Η κινητικότητα στο πλαίσιο του Erasmus+: εκατομμύρια συμμετέχοντες και πολύπλευρη η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, η μέτρηση των επιδόσεων όμως χρήζει περαιτέρω βελτιώσεων

Σύνοψη

Τι είναι το Erasmus+

I

Το Erasmus+ (εφεξής «το πρόγραμμα») είναι ένα πρόγραμμα της ΕΕ που υποστηρίζει δράσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού, με συνολικό προϋπολογισμό 16,45 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020. Στόχος του είναι να παρέχει σε εκπαιδευόμενους και εργαζόμενους τη δυνατότητα να αποκτήσουν δεξιότητες και να εξελιχθούν σε ατομικό, κοινωνικοεκπαιδευτικό και επαγγελματικό επίπεδο μέσω σπουδών, κατάρτισης, εργασιακής εμπειρίας ή εθελοντισμού στο εξωτερικό. Στόχος του είναι επίσης να βελτιώσει την ποιότητα και να ενισχύσει την καινοτομία, την αριστεία και τη διεθνοποίηση των οργανισμών που δραστηριοποιούνται στους τρεις αυτούς τομείς.

II

Ένας υψηλότερου επιπέδου στόχος του Erasmus+ είναι να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές χώρες να εκσυγχρονιστούν και να βελτιώσουν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισής τους, ενισχύοντας τον ρόλο τους ως κινητήριων μοχλών για ανάπτυξη, απασχόληση, ανταγωνιστικότητα, καινοτομία και κοινωνική ένταξη.

III

Το Erasmus+ καλύπτει την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, τη σχολική εκπαίδευση, την εκπαίδευση ενηλίκων, τη νεολαία και τον αθλητισμό. Οι δραστηριότητες και τα έργα που μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το Erasmus+ κατανέμονται σε βασικές δράσεις. Ως επί το πλείστον (80 %), το πρόγραμμα υλοποιείται από τις εθνικές μονάδες στο πλαίσιο της έμμεσης διαχείρισης.

Τι ελέγξαμε

IV

Αξιολογήσαμε τις επιδόσεις και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία (ΕΠΑ) του προγράμματος, εστιάζοντας στη βασική δράση 1, τη μαθησιακή κινητικότητα των ατόμων (δράση «κινητικότητα» του Erasmus+), και ειδικότερα στους τομείς της εκπαίδευση και της κατάρτισης, η οποία αντιπροσωπεύει πάνω από το ήμισυ του προϋπολογισμού του προγράμματος για την περίοδο 2014-2020. Έως τον Ιανουάριο του 2018, πάνω από 2,3 εκατομμύρια εκπαιδευόμενοι και επαγγελματίες συμμετείχαν σε αυτές τις δραστηριότητες κινητικότητας.

Τι διαπιστώσαμε

V

Συνολική διαπίστωσή μας είναι ότι το Erasmus+ είναι ένα γνωστό και επιτυχημένο προϊόν της ΕΕ. Το πρόγραμμα αποφέρει προστιθέμενη αξία σε πολλές μορφές που βαίνουν πέραν των όσων απαιτούνται εκ του νόμου. Το Erasmus+ διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ενίσχυση της μαθησιακής κινητικότητας και ασκεί θετική επιρροή στον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες διάκεινται έναντι της ΕΕ. Καμία χώρα δεν θα ήταν σε θέση να επιτύχει τέτοια αποτελέσματα, εάν δρούσε μεμονωμένα.

VI

Συνολικά, διαπιστώσαμε τα εξής:

1. Μέσω της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ εξασφαλίζεται ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία με πολλούς τρόπους, και όχι μόνο με αυτούς που προβλέπονται στη νομική βάση, όπως με τη στρατηγική προσέγγιση στην κινητικότητα, την τόνωση της συνείδησης της ευρωπαϊκής ταυτότητας και την πολυγλωσσία.
2. Στην πλειονότητά τους, οι τιμές-στόχος που συνοδεύουν τους δείκτες στη νομική βάση επιτυγχάνονται. Ωστόσο, οι δείκτες αυτοί δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένοι με τους γενικούς και ειδικούς στόχους που ορίζονται στον κανονισμό, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η μέτρηση των επιδόσεων. Οι ποσοτικοί δείκτες βασίζονται κατά κύριο λόγο σε απόψεις που εκφράζουν οι συμμετέχοντες σε συνεντεύξεις και έρευνες.
3. Το Erasmus+ εισάγει πολλές καινοτομίες που συντελούν στη διοικητική απλούστευση στον τομέα της κινητικότητας, αν και οι διαδικασίες υποβολής αιτήσεων και αναφορών παραμένουν περίπλοκες.
4. Ο καινοτόμος μηχανισμός εγγύησης σπουδαστικών δανείων δεν έχει ακόμη παραγάγει τα αναμενόμενα αποτελέσματα, με αποτέλεσμα η Επιτροπή να ανακατανείμει τους σχετικούς πόρους.

Τι συνιστούμε

VII

Συνιστούμε, ειδικά στην Επιτροπή:

1. να προτείνει και άλλα στοιχεία που προσδίδουν ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του μελλοντικού προγράμματος Erasmus· όλα αυτά τα στοιχεία που προσδίδουν ΕΠΑ πρέπει να ιεραρχούνται κατά το στάδιο της έγκρισης του έργου, να παρακολουθούνται και να αποτελούν αντικείμενο αναφορών·
2. να αναπτύξει περαιτέρω δείκτες που διευκολύνουν τη μέτρηση του βαθμού στον οποίο οι γενικοί και ειδικοί στόχοι του προγράμματος έχουν επιτευχθεί και να προτεραιοποιήσει τις επιδόσεις·
3. να απλουστεύσει περαιτέρω το καθεστώς ώστε να περισταλεί το διοικητικό βάρος, να διευκολυνθεί η διαδικασία υποβολής αιτήσεων και αναφορών για τους δικαιούχους και τους μεμονωμένους συμμετέχοντες και να διατηρηθούν τα κατ’ αποκοπή ποσά, οι ενιαίοι συντελεστές και το μοναδιαίο κόστος, με την απαραίτητη προσαρμογή του ύψους της υποτροφίας, κατά περίπτωση· επίσης, να βελτιώσει τα εργαλεία ΤΠ και να συνεχίσει τη μηχανογράφηση των διαδικασιών·
4. να προωθήσει την ένταξη της κινητικότητας των μαθητών στη βασική δράση 1 και να εξασφαλίσει μεγαλύτερη ευελιξία για τους διδακτορικούς φοιτητές·
5. να αξιολογήσει το ενδεχόμενο επανεισαγωγής της χρηματοδότησης για την παραδοσιακή διδασκαλία γλωσσών σε τάξη·
6. να προτείνει κατάλληλες αλλαγές του μηχανισμού εγγύησης σπουδαστικών δανείων ούτως ώστε να συμπεριληφθεί η κινητικότητα διδακτορικών και προπτυχιακών σπουδαστών.

Εισαγωγή

01

Το πρόγραμμα Erasmus+ υποστηρίζει δράσεις στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού, με συνολικό προϋπολογισμό 16,45 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020. Στόχος του είναι να παρέχει σε εκπαιδευόμενους και εργαζομένους τη δυνατότητα να αποκτήσουν δεξιότητες και να εξελιχθούν σε ατομικό, κοινωνικοεκπαιδευτικό και επαγγελματικό επίπεδο μέσω σπουδών, κατάρτισης, εργασιακής εμπειρίας ή εθελοντισμού στο εξωτερικό. Στόχος του προγράμματος είναι επίσης να βελτιώσει την ποιότητα και να ενισχύσει την καινοτομία, την αριστεία και τη διεθνοποίηση των οργανισμών που δραστηριοποιούνται στους τρεις αυτούς τομείς. Ταυτόχρονα, επιδίωξη του Erasmus+ είναι να βοηθήσει τις ευρωπαϊκές χώρες να εκσυγχρονιστούν και να βελτιώσουν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισής τους, ενισχύοντας τον ρόλο τους ως κινητήριων μοχλών για ανάπτυξη, απασχόληση, ανταγωνιστικότητα, καινοτομία και κοινωνική ένταξη.

02

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό κανονισμό του¹ (εφεξής «ο κανονισμός») το πρόγραμμα θα συμβάλει μεταξύ άλλων στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής Ευρώπη 2020², περιλαμβανομένου του πρωταρχικού στόχου για την εκπαίδευση. Θα συμβάλει επίσης στους στόχους του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση («EΚ 2020»), συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων κριτηρίων αναφοράς («EΚ 2020»)³.

03

Το Erasmus+ συγκεντρώνει σε ένα πρόγραμμα όλα τα προγράμματα από την περίοδο 2007-2013. Οι δραστηριότητες και τα έργα που χρηματοδοτεί κατανέμονται σε βασικές δράσεις, όπως φαίνεται στο γράφημα 1.

04

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Αθλητισμού και Πολιτισμού) φέρει την τελική ευθύνη για την υλοποίηση του Erasmus+. Διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό και θέτει προτεραιότητες, στόχους και κριτήρια. Καθοδηγεί και παρακολουθεί την υλοποίηση του προγράμματος, τη συνέχεια που δίδεται σε αυτό και την αξιολόγησή του σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εποπτεία και τον συντονισμό των αρμόδιων για την υλοποίηση του προγράμματος δομών σε εθνικό επίπεδο.

05

Η υλοποίηση του προγράμματος Erasmus+ τελεί ως επί το πλείστον (80 %) υπό έμμεση διαχείριση (βλέπε γράφημα 2). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθέτει την υλοποίηση σε εθνικές μονάδες, οι οποίες λειτουργούν σε καθεμία από τις χώρες του προγράμματος. Οι εθνικές μονάδες είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση όλων των σταδίων του κύκλου ζωής ενός έργου. Ορίζονται από τις δημόσιες αρχές, οι οποίες ορίζουν επίσης ανεξάρτητο ελεγκτικό φορέα, σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό.

06

Το σημαντικότερο κομμάτι του προγράμματος από άποψη απορρόφησης πόρων της ΕΕ είναι η βασική δράση 1. Αποτελείται από έργα κινητικότητας για εκπαιδευόμενους και προσωπικό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και της εκπαίδευσης ενηλίκων, καθώς για το προσωπικό σχολικής εκπαίδευσης και για νέους. Επιπλέον, στο πλαίσιο της βασικής δράσης 1 προσφέρονται τα κοινά μεταπτυχιακά διπλώματα Erasmus Mundus και τα δάνεια μεταπτυχιακών σπουδών Erasmus+.

07

Η μαθησιακή κινητικότητα που προβλέπεται στο πλαίσιο της βασικής δράσης 1 (φυσική μετακίνηση σε χώρα διαφορετική της χώρας κατοικίας, προκειμένου ο συμμετέχων να σπουδάσει, να εκπαιδευθεί και να λάβει μη τυπική και άτυπη μάθηση, για παραδείγματα βλέπε παράρτημα Ι), σκοπό έχουν να βελτιώσουν το επίπεδο των βασικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τη σημασία τους για την αγορά εργασίας και τη συμβολή τους στη συνοχή της κοινωνίας. Επιπλέον, η κινητικότητα είναι σημαντικό μέσο για την προώθηση της ένταξης ατόμων που προέρχονται από μειονεκτούντα περιβάλλοντα.

08

Στο γράφημα 3 φαίνεται η κατανομή του προϋπολογισμού μεταξύ των διαφόρων τμημάτων του προγράμματος.

09

Οι χώρες που συμμετέχουν στο Erasmus+ διαιρούνται σε δύο ομάδες, όπως φαίνεται στο γράφημα 4:

1. χώρες του προγράμματος: τα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η Τουρκία, και
2. 145 χώρες εταίροι (γείτονες χώρες και ο υπόλοιπος κόσμος).

Εμβέλεια και τρόπος προσέγγισης του ελέγχου

10

Αξιολογήσαμε τις επιδόσεις και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία (ΕΠΑ) του προγράμματος Erasmus+. Εστιάσαμε τον έλεγχο στη βασική δράση 1 (κινητικότητα) για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, η οποία αντιστοιχεί σε περισσότερο από το ήμισυ του προϋπολογισμού του προγράμματος. Η υλοποίηση των έργων στο πλαίσιο της βασικής δράσης 2 και της βασικής δράσης 3 διαρκεί αρκετά χρόνια και το 2017 τα εν λόγω έργα βρίσκονταν ως επί το πλείστον στο στάδιο της υλοποίησης ή/και της σύναψης της σχετικής σύμβασης.

11

Ειδικότερα, εξετάσαμε αν:

1. η δράση «κινητικότητα» του Erasmus+ παρέχει την αναμενόμενη ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία,
2. τα αποτελέσματα της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ μετρούνται καταλλήλως, και
3. οι καινοτομίες που εισήχθησαν στο πλαίσιο της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ βελτίωσαν το πρόγραμμα.

12

Επιλέξαμε να επισκεφθούμε πέντε χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα, την Εσθονία, τη Νορβηγία, την Πολωνία, τη Ρουμανία και την Ισπανία. Για την επιλογή των χωρών-εταίρων εφαρμόσαμε τα εξής κριτήρια: i) αριθμός των συμμετεχόντων που αυτές υποδέχονται και που προέρχονται από αυτές, ii) χώρα υποδοχής και προέλευσης σχετικά μικρού αριθμού συμμετεχόντων, ii) γεωγραφική διασπορά στα κράτη μέλη της ΕΕ και iv) τρίτη χώρα.

13

Συλλέξαμε αποδεικτικά στοιχεία μέσω:

1. συνεντεύξεων με ενδιαφερόμενα μέρη του Erasmus+ και μεταξύ άλλων με:
   1. υπαλλήλους από την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων, αρμόδιους για τη διαχείριση του Erasmus+,
   2. εθνικές μονάδες, εθνικές αρχές, δικαιούχους και συμμετέχοντες από τις πέντε επιλεγείσες χώρες του προγράμματος,
2. εξέτασης σχετικών με το Erasmus+ εγγράφων και διαδικασιών,
3. ανάλυσης δεδομένων, περιλαμβανομένης της μεσοπρόθεσμης αξιολόγησης του Erasmus+ 2014-2016⁴. Η συγκεκριμένη ανάλυση δημοσιεύθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2018, μετά το τέλος της περιόδου ελέγχου του Συνεδρίου. Εξετάσαμε το βασικό αυτό έγγραφο και διαπιστώσαμε ότι συνέπιπτε σε μεγάλο μέρος με τις διαπιστώσεις μας. Κατά περίπτωση, κάνουμε μνεία στην ενδιάμεση αξιολόγηση και τα πορίσματά της.

Παρατηρήσεις

Η δράση «κινητικότητα» του Erasmus+ δημιουργεί περισσότερες μορφές ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας από αυτές που απαιτούνται από τον κανονισμό

Η δράση «κινητικότητα» του Erasmus+ παρέχει την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία που επιτάσσει ο κανονισμός

14

Στο πλαίσιο του προγράμματος υποστηρίζονται μόνο δράσεις και δραστηριότητες που παρουσιάζουν δυνητική ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και συγκεκριμένα όσες διακρίνονται από διακρατικό χαρακτήρα, ιδίως σε ό,τι αφορά την κινητικότητα και τη συνεργασία που στοχεύει στην επίτευξη βιώσιμου, συστημικού αντικτύπου, συμπληρωματικότητα και συνεργία με άλλα προγράμματα και πολιτικές σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο και συμβολή στην αποτελεσματική χρήση των εργαλείων της Ένωσης για διαφάνεια και αναγνώριση⁵.

Διακρατικός χαρακτήρας και συστημικός αντίκτυπος

15

Ο διακρατικός χαρακτήρας υπάρχει εξ ορισμού. Οι σπουδές, η κατάρτιση ή οι τοποθετήσεις σε θέσεις εργασίας στο εξωτερικό είναι η απαραίτητη προϋπόθεση των δράσεων κινητικότητας στη βασική δράση 1: πρόκειται για κινητικότητα ατόμων, είτε για σπουδές, είτε για τοποθέτηση σε θέση εργασίας, είτε για παρακολούθηση κύκλου μαθημάτων κατάρτισης, είτε για παρακολούθηση εργασίας ή διδασκαλία. Έως τον Ιανουάριο του 2018, πάνω από 2,3 εκατομμύρια εκπαιδευόμενοι και επαγγελματίες του κλάδου συμμετείχαν σε δραστηριότητες της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και των νέων⁶. Στο γράφημα 5 παρουσιάζεται ο αριθμός των ατόμων που επέλεξαν να συμμετάσχουν σε δραστηριότητα της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ ανά χώρα την περίοδο 2014-2016.

16

Η κινητικότητα έχει σχεδιαστεί «με σκοπό» να επιφέρει συστημικό αντίκτυπο στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης των χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και των χωρών-εταίρων⁷. Στο παρόν στάδιο, τα ιδρύματα και τα σχολεία που επισκεφθήκαμε δεν ήταν ακόμη σε θέση να αποδείξουν κάποιον απτό συστημικό αντίκτυπο των έργων τους ούτε στους κόλπους τους ούτε σε εθνικό επίπεδο.

17

Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ο συστημικός αντίκτυπος στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης είναι λιγότερο ορατός και ότι τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι εμπλεκόμενοι στη χάραξη πολιτικής αξιοποιούν τα αποτελέσματα των έργων, όπως και ότι δεσμεύονται επί της ουσίας, παρότι δεν συμμετέχουν στο έργο αυτό καθαυτό, δεν είναι πάντοτε ευκρινή⁸. Επίσης αναφέρει ότι μόνο από εμπειρικά στοιχεία προκύπτει ότι το πρόγραμμα συντελεί στην αλλαγή των προσεγγίσεων των ιδρυμάτων ως προς την παιδαγωγία και τις ομάδες-στόχο τους⁹.

18

Πράγματι, όπως ορίζεται στη νομική βάση, τα μεμονωμένα έργα δεν χρειάζεται να ασκούν κάποιο συστημικό αντίκτυπο. Αυτό που θα συμβάλει στην επίτευξη συστημικού αντικτύπου είναι το σωρευτικό αποτέλεσμα των έργων αυτών και, ως εκ τούτου, ένας τέτοιος αντίκτυπος γίνεται αντιληπτός μόνο στο τέλος του προγράμματος. Στον οδηγό του προγράμματος αναφέρεται ότι, μακροπρόθεσμα, το συνδυασμένο αποτέλεσμα των χιλιάδων έργων που θα υποστηριχθούν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης βασικής δράσης αναμένεται να έχει επίδραση στα συστήματα που αφορούν την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τους νέους στις συμμετέχουσες χώρες, κάτι που θα επισύει τη μεταρρύθμιση των ασκούμενων πολιτικών¹⁰.

Συμπληρωματικότητα και συνεργίες με άλλα προγράμματα και πολιτικές

19

Η συμπληρωματικότητα και η συνεργία του Erasmus+ με άλλα προγράμματα και πολιτικές διασφαλίζεται ως επί το πλείστον μέσω της συμβολής του στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», περιλαμβανομένων των πρωταρχικών στόχων της εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα προορίζεται επίσης να συνεισφέρει στους στόχους του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση (κριτήρια αναφοράς για την κινητικότητα «EΚ 2020»)¹¹.

20

Ενώ το Erasmus+ συμβάλλει στην εκπλήρωση των κριτηρίων αναφοράς για την κινητικότητα, δεν υπάρχει κάποιος προφανής σύνδεσμος μεταξύ της βασικής δράσης 1 και του δείκτη σχετικά με τον πρωταρχικό στόχο εκπαίδευσης που ορίζεται στο παράρτημα Ι του κανονισμού, όπως αναλύεται στα σημεία 57 και 58 κατωτέρω.

21

Η Επιτροπή ορίζει τη σχέση μεταξύ Erasmus+, «Ευρώπης 2020» και EΚ 2020 ως εξής: το πρόγραμμα στοχεύει στην τόνωση των δεξιοτήτων, της απασχολησιμότητας και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων που αφορούν την εκπαίδευση, την κατάρτισης και τους νέους, ενώ υποστηρίζει δράσεις, έργα συνεργασίας και εργαλεία που συνδέονται με προτεραιότητες πολιτικής της EΚ 2020. Με τον τρόπο συμβάλλει επίσης στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», συγκεκριμένα με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Οι επενδύσεις από το Erasmus+ θα ωφελήσουν άτομα, ιδρύματα και την κοινωνία ως σύνολο και επομένως θα συμβάλουν στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, στην ανάπτυξη και στην ανταγωνιστικότητα και θα ενισχύσουν την ευημερία και την κοινωνική ένταξη¹².

22

Στις χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα διαπιστώσαμε ότι τα μέτρα κινητικότητας προωθούν πράγματι τις δεξιότητες και την απασχολησιμότητα, ιδίως στον τομέα της ΕΕΚ. Σε επίπεδο προγράμματος, η ενδιάμεση αξιολόγηση περιλαμβάνει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι σπουδαστές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης που έχουν συμμετάσχει σε πρόγραμμα κινητικότητας έχουν καλύτερες προοπτικές απασχόλησης και αμοιβής από ό,τι οι όμοιοί τους που δεν έχουν συμμετάσχει στην κινητικότητα, αν και τα περισσότερα από τα στοιχεία αυτά αφορούν προηγούμενα ανάλογα προγράμματα.

23

Από τα σχόλια που καταθέτουν οι συμμετέχοντες φαίνεται ο πολύ υψηλός βαθμός ικανοποίησης από τη δράση «κινητικότητα» του Erasmus+, όπως και η επίδρασή του προγράμματος στην απασχολησιμότητά τους. Παραδείγματος χάριν, τον Ιανουάριο του 2018, το 93,8 % των ερωτηθέντων δήλωσε ότι είχαν ενισχυθεί οι βασικές ικανότητές τους. Το 93 % των εργαζομένων δήλωσαν ότι έμαθαν νέες ορθές πρακτικές, εκ των οποίων το 75 % δήλωσαν ότι άμα τη επιστροφή τους στα καθήκοντά τους διέθεταν πρακτικές δεξιότητες συμφυείς με την τρέχουσα θέση τους. Ένα ποσοστό 79,1 % δήλωσαν ότι είχε αυξηθεί η απασχολησιμότητά τους¹³. Τα σχόλια αυτά, μολονότι διαφωτιστικά και ενθαρρυντικά, δεν παύουν να είναι υποκειμενικά (βλέπε σημεία 80 έως 82).

24

Η ετήσια έκθεση του 2015 για το Erasmus+ διευκρινίζει τη σύνδεση του προγράμματος αυτού με άλλες εξελίξεις πολιτικής στην ΕΕ, όπως με το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τις Στρατηγικές Επενδύσεις (εκπαίδευση και κατάρτιση ώστε να αποκατασταθούν οι θέσεις απασχόλησης και η ανάπτυξη), ενώ αναφέρει ότι, κατά τη διάρκεια του 2015, το Erasmus+ έφερε εις πέρας τα τρέχοντα θεματολόγια πολιτικής της ΕΕ περί προώθησης της χωρίς αποκλεισμούς μαθησιακής κινητικότητας και συνεργασίας μεταξύ διαφόρων ενδιαφερομένων μερών που συμμετέχουν στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας¹⁴.

25

Ορισμένα κράτη μέλη χρησιμοποιούν άλλους πόρους της ΕΕ προκειμένου να χρηματοδοτήσουν την κινητικότητα μέσω διάφορων μηχανισμών του Erasmus+. Παραδείγματος χάριν, το 2016 η Πολωνία προσάρμοσε το οικείο επιχειρησιακό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, προκειμένου να χρηματοδοτήσει 2 500 συμμετέχοντες στη σχολική εκπαίδευση και 17 200 συμμετέχοντες ΕΕΚ στο πλαίσιο του Erasmus+. Επίσης, από το ΕΚΤ διατίθενται πρόσθετοι πόροι για τους μαθητές σε μειονεκτική θέση.

Συμβολή στην αποτελεσματική χρήση των μέσων της ΕΕ για τη διαφάνεια και την αναγνώριση

Διαφάνεια

26

Ο οδηγός προγράμματος αναφέρει τα εξής: «Οι δραστηριότητες για τη διάδοση και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων αποτελούν τρόπο για την ανάδειξη των εργασιών που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του σχεδίου Erasmus+. Η διάδοση των κάθε είδους αποτελεσμάτων, διδαγμάτων και συμπερασμάτων πέραν των συμμετεχόντων οργανισμών παρέχει σε μια ευρύτερη κοινότητα τη δυνατότητα να επωφεληθεί από έργα που έχουν χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ»¹⁵.

27

Οι πλατφόρμες διάδοσης του Erasmus+ της ΓΔ Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Αθλητισμού και Πολιτισμού έχουν αναδείξει περισσότερα από 80 επιτυχημένα παραδείγματα. Από τα παραδείγματα που επελέγησαν το 2015 και το 2016 δημιουργήθηκαν 120 ενημερωτικά δελτία και 10 βίντεο, που προέβαλλαν περαιτέρω τα έργα αυτά. Η προώθησή τους έγινε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διάφορους ιστότοπους και το ενημερωτικό δελτίο της ΓΔ Εκπαίδευσης και Πολιτισμού, όπως και στο πλαίσιο διαφόρων εκδηλώσεων. Το 2017 η Επιτροπή άρχισε να δημοσιεύει ένα μηνιαίο διαδικτυακό ενημερωτικό δελτίο για το Erasmus+, το οποίο παρουσιάζει τα επιτυχημένα παραδείγματα. Η σελίδα για το Erasmus+ στο facebook είναι η μεγαλύτερη σελίδα γενικής διεύθυνσης της Επιτροπής στο μέσο αυτό (με σχεδόν 300 000 ακολούθους).

28

Επίσης, για το Erasmus+ δημιουργήθηκε μια νέα πλατφόρμα (VALOR ή πλατφόρμα διάδοσης αποτελεσμάτων προγράμματος), με σκοπό να προσφέρει μια συνολική εικόνα των έργων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος και να προβάλλει ορθές πρακτικές και επιτυχημένα παραδείγματα. Στην πλατφόρμα διατίθενται διάφορα προϊόντα, παραδοτέα και πνευματικές υλοποιήσεις που αποτελούν τα αποτελέσματα των χρηματοδοτούμενων έργων. Η πλατφόρμα παρέχει ανοικτή πρόσβαση σε περιγραφές, αποτελέσματα και στοιχεία επικοινωνίας για όλα τα έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+, καθώς και για μερικά από τα έργα που χρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο προγενέστερων προγραμμάτων.

29

Από στοιχεία που συλλέξαμε διαπιστώνεται ότι οι πέντε χώρες στις οποίες πραγματοποιήσαμε επίσκεψη και η Επιτροπή ασχολούνται πολύ ενεργά με τη διάδοση των αποτελεσμάτων των έργων τους.

Αναγνώριση

30

Το Erasmus+ ενθαρρύνει την αναγνώριση ακαδημαϊκών μονάδων που συγκεντρώνονται κατά τη διάρκεια της περιόδου κινητικότητας. Δεν αναφέρθηκαν προβλήματα όσον αφορά την αναγνώριση των ακαδημαϊκών μονάδων από τους δικαιούχους και τους συμμετέχοντες με τους οποίους συνομιλήσαμε κατά τη διάρκεια του ελέγχου μας. Το 2016 το ποσοστό αναγνώρισης που αναφέρθηκε για την τριτοβάθμια εκπαίδευση ανήλθε στο 100 % (έναντι 73 % το 2013) και για την ΕΕΚ στο 77 %¹⁶. Με την υποχρεωτική συγκέντρωση ακαδημαϊκών μονάδων εξασφαλίζεται η επιμέλεια των σπουδαστών κατά τη διάρκεια της κινητικότητάς τους.

31

Στο πλαίσιο της ΕΕΚ, το σύστημα Europass πιστοποιεί τον διεθνή χαρακτήρα της κατάρτισης και παρέχει στους εν δυνάμει εργοδότες περισσότερα εχέγγυα, ενισχύοντας επομένως την απασχολησιμότητα των σπουδαστών ΕΕΚ.

Το Erasmus+ παρέχει ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία και με άλλους τρόπους

32

Η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία του Erasmus+ μπορεί να οριστεί ως ο θετικός αντίκτυπος που αποφέρει το πρόγραμμα, ο οποίος δεν θα ήταν δυνατός χωρίς αυτό. Βάσει του συγκεκριμένου ορισμού, εντοπίσαμε πρόσθετους τρόπους με τους οποίους η κινητικότητα παρέχει ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, βαίνοντας πέραν της ΕΠΑ που επιδιώκεται στο πλαίσιο του κανονισμού.

Το σύστημα των χαρτών

33

Όλα τα συμμετέχοντα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τις χώρες του προγράμματος (τόσο προέλευσης όσο και υποδοχής) πρέπει να έχουν στην κατοχή τους τον χάρτη του Erasmus για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο εν λόγω χάρτης αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος και αποτελεί εχέγγυο παροχής ποιοτικών μαθημάτων σε όλη την Ευρώπη. Καμία χώρα δεν θα μπορούσε από μόνη της να οργανώσει ένα τέτοιο σύστημα. Εντοπίσαμε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα πανεπιστήμια είχαν υποβάλει αίτηση για τον Χάρτη μόνο και μόνο για να είναι σε θέση να τον έχουν στη διάθεσή τους ως εχέγγυο ποιότητας. Το πρόγραμμα Erasmus+ έχει εξελίξει περαιτέρω την αναγνώριση των ακαδημαϊκών μονάδων που συγκεντρώνονται κατά την περίοδο κινητικότητας. Η διαδικασία αυτή έχει διευκολυνθεί κατά πολύ με τον χάρτη.

34

Το Erasmus+ ενθαρρύνει τα ιδρύματα ΕΕΚ να υποβάλλουν αίτηση για τον χάρτη ΕΕΚ. Ο συγκεκριμένος, προσφάτως εκπονηθείς, χάρτης αποτελεί ομοίως εχέγγυο ποιότητας και ενισχύει τη φήμη και την ελκυστικότητα ενός ιδρύματος ΕΕΚ. Ομοίως, εντοπίσαμε περιπτώσεις κατά τις οποίες ιδρύματα ΕΕΚ είχαν υποβάλει αίτηση για τον χάρτη ΕΚΚ μόνο και μόνο για να είναι σε θέση να τον έχουν στη διάθεσή τους ως εχέγγυο ποιότητας.

Δίκτυο συνεργασίας και εναρμόνισης των προγραμμάτων σπουδών των πανεπιστημίων

35

Η κινητικότητα έχει συντελέσει στην ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των πανεπιστημίων, με γραφεία διεθνών σχέσεων να λειτουργούν και να υποστηρίζονται από ένα σύστημα τυποποιημένων εγγράφων και εργαλείων προς υποστήριξη της κινητικότητας των σπουδαστών και του προσωπικού. Τα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων έχουν υποστεί αλλαγές, προκειμένου να διευκολυνθεί η κινητικότητα των φοιτητών, να συγχρονιστούν τα εξάμηνα, οι σπουδαστικές περίοδοι και η διαθεσιμότητα των μαθημάτων σε όλες τις χώρες. Η συνεργασία αυτή διευκολύνει τη μεταφορά ακαδημαϊκών μονάδων και την αμοιβαία αναγνώριση ολοκληρωμένων μαθημάτων αλλά και διπλωμάτων που αποκτήθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου κινητικότητας.

36

Στους τομείς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της ΕΕΚ, οι συμφωνίες μάθησης καταρτίζονται μεταξύ εκπαιδευομένων και ιδρυμάτων υποδοχής. Πρόκειται για μια μορφή θεσμοθετημένης εγγύησης ότι οι ακαδημαϊκές μονάδες που έχουν αποκτηθεί κατά την κινητικότητα θα αναγνωριστούν. Η σύναψη συμφωνίας εκμάθησης συνιστά σημαντικό δείκτη πρόβλεψης για τη μεταγενέστερη αναγνώριση της κινητικότητας¹⁷.

37

Στα έργα που επισκεφθήκαμε, οι δραστηριότητες κινητικότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, σε υπαλλήλους σχολείων και εκπαιδευόμενους ΕΕΚ οδήγησαν σε μετέπειτα συνεργασίες και ανταλλαγές πέραν του πλαισίου του Erasmus+.

Μια στρατηγική προσέγγιση της κινητικότητας

38

Στο πλαίσιο του Erasmus+, αιτήσεις για έγκριση έργων κινητικότητας υποβάλλουν τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ΕΕΚ, καθώς και τα σχολεία, και όχι οι μαθητές / μεμονωμένοι δάσκαλοι. Πρόκειται για σημαντική αλλαγή σε σχέση με προγενέστερα προγράμματα, η οποία συμβάλλει, κατά την άποψή μας, στην εξέλιξη των ιδρυμάτων. Οφέλη μπορούν επίσης να αποκομίσουν τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που προτείνουν και υλοποιούν στρατηγική διεθνοποίησης. Οι πάροχοι ΕΕΚ και τα σχολεία πρέπει να καταρτίζουν ένα ευρωπαϊκό σχέδιο ανάπτυξης, στο οποίο θα προσδιορίζονται οι τρόποι με τους οποίους το προτεινόμενο έργο κινητικότητας ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ιδρύματος και στη συνολική εξέλιξή του.

39

Η στρατηγική αυτή προσέγγιση συμβάλλει στην εκ μέρους των υπευθύνων αποδοχή των στόχων ενός έργου, όπως και της περισσότερο μακροπρόθεσμης διατήρησης δεσμών και τεχνογνωσίας, δημιουργώντας έτσι προστιθέμενη αξία με μεγαλύτερη βιωσιμότητα.

Η ΕΠΑ της κινητικότητας του διδακτικού προσωπικού

40

Το διδακτικό προσωπικό που έχει συμμετάσχει σε δραστηριότητα κινητικότητας θα πρέπει, μετά την επάνοδό του, να εφαρμόσει στην πράξη όσα έμαθε. Παραδείγματος χάριν, πανεπιστημιακοί υπάλληλοι στην Εσθονία και υπάλληλοι ΕΕΚ στην Πολωνία δήλωσαν ότι κάνουν πράξη τις εμπειρίες τους από την κινητικότητα στα ιδρύματα από τα οποία προέρχονται.

Πολυγλωσσία

41

Ένας από τους ειδικούς στόχους του προγράμματος είναι η βελτίωση της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών, καθώς και η προώθηση της γλωσσικής πολυμορφίας στην ΕΕ. Οι γλωσσικές δεξιότητες συντελούν στην κινητικότητα, την απασχολησιμότητα και την προσωπική εξέλιξη των ευρωπαίων πολιτών.

42

Ένας από τους δείκτες που ορίζονται στο παράρτημα Ι του κανονισμού είναι το ποσοστό των συμμετεχόντων που δηλώνουν ότι ενίσχυσαν τις γλωσσικές δεξιότητές τους. Για τον συγκεκριμένο δείκτη η βαθμολογία υπερβαίνει το 96 %¹⁸ (βλέπε όμως επίσης σημείο 81). Η κινητικότητα στο εξωτερικό διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο για την επίτευξη της συγκεκριμένης βαθμολογίας.

43

Η έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων μπορεί να αποτελέσει κώλυμα και για σπουδαστές που συμμετέχουν στην κινητικότητα, ιδίως σε όσους δεν φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό που προκύπτει από τις συνεντεύξεις μας με συμμετέχοντες είναι ότι, ιδίως στον τομέα της ΕΕΚ, η έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων μπορεί να ανακόψει την πορεία των συμμετεχόντων και να αποτρέψει την τοποθέτηση σε κάποια θέση εργασίας στο πλαίσιο της κινητικότητας, η οποία θα οδηγούσε άμεσα στην απασχόληση. Η άγνοια ξένης γλώσσας από ισπανούς σπουδαστές ΕΕΚ με τους οποίους συνομιλήσαμε τους εμπόδισε να βρουν θέσεις εργασίας με τη λήξη της περιόδου κινητικότητάς τους στο Βερολίνο. Στο πλαίσιο της ανοικτής δημόσιας διαβούλευσης που έλαβε χώρα υποστηρικτικά στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης, οι συμμετέχοντες ανέφεραν τα γλωσσικά εμπόδια ως το πλέον συχνό εμπόδιο στην επίτευξη των στόχων ενός προγράμματος¹⁹.

Διασυνοριακή και διεθνής κινητικότητα

44

Στις περισσότερες χώρες, η κινητικότητα αποτελεί σημαντικό μέρος της στρατηγικής τους για την εκπαίδευση. Παραδείγματος χάριν, η Νορβηγία έθεσε ως στόχο το 20 % των φοιτητών της να συμμετέχει σε προγράμματα διασυνοριακής κινητικότητας, η Εσθονία δημιούργησε την πύλη «StudyinEstonia» προκειμένου να προσελκύσει αλλοδαπούς φοιτητές και η Ισπανία επιθυμεί να συνεργαστεί εντατικότερα με τη Νότια Αμερική, βοηθώντας στη συγκρότηση διεθνών γραφείων και στην ανάπτυξη ικανοτήτων. Το Erasmus+ είναι ένα πολύ σημαντικό μέσο και συνάμα πρότυπο για την επίτευξη των ανωτέρω (βλέπε γράφημα 5).

Το Erasmus+ ως μέρος της πολιτικής γειτονίας και ανάπτυξης της ΕΕ

45

Στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+, πόροι από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, προβλεπόμενοι σε διάφορα εξωτερικά μέσα²⁰, διατίθενται προκειμένου να προωθηθεί η διεθνής διάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η συγκεκριμένη χρηματοδότηση διατίθεται σε δράσεις που αφορούν τη μαθησιακή κινητικότητα μεταξύ χωρών του προγράμματος και χωρών-εταίρων. Οι δραστηριότητες κινητικότητας σπουδαστών και προσωπικού προς και από χώρες-εταίρους, που χρηματοδοτούνται με κονδύλια από τον ΜΑΣ, πρέπει να εστιάζουν σε τομείς που είναι σημαντικοί για τη βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών²¹.

46

Από αυτή την άποψη, το Erasmus+ αποτελεί έναν τρόπο άσκησης ήπιας εξουσίας και διπλωματίας, παράγοντας έτσι πολιτική ΕΠΑ. Μέσω του προγράμματος υλοποιούνται πολιτικές ανάπτυξης και γειτονίας, ιδίως η κινητικότητα στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις χώρες-εταίρους (βλέπε γράφημα 5).

47

Στο πλαίσιο του προγενέστερου προγράμματος, τα έργα αυτά αξιολογούνταν σε επίπεδο ΕΕ. Στο πλαίσιο του Erasmus+ τα έργα αξιολογούνται σε κάθε χώρα του προγράμματος. Αυτό μπορεί να βλάψει την ποιότητα, δεδομένου ότι, πλέον, κάθε χώρα επιλέγει έναν ελάχιστο αριθμό έργων.

Ενισχυμένη προβολή και κύρος της ΕΕΚ

48

Το 17 % του συνολικού προϋπολογισμού του Erasmus+ έχει ανατεθεί στην ΕΕΚ. Αντισταθμίζονται έτσι οι περιορισμένοι εθνικοί πόροι που είναι διαθέσιμοι για ανταλλαγές φοιτητών, δασκάλων και προσωπικού στο ΕΕΚ. Επιπλέον, οι ανταλλαγές φοιτητών ΕΕΚ βοηθούν στο να καταστούν τα ιδρύματα ΕΕΚ, όπως και η ίδια η ΕΕΚ ελκυστικότερα, αλλά και να αυξηθεί το κύρος τους. Ολοένα περισσότεροι σπουδαστές και υπάλληλοι συμμετέχουν στην κινητικότητα ΕΕΚ (βλέπε γράφημα 7).

Η ΕΕΚ καθιστά το Erasmus+ προσιτό σε ευρύτερο φάσμα πολιτών

49

Η ενσωμάτωση της ΕΕΚ στο Erasmus+ καθιστά το πρόγραμμα προσιτό σε μεγαλύτερο φάσμα πολιτών, καθώς καλύπτει ευρύτερο πεδίο τομέων με λιγότερο ακαδημαϊκό χαρακτήρα (π.χ. σίτιση ή αμαξώματα οχημάτων). Επιπλέον, η ενσωμάτωση των τομέων αυτών στο Erasmus+ παρέχει σε σπουδαστές από μειονεκτικά περιβάλλοντα την ευκαιρία να ωφεληθούν από την κινητικότητα. Πολλοί από τους σπουδαστές ΕΕΚ με τους οποίους συνομιλήσαμε δεν είχαν φύγει ποτέ, πριν από την περίοδο κινητικότητάς τους, από τη χώρα τους ή ακόμη και από την περιφέρειά τους. Στο παράρτημα ΙΙ παρουσιάζονται παραδείγματα των ειδών κινητικότητας στον τομέα της ΕΕΚ στα σχολεία των χωρών που επισκεφθήκαμε.

Ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνείδησης

50

Οι συμμετέχοντες σε δραστηριότητες κινητικότητας με τους οποίους συνομιλήσαμε δήλωσαν ότι η συμμετοχή τους αυτή τους βοήθησε να συνειδητοποιήσουν καλύτερα την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα. Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης διαπιστώθηκε επίσης ότι η συμμετοχή στην κινητικότητα Erasmus+ προήγαγε την ευρωπαϊκή τους συνείδηση (κατά 19% παραπάνω από ό,τι σε μη συμμετέχοντες). Επιπλέον, το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται το πρόγραμμα, και ειδικότερα την κινητικότητα, καθώς πρόκειται για το πλέον προβεβλημένο σκέλος του, ως έναν από τους πυλώνες της ευρωπαϊκής ταυτότητας και ένα από τα απτά οφέλη που παρέχει η ΕΕ στους πολίτες της. Το Erasmus+ είναι ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα προϊόντα της ΕΕ.

51

Συνεπώς, το πρόγραμμα δημιουργεί πολλές μορφές προστιθέμενης αξίας, οι οποίες βαίνουν πέραν των όσων απαιτούνται εκ του νόμου. Το Erasmus+ διαδραματίζει καίριο ρόλο στην ενίσχυση της μαθησιακής κινητικότητας και επιφέρει θετικότατο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο διάκεινται οι συμμετέχοντες έναντι της ΕΕ. Οι χώρες δεν θα ήταν σε θέση να επιτύχουν τέτοια αποτελέσματα αν δρούσαν μεμονωμένα.

Η μέτρηση των επιδόσεων της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ εμφανίζει αδυναμίες σε ορισμένους βασικούς τομείς

52

Η αποτελεσματική διαχείριση των επιδόσεων, περιλαμβανομένων της αξιολόγησης και της παρακολούθησης, απαιτεί την ανάπτυξη ειδικών, μετρήσιμων και ρεαλιστικών δεικτών επιδόσεων οι οποίοι να μπορούν να μετρηθούν μέσα στον χρόνο και να αντανακλούν τη λογική της παρέμβασης²². Η συγκεκριμένη λογική παρέμβασης παρουσιάζεται στο γράφημα 8.

53

Οι γενικοί στόχοι του Erasmus+, όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση είναι η επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», συμπεριλαμβανομένου του πρωταρχικού στόχου στον τομέα της εκπαίδευσης, η επίτευξη των στόχων του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση («ΕΚ 2020»), συμπεριλαμβανομένων των αντίστοιχων κριτηρίων αναφοράς, η βιώσιμη ανάπτυξη χωρών εταίρων στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η προαγωγή των ευρωπαϊκών αξιών σύμφωνα με το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση²³. Οι ειδικοί στόχοι για την εκπαίδευση και την κατάρτιση που αφορούν τη βασική δράση 1 «κινητικότητα» ορίζονται στο άρθρο 5.

Οι προσδιορισθείσες τιμές-στόχος επιτυγχάνονται, αλλά ορισμένοι δείκτες δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένοι με τους γενικούς και ειδικούς στόχους που ορίζονται στον κανονισμό

Μερικοί από τους δείκτες που ορίζονται στον κανονισμό πρέπει να βελτιωθούν ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα το πλαίσιο αξιολόγησης των επιδόσεων

54

Για την αξιολόγηση του προγράμματος ορίζονται δείκτες²⁴. Οι δείκτες αυτοί περιγράφονται ως «μετρήσιμοι και σχετικοί»²⁵ που «αποσκοπούν στη μέτρηση του βαθμού στον οποίο έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι του προγράμματος»²⁶. Οι συγκεκριμένοι δείκτες που ορίζονται για την κινητικότητα στο πλαίσιο της βασικής δράσης 1 παρουσιάζονται στο γράφημα 9.

55

Εξετάσαμε κατά πόσον οι δείκτες είναι κατάλληλοι. Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι το πρόγραμμα βρίσκεται σε καλό δρόμο όσον αφορά την επίτευξη ή ακόμη και την υπέρβαση της συντριπτικής πλειονότητας των στόχων.

Δεν είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο τα χρηματοδοτούμενα έργα κινητικότητας συμβάλλουν στην εκπλήρωση του πρωταρχικού στόχου για την εκπαίδευση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»

56

Οι δείκτες της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» ορίστηκαν από το Συμβούλιο. Η Επιτροπή ανέφερε ότι οι δείκτες που συνδέονται με τον πρωταρχικό στόχο περί εκπαίδευσης της στρατηγικής αυτής, ιδίως η ολοκλήρωση σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου εμφάνισαν σταθερή πρόοδο. Το 2016, το ποσοστό πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου ήταν 10,8 %²⁷, ήτοι κατά 0,2 χαμηλότερο από το ποσοστό του 2015. Ταυτοχρόνως, το μέσο ποσοστό των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σημείωσε αύξηση κατά 0,3, ανερχόμενο σε 39,0 %²⁸ το 2016²⁹.

57

Ωστόσο, δεν είναι σαφής ο τρόπος με τον οποίο τα χρηματοδοτούμενα στο πλαίσιο της δράσης «κινητικότητα» έργα συνεισφέρουν στην εκπλήρωση του πρωταρχικού στόχου για την εκπαίδευση. Επιπλέον, ακόμη και αν συνεισφέρουν, η συνεισφορά αυτή δεν μπορεί να διαχωριστεί από αυτή άλλων δράσεων σε επίπεδο κράτους ή Ένωσης και να μετρηθεί διαφορετικά.

58

Έτσι, δεν υπάρχει κάποια εμφανής σχέση μεταξύ της δράσης «κινητικότητα», ή ακόμη και του Erasmus+ στο σύνολό του, και των δεικτών του πρωταρχικού στόχου για την εκπαίδευση. Οι δείκτες αυτοί της «Ευρώπης 2020» δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένοι με τους γενικούς και ειδικούς στόχους που ορίζονται στον κανονισμό, όπως ορίζει το άρθρο 5, παράγραφος 2.

Δεδομένου ότι το κριτήριο αναφοράς για την κινητικότητα περιλαμβάνει μόνο αποσπασματικά αποτελέσματα, δεν μετράται ορθά

59

Το 2011 τα κράτη μέλη ήρθαν σε συμφωνία σχετικά με το κριτήριο αναφοράς για την κινητικότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση εντός της ΕΕ³⁰, σύμφωνα με το οποίο το 2020 τουλάχιστον το 20 % των αποφοιτούντων από ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα έπρεπε να έχει αφιερώσει μια περίοδο πανεπιστημιακών σπουδών ή κατάρτισης (περιλαμβανομένης τοποθέτησης σε θέση εργασίας) στο εξωτερικό.

60

Επίσης, ως κριτήριο αναφοράς για τη μαθησιακή κινητικότητα στην ΕΕΚ όρισαν ότι έως το 2020 τουλάχιστον το 6% των αποφοίτων της ΕΕΚ έπρεπε να έχουν αφιερώσει μια περίοδο σπουδών ΕΕΚ ή κατάρτισης στο εξωτερικό (περιλαμβανομένης της τοποθέτησης σε θέση εργασίας).

61

Στο πλαίσιο του Erasmus+, η κινητικότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι βασικός κινητήριος μοχλός για την εκπλήρωση του κριτηρίου αναφοράς για την κινητικότητα στον τομέα αυτόν. Το κριτήριο αναφοράς για την κινητικότητα είναι σαφώς συνδεδεμένο με τη βασική δράση 1. Ωστόσο, το Erasmus+ δεν είναι το μόνο πρόγραμμα που συνεισφέρει στην κινητικότητα και, ως εκ τούτου, το εν προκειμένω μερίδιο συνεισφοράς του Erasmus+ δεν μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς.

62

Επιπλέον, τα διαθέσιμα στοιχεία που υποστηρίζουν το συγκεκριμένο κριτήριο αναφοράς³¹ είναι εξαιρετικά αποσπασματικά, σύμφωνα με ανάλυση που εκπόνησε το κέντρο για την έρευνα και τη διά βίου μάθηση, ενώ δεν υπάρχουν συγκρίσιμα στοιχεία από όλη την Ευρώπη³². Επομένως, τα αποτελέσματα για τον συγκεκριμένο δείκτη δεν είναι ακριβή.

63

Εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού των διαθέσιμων στοιχείων, δεν καθίσταται δυνατή η διενέργεια διεξοδικής ανάλυσης του επιπέδου της κινητικότητας στον τομέα της ΕΕΚ. Η Eurostat άρχισε μια πιλοτική έρευνα προκειμένου να αξιολογήσει τη μαθησιακή κινητικότητα ΕΕΚ, την οποία ολοκλήρωσε στα τέλη του 2015. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι στις 17 χώρες του προγράμματος που συμμετείχαν στην έρευνα, περίπου το 3,1 % των σπουδαστών ΕΕΚ είχαν λάβει μέρος σε δραστηριότητα μαθησιακής κινητικότητας.

64

Δεδομένου ότι ο δείκτης περιλαμβάνει μόνο αποσπασματικά αποτελέσματα, δεν μετράται ορθά.

Οι ποσοτικοί (γενικοί) δείκτες παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες, παρότι χρειάζεται εναρμόνιση και περαιτέρω βελτίωση κάποιων ορισμών

65

Οι δείκτες αυτοί σχετίζονται συγκεκριμένα με δράση «κινητικότητα», ενώ υποβάλλονται και παρακολουθούνται από την Επιτροπή. Η πρόοδος (στο τέλος του 2016) προς την επίτευξη των τιμών-στόχου για αυτούς τους δείκτες, οι οποίοι ορίζονται στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας της ΓΔ Εκπαίδευσης και Πολιτισμού, παρουσιάζεται συνοπτικά στο γράφημα 10.

66

Με τη δράση «κινητικότητα» του Erasmus+ προωθείται η συμμετοχή εκπαιδευόμενων με λιγότερες ευκαιρίες. Δεν είναι σαφές γιατί ο δείκτης που ορίζεται στη νομική βάση συγκαταλέγει τους εν λόγω συμμετέχοντες στην ίδια κατηγορία με αυτούς με ειδικές ανάγκες. Επιπλέον, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του 2016 για το Erasmus+, το πρόγραμμα συνεχίζει τις προσπάθειες για άρση των εμποδίων στην κινητικότητα, με το να καταργεί ακόμη περισσότερους αποκλεισμούς όπως αυτούς εις βάρος όσων προέρχονται από μειονεκτικό περιβάλλον και εκείνων με ειδικές ανάγκες³³. Η σχετική με τα αποτελέσματα ορολογία δεν χρησιμοποιείται επομένως πάντοτε με συνέπεια.

67

Σχεδόν 205 000 συμμετέχοντες από μειονεκτικά περιβάλλοντα και με λιγότερες ευκαιρίες ωφελήθηκαν από το Erasmus+, λαμβάνοντας μέρος σε διακρατικές δραστηριότητες κινητικότητας κατά την περίοδο 2014-2017³⁴. Η δράση «κινητικότητα» του Erasmus+ έχει προσφέρει νέες εμπειρίες στο εξωτερικό σε πολλά άτομα που διαφορετικά δεν θα είχαν την οικονομική δυνατότητα για κάτι τέτοιο.

68

Ο ορισμός που δίδεται στα άτομα «από μειονεκτικά περιβάλλοντα / με λιγότερες ευκαιρίες» διαφέρει μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Παραδείγματος χάριν, στην Ισπανία, στην κατηγορία αυτοί περιλαμβάνονται όλοι οι δικαιούχοι που λαμβάνουν κρατική υποτροφία για τις σπουδές τους. Πράγματι, σύμφωνα με στοιχεία της Επιτροπής, πάνω από το 35 % των συμμετεχόντων σε δραστηριότητες κινητικότητας από μειονεκτικό περιβάλλον προέρχονται από την Ισπανία.

69

Συνεπώς, τα αποτελέσματα για τον συγκεκριμένο δείκτη δεν καθιστούν δυνατή την επακριβή σύγκριση της κινητικότητας αυτού του είδους σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι ένα από τα βασικά ζητήματα που επηρέασαν την ανάλυση των μοντέλων συμμετοχής είναι η απουσία ενός εναρμονισμένου ορισμού, κοινού για όλους τους τομείς, των ατόμων με λιγότερες ευκαιρίες και από μειονεκτικά περιβάλλοντα, όπως και το γεγονός ότι η ποιότητα των στοιχείων σχετικά με τη συμμετοχή ατόμων από μειονεκτούσες ομάδες δεν είναι σαφής λόγω των διαφορετικών ορισμών και πρακτικών³⁵.

70

Οι εν λόγω τρεις δείκτες μετρούν τις εκροές του προγράμματος και βοηθούν στην καταγραφή της προόδου όσον αφορά την υλοποίησή του. Επομένως, δεν παρέχουν παρά ελάχιστες πληροφορίες σχετικά με τα επακόλουθα και τον αντίκτυπό του (βλέπε γράφημα 8).

Οι δείκτες για την εκπαίδευση και την κατάρτιση επιτυγχάνονται, δεν είναι όμως κατάλληλοι για να μετρήσουν τον βαθμό στον οποίο επιτυγχάνονται οι γενικοί και ειδικοί στόχοι του προγράμματος

71

Οι δείκτες εκπαίδευσης και κατάρτισης στο παράρτημα Ι του κανονισμού είναι ειδικοί για το πρόγραμμα. Η πρόοδος βάσει των συγκεκριμένων δεικτών για το 2016 παρουσιάζεται στο γράφημα 11 και το γράφημα 12 κατωτέρω, όπου φαίνεται ότι οι περισσότερες τιμές-στόχος εκπληρώνονται.

72

Οι δείκτες εκπαίδευσης και κατάρτισης (α) έως (δ) στο γράφημα 11 είναι δείκτες εκροής. Παρά τη χρησιμότητά τους, οι ποσοτικοί αυτοί δείκτες δεν μετρούν επακριβώς τον βαθμό στον οποίο έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι του προγράμματος, και ιδίως οι ειδικοί στόχοι, όπως απαιτείται στο παράρτημα Ι του κανονισμού.

73

Οι δείκτες (ε) έως (ζ) είναι δείκτες επακόλουθου που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα οφέλη της συμμετοχής στο πρόγραμμα. Ο δείκτης (στ) ενέχει υποκειμενική κρίση, στον βαθμό που βασίζεται στον τρόπο αντίληψης του εκάστοτε ατόμου, όπως αυτή καταγράφεται στο τέλος της περιόδου κινητικότητας.

74

Η Επιτροπή αναγνωρίζει τους περιορισμούς των εν λόγω δεικτών αφ’ ης στιγμής βασίζονται κατά κύριο λόγο στη συνεισφορά της βασικής δράσης 1, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή προσωπικά και καταγράφεται από τους δικαιούχους³⁶. Αναφέρει μάλιστα ότι οι εθνικές εκθέσεις, στις οποίες στηρίζεται η ενδιάμεση αξιολόγηση, μνημονεύουν βελτιώσεις στο επίπεδο των βασικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων των εκπαιδευόμενων, αλλά αναγνωρίζει ότι οι διαπιστώσεις αυτές βασίζονται κυρίως στις απόψεις που καταγράφουν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες³⁷.

Ο πίνακας δεικτών παρέχει σε πραγματικό χρόνο πληροφορίες για τις εκροές και τα επακόλουθα

75

Το 2016 η Επιτροπή εγκαινίασε τον πίνακα δεικτών του Erasmus+. Πρόκειται για μια ενιαία αποθήκη δεδομένων όπου συλλέγονται όλες οι πληροφορίες που καταγράφονται από τις εθνικές μονάδες και τους δικαιούχους. Τα στοιχεία επικαιροποιούνται καθημερινά και παρέχονται σε πραγματικό χρόνο, ποιοτικές και ποσοτικές πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση του προγράμματος από την άποψη των έργων, των επιδοτήσεων και των συμμετεχόντων ατόμων και οργανισμών. Στον πίνακα αυτό καταγράφονται επίσης η έρευνα και οι δηλώσεις των συμμετεχόντων και των δικαιούχων μετά το τέλος της περιόδου κινητικότητας.

76

Σύμφωνα με τον πίνακα δεικτών, η ικανοποίηση των συμμετεχόντων είναι μεγάλη: το 95,8% ήταν ικανοποιημένο από την εμπειρία μαθησιακής κινητικότητας (στοιχεία Ιανουαρίου 2018) και το 80 % αισθανόταν καλύτερα προετοιμασμένο για την εξεύρεση εργασίας. Πράγματι, βάσει της έρευνας και των δηλώσεων που συμπληρώνονται μετά το πέρας της περιόδου κινητικότητας, το Erasmus+ είναι ένα επιτυχημένο πρόγραμμα.

Οι πηγές που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των επιδόσεων στην ενδιάμεση αξιολόγηση είναι ως επί το πλείστον έρευνες και ανατροφοδότηση από τους συμμετέχοντες

77

Η έκθεση ενδιάμεσης αξιολόγησης του προγράμματος Erasmus+ υποβλήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2018³⁸. Βασίζεται στις εθνικές εκθέσεις που υπέβαλαν οι χώρες του προγράμματος, σε έκθεση αξιολόγησης από εξωτερικό ανάδοχο, σε άλλες μελέτες επανεξέτασης, στην εμπειρία από τη διαχείριση του προγράμματος, καθώς και σε περισσότερες από ένα εκατομμύριο απαντήσεις από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Σε ό,τι αφορά το Erasmus+ καλύπτει την περίοδο 2014-2016.

78

Οι πηγές που χρησιμοποιούνται για την ενδιάμεση αξιολόγηση είναι σε μεγάλο βαθμό έρευνες και σχόλια των συμμετεχόντων: Για τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων στο πλαίσιο της αξιολόγησης εφαρμόστηκαν συνδυαστικά διάφορες τεχνικές. Τα περισσότερα αποτελέσματα εξήχθησαν βάσει συνδυασμού στοιχείων, όπως ερευνών στις οποίες συμμετείχαν οι δικαιούχοι, των σχολίων που υπέβαλαν οι ίδιοι, καθώς και βάσει ποιοτικών συνεντεύξεων και περιπτωσιολογικών μελετών³⁹. Πέραν αυτών, διοργανώθηκε ανοικτή δημόσια διαβούλευση κατά την οποία συγκεντρώθηκαν οι απόψεις του ευρέος κοινού και των ενδιαφερομένων ομάδων.

79

Στο πλαίσιο των συναντήσεών μας με τους συντάκτες των εθνικών εκθέσεων στις πέντε χώρες που επισκεφθήκαμε επισημάνθηκαν οι δυσκολίες που ανέκυπταν εξαιτίας της έλλειψης αξιόπιστων δεδομένων, τα οποία θα βοηθούσαν στην αξιολόγηση του αντικτύπου του προγράμματος.

Το ερωτηματολόγιο που καλούνται να συμπληρώσουν οι συμμετέχοντες μετά το πέρας της συμμετοχής τους στην κινητικότητα είναι υποκειμενικό και περίπλοκο

80

Μετά την ολοκλήρωση της κινητικότητας, κάθε συμμετέχων πρέπει να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο όπου αξιολογεί την ικανοποίησή του συνολικά, καθώς και πτυχές της συμμετοχής στο πρόγραμμα, όπως την αναγνώριση της κινητικότητας από το ίδρυμα προέλευσής του, την ενίσχυση της ευρωπαϊκής του συνείδησης και τη βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων του.

81

Η ανατροφοδότηση από τους συμμετέχοντες είναι χρήσιμη, αλλά, εξαιτίας της υποκειμενικότητάς της, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως το βασικό μέτρο αξιολόγησης της ποιότητας και των αποτελεσμάτων της κινητικότητας. Η υποκειμενικότητα αυτή επιτείνεται αν ληφθεί υπόψη ότι η τελική πληρωμή στους σπουδαστές εξαρτάται από τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, παρόλο που η θετική αυτοαξιολόγηση δεν αποτελεί προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της πληρωμής.

82

Οι σπουδαστές με τους οποίους συνομιλήσαμε μας δήλωσαν ότι τα ερωτηματολόγια είναι άκρως περίπλοκα (ιδίως για την ΕΕΚ), καθώς και ότι χρησιμοποιείται κατά κόρον η ιδιόλεκτος της ΕΕ. Ορισμένοι σπουδαστές ανέφεραν ότι δυσκολεύθηκαν κατά τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Παραδείγματος χάριν, η εθνική μονάδα της Νορβηγίας δήλωσε ότι οι ερωτήσεις δεν ενδείκνυνται για σπουδαστές ΕΕΚ.

Περιορισμένος ο βαθμός διατήρησης των προτεραιοτήτων στα ετήσια προγράμματα εργασίας του Erasmus+ από χρόνο σε χρόνο

83

Η Επιτροπή έθεσε πολιτικές προτεραιότητες για το Erasmus+ το 2014. Ορισμένες από αυτές διατηρήθηκαν σε επόμενα ετήσια προγράμματα εργασίας, ενώ σε άλλες δεν δόθηκε συνέχεια και εισήχθησαν νέες πολιτικές προτεραιότητες.

84

Η προτεραιότητα «συστημικές αλλαγές στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης με σκοπό να αυξηθεί η συνάφειά τους με την αγορά εργασίας, μέσω ενισχυμένων μαθησιακών ευκαιριών με βάση την απασχόληση» που εισήχθη το 2014 δεν περιελήφθη στα επόμενα ετήσια προγράμματα εργασιών.

85

Στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του 2017 δεν διατηρήθηκε ούτε μία από τις προτεραιότητες του 2014 για την ΕΕΚ. Παρ’ όλα αυτά, κάθε χρόνο εμφανίζονταν πρόσθετες προτεραιότητες. Στο πλαίσιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η προτεραιότητα «αύξηση των ποσοστών ολοκλήρωσης των σπουδών» αποσύρθηκε από το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του 2017 και προστέθηκαν νέες προτεραιότητες.

86

Οι προτεραιότητες αυτές είναι μεν συναφείς, δεν έχουν όμως οριστεί ποσοτικοί στόχοι ή δείκτες. Δεν είναι σαφής ο βαθμός στον οποίο εκπληρώθηκαν οι στόχοι των προτεραιοτήτων αυτών, ούτε ο λόγος για τον οποίο δεν δόθηκε συνέχεια σε αυτούς. Ο βαθμός στον οποίο οι προτεραιότητες που θέτει η ΓΔ Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Αθλητισμού και Πολιτισμού στο ετήσιο πρόγραμμα εργασίας του Erasmus+ της συνεχίζονται από τον έναν χρόνο στον άλλο είναι περιορισμένος.

Οι πόροι δεν κατανέμονται βάσει των επιδόσεων

87

Η κατανομή των κονδυλίων πρέπει να βασίζεται στις επιδόσεις, ούτως ώστε να προωθείται η αποδοτική και αποτελεσματική χρήση των πόρων. Σύμφωνα με τον κανονισμό, τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των επιδόσεων πρέπει να εστιάζουν στο επίπεδο των ετήσιων πραγματοποιηθεισών εκροών και στο επίπεδο των ετήσιων πραγματοποιηθεισών πληρωμών⁴⁰.

88

Δεν θεωρούμε ότι τα κριτήρια αυτά είναι αρκετά για να μετρηθούν οι επιδόσεις του προγράμματος. Το μόνο που μετρούν είναι το ποσό που μπορεί να δαπανηθεί (εισροές και εκροές). Οι επιδόσεις περιλαμβάνουν επίσης τα επακόλουθα και τον αντίκτυπο, όπως αναγνωρίζονται στον κανονισμό⁴¹.

89

Εν κατακλείδι, η μέτρηση των επιδόσεων της κινητικότητας του Erasmus+ χρήζει περαιτέρω βελτίωσης σε ορισμένους βασικούς τομείς. Οι τιμές-στόχος επιτυγχάνονται, αλλά οι δείκτες δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένοι με τους γενικούς και ειδικούς στόχους που ορίζονται στον κανονισμό, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η μέτρηση των επιδόσεων.

Το Erasmus+ έχει εγκαινιάσει πολλές καινοτομίες, αλλά ορισμένες εξ αυτών δεν έχουν ωριμάσει ακόμη

Η ενοποίηση όλων υπό το Erasmus+ τελεσφόρησε

90

Το Erasmus+ συνδυάζει τα προγράμματα από την περίοδο 2007-2013 σε ένα και μόνο πρόγραμμα (βλέπε γράφημα 1). Όσον αφορά την κινητικότητα, περιλαμβάνει τα πρώην προγράμματα Erasmus (τριτοβάθμια εκπαίδευση), Leonardo (ΕΕΚ) και Comenius (σχολική εκπαίδευση). Σύμφωνα με δηλώσεις εκπροσώπων των εθνικών μονάδων που επισκεφθήκαμε και τις έγγραφες δηλώσεις των διευθυντών όλων των εθνικών μονάδων⁴² πρόκειται για μια θετική εξέλιξη. Το να χρησιμοποιείται ένα μόνο όνομα ευνοεί την προβολή σε πολιτικό επίπεδο και ενώπιον των πολιτών, ενώ συμβάλλει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνείδησης (βλέπε σημείο 50).

Η προσέγγιση της έμμεσης διαχείρισης συνιστά θετικό βήμα

91

Η προσέγγιση της έμμεσης διαχείρισης⁴³ αυξάνει την αποτελεσματικότητα των έργων. Με το να βρίσκονται κοντά στους δικαιούχους, οι εθνικές μονάδες μπορούν να συμβάλλουν καλύτερα στη βελτίωση της ποιότητας των προτάσεων των έργων και της υλοποίησής τους, προσαρμόζοντάς τις στην ποικιλομορφία των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Οι δικαιούχοι με τους οποίους συνομιλήσαμε επιβεβαίωσαν ότι οι εθνικές μονάδες παρέχουν ικανοποιητική συνδρομή και ανατροφοδότηση κατά τα στάδια της υποβολής της αίτησης και της υλοποίησης, ενώ διοργάνωναν εκδηλώσεις και κύκλους μαθημάτων κατάρτισης για να διευκολύνουν την πρόσβαση στο πρόγραμμα.

Το Erasmus+ εισάγει πολλές καινοτομίες που συντελούν στη διοικητική απλούστευση στον τομέα της κινητικότητας, αν και οι διαδικασίες υποβολής αιτήσεων και αναφορών παραμένουν περίπλοκες

92

Η υλοποίηση του προγράμματος θα πρέπει να απλουστευθεί, με μείωση των τυπικών και γραφειοκρατικών απαιτήσεων που βαρύνουν τους δικαιούχους και τα κράτη μέλη⁴⁴ Ο εξορθολογισμός και η απλούστευση της οργάνωσης και της διαχείρισης, καθώς και η διαρκής επιδίωξη της μείωσης των διοικητικών δαπανών, είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την επιτυχία του προγράμματος⁴⁵.

93

Μικρή μόνο μερίδα εθνικών μονάδων (36 %) θεωρεί ότι ο φόρτος που συνεπάγεται το Erasmus+ είναι λιγότερος σε σύγκριση με προηγούμενα προγράμματα⁴⁶. Οι δικαιούχοι και οι συμμετέχοντες εξακολουθούν να θεωρούν ότι το πρόγραμμα είναι περίπλοκο (αιτήσεις, υλοποίηση, υποβολή αναφορών). Οι συμμετέχοντες με τους οποίους συνομιλήσαμε θεωρούσαν ότι η διαδικασία υποβολής αίτησης και αναφορών για την ΕΕΚ είναι επαναλαμβανόμενη, με τις ίδιες πληροφορίες να χρειάζεται να παρέχονται σε διάφορες φάσεις. Οι μικρότεροι οργανισμοί έκριναν υπερβολική την ανάγκη να περιγραφεί ο «ευρωπαϊκός αντίκτυπος» των έργων κινητικότητας που είχαν αναλάβει.

94

Οι συμμετέχοντες σε σχεδόν κάθε χώρα παραπονέθηκαν για τις περίπλοκες διοικητικές διαδικασίες που σχετίζονται με την υποβολή των αιτήσεων και των μετέπειτα συναφών αναφορών⁴⁷. Διαπιστώσαμε ότι ορισμένοι σπουδαστές θεωρούν περίπλοκη τη συμπλήρωση της συμφωνίας μάθησης, ενώ είναι πιθανό να πληροφορηθούν την αλλαγή ενός μαθήματος άμα τη αφίξει τους στο ίδρυμα υποδοχής. Ορισμένες φορές οι κατάλογοι των μαθημάτων δεν επικαιροποιούνται, με αποτέλεσμα η πρώτη εντύπωση ορισμένων σπουδαστών κατά την άφιξη να είναι απογοητευτική, όταν διαπιστώνουν ότι το μάθημα που επιθυμούσαν να παρακολουθήσουν δεν υπάρχει πλέον στο πρόγραμμα σπουδών.

95

Ορισμένοι από τους συμμετέχοντες που συναντήσαμε θεωρούσαν ότι τα έντυπα των αιτήσεων για τα σχολεία ήταν υπερβολικά περίπλοκα. Ιδιαίτερα δύσκολος είναι ο προσδιορισμός του τρόπου με τον οποίο τα έργα θα εκπληρώσουν τους στόχους που ορίζονται στο ευρωπαϊκό σχέδιο ανάπτυξης. Τα έντυπα των αιτήσεων έχουν απλουστευθεί για την πρόσκληση του 2018.

96

Η Επιτροπή κατάρτισε έναν ολοκληρωμένο οδηγό προγράμματος που προορίζεται να βοηθήσει τους οργανισμούς-δικαιούχους, καθώς και τους μεμονωμένους συμμετέχοντες. Ο οδηγός αυτός επικαιροποιείται ετησίως. Ωστόσο, είναι δύσκολο να εντοπιστούν οι αλλαγές που γίνονται κάθε χρόνο στους οδηγούς του προγράμματος, καθώς αυτές δεν επισημαίνονται. Οι εθνικές μονάδες που επισκεφθήκαμε δήλωσαν ότι θα επιδοκίμαζαν την ύπαρξη ενός ηλεκτρονικού εγχειριδίου (επί του παρόντος σε μορφότυπο.pdf) όπου θα περιλαμβάνονταν όλα τα έγγραφα πηγής, με εμφανείς τις ημερομηνίες επικαιροποίησης. Ο οδηγός του προγράμματος για το 2017 διατίθεται έκτοτε στο διαδίκτυο.

97

Ορισμένα από τα ιδρύματα τα οποία επισκεφθήκαμε, θεωρούσαν ότι οι κανόνες που ίσχυαν για την κινητικότητα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με χώρες-εταίρους⁴⁸ ήταν υπερβολικά περίπλοκοι. Η υλοποίηση της κινητικότητας ήταν πολύ δύσκολη κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους, καθώς η χρηματοδοτική συμφωνία μεταξύ του πανεπιστημίου και της εθνικής μονάδας τροποποιήθηκε 10 φορές. Ο συγκεκριμένος τομέας μένει ακόμη να απλουστευθεί.

Τα κατ’ αποκοπή ποσά, οι ενιαίοι συντελεστές και το μοναδιαίο κόστος είναι καλοί τρόποι απλούστευσης, αλλά η Επιτροπή πρέπει να αποτρέψει την εμφάνιση ανεπιθύμητων συνεπειών

98

Η υλοποίηση του Erasmus+ απλουστεύθηκε με τη χρήση κατ’ αποκοπή ποσών, ενιαίων συντελεστών και μοναδιαίου κόστους. Από την ενδιάμεση αξιολόγηση της απλούστευσης των υποτροφιών⁴⁹ αυτό που προκύπτει είναι ότι η χρήση των εν λόγω τρόπων χρηματοδότησης απέφερε πολλά οικονομικά και μη οφέλη στην υλοποίηση του προγράμματος. Απλούστευσε τον σχεδιασμό του προϋπολογισμού, την υποβολή αναφοράς στην εθνική μονάδα, όπως και τη λογιστική. Επιπλέον, στο πλαίσιο της αξιολόγησης διαπιστώθηκε ότι, εξαιτίας του μειωμένου διοικητικού φόρτου, οι δικαιούχοι του προγράμματος είναι σε θέση να εστιάζουν στο περιεχόμενο του έργου κατά το στάδιο του σχεδιασμού και στην επίτευξη των στόχων του έργου κατά το στάδιο της υλοποίησης.

99

Διαπιστώσαμε ότι τα ενδιαφερόμενα μέρη εκτιμούν δεόντως την εισαγωγή των κατ’ αποκοπή ποσών, των ενιαίων συντελεστών και του μοναδιαίου κόστους, μεθόδων που έχουν συντελέσει στην απλούστευση της οικονομικής διαχείρισης του προγράμματος.

100

Ωστόσο, για να βελτιωθεί η πρόσβαση στο Erasmus+, οι υποτροφίες που χορηγούνται προς στήριξη της κινητικότητας των προσώπων πρέπει να προσαρμόζονται στο κόστος διαβίωσης και παραμονής στη χώρα υποδοχής⁵⁰.

101

Τα κατ΄αποκοπή ποσά, οι ενιαίοι συντελεστές και το μοναδιαίο κόστος ορίζονται στον οδηγό του προγράμματος και διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες: σε χώρες με παρόμοιο, υψηλότερο και χαμηλότερο κόστος διαβίωσης. Ορισμένοι σπουδαστές και ιδρύματα με τους οποίους συνομιλήσαμε ανέφεραν ότι οι υποτροφίες Erasmus+ δεν αρκούν για να καλύψουν τα έξοδα και ότι χρειάζεται πρόσθετη χρηματοδότηση από τις οικονομίες του σπουδαστή ή η στήριξη των γονέων. Αυτό μπορεί να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για σπουδαστές που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.

102

Διαπιστώσαμε ότι τα ποσά των υποτροφιών δεν προσαρμόζονται ώστε να συνυπολογίζονται τα πραγματικά έξοδα που βαρύνουν τους συμμετέχοντες σε περίπτωση που η χώρα υποδοχής παρέχει ειδικές επιδοτήσεις, π.χ. στη Γαλλία το κράτος αναλαμβάνει συχνά την κάλυψη του ενοικίου των σπουδαστών, πράγμα που σημαίνει ότι οι εν λόγω συμμετέχοντες βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση.

103

Το μοναδιαίο κόστος που βασίζεται σε ζώνες αποστάσεων δεν λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη ή τη συχνότητα των συνδέσεων ή τις διαφορές στις τιμές μεταξύ ενός τουριστικού προορισμού και μιας γεωγραφικά απομακρυσμένης περιοχής. Η χρήση του μετρητή της απόστασης ωφελεί αυτούς που βρίσκονται σε μεγάλες πόλεις με αεροδρόμια.

104

Κατόπιν σχολίων που απέστειλαν οι εθνικές μονάδες, η Επιτροπή προσάρμοσε ορισμένα στοιχεία ενόψει της πρόσκλησης του 2017, παραδείγματος χάριν συμπληρωματικά ποσά για ακριβά ταξιδιωτικά έξοδα στην ημεδαπή. Επιπλέον, βάσει στοιχείων που περιλαμβάνονται στην ενδιάμεση αξιολόγηση για την απλούστευση των υποτροφιών, οι προσαρμοσμένοι κανόνες χρηματοδότησης θα τεθούν σε ισχύ εντός του 2018⁵¹.

Η εγκατάσταση συστημάτων ΤΠ υπήρξε προβληματική, αλλά τα περισσότερα προβλήματα έχουν πλέον λυθεί

105

Η εισαγωγή μεγάλου αριθμού εργαλείων ΤΠ στην αρχή του προγράμματος προκάλεσε σύγχυση στις εθνικές μονάδες και τους αιτούντες. Στην αρχή, η ποιότητα των εργαλείων ΤΠ που παρείχε η Επιτροπή ποίκιλλε, ενώ άρχισαν να χρησιμοποιούνται με καθυστέρηση. Το εργαλείο για τη δράση «κινητικότητα» θεωρήθηκε αναξιόπιστο και όχι τόσο φιλικό προς τον χρήστη, ενώ πολλά ζητήματα ελήφθησαν υπόψη μόνο σταδιακά (π.χ. eForms, EPlusLink και OEET). Όλες οι χώρες που επισκεφθήκαμε ανέφεραν προβλήματα στην ενσωμάτωση των νέων εργαλείων, τα οποία δεν είχαν δοκιμαστεί πριν από την εισαγωγή τους.

106

Η Επιτροπή επέλυσε τα περισσότερα προβλήματα με την εισαγωγή του σχεδίου δράσης της του 2016 για τις ΤΠ. Κατά τις επισκέψεις μας, οι εθνικές μονάδες επιβεβαίωσαν τη βελτίωση.

107

Διαπιστώσαμε ότι οι εθνικές μονάδες, οι δικαιούχοι και οι συμμετέχοντες θα δέχονταν κάλλιστα περισσότερα έγγραφα σε ηλεκτρονική μορφή, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο προς ένα Erasmus+ που δεν θα χρησιμοποιεί χαρτί. Πολλά έγγραφα του Erasmus+ εξακολουθούσαν να είναι διαθέσιμα σε έντυπη μορφή.

Η διαδικτυακή γλωσσική υποστήριξη (OLS) είναι ένα χρήσιμο εργαλείο. Ωστόσο, τα μη διαδικτυακά μαθήματα που χρηματοδοτούνταν στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος θεωρούνται ουσιώδη

108

Ένας από τους ειδικούς στόχους του Erasmus+ είναι να βελτιωθούν η διδασκαλία και η εκμάθηση γλωσσών.

109

Η Επιτροπή δημιούργησε τη διαδικτυακή γλωσσική υποστήριξη (OLS) με την οποία παρέχεται στους εκπαιδευόμενους η ευκαιρία να αξιολογήσουν τις δεξιότητές τους στην ξένη γλώσσα που θα χρησιμοποιήσουν στις σπουδές ή την εργασία τους στη χώρα υποδοχής, καθώς και να παρακολουθήσουν ένα διαδικτυακό κύκλο μαθημάτων γλώσσας για να βελτιώσουν το επίπεδό τους.

110

Όλοι οι συμμετέχοντες στις δραστηριότητες κινητικότητας πρέπει να συμπληρώσουν ένα διαδικτυακό έντυπο αξιολόγησης των γλωσσικών ικανοτήτων τους, προκειμένου να βαθμολογήσουν τις γλωσσικές δεξιότητές τους πριν και μετά την ολοκλήρωση της κινητικότητάς τους. Τα αποτελέσματα αυτά παρέχουν ποσοτικοποιημένα στοιχεία σχετικά με τη βελτίωση των εν λόγω δεξιοτήτων. Το τεστ OLS είναι υποχρεωτικό προκειμένου να γίνει η τελική πληρωμή της επιχορήγησης.

111

Διαπιστώσαμε ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, η βαθμολογία που συγκέντρωναν οι συμμετέχοντες στο ερωτηματολόγιο μετά την ολοκλήρωση της περιόδου κινητικότητας δείχνει ότι οι γλωσσικές δεξιότητές τους είτε παρέμειναν στάσιμες είτε μειώθηκαν. Η Επιτροπή πιστεύει ότι η εμφανής πτώση του επιπέδου της γλώσσας μεταξύ της πρώτης και της τελικής αξιολόγησης αποδίδεται στην απουσία ενδιαφέροντος από μέρους των συμμετεχόντων, καθώς δεν έχουν κάποιο κίνητρο στη συγκεκριμένη φάση της κινητικότητάς τους. Ως εκ τούτου, τα τελικά αυτά τεστ, αν και ουσιαστικής σημασίας, πρέπει να προσμετρούνται με τη δέουσα προσοχή κατά τη μέτρηση της βελτίωσης της γλωσσικής ικανότητας.

112

Σύμφωνα με ορισμένα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στο πλαίσιο των τεστ OLS δεν εκδίδονται πιστοποιητικά γλωσσικής ικανότητας που να συνάδουν με τα κριτήρια αναγνώρισης που επιβάλλουν πολλά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Πράγματι ο όμιλος πανεπιστημίων της Coimbra πιστεύει ότι δίδεται υπερβολική έμφαση στα διαδικτυακά τεστ γλώσσας και ανεπαρκής στήριξη για τα γλωσσικά μαθήματα που παραδίδονται στις εγκαταστάσεις του πανεπιστημίου⁵².

113

Ορισμένοι συμμετέχοντες ΕΕΚ εξέφρασαν επίσης τη λύπη τους για την απουσία μη διαδικτυακών μαθημάτων γλώσσας στο πλαίσιο του Erasmus+, για τα οποία διετίθετο χρηματοδότηση στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος. Στην Εσθονία, παραδείγματος χάριν, εκφράστηκε δυσαρέσκεια για τη μη παράδοση γλωσσικών μαθημάτων σε αμφιθέατρο, καθώς τα μαθήματα αυτά αποτελούσαν μεγαλύτερο κίνητρο για τους εκπαιδευόμενους.

Ο μηχανισμός εγγύησης σπουδαστικών δανείων απεδείχθη κατώτερος των προσδοκιών

114

Ο μηχανισμός εγγύησης σπουδαστικών δανείων παρέχει μερική εγγύηση σε ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς όσον αφορά δάνεια που παρέχονται «με τους ευνοϊκότερους δυνατούς όρους» σε σπουδαστές που ξεκινούν σπουδές δεύτερου κύκλου, όπως ένα πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών (Master), σε αναγνωρισμένο τριτοβάθμιο εκπαιδευτικό ίδρυμα σε χώρα του προγράμματος⁵³.

115

Τη διαχείριση και την υλοποίηση του μηχανισμού έχει αναλάβει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤαΕ) για λογαριασμό της Επιτροπής. Έως και το 3,5 % του συνολικού προϋπολογισμού του Erasmus+ είχε αρχικά ανατεθεί στον μηχανισμό αυτό.

116

Στόχος ήταν, έως το 2020, να έχουν χορηγηθεί δάνεια ύψους 3 δισεκατομμυρίων ευρώ σε 200 000 μεταπτυχιακούς φοιτητές, προκειμένου να τονωθεί η κινητικότητα των σπουδαστών στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον στόχο αναφοράς του 20 % για την κινητικότητα στην ΕΕ.

117

Στη συμφωνία ανάθεσης που υπέγραψε το ΕΤαΕ με την Επιτροπή, προβλέπονται στοχευμένα κίνητρα βάσει των οποίων καλείται να επιλέξει έναν ενδιάμεσο χρηματοπιστωτικό οργανισμό από κάθε χώρα του προγράμματος, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι σπουδαστές από όλες αυτές τις χώρες έχουν πρόσβαση στον μηχανισμό⁵⁴. Παρότι το ΕΤαΕ εκπόνησε έρευνα αγοράς που αποκάλυψε το μεγάλο ενδιαφέρον αυτών των ενδιάμεσων οργανισμών και προώθησε ενεργά τον μηχανισμό σε πάνω από 120 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, οι επακόλουθες προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος δεν προσέλκυσαν ιδιαίτερα πολλούς από αυτούς. Στο τέλος του 2017, το καθεστώς λειτουργούσε μέσω τέτοιου ενδιάμεσου οργανισμού μόνο στη Γαλλία και την Τουρκία (μόνο για εξερχόμενους σπουδαστές) και στην Ισπανία (για εξερχόμενους και εισερχόμενους σπουδαστές).

118

Μέχρι τότε μόνο 358 μεταπτυχιακοί φοιτητές είχαν λάβει τέτοιο δάνειο. Παρότι η ανατροφοδότηση από τους συμμετέχοντες μαθητές ήταν θετική, με το 77% να επιβεβαιώνει ότι δεν θα ήταν σε θέση να συνεχίσουν τις σπουδές τους για την απόκτηση μεταπτυχιακού διπλώματος χωρίς το εγγυημένο δάνειο μέσω του καθεστώτος, ο στόχος των έως και 200 000 σπουδαστών⁵⁵ δεν είναι πιθανό να επιτευχθεί. Στο τέλος του 2017, η Επιτροπή ανακατένειμε τους σχετικούς πόρους.

119

Ένας από τους λόγους στους οποίους οφείλεται η έλλειψη ενδιαφέροντος από τους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς θα μπορούσε να είναι το γεγονός ότι ο κανονισμός δεν επιτρέπει μεγάλη ευελιξία όσον αφορά την προστασία των δανειοληπτών, μη λαμβάνοντας επαρκώς υπόψη τις συνήθεις πρακτικές της αγοράς. Η συγκεκριμένη προστασία ορίζεται ρητά στο σημείο 2 του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού.

120

Επιπλέον, ο μηχανισμός καλύπτει μικρή μόνο μερίδα του πληθυσμού-στόχου (μεταπτυχιακούς φοιτητές), αποκλείοντας σημαντικές μερίδες σπουδαστών, γεγονός που μείωσε περαιτέρω το ενδιαφέρον των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών.

121

Το 2017 το ΕΤαΕ σύναψε συμφωνία με τα πανεπιστήμια του Λουξεμβούργου και της Κύπρου, βάσει της οποίας τα πανεπιστήμια αυτά θα επιτρέπουν σε εισερχόμενους μεταπτυχιακούς φοιτητές να αναβάλλουν την καταβολή των διδάκτρων και του κόστους διαμονής τους για μία διετία, με την κάλυψη εγγυήσεων που συμφωνούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού αυτού. Η καινοτόμος αυτή προσέγγιση συνιστά ένα θετικό βήμα, καθώς τα πανεπιστήμια διαδραματίζουν ολοένα σημαντικότερο ρόλο στη χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Πρέπει να δοθεί προσοχή σε ορισμένα άλλα νέα χαρακτηριστικά του Erasmus+

Δεν είναι πλέον δυνατή η συμμετοχή μαθητών στην κινητικότητα της βασικής δράσης 1

122

Οι μαθητές δεν μπορούν πλέον να συμμετέχουν στην κινητικότητα της βασικής δράσης 1. Οι εθνικές μονάδες και τα σχολεία των χωρών που επισκεφθήκαμε εξέφρασαν τη λύπη τους για την κατάργηση του συγκεκριμένου είδους κινητικότητας. Επιπλέον, παρατηρείται το εξής αντικανονικό φαινόμενο: σπουδαστές μπορούν να συμμετέχουν στην κινητικότητα ΕΕΚ, αλλά μαθητές της ίδιας ηλικίας δεν μπορούν να συμμετάσχουν στη βασική δράση 1.

Πολλά ιδρύματα ΕΕΚ δυσκολεύονται να εντοπίσουν εταίρους και αναγκάζονται συχνά να καταφεύγουν σε ενδιάμεσους οργανισμούς

123

Τα ιδρύματα ΕΕΚ που επισκεφθήκαμε ανέφεραν δυσκολίες στον εντοπισμό εταίρων για κινητικότητα υψηλής ποιότητας. Στο γράφημα 14 παρουσιάζουμε παραδείγματα των δυσκολιών αυτών. Ορισμένοι καταφεύγουν στη χρήση ενδιάμεσων οργανισμών, κάτι που μπορεί να αποβεί δαπανηρό και να μειώσει τη χρηματοδότηση που είναι διαθέσιμη για την κινητικότητα. Τα ιδρύματα ΕΕΚ που επισκεφθήκαμε θα χαιρέτιζαν τη μεγαλύτερη υποστήριξη εκ μέρους της Επιτροπής και των εθνικών μονάδων όσον αφορά τον εντοπισμό εταίρων.

124

Επιπλέον, ενώ το πρόγραμμα Leonardo κάλυπτε έξοδα όπως προπαρασκευαστικές επισκέψεις καθηγητών στο πλαίσιο των οποίων ελέγχονταν οι νέοι εταίροι υποδοχής, κάτι τέτοιο δεν ισχύει πλέον στο πλαίσιο του Erasmus+. Τα ιδρύματα ΕΕΚ εξέφρασαν την επιθυμία τους για μεγαλύτερη στήριξη που να κινητοποιεί το διοικητικό προσωπικό και τους δασκάλους να συνοδεύουν μαθητές στην αρχή και στο τέλος της κινητικότητας, καθώς και στις προπαρασκευαστικές επισκέψεις. Οι συνοδευτικές επισκέψεις είναι πολύ σημαντικές, καθώς συχνά πρόκειται για έφηβους σπουδαστές, πολλοί εκ των οποίων πηγαίνουν στο εξωτερικό για πρώτη φορά.

125

Η Επιτροπή δημιούργησε πρόσφατα έναν διαδικτυακό χάρτη με κατόχους του χάρτη ΕΕΚ, όπου τα κολέγια έχουν τη δυνατότητα να αναζητήσουν συμπράξεις με άλλα κολέγια στην αλλοδαπή που θεωρούν αξιόπιστα.

Οι διδακτορικοί φοιτητές χρειάζονται μεγαλύτερη ευελιξία

126

Στο πλαίσιο προηγούμενων σχημάτων, προσφερόταν η δυνατότητα να οργανώνονται εντατικά προγράμματα σύντομης διάρκειας που εκτιμούνταν ιδιαιτέρως, κυρίως από διδακτορικούς φοιτητές. Σήμερα, η ελάχιστη επιτρεπόμενη περίοδος είναι τρεις μήνες. Τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που επισκεφθήκαμε πιστεύουν ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη ευελιξία σε αυτούς τους φοιτητές, όπως επίσης ότι η περίοδος του ενός μήνα θα ανταποκρινόταν καλύτερα στη διαθεσιμότητά τους.

Συμπεράσματα και συστάσεις

127

Διαπιστώσαμε ότι το Erasmus+ είναι ένα γνωστό και επιτυχημένο προϊόν της ΕΕ. Το πρόγραμμα δημιουργεί πολλές μορφές προστιθέμενης αξίας, οι οποίες βαίνουν πέραν των όσων απαιτούνται εκ του νόμου. Οι τιμές-στόχος επιτυγχάνονται, αλλά το πλαίσιο αξιολόγησης των επιδόσεων της κινητικότητας του Erasmus+ χρειάζεται περισσότερες βελτιώσεις σε ορισμένους βασικούς τομείς, προκειμένου να μπορεί να μετρηθεί ο βαθμός στον οποίο επιτυγχάνονται οι γενικοί και ειδικοί στόχοι. Έχουν εισαχθεί μεν καινοτόμα στοιχεία και μέτρα απλούστευσης, υπάρχουν όμως ενδιαφερόμενα μέρη που εξακολουθούν να βρίσκουν ορισμένες βασικές πτυχές υπερβολικά περίπλοκες.

128

Οι δράσεις στο πλαίσιο της «κινητικότητας» του Erasmus+ πληρούν τα κριτήρια ΕΠΑ που ορίζονται στη νομική βάση (βλέπε σημεία 14 έως 31). Εντοπίσαμε πρόσθετους τρόπους με τους οποίους οι δράσεις αυτές αποφέρουν ΕΠΑ (βλέπε σημεία 32 έως 51).

Σύσταση 1

Η Επιτροπή πρέπει να προτείνει και άλλα στοιχεία που προσδίδουν ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία (ΕΠΑ), κατά τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του μελλοντικού προγράμματος Erasmus. Όλα αυτά τα στοιχεία που προσδίδουν ΕΠΑ πρέπει να ιεραρχούνται κατά το στάδιο της έγκρισης του έργου, να παρακολουθούνται και να αποτελούν αντικείμενο αναφορών.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: πρώτο εξάμηνο του 2021.

129

Παρόλο που οι τιμές-στόχος που προσδιορίζονται για το πρόγραμμα επιτυγχάνονται στην πλειονότητά τους, διαπιστώσαμε ότι οι δείκτες δεν είναι πλήρως ευθυγραμμισμένοι με τους γενικούς και ειδικούς στόχους που ορίζονται στον κανονισμό, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η μέτρηση των επιδόσεων. Ως εκ τούτου, το πλαίσιο αξιολόγησης των επιδόσεων της δράσης «κινητικότητα» του Erasmus+ χρήζει περαιτέρω βελτίωσης σε ορισμένους βασικούς τομείς (βλέπε σημεία 52 έως 88). Ο συστημικός αντίκτυπος της κινητικότητας μένει ακόμη να αποδειχθεί (βλέπε σημεία 16 έως 18).

130

Οι περισσότεροι δείκτες είναι ποσοτικοί και βασίζονται στις εκροές. Οι ποσοτικοί δείκτες βασίζονται κατά κύριο λόγο στις απόψεις που εκφράζουν ενδιαφερόμενα μέρη και συμμετέχοντες σε συνεντεύξεις και έρευνες. Η ανατροφοδότηση των συμμετεχόντων είναι χρήσιμη, αλλά, εξαιτίας της δυνητικής υποκειμενικότητάς της, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως το κύριο μέτρο αξιολόγησης της ποιότητας και των αποτελεσμάτων των δράσεων κινητικότητας (βλέπε σημεία 54 έως 82).

131

Τα κριτήρια επιδόσεων που ορίζονται στον κανονισμό για την κατανομή των πόρων μετρούν απλώς εισροές και εκροές και όχι επακόλουθα και αντίκτυπο. Πιστεύουμε ότι οι επιδόσεις πρέπει να αξιολογούνται με μέτρο την πρόοδο που σημειώνεται ως προς την επίτευξη των στόχων που πρέπει να ικανοποιηθούν, κατ’ εφαρμογή του κανονισμού. Εντούτοις, οι προτεραιότητες πολιτικής που τίθενται για το Erasmus+ διατηρούνται ελάχιστα από το ένα έτος στο άλλο (βλέπε σημεία 83 έως 88).

Σύσταση 2

Η Επιτροπή πρέπει:

1. να αναπτύξει περαιτέρω και να δημοσιεύσει δείκτες με τους οποίους θα διευκολύνεται η μέτρηση του βαθμού στον οποίο επιτυγχάνονται οι γενικοί και ειδικοί στόχοι του προγράμματος,
2. να καταρτίσει κριτήρια με τα οποία θα διασφαλίζεται ότι τα κονδύλια κατανέμονται βάσει των επιδόσεων που σημειώνονται ως προς την επίτευξη των στόχων, προωθώντας κατά τον τρόπο αυτό την αποδοτική και αποτελεσματική χρήση των πόρων.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: πρώτο εξάμηνο του 2021.

132

Το Erasmus+ εισήγαγε πολλές θετικές καινοτομίες, ιδίως για την απλούστευση και τη μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης για τους συμμετέχοντες, τα ιδρύματα-δικαιούχους και τις εθνικές μονάδες. Ωστόσο, χρειάζονται και άλλες βελτιώσεις ώστε η συμμετοχή να καταστεί ακόμη λιγότερο επαχθής και να γίνει ελκυστικότερη για τους δικαιούχους, ιδίως όσον αφορά τις διαδικασίες υποβολής αιτήσεων και αναφορών. Μόνο μια μικρή μερίδα εθνικών μονάδων (36 %) θεωρεί ότι ο φόρτος που συνεπάγεται το Erasmus+ είναι λιγότερος σε σύγκριση με προηγούμενα προγράμματα (βλέπε σημεία 90 έως 97).

133

Τα κατ’ αποκοπή ποσά, οι ενιαίοι συντελεστές και το μοναδιαίο κόστος αποτελούν καλούς τρόπους απλούστευσης, αλλά η Επιτροπή πρέπει να αποτρέψει την εμφάνιση τυχόν ανεπιθύμητων συνεπειών (βλέπε σημεία 98 έως 104).

134

Στην αρχή, η εισαγωγή συστημάτων ΤΠ ήταν πολύ προβληματική, αλλά τα περισσότερα προβλήματα είχαν λυθεί μέχρι το 2017. Παρ’ όλα αυτά, στην ενδιάμεση αξιολόγηση διαπιστώνεται ότι οι διαδικασίες και τα εργαλεία διαχείρισης ΤΠ πρέπει να γίνουν περισσότερο εύχρηστα προκειμένου να περισταλεί η διοικητική επιβάρυνση των εκτελεστικών οργανισμών και των δικαιούχων⁵⁶. Πρέπει επίσης να ενθαρρυνθεί η υποβολή ηλεκτρονικών αιτήσεων (βλέπε σημεία 105 έως 107).

Σύσταση 3

Η Επιτροπή πρέπει να απλουστεύσει περαιτέρω το καθεστώς, προκειμένου να περιστείλει τη διοικητική επιβάρυνση. Ειδικότερα πρέπει:

1. να διευκολύνει τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούν δικαιούχοι και μεμονωμένοι συμμετέχοντες όσον αφορά την υποβολή αιτήσεων και αναφορών,
2. να διατηρήσει τα κατ’ αποκοπή ποσά, τους ενιαίους συντελεστές και το μοναδιαίο κόστος, προσαρμόζοντας αναλόγως τα ποσά των επιχορηγήσεων, κατά περίπτωση,
3. να βελτιώσει τα εργαλεία ΤΠ και να συνεχίσει με την περαιτέρω μηχανογράφηση των διαδικασιών.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2019.

135

Η Διαδικτυακή γλωσσική υποστήριξη (OLS) είναι ένα χρήσιμο συμπληρωματικό εργαλείο αυτομάθησης και αξιολόγησης του γλωσσικού επιπέδου. Θα μπορούσε ωστόσο στο μέλλον να συμπληρωθεί από μη διαδικτυακά μαθήματα που χρηματοδοτούνταν στο πλαίσιο του προηγούμενου προγράμματος (βλέπε σημεία 108 έως 113).

Σύσταση 4

Η Επιτροπή πρέπει να αξιολογήσει κατά πόσον υπάρχει περιθώριο να επανεισαχθεί η χρηματοδότηση της παραδοσιακής διδασκαλίας γλωσσών σε τάξη.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: 2021.

136

Σε ό,τι αφορά τον μηχανισμό εγγύησης σπουδαστικών δανείων, η συμμετοχή των ενδιάμεσων χρηματοπιστωτικών οργανισμών είναι περιορισμένη και δεν επιτυγχάνεται ο αναμενόμενος αντίκτυπος. Το ΕΤαΕ έχει αναζητήσει καινοτόμους και ευέλικτες λύσεις. Η διεύρυνση του χαρτοφυλακίου δανείων ώστε να καλύπτονται δυνητικά και άλλοι κύκλοι σπουδών στο μεταγενέστερο πρόγραμμα θα μπορούσε να ενισχύσει την ελκυστικότητα του καθεστώτος για τους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς (βλέπε σημεία 114 έως 121).

Σύσταση 5

Η Επιτροπή πρέπει:

1. να προτείνει κατάλληλες ρυθμιστικές και νομοθετικές αλλαγές ώστε να διευρύνει τον μηχανισμό εγγύησης σπουδαστικών δανείων, προκειμένου να καλύπτει επίσης την κινητικότητα διδακτορικών και προπτυχιακών σπουδαστών,
2. να λάβει τα ενδεδειγμένα μέτρα για να παροτρύνει τις χώρες του προγράμματος να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή των εθνικών αναπτυξιακών τραπεζών στον υφιστάμενο μηχανισμό.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: α) πρώτο εξάμηνο του 2021, β) 2018.

137

Διαπιστώσαμε την ύπαρξη σημαντικής ζήτησης όσον αφορά την επανεισαγωγή της κινητικότητας των μαθητών στη βασική δράση 1 του Erasmus+ (βλέπε σημείο 122).

138

Η προβλεπόμενη ελάχιστη περίοδος κινητικότητας των τριών μηνών για τους διδακτορικούς φοιτητές δεν είναι πάντοτε η ενδεδειγμένη. Οι εν λόγω φοιτητές χρειάζονται μεγαλύτερα περιθώρια ευελιξίας (βλέπε σημείο 126).

Σύσταση 6

Η Επιτροπή πρέπει:

1. να προωθήσει την ένταξη της κινητικότητας των μαθητών στη βασική δράση 1 και
2. να μεριμνήσει για την εξασφάλιση μεγαλύτερης ευελιξίας όσον αφορά τη διάρκεια κινητικότητας των διδακτορικών φοιτητών. Η κινητικότητα διάρκειας ενός μηνός ανταποκρίνεται καλύτερα στον χρόνο που μπορούν να αφιερώσουν.

Ημερομηνία-στόχος για την υλοποίηση της σύστασης: α) 2020, β) πρώτο εξάμηνο του 2021.

Η παρούσα έκθεση εγκρίθηκε από το Τμήμα IV, του οποίου προεδρεύει ο Neven MATES, Μέλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, στο Λουξεμβούργο, κατά τη συνεδρίασή του της 3ης Ιουλίου 2018.

Συντομογραφίες και αρκτικόλεξα

ΓΔ Εκπαίδευσης,: Νεολαίας, Αθλητισμού και Πολιτισμού H Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης, Νεολαίας, Αθλητισμού και Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι το εκτελεστικό σκέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που είναι αρμόδιο για την πολιτική εκπαίδευσης, πολιτισμού, νεολαίας, γλωσσών και αθλητισμού.

ΕΕΚ: Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση

ΕΚΤ: Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο

ΕΠΑ: Ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

ΕΠΕ: Ετήσιο πρόγραμμα εργασιών

ΕΤαΕ: Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων

ΜΑΣ: Μηχανισμός αναπτυξιακής συνεργασίας

OLS: Online Linguistic Support Διαδικτυακή γλωσσική υποστήριξη

Γλωσσάριο

Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2020 (ΕΚ 2020): Ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας για την εκπαίδευση και την κατάρτιση, το οποίο υιοθετήθηκε στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 12ης Μαΐου 2009.

Κριτήριο αναφοράς για την κινητικότητα: Ο δείκτης που σχετίζεται με το Erasmus+, και αποτελεί έναν από τους στόχους που τίθενται στο πλαίσιο της ΕΚ 2020.

Μαθησιακή κινητικότητα: Η μετάβαση σε άλλη χώρα εκτός της χώρας μόνιμης κατοικίας με σκοπό την πραγματοποίηση σπουδών, κατάρτισης ή μη τυπικής ή άτυπης μάθησης. Μπορεί να λαμβάνει τη μορφή πρακτικής άσκησης, μαθητείας, ανταλλαγών νέων, εθελοντισμού, διδασκαλίας ή συμμετοχής σε δραστηριότητες επαγγελματικής εξέλιξης.

Μηχανισμός εγγύησης σπουδαστικών δανείων: Πρωτοβουλία της ΕΕ που τελεί υπό τη διαχείριση του ΕΤαΕ το οποίο την υλοποιεί για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η πρωτοβουλία εγκαινιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2014 στο πλαίσιο του Erasmus+, ώστε να παρέχει μερικές εγγυήσεις σε ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς σε σχέση με δάνεια που χορηγούνται σε σπουδαστές που συμμετέχουν σε μεταπτυχιακό κύκλο σπουδών (Master) στο εξωτερικό.

Πίνακας δεικτών: Αποθήκη δεδομένων στην Επιτροπή, όπου συγκεντρώνονται όλες οι σχετικές με το Erasmus+ πληροφορίες, όπως αυτές καταγράφονται από τις εθνικές μονάδες και τους δικαιούχους. Τα στοιχεία επικαιροποιούνται καθημερινά και παρέχουν, σε πραγματικό χρόνο, ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία σχετικά με την υλοποίηση του προγράμματος.

Στρατηγική «Ευρώπη 2020»: Η δεκαετής στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την απασχόληση και την ανάπτυξη που δρομολογήθηκε το 2010 με σκοπό τη δημιουργία των συνθηκών για έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη.

Χώρες του προγράμματος και χώρες-εταίροι: Οι επιλέξιμες χώρες διαιρούνται σε δύο ομάδες, τις χώρες του προγράμματος (κράτη μέλη της ΕΕ συν την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία και την Τουρκία) και 145 χώρες-εταίρους σε όλο τον κόσμο.

Comenius: Το προηγούμενο πρόγραμμα κινητικότητας για τα σχολεία.

Erasmus: Το προηγούμενο πρόγραμμα κινητικότητας για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Europass: Χαρτοφυλάκιο πέντε εγγράφων, με το οποίο οι πολίτες μπορούν να προβάλλουν καλύτερα τις δεξιότητες και τα προσόντα τους, όταν υποβάλλουν αίτηση για κάποια θέση εργασίας ή για σπουδές στην Ευρώπη. Τα έγγραφα αυτά είναι το βιογραφικό σημείωμα και το διαβατήριο γλωσσών, και τρία έγγραφα που μπορούν να χορηγηθούν σε πολίτες που αποκτούν εμπειρία κινητικότητας σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα (πιστοποιητικό κινητικότητας Europass) ή που ολοκληρώνουν κάποιο επίσημο πρόγραμμα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης (συμπλήρωμα πιστοποιητικού) ή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (παράρτημα διπλώματος).

Leonardo da Vinci: Το προηγούμενο πρόγραμμα κινητικότητας για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.

Κλιμάκιο ελέγχου

Οι ειδικές εκθέσεις του ΕΕΣ παρουσιάζουν τα αποτελέσματα των ελέγχων που αυτό διενεργεί επί των πολιτικών και προγραμμάτων της ΕΕ ή επί διαχειριστικών θεμάτων που αφορούν συγκεκριμένους τομείς του προϋπολογισμού. Το ΕΕΣ επιλέγει και σχεδιάζει τα εν λόγω ελεγκτικά έργα κατά τρόπον ώστε αυτά να αποφέρουν τον μέγιστο αντίκτυπο, λαμβανομένων υπόψη των κινδύνων για τις επιδόσεις ή για τη συμμόρφωση, του επιπέδου των σχετικών εσόδων ή δαπανών, των επικείμενων εξελίξεων και του πολιτικού και δημόσιου συμφέροντος.

O εν προκειμένω έλεγχος επιδόσεων διενεργήθηκε από το Τμήμα Ελέγχου IV του ΕΕΣ, του οποίου προεδρεύει ο Neven Mates, Μέλος του Συνεδρίου, και το οποίο εστιάζει στους τομείς της ρύθμισης των αγορών και της ανταγωνιστικής οικονομίας. Επικεφαλής του ελέγχου ήταν ο Rimantas Šadžius, Μέλος του Συνεδρίου, συνεπικουρούμενος από τον Mindaugas Pakštys, προϊστάμενο του ιδιαίτερου γραφείου του και τον Tomas Mackevičius, σύμβουλο στο ιδιαίτερο γραφείο του, καθώς και από τις Aušra Maziukaitė και Niamh Carey, βοηθούς στο ιδιαίτερο γραφείο του, τον Paul Stafford, ανώτερο διοικητικό στέλεχος, τη Maria Echanove, υπεύθυνη έργου, και τους Sandra Dreimane, Agnieszka Plebanowicz, Bogdan Sinca και Timothy Upton, ελεγκτές. Γλωσσική υποστήριξη παρασχέθηκε από τον Michael Pyper.

Επικοινωνία

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Τηλ:. +352 4398-1
Πληροφορίες: eca.europa.eu/el/Pages/ContactForm.aspx
Ιστότοπος: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το διαδίκτυο (https://europa.eu/european-union/index_el).

Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2018

PDF	ISBN 978-92-847-0480-4	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/59803	QJ-AB-18-017-EL-N
HTML	ISBN 978-92-847-0469-9	ISSN 1977-5660	doi:10.2865/870698	QJ-AB-18-017-EL-Q

© Ευρωπαϊκή Ένωση, 2018

Για κάθε χρήση ή αναπαραγωγή φωτογραφιών ή άλλου υλικού τα οποία δεν καλύπτονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να ζητείται απευθείας η άδεια των κατόχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Αυτοπροσώπως
Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν εκατοντάδες κέντρα πληροφόρησης Europe Direct. Μπορείτε να βρείτε τη διεύθυνση του πλησιέστερου σε σας κέντρου στον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/index_el

Τηλεφωνικά ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου
Η Europe Direct είναι μια υπηρεσία που απαντά στις ερωτήσεις σας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με αυτήν την υπηρεσία:

• καλώντας ατελώς τον αριθμό 00 800 6 7 8 9 10 11 (ορισμένα δίκτυα τηλεφωνίας ενδέχεται να χρεώνουν τις κλήσεις αυτές),
• καλώντας ατελώς τον αριθμό +32 22999696 ή
• μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον δικτυακό τόπο https://europa.eu/european-union/contact/write-to-us_el

ΒΡΕΙΤΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΕ

Στο διαδίκτυο
Πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο Europa: https://europa.eu/european-union/contact_el

Στις εκδόσεις της ΕΕ
Μπορείτε να τηλεφορτώσετε ή να παραγγείλετε δωρεάν και επί πληρωμή εκδόσεις της ΕΕ στην ακόλουθη διεύθυνση: https://op.europa.eu/el/publications. Μπορείτε να ζητήσετε πολλαπλά αντίγραφα δωρεάν εκδόσεων επικοινωνώντας με την υπηρεσία Europe Direct ή με το τοπικό σας κέντρο πληροφόρησης (βλ. https://europa.eu/european-union/contact_el).

Στη νομοθεσία της ΕΕ και σε σχετικά έγγραφα
Για πρόσβαση σε νομικές πληροφορίες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του συνόλου της ενωσιακής νομοθεσίας από το 1951 σε όλες τις επίσημες γλώσσες, μεταβείτε στον δικτυακό τόπο EUR-Lex, στην ακόλουθη διεύθυνση: http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=el

Στα δημόσια δεδομένα από την ΕΕ
Η Πύλη Δημόσιων Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (http://data.europa.eu/euodp/el/home?) παρέχει πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων από την ΕΕ. Τα δεδομένα μπορούν να τηλεφορτωθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν δωρεάν, τόσο για εμπορικούς όσο και για μη εμπορικούς σκοπούς.