przed którymi stoją poszczególne państwa członkowskie, za pomocą analizy opartej na dowodach przedstawionej w sprawozdaniach krajowych. Sprawozdania te są publikowane i są ogólnie dostępne. Proces semestru zmienia się z biegiem czasu i oprócz pierwotnego ukierunkowania na aspekty budżetowe, społeczne i związane z zatrudnieniem obejmuje obecnie również cele zrównoważonego rozwoju ONZ, w zakresie, w jakim są one ujęte w podstawach prawnych europejskiego semestru. Taka analiza została już przeprowadzona w sprawozdaniach krajowych z 2020 r. Kryzys spowodował wystąpienie bezpośrednich problemów zdrowotnych, społecznych i gospodarczych, którymi należy się zająć. Z drugiej strony, w ramach odbudowy pokryzysowej kluczowym tematem semestru staje się zrównoważony rozwój, który będzie wyznaczał kierunek dla wszystkich inwestycji. Europa stoi przed wyjątkową szansą rozwijania umiejętności swoich obywateli, badań i innowacji oraz infrastruktury w celu promowania modelu gospodarczego opartego na zrównoważoności środowiskowej i neutralności klimatycznej.

W razie potrzeby Komisja jest gotowa do omówienia możliwych rozwiązań politycznych oraz zaoferowania wsparcia technicznego. Komisja pozostawia w gestii państw członkowskich określenie najbardziej odpowiednich środków politycznych służących realizacji określonych priorytetów. Biorąc pod uwagę krótki cykl roczny oraz możliwość powtarzania się potrzeb w zakresie reform w kolejnych latach, nie uznano do tej pory za konieczną ingerencję w ten obszar polityki, uznany za prerogatywę państw członkowskich. Pomoc w zakresie reform była możliwa dzięki programom europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, a także pomocy technicznej udzielanej za pośrednictwem Dyrekcji Generalnej ds. Wspierania Reform Strukturalnych (DG REFORM).

Mechanizm praworządności jest instrumentem niezależnym od semestru. Obecnie prowadzone są dyskusje mające na celu położenie większego nacisku na praworządność dzięki wprowadzeniu nowego mechanizmu praworządności.

Punkty 09—19 – Odpowiedzialność za europejski semestr jest dzielona między Komisję a państwa członkowskie

W całym cyklu semestru Komisja podejmowała szereg działań w celu zapewnienia regularnego dialogu i wymiany informacji z państwami członkowskimi.

Uwagi

Punkty 21—31 i 59 – Nie jest prawdopodobne osiągnięcie dwóch z ośmiu celów strategii „Europa 2020”. Komisja nie wydała wystarczających zaleceń, aby odpowiednio zająć się problemem ubóstwa i kwestią badań naukowych w niektórych państwach członkowskich. Dodatkowe kwestie, takie jak praworządność.

Komisja zauważa, że warunkiem wstępnym dla ograniczenia ubóstwa i zwiększenia poziomu badań naukowych i rozwoju jest osiągnięcie celów w zakresie zatrudnienia i edukacji. Restrukturyzacja i reformy po kryzysie finansowym koncentrowały się na sektorze finansowym oraz na naglących problemach bezrobocia młodzieży i wczesnego kończenia nauki. Podejście to okazało się skuteczne, ponieważ doprowadziło do osiągnięcia rekordowego poziomu zatrudnienia oraz zredukowania liczby osób przedwcześnie kończących naukę, co miało również wpływ na ograniczenie ubóstwa.

Komisja bardzo poważnie traktuje walkę z ubóstwem. W ramach instrumentu REACT-EU uruchomionego w kontekście planu odbudowy dla Europy Komisja zaproponowała, aby dodatkowe środki, które mają zostać przyznane Europejskiemu Funduszowi Społecznemu, były w pierwszej kolejności przeznaczane na zwalczanie ubóstwa dzieci. W proponowanych wieloletnich ramach finansowych (WRF) na lata 2021–2027 zmieniono wniosek dotyczący Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), zawierając wymóg, zgodnie z którym każde państwo członkowskie powinno przeznaczyć 5% swoich środków z EFS+ na działania mające na celu zwalczanie ubóstwa dzieci. Środki te przyczynią się również bezpośrednio do wdrożenia przyszłego instrumentu polityki – gwarancji dla dzieci, w sprawie którego Komisja złoży wniosek w 2021 r.

Komisja położyła większy nacisk na kwestie społeczne poprzez włączenie do europejskiego semestru Europejskiego filaru praw socjalnych i tablicy wskaźników społecznych. Komisja podkreśla fakt, że zalecenia nie są wydawane państwom członkowskim, w przypadku których jeden ze wskaźników uległ pogorszeniu, „automatycznie”. Komisja bierze pod uwagę rozwój sytuacji społecznej, bieżące strategie polityczne państwa członkowskiego oraz postępy w zakresie stosownych reform. Ponadto wiele zaleceń dla poszczególnych krajów na przestrzeni ostatnich lat dotyczyło kwestii zatrudnienia, nabywania umiejętności, edukacji dorosłych, opieki nad dziećmi oraz integracji osób najbardziej oddalonych od rynku pracy. Wszystkie te kwestie odgrywają zasadniczą rolę w walce z ubóstwem. W rezultacie znaczne postępy w ograniczaniu ubóstwa notuje się od 2012 r., kiedy to nastąpiło apogeum kryzysu gospodarczego i finansowego. W wyniku tych postępów odsetek osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym spadł znacznie poniżej poziomu sprzed kryzysu. W 2018 r. zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym było w UE-28 110 mln osób, czyli 13,9 mln mniej niż w 2012 r. i 7,5 mln mniej w porównaniu z poziomem sprzed kryzysu (2008 r.). Ponadto dane dostępne za 2019 r. w 8 państwach członkowskich (AT, BG, DK, LV, HU, PL, RO i FI) wskazują na dalszy spadek odsetka ludności zagrożonej ubóstwem lub wykluczeniem społecznym.

Wydatki na badania i rozwój były w państwach członkowskich bardzo zróżnicowane; nadal decydujący był przy tym punkt wyjścia poszczególnych państw. Niemcy i Dania osiągnęły swoje cele przed 2020 r. i skonsolidowały swoją wiodącą pozycję w dziedzinie innowacji. Postępy innych państw członkowskich są wolniejsze, ponieważ podejmują one działania zmierzające do upowszechnienia badań i innowacji w środowisku akademickim i biznesowym.

Ocena ETO, zgodnie z którą Komisja nie wydała wystarczających zaleceń, aby odpowiednio zająć się problemem ubóstwa i kwestią badań naukowych w niektórych państwach członkowskich, jest sprzeczna z uznaniem przez ETO faktu, że Komisja wydała szereg zaleceń dla poszczególnych krajów dotyczących walki z ubóstwem, m.in.. w następujących obszarach: zatrudnienie, nabywanie umiejętności, uczenie się przez całe życie, opieka nad dziećmi oraz integracja na rynku pracy osób wcześniej zmarginalizowanych. ETO uznaje również prace nad europejskim filarem praw socjalnych i celami zrównoważonego rozwoju ONZ. Powyższe elementy świadczą o tym, że Komisja koncentruje się na eliminowaniu podstawowych przyczyn ubóstwa, jakimi są brak dostępu do rynku pracy, rozwijania umiejętności i opieki nad dziećmi. W następstwie obecnego kryzysu Komisja kładzie duży nacisk na wspieranie dochodu obywateli i bezpośrednie środki mające na celu ograniczenie ubóstwa. Jest to już widoczne w zaleceniach dla poszczególnych krajów z 2020 r. W swoich zaleceniach z 2020 r. skierowanych do Rady Komisja przewiduje inwestowanie w badania i rozwój, aby wykorzystać możliwości płynące z ekologizacji gospodarki oraz zaangażowania Europy na rzecz neutralności klimatycznej.

W swojej analizie otoczenia biznesowego poszczególnych państw członkowskich Komisja bierze również pod uwagę inne aspekty w zakresie, w jakim istnieje między nimi powiązanie makroekonomiczne. Jeśli chodzi o przestrzeganie kluczowej wartości UE, jaką jest praworządność Komisja będzie co roku publikowała sprawozdanie na temat praworządności z rozdziałami dotyczącymi poszczególnych państw członkowskich.

Punkty 34—40, 58 i 61 – Wieloletnie oceny Komisji dotyczące wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów przez państwa członkowskie

ETO zauważa, że wskaźnik pełnego lub znacznego wdrożenia zaleceń dla poszczególnych krajów jest niski, a proces monitorowania przez Komisję nie zawsze jest kompletny.

Komisja współpracuje z państwami członkowskimi w celu poprawy wskaźników pełnego lub znacznego wdrożenia zaleceń. Fakt, że od pierwszej edycji europejskiego semestru w 2011 r. w przypadku ponad dwóch trzecich zaleceń dla poszczególnych krajów odnotowano przynajmniej „pewne postępy” potwierdza, że ważne reformy są realizowane, choć ta realizacja może potrwać dłużej niż pierwotnie zakładano. Niektóre reformy napotykają silny sprzeciw polityczny i społeczny, mimo zaangażowania rządów.

W ciągu ostatnich lat państwa członkowskie poczyniły największe postępy w dziedzinie usług finansowych, dostępu do finansowania, ram prawnych postępowania upadłościowego, przepisów dotyczących ochrony zatrudnienia oraz aktywnej polityki rynku pracy, co odzwierciedla priorytet nadany stabilizacji sektora finansowego w reakcji na kryzys gospodarczy i finansowy, który wymagał zdecydowanych działań politycznych. Podobnie działania na rzecz tworzenia miejsc pracy na podstawie umów na czas nieokreślony oraz rozwiązania problemu segmentacji rynków pracy są odzwierciedleniem rzetelnego wykonania zaleceń w tych obszarach. Zdecydowanie wdrożono również zalecenia dotyczące polityki budżetowej i zarządzania budżetem, aby zagwarantować solidne podstawy finansów publicznych w następstwie kryzysu finansowego.

Również fakt, że w ciągu ostatnich lat stopniowo eliminowano lub korygowano zakłócenia równowagi, świadczy o pomyślnym wdrażaniu reform.

W każdym cyklu semestru Komisja przeprowadza odpowiednio dwa razy roczną i wieloletnią ocenę zaleceń dla poszczególnych krajów. Metodyka oceny i przypisanie przez Komisję poszczególnych kategorii wdrożenia uległy z czasem poprawie i są obecnie bardzo rygorystyczne, co pozwala utrzymać nacisk na państwa członkowskie, aby te kontynuowały i doprowadzały reformy do końca. Aby ułatwić analizę oraz porównanie tempa postępów na przestrzeni lat, Komisja wykorzystuje syntetyczny wskaźnik oceny postępów we wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów.

W przypadku utrzymującego się niewystarczającego wdrażania Komisja aktywnie współpracuje z państwami członkowskimi w celu zapewnienia właściwego uwzględnienia wyzwań i priorytetów politycznych. Komisja nie uważa, by dalsze zalecenia Rady lub dalsze konkretne środki sprzyjały konstruktywnemu dialogowi w celu znalezienia rozwiązania. Komisja uważa natomiast, że najlepszym sposobem na osiągnięcie tego celu jest ukierunkowanie dostępnych funduszy UE na realizację zaleceń dla poszczególnych krajów. Fundusze polityki spójności zostały dostosowane do procesu semestru, a DG REFORM udziela państwom członkowskim pomocy technicznej. Na reformy strategii politycznych związanych z europejskim semestrem w całości ukierunkowany będzie nowo zaproponowany Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (z budżetem 561 mld EUR).

Aby zwiększyć tempo prowadzące do pełnego lub znacznego wdrożenia zaleceń, Komisja w większym stopniu konsultuje się z państwami członkowskimi, dostarcza wsparcia w zakresie reform za pośrednictwem specjalnie do tego celu powołanych służb oraz zapewnia lepsze powiązanie funduszy europejskich z reformami.

Jeżeli chodzi o bazę danych CeSAR, której celem jest ocena zaleceń dla poszczególnych krajów, prowadzone są nieustanne prace nad poprawą jej funkcjonowania. Jest to wewnętrzne narzędzie pracy, które zostało udostępnione państwom członkowskim w grudniu 2019 r.

Punkty 41—44 – Związek między budżetem UE a wdrażaniem zaleceń dla poszczególnych krajów

ETO twierdzi, że istnieje „niewystarczający związek między wydatkami z budżetu UE a wdrażaniem zaleceń dla poszczególnych krajów”. Komisja może jednak potwierdzić, że wszystkie właściwe zalecenia dla poszczególnych krajów zostały uwzględnione w procesie programowania europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych na lata 2014–2020. Należy pamiętać, że w bieżącym okresie programowania wdrażanie europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych może trwać ponad dziesięć lat (ze względu na zasadę n+3). Ponieważ pojawienie się wyników i rezultatów inwestycji z oczywistych względów wymaga jeszcze dłuższego czasu, ocena stopnia, w jakim działania w tym zakresie przyczyniają się do skutecznego wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów, wymaga przyjęcia perspektywy długoterminowej. Wspomniane przez ETO „badanie” potwierdza powiązania między dokumentami programowymi dotyczącymi europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (umowami partnerstwa i programami operacyjnymi) a zaleceniami dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru. „Szeroki i ogólny” charakter tych powiązań wynika z ogólnego charakteru umów partnerstwa, które są „ramowymi” dokumentami programowymi i, w związku z tym, nie są przeznaczone dla konkretnych wymogów w zakresie realizacji.

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie wspólnych przepisów, w dokumentach programowych należy, przy podejmowaniu decyzji w sprawie interwencji, uwzględnić między innymi właściwe zalecenia dla poszczególnych krajów. Umowy partnerstwa i programy operacyjne to strategiczne dokumenty dotyczące wdrażania europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych przez okres 7 lat i nie są przeznaczone wyłącznie do wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów. Niemniej jednak od 2016 r. w sprawozdaniach krajowych regularnie informowano o wkładzie budżetu UE w działania mające na celu rozwiązywanie problemów strukturalnych. Ponadto na przestrzeni lat znacznie wzmocniono synergie między europejskim semestrem a wykorzystaniem funduszy UE i oczekuje się, że tendencja ta utrzyma się w kolejnych wieloletnich ramach finansowych. W odniesieniu do lat 2021–2027 Komisja zaproponowała, by państwa członkowskie określały, w jaki sposób odpowiednie zalecenia dla poszczególnych krajów będą uwzględniane przy przygotowywaniu dokumentów programowych. W okresie programowania 2021–2027 państwa członkowskie powinny regularnie przedstawiać komitetowi monitorującemu i Komisji postępy w realizacji programów służących wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów. W ramach przeglądu śródokresowego państwa członkowskie powinny między innymi rozważyć ewentualną konieczność zmiany programu w celu uwzględnienia odpowiednich zaleceń dla poszczególnych krajów przyjętych lub zmienionych od początku okresu programowania.

W dniu 27 maja 2020 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący nowego narzędzia służącego odbudowie: „Next Generation EU”. Pierwszym filarem i kluczowym elementem planu odbudowy będzie nowy Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Instrument ten opiera się na Narzędziu Realizacji Reform i zastępuje instrument budżetowy na rzecz konwergencji i konkurencyjności (BICC), który był niedawno przedmiotem dyskusji ze współustawodawcami.

Komisja złożyła również wniosek dotyczący Instrumentu Wsparcia Technicznego, który byłby objęty odrębnym rozporządzeniem i stanowiłby kontynuację istniejącego programu wspierania reform strukturalnych (SRSP).

Punkty 45—52 – Optymalizacja zaleceń dla poszczególnych krajów oraz wyznaczanie priorytetów reform

Wszystkie złożone zalecenia dla poszczególnych krajów, do których odniósł się ETO, dotyczą wspólnego tematu, a mianowicie polityki budżetowej, zatrudnienia i polityki społecznej, otoczenia biznesowego i inwestycji. Elementy zaleceń odnoszą się do różnych obszarów polityki, w których oczekuje się reakcji państw członkowskich za pośrednictwem ich ministerstw i organów administracyjnych, w podobnych ramach czasowych. Odzwierciedla to fakt, że podejmowanie konkretnych wyzwań społeczno-gospodarczych wymaga działań politycznych w różnych dziedzinach. Jeśli chodzi o ustalenie priorytetów reform, zalecenia zaproponowane przez Komisję odzwierciedlają poglądy Komisji na temat działań priorytetowych, które należy podjąć.

Proces analizy w Radzie gwarantuje omówienie zaleceń przez państwa członkowskie przed ich finalizacją. Ostatecznie to Rada przyjmuje zalecenia. Ponadto skoncentrowano się na stałym dialogu z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami w celu określenia priorytetów i konkretnych reform. Zdaniem Komisji mechanizmy te zapewniają wykonalność ostatecznie przyjętych zaleceń. Komisja ma oczywiście świadomość tego, że niektóre reformy wymagają więcej czasu niż inne i dlatego opracowała wieloletnią ocenę postępów we wdrażaniu.

Jeśli chodzi o zapewnienie odniesień do zintegrowanych wytycznych, znaczna liczba odniesień znajduje się w dokumentach zawierających zalecenia. Ani państwa członkowskie, ani Komisja nie wskazały na potrzebę zwiększenia tej liczby. Jeśli chodzi o sformułowanie i uzasadnienie zaleceń, należy zauważyć, że każde zalecenie posiada powiązany motyw oraz analizę uzupełniającą w sprawozdaniu krajowym. Z uwagi na obszerne zaangażowanie państw członkowskich i Komisji wyeliminowano ryzyko niejasności w przekazywanych wiadomościach.

Punkty 53—56 – Współpraca z krajowymi zainteresowanymi stronami oraz ocena krajowych programów reform

Komisja wymaga od państw członkowskich współpracy z zainteresowanymi stronami i sama podejmuje taką współpracę w trakcie misji informacyjnych. Ponadto na etapie programowania funduszy ma miejsce regularna wymiana informacji między Komisją a władzami lokalnymi. Władze lokalne i regionalne są włączone w cykl programowania i wdrażania funduszy polityki spójności. Komisja zaproponowała utrzymanie tego rozwiązania w okresie programowania 2021–2027.

W odniesieniu do krajowych programów reform Komisja potwierdza spójność treści, ale powstrzymuje się od ingerowania w tradycyjnie przyjęte w poszczególnych krajach formy dokumentacji i jej formaty. Krajowy program reform stał się dla państw członkowskich bardzo ważnym narzędziem ułatwiającym koordynację między ministerstwami i między regionami w procesie reform. Wnioski Komisji dotyczące zaleceń Rady w sprawie krajowych programów reform oraz opinii w sprawie programów stabilności i konwergencji państw członkowskich stanowią same w sobie udokumentowane wyniki dokonanej przez Komisję oceny tych programów. Ocena jest wyraźnie udokumentowana w standardowych motywach tekstu prawnego zaleceń dla poszczególnych krajów. Ponadto w majowym komunikacie ogólnym Komisji, który stanowi część opublikowanego pakietu semestru, uwzględnione zostają informacje zawarte w programach w celu aktualizacji przedstawionej oceny zaleceń. W treści wniosków w sprawie zaleceń dla poszczególnych krajów uwzględnione zostają ponadto środki zgłaszane przez państwa członkowskie w ich programach. Komisja ocenia zgodność ze wzorem i koncentruje się na głównych zobowiązaniach w zakresie reform, a także na potwierdzeniu własnych informacji pozyskanych z innych źródeł.

Jeżeli chodzi o bazę CESAR, wewnętrzne procedury zostały opracowane tak, aby wszystkie odpowiednie dyrekcje generalne mogły wnieść wkład w ogólny proces oceny zaleceń przez Komisję w ramach tej bazy danych. CESAR jest narzędziem stale udoskonalanym, co służy dalszej poprawie procesu oceny i monitorowania. Opracowywane są nowe funkcje, aby zapewnić wprowadzanie ocen do tej bazy danych przez wszystkie zainteresowane dyrekcje generalne.

Komisja nie zgadza się z twierdzeniem, że częste przegrupowanie zaleceń dla poszczególnych krajów sprawia, że monitorowanie staje się na przestrzeni lat mniej porównywalne. Ocena wdrażania zaleceń dla poszczególnych krajów odbywa się najpierw w odniesieniu do każdej z poszczególnych części, a następnie, poprzez agregowanie, w odniesieniu do całości zaleceń. Aby ułatwić analizę oraz porównanie tempa postępów na przestrzeni lat, Komisja wykorzystuje syntetyczny wskaźnik do oceny postępów we wdrażaniu zaleceń dla poszczególnych krajów. W bazie CESAR wprowadzono pewne zmiany w celu lepszego śledzenia zaleceń w każdym obszarze polityki w danym okresie.

Wnioski i zalecenia

59

Komisja nie podziela wniosku ETO, że nie kładzie się wystarczającego nacisku na ograniczanie ubóstwa. Komisja nie zgadza się też, że istnieje brak równowagi w strukturze zaleceń dla poszczególnych krajów.

Aby zwrócić szczególną uwagę na kwestie związane z praworządnością, ustanowiono nowy mechanizm praworządności. Uwzględnienie takich kwestii w ramach europejskiego semestru ogranicza się do przypadków, które mają wyraźny wpływ makroekonomiczny.

Zalecenie 1 – położenie silnego nacisku na wymiar społeczny i badania naukowe w procesie europejskiego semestru

Komisja przyjmuje to zalecenie, ponieważ w całości przyczyni się ono do zwalczania społeczno-gospodarczych skutków kryzysu związanego z COVID-19. Komisja jest zaangażowana w walkę z ubóstwem, podejmując działania ukierunkowane na wyeliminowanie jego pierwotnych przyczyn.

Komisja częściowo przyjmuje to zalecenie, ponieważ nie może zobowiązać się do wydania zaleceń dla poszczególnych krajów w odniesieniu do wszystkich państw członkowskich, w których nie notuje się postępów w tym zakresie. Oczekuje się, że w kontekście nowego Europejskiego Zielonego Ładu i transformacji cyfrowej badania naukowe i innowacje odegrają istotną rolę w europejskim semestrze oraz w uczynieniu gospodarki UE konkurencyjną i neutralną dla klimatu.

Zalecenie 2 – Usprawnienie wdrażania i monitorowania zaleceń dla poszczególnych krajów

Podpunkt pierwszy – Komisja przyjmuje to zalecenie i zapewni, aby wszyscy członkowie zespołu krajowego uaktualniali swoje oceny wdrażania w bazie danych CeSAR. CESAR jest narzędziem stale udoskonalanym, co służy dalszej poprawie procesu oceny i monitorowania. Opracowywane są nowe funkcje, aby zapewnić wprowadzanie ocen do tej bazy danych przez wszystkie zainteresowane dyrekcje generalne.

Podpunkt drugi – Komisja częściowo przyjmuje to zalecenie. Dzięki temu informacje już udostępnione publicznie w sprawozdaniach krajowych na temat zaleceń dla poszczególnych krajów oraz ich status w zakresie wdrażania zostaną udostępnione również w internecie. Wymagałoby to zgody państw członkowskich.

Podpunkt trzeci– Komisja nie przyjmuje tego zalecenia. Komisja utrzymuje bliską współpracę z państwami członkowskimi w celu wspólnego określenia wyzwań i stawienia im czoła.

W rzeczywistości Komisja stosuje już zasadę przedstawioną przez ETO, powtarzając zalecenia w kolejnych edycjach semestru w przypadku ich niewdrożenia, a także doprecyzowując je, tam gdzie jest to uzasadnione. W związku z tym nie uznano za stosowne zastosowania dalszych środków na mocy rozporządzenia.

Zalecenie 3 – Wzmocnienie powiązań między funduszami UE a zaleceniami dla poszczególnych krajów

Komisja częściowo przyjmuje to zalecenie w odniesieniu do wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027. W programowaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych uzgodniono już pewne warunki dotyczące reform. Ponadto w dniu 27 maja 2020 r. Komisja złożyła wniosek w sprawie nowego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności, który zapewni duże wsparcie finansowe na rzecz reform i inwestycji podejmowanych przez państwa członkowskie, a tym samym pomoże im w sprostaniu wyzwaniom określonym w europejskim semestrze. Będzie to jednak zależało od wyniku negocjacji w Parlamencie i Radzie.

Zalecenie 4 – Ulepszenie formułowania zaleceń dla poszczególnych krajów

Komisja częściowo przyjmuje to zalecenie w zakresie, w jakim indywidualne zalecenia dla poszczególnych krajów dotyczą jednego wspólnego wyzwania politycznego. Fakt, że zalecenia dla poszczególnych krajów obejmują różne kwestie, odzwierciedla rzeczywistość, w której sprostanie konkretnym wyzwaniom społeczno-gospodarczym wymaga podjęcia działań politycznych w różnych dziedzinach. W ramach strategii „Europa 2020” zdefiniowano wymierne cele. Nie uważa się dodawania kolejnych celów za użyteczne. Nie uważa się za praktyczne narzucenia ram czasowych, ponieważ Komisja zdaje sobie sprawę, że może zaistnieć konieczność przeprowadzenia reform na różnych etapach. Można by natomiast rozważyć bardziej szczegółową jakościową ocenę wysiłków państw członkowskich w zakresie wdrażania. Komisja uznała już taką potrzebę, jako że w swojej ocenie wdrażania stosuje różne kategorie oceny, np. ograniczony postęp, pewne postępy itd. Komisja już obecnie udostępnia odpowiednie uzasadnienie zaleceń zawartych w sprawozdaniach krajowych oraz motywów zaleceń dla poszczególnych krajów.

Zalecenie 5 – Dokonanie jasnej oceny krajowych programów reform

Podpunkt pierwszy – Komisja częściowo przyjmuje to zalecenie, z zastrzeżeniem wyniku trwających negocjacji z współustawodawcami w sprawie WRF oraz Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Krajowe programy reform uzupełniają i potwierdzają informacje uzyskane z innych źródeł. Krajowe programy reform, w ich obecnej formie, uważa się za bardzo przydatne do formułowania zaleceń dla poszczególnych krajów oraz za dostosowane do zakładanych celów. Zawierają one już poszczególne elementy zasugerowane przez ETO. Komisja w ramach swojej bieżącej współpracy z państwami członkowskimi zbada jednak, jakie ulepszenia mogą zostać wprowadzone do krajowych programów reform z korzyścią dla obu stron.

Ponadto w świetle wniosków Komisji dotyczących WRF na lata 2021–2027 struktura tych programów może zostać odpowiednio dostosowana zgodnie z proponowaną rolą krajowych programów reform w odniesieniu do Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W szczególności w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności państwa członkowskie będą mogły przedstawiać swoje plany odbudowy i zwiększania odporności, w załączeniu do krajowych programów reform.

Podpunkt drugi – Komisja nie przyjmuje tego zalecenia.

Krajowe programy reform odgrywają bardzo ważną rolę w zapewnieniu zaangażowania we wdrażanie reform w państwach członkowskich – zarówno pomiędzy ministerstwami, jak i w ramach współpracy z zainteresowanymi stronami. Dla Komisji krajowe programy reform stanowią użyteczne narzędzie, które pozwala na połączenie i potwierdzenie informacji zgromadzonych przez Komisję za pośrednictwem innych kanałów w ramach prowadzonej przez nią działalności w zakresie ciągłego nadzoru gospodarczego.

Dokonana przez Komisję ocena krajowych programów reform znajduje odzwierciedlenie w proponowanych zaleceniach dla poszczególnych krajów i w towarzyszących im motywach. Nie uważa się, by zapewnienie odrębnej i specjalnej oceny krajowych programów reform w kontekście obecnej roli krajowych programów reform w ramach europejskiego semestru stanowiło wartość dodaną.

Przypisy

¹ Europejski semestr został ustanowiony jako nowy element po zawarciu porozumienia w 2010 r. (zob. komunikat COM(2010) 250 final „Zacieśnienie koordynacji polityki gospodarczej” oraz komunikat COM(2010) 367/2 „Wzmocnienie koordynacji polityki gospodarczej w interesie stabilności, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia – Narzędzia na rzecz silniejszego zarządzania gospodarczego w UE”) oraz w następstwie zmian wprowadzonych w 2011 r. rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1175/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w rozporządzeniu Rady nr 1466/97/WE w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych (Dz.U. L 306 z 23.11.2011, s. 12).

² Zob. komunikat Komisji „EUROPA 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu”, COM(2010) 2020 z 3.3.2010, załącznik 1, s. 30.

³ Komunikat Komisji „Podsumowanie realizacji strategii »Europa 2020« na rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu” – COM(2014) 130 final/2 z 19.3.2014, s. 18.

⁴ Komunikat Komisji „Roczna strategia zrównoważonego wzrostu gospodarczego na 2020 r.”, COM(2019) 650 final z 17.12.2019.

⁵ Zob. komunikat Komisji „Dalsze umacnianie praworządności w Unii”, COM(2019) 163 final, s. 9–12.

⁶ Art. 12a rozporządzenia nr 1466/97/WE.

⁷ Art. 2-a ust. 3 i art. 2-ab ust. 2 rozporządzenia nr 1466/97/WE.

⁸ Załącznik 1 do konkluzji Prezydencji z posiedzenia Rady Europejskiej w Luksemburgu w dniach 12–13 grudnia 1997 r. – pkt 3 rezolucji Rady Europejskiej w sprawie koordynacji polityki gospodarczej na etapie 3 UGW oraz w sprawie art. 109 i 109b Traktatu.

⁹ Sprawozdanie Rady dla Rady Europejskiej w sprawie poprawy wdrażania paktu na rzecz stabilności i wzrostu, Bruksela, 21 marca 2005 r., 7423/05, UEM 97, ECOFIN 104, s. 4 załącznika.

¹⁰ Motyw 3 preambuły rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1173/2011 z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie skutecznego egzekwowania nadzoru budżetowego w strefie euro.

¹¹ Art. 2-a ust. 3 akapit drugi rozporządzenia nr 1466/97/WE.

¹² Art. 11 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 1466/97/WE.

¹³ Zob. kontrola procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej (MIP) – sprawozdanie specjalne Trybunału nr 3/2018, a także sprawozdanie specjalne Trybunału nr 18/2018 z kontroli części zapobiegawczej paktu stabilności i wzrostu.

¹⁴ Rok 2008 przyjęto za pierwotny okres odniesienia, względem którego określono cele.

¹⁵ Zob. także dokument roboczy służb MFW „Inequality and poverty across generations in the EU”, styczeń 2018 r.

¹⁶ https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1& pcode=tessi012&language=en

¹⁷ Zalecenie Komisji z dnia 26 kwietnia 2017 r. w sprawie Europejskiego filaru praw socjalnych, C(2017) 2600 final.

¹⁸ Rezolucja ONZ przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ pt. „Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” A/RES/70/1; 25 września 2015 r.

¹⁹ Wytyczne polityczne na następną kadencję Komisji Europejskiej (2019–2024) – „Unia, która mierzy wyżej. Mój program dla Europy”; dokument przedłożony przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen na etapie składania kandydatur, s. 9.

²⁰ Zob. wykres 2 na s. 4 not strategicznych EPSC, Komisja Europejska, wydanie 6/2015.

²¹ Zgodnie z art. 121 ust. 4 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

²² Art. 2-a ust. 3 lit. a) rozporządzenia nr 1466/97/WE.

²³ Art. 15 i 96 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006.

²⁴ Sprawozdanie opracowane przez Ismeri Europa na zlecenie Komisji pt. „Support of European Structural and Investment (ESI) Funds to the implementation of the Country Specific Recommendations and to structural reforms in Member States”, 2018.

²⁵ Opinia Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 6/2018 w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz; pkt 31–34 i zalecenie 4 oraz pkt 36–39 i zalecenie 9.

²⁶ Opracowany przez Komisję „Dokument otwierający debatę na temat pogłębienia unii gospodarczej i walutowej”, COM(2017) 291 z 31.5.2017, s. 24.

²⁷ Art. 2-a ust. 2 lit. a) i lit. b) rozporządzenia nr 1466/97/WE przewiduje wymóg nadzoru nad wdrażaniem ogólnych wytycznych polityki gospodarczej oraz analizy wdrażania wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia.

²⁸ Art. 2-a ust. 2 lit. d) rozporządzenia nr 1466/97/WE.

²⁹ Europejski Komitet Regionów, opinia „Ulepszenie zarządzania europejskim semestrem: kodeks postępowania dotyczący udziału władz lokalnych i regionalnych”, 123. posiedzenie plenarne, 11–12 maja 2017 r.

³⁰ Włochy wyszły z procedury nadmiernego deficytu w czerwcu 2013 r., a wcześniejszy okres został częściowo objęty kontrolą Trybunału dotyczącą procedury nadmiernego deficytu. Kraj ten został ujęty w próbie z uwagi na szerokie stosowanie klauzul elastyczności w ramach części zapobiegawczej oraz jego ogólne znaczenie dla zmian makroekonomicznych w UE.

³¹ Dane dotyczące ubóstwa należy interpretować ostrożnie. Np. wskaźnik AROPE jest w szczególnie dużej mierze kształtowany przez wskaźnik „zagrożenia ubóstwem dochodowym po uwzględnieniu transferów socjalnych”. Ten drugi wskaźnik stanowi względną miarę ubóstwa, a jego progi są bardzo zróżnicowane w poszczególnych państwach członkowskich. Zmienia się on również w czasie wraz z ewolucją krajowej mediany dochodu do dyspozycji: w niektórych państwach członkowskich próg ten obniżył się w latach 2008–2017 (Grecja i Cypr) lub utrzymywał się na niemal niezmienionym poziomie (Hiszpania i Włochy).

³² Osoby żyjące w gospodarstwie domowym o „ekwiwalentnym” dochodzie do dyspozycji po uwzględnieniu transferów socjalnych wynoszącym mniej niż 60% mediany krajowej. Ten próg ma charakter konwencjonalny i odpowiada poziomowi dochodów uważanemu za niezbędny do tego, by wieść godne życie.

³³ Osoby, których nie stać na co najmniej trzy z następujących dziewięciu rzeczy: zapłacenie czynszu, raty kredytu hipotecznego lub rachunków za media; należyte ogrzanie mieszkania; pokrycie nieprzewidzianych wydatków; regularne spożywanie mięsa lub białka; urlop poza miejscem zamieszkania; telewizor; pralka; samochód; telefon. W 2017 r. UE zaktualizowała tę listę, która obecnie obejmuje dodatkowych siedem pozycji: wymiana zużytych ubrań i mebli; posiadanie dwóch par butów; wydawanie niewielkich kwot na własny użytek; regularny udział w zajęciach rekreacyjnych; wyjście do baru albo do restauracji raz w miesiącu oraz posiadanie łącza internetowego. Ze zmodyfikowanej listy skreślono posiadanie pralki, telewizora i telefonu jako nieadekwatne mierniki deprywacji.

³⁴ Osoby w wieku 0–59 lat żyjące w gospodarstwach domowych, w których osoby dorosłe (z wyłączeniem studentów w wieku poniżej 25 lat) w minionym roku przepracowały mniej niż 20% swojego łącznego potencjału pracy.

³⁵ Mając na uwadze cel na 2020 r. i w ramach Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 państwa członkowskie UE zobowiązały się do zmniejszenia ubóstwa o połowę we wszystkich jego wymiarach do 2030 r.

³⁶ Ze względu na brak porównywanych danych za 2008 r. Chorwacja nie została uwzględniona w obliczeniach (1,1 mln osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym w 2017 r.).

³⁷ https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tesem100&plugin=1

Kalendarium

Wydarzenie	Data
Zatwierdzenie ramowego programu kontroli / rozpoczęcie kontroli	19.9.2017
Oficjalne przesłanie wstępnej wersji sprawozdania Komisji (lub innej jednostce kontrolowanej)	31.1.2019
Przyjęcie ostatecznej wersji sprawozdania po postępowaniu kontradyktoryjnym	30.6.2020
Otrzymanie oficjalnych odpowiedzi Komisji (lub innej jednostki kontrolowanej) we wszystkich językach	20.7.2020

Kontakt

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG

Tel. +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2020

PDF	ISBN 978-92-847-2097-2	ISSN 1977-5768	doi:10.2865/439238	QJ-AB-19-027-PL-N
HTML	ISBN 978-92-847-2060-6	ISSN 1977-5768	doi:10.2865/083463	QJ-AB-19-027-PL-Q

PRAWA AUTORSKIE

© Unia Europejska, 2020.

Polityka Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystywania dokumentów jest realizowana na podstawie decyzji Trybunału nr 6/2019 w sprawie polityki otwartych danych oraz ponownego wykorzystywania dokumentów.

O ile nie wskazano inaczej (np. nie zawarto indywidualnych adnotacji o prawach autorskich), treści Europejskiego Trybunału Obrachunkowego będące własnością UE objęte są licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że ponowne wykorzystanie jest dozwolone, pod warunkiem że dokumenty zostaną odpowiednio oznaczone i zostaną wskazane dokonane w nich zmiany. W przypadku ponownego wykorzystania nie można zmieniać ich oryginalnego znaczenia ani przesłania. Trybunał nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje ponownego wykorzystania dokumentów.

W przypadku ponownego wykorzystania dokumentów wymagane jest zweryfikowanie praw autorskich, jeżeli konkretna treść wskazuje na możliwą do zidentyfikowania osobę fizyczną, tak jak zdjęcia, na których przedstawiono pracowników Trybunału lub prace stron trzecich. Uzyskanie zezwolenia na ponowne wykorzystanie dokumentu unieważnia wymienione wcześniej ogólne zezwolenie. Należy w nim wyraźnie opisać wszelkie ograniczenia dotyczące wykorzystania dokumentów.

W celu wykorzystania lub powielenia treści niebędącej własnością UE może być konieczne wystąpienie o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.

Oprogramowanie lub dokumenty objęte prawem własności przemysłowej, takie jak patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe, znaki graficzne i nazwy nie są objęte polityką Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystywania i nie jest udostępniana licencja na nie.

Na stronach internetowych instytucji Unii Europejskiej dostępnych w domenie europa.eu zamieszczane są odsyłacze do stron zewnętrznych. Trybunał nie kontroluje ich zawartości i w związku z tym zachęca użytkowników, aby we własnym zakresie zapoznali się z polityką ochrony prywatności i polityką w zakresie praw autorskich stosowanymi na tych stronach.

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nie może być wykorzystywany bez uprzedniej zgody Trybunału.

JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE

Osobiście
W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Telefonicznie lub drogą mailową
Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:

• dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),
• dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,
• drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

WYSZUKIWANIE INFORMACJI O UE

Online
Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/index_pl.

Publikacje UE
Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić na stronie: https://op.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).

Prawo UE i powiązane dokumenty
Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1952 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu.

Portal Otwartych Danych UE
Unijny portal otwartych danych (http://data.europa.eu/euodp/pl) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.