Cyfryzacja przemysłu europejskiego – ambitna inicjatywa, której powodzenie zależy od trwałego zaangażowania ze strony UE, rządów i przedsiębiorstw

Streszczenie

Cyfryzacja wiąże się z poprawą wyników działalności przedsiębiorstw polegającą na większej produktywności, lepszych praktykach zarządczych, innowacjach, rozwoju przedsiębiorstwa oraz lepiej płatnych miejscach pracy. Wykorzystanie potencjału, jaki niesie transformacja cyfrowa, ma zatem zasadnicze znaczenie dla wielu przedsiębiorstw w UE, jeśli chcą one być nadal konkurencyjne. Obecnie bowiem nie wykorzystują w pełni zaawansowanych technologii, by opracowywać innowacyjne rozwiązania. Jako że 99% przedsiębiorstw w UE to MŚP, niezmiernie istotne jest, by w szczególności ten sektor podejmował działania na rzecz cyfryzacji.

W tym kontekście w 2016 r. Komisja uruchomiła inicjatywę na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Celem tej prawnie niewiążącej inicjatywy było wzmocnienie konkurencyjności UE w zakresie technologii cyfrowych oraz zapewnienie, by każde przedsiębiorstwo w Europie, niezależnie od sektora, lokalizacji i wielkości, mogło w pełni korzystać z innowacji cyfrowych. W ramach inicjatywy zaproponowano, by w ciągu pięciu lat od jej podjęcia uruchomić inwestycje publiczne i prywatne o wartości blisko 50 mld euro. Jednym z kluczowych elementów wdrażania tej inicjatywy są huby innowacji cyfrowych, które świadczą przedsiębiorstwom usługi takie jak udostępnianie wiedzy fachowej na temat technologii, testowanie i tworzenie sieci kontaktów. Niniejsze sprawozdanie, skierowane zarówno do obywateli, jak i do decydentów unijnych, ma na celu ocenę skuteczności działań podjętych przez UE od momentu uruchomienia inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, a ponadto powinno przyczynić się do ustanowienia odpowiednich warunków na okres programowania 2021–2027.

Kontrolerzy Trybunału sprawdzili, na ile skutecznie UE wspierała krajowe strategie dotyczące cyfryzacji przemysłu oraz huby innowacji cyfrowych. W tym celu skoncentrowali się na trzech z pięciu filarów inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. W szczególności przeanalizowali oni, czy Komisja zapewniała państwom członkowskim skuteczne wsparcie przy opracowywaniu i wdrażaniu krajowych strategii na rzecz cyfryzacji przemysłu oraz czy – we współpracy z państwami członkowskimi – dokonywała ona oceny wdrożenia tych strategii. Trybunał skontrolował ponadto wsparcie ze strony Komisji i państw członkowskich na rzecz ustanowienia hubów innowacji cyfrowych i prowadzenia przez nie działalności, a także sprawdził, czy Komisja wskazywała i eliminowała bariery regulacyjne, które mogłyby przeszkodzić we wdrażaniu omawianej inicjatywy, oraz czy podejmowała działania w celu zapewnienia odpowiedniej łączności internetowej.

Z ustaleń Trybunału wynika, że przyjęta przez Komisję strategia w zakresie wspierania cyfryzacji przemysłu europejskiego opierała się na solidnych podstawach i zapewniała wsparcie państwom członkowskim. Brakowało w niej jednak informacji na temat zakładanych wyników, jak również wskaźników rezultatu i wartości docelowych, co utrudniało zarówno Komisji, jak i państwom członkowskim podejmowanie świadomych decyzji i lepsze ukierunkowanie działań. Komisja zrealizowała szereg działań z myślą o zapewnieniu państwom członkowskim wytycznych, ale nie zachęcała ich do przydzielania środków z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (funduszy ESI) na rzecz inicjatywy. Łączna kwota środków, jakie byłyby konieczne do stworzenia i utrzymania ram wspierających cyfryzację przemysłu w UE, jest nieznana. W większości państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, działania wspierające Komisji miały ograniczony wpływ.

Wdrażanie inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu jest wspierane w ramach programu „Horyzont 2020”. Również w przeanalizowanych programach finansowanych z EFRR kontrolerzy zidentyfikowali działania, które potencjalnie mogą sprzyjać realizacji inicjatywy. Jeśli chodzi jednak o fundusze ESI, państwa członkowskie nie były w żaden sposób zobowiązane prawnie do monitorowania projektów istotnych w kontekście omawianej inicjatywy, ponieważ została ona podjęta w połowie okresu programowania 2014–2020. W związku z tym w systemach gromadzenia danych w większości państw członkowskich nie uwzględnia się informacji na jej temat, co uniemożliwia monitorowanie jej wdrażania na poziomie krajowym i unijnym. Aby precyzyjnie ustalić wielkość poczynionych inwestycji, w opinii Komisji konieczne byłoby bardziej ustrukturyzowane podejście ze strony państw członkowskich. Oznacza to, że Komisji trudno jest uzyskać informacje, na podstawie których mogłaby ona dokonać oceny, na ile inwestycje zrealizowane w tym obszarze pokrywają się z zakładanymi wartościami określonymi w pierwotnym komunikacie dotyczącym inicjatywy.

Od momentu podjęcia inicjatywy Komisja zrealizowała szereg zadań mających na celu wsparcie hubów innowacji cyfrowych na etapie ich ustanawiania oraz w trakcie działalności. Działania w państwach członkowskich, w których przeprowadzono wizyty, były jednak ograniczone. Cztery lata od rozpoczęcia realizacji inicjatywy huby innowacji cyfrowych nadal mają ograniczony dostęp do finansowania, a kontrolerzy stwierdzili, że w niektórych przypadkach proces ich ustanawiania był nieskoordynowany. Ponadto, z wyjątkiem działań finansowanych w ramach programu „Horyzont 2020”, na szczeblu UE brak jest jak dotąd ram szczegółowego monitorowania rezultatów osiągniętych przez te huby. Na lata 2021–2027 Komisja przedstawiła wniosek w sprawie ustanowienia nowego programu „Cyfrowa Europa”. We wniosku tym określono kryteria, jakimi mają posługiwać się państwa członkowskie przy wyborze „europejskich hubów innowacji cyfrowych”, a także przedstawiono metody monitorowania działań hubów objętych wsparciem w ramach tego programu. Według stanu na czerwiec 2020 r. program zaproponowany we wniosku jest nadal przedmiotem dyskusji.

Komisja podejmowała odpowiednie działania z myślą o zapewnieniu właściwych ram prawnych, uwzględniając wszystkie przepisy wspomniane w komunikacie dotyczącym inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Dla powodzenia tej inicjatywy, szczególnie w następstwie pandemii COVID-19, która wybuchła w 2020 r., zasadnicze znaczenie ma również zapewnienie odpowiedniego poziomu internetowej łączności szerokopasmowej (zagadnienie to było przedmiotem sprawozdania specjalnego Trybunału nr 12/2018). Coraz większy zasięg szybkich i ultraszybkich sieci szerokopasmowych może przynieść wymierne korzyści dla sektora przedsiębiorstw. Najprawdopodobniej nie wszystkie państwa członkowskie osiągną jednak unijne cele dotyczące dostępu szerokopasmowego wyznaczone na 2020 r., a jeszcze większym wyzwaniem może być osiągnięcie unijnego celu dotyczącego stworzenia do 2025 r. społeczeństwa gigabitowego. Oprócz zasięgu kluczowe znaczenie dla powodzenia cyfryzacji przemysłu w UE ma faktyczne korzystanie z sieci przez przedsiębiorstwa. Wskaźnik dostępu do szybkich sieci szerokopasmowych różni się jednak znacznie w zależności od wielkości przedsiębiorstw, a w 2019 r. jedynie 46% małych przedsiębiorstw miało wykupiony dostęp do szybkich szerokopasmowych łączy internetowych.

Na podstawie powyższych spostrzeżeń Trybunał zaleca, aby Komisja, wraz z państwami członkowskimi:

• zaoferowała pomoc państwom członkowskim w określeniu ich potrzeb finansowych, a także zwróciła ich uwagę na dostępne środki finansowe UE;
• ulepszyła monitorowanie inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu poprzez określenie odpowiednich wskaźników rezultatu i śledzenie wydatków;
• określiła, skoordynowała i przyjęła ramy dotyczące sieci europejskich hubów innowacji cyfrowych, która będzie obejmować wszystkie regiony w Europie;
• podejmowała dalsze działania mające na celu osiągnięcie odpowiednich poziomów internetowej łączności szerokopasmowej.

Wstęp

Ewolucja od przemysłu 1.0 do 4.0 – cyfryzacja europejskiego przemysłu

Przemysł rozwija się dzięki osiągnięciom technologicznym. Na rys. 1 ukazano ewolucję przemysłu na przestrzeni ostatnich 250 lat – od mechanizacji i maszyn parowych, przez produkcję taśmową, aż po wprowadzenie robotyki przemysłowej i zautomatyzowanej produkcji na początku lat 70. XX wieku.

© Shutterstock/elenabsl.

Czwarta fala rewolucji przemysłowej (określana często mianem przemysłu 4.0) obejmuje wszelkiego rodzaju gałęzie przemysłu i sektory gospodarki. Umożliwia ona przedsiębiorstwom zyskanie znacznie większej kontroli nad produktami, tak by przykładowo mogły one elastyczniej dostosowywać je do coraz bardziej zindywidualizowanych wymagań klientów. Ta większa kontrola rozciąga się na cały cykl życia produktu – od jego zaprojektowania, przez opracowanie, produkcję i dostawę do klienta końcowego, aż po obsługę klienta po sprzedaży i recykling.

Fundamentem tej czwartej rewolucji przemysłowej jest dostępność w czasie rzeczywistym istotnych informacji na temat wszystkich elementów procesu produkcji. Dzięki temu przedsiębiorstwa zyskują potencjalnie możliwość dostosowywania i optymalizacji swoich procesów w zależności od różnych kryteriów, takich jak koszty, dostępność zasobów czy poziom ich zużycia. Odpowiedni poziom łączności szerokopasmowej stanowi zatem podstawowy warunek wyjściowy, ponieważ umożliwia przepływ informacji w czasie rzeczywistym, dając tym samym przedsiębiorstwom szansę wykorzystania możliwości oferowanych przez tę rewolucję przemysłową.

Na rys. 2 przedstawiono główne elementy składające się na przemysł 4.0, wśród których wymienić należy przetwarzanie danych w chmurze obliczeniowej, duże zbiory danych i technologie ich analizy, robotykę oraz internet rzeczy¹.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy.

Transformacja cyfrowa w przemyśle (inaczej „cyfryzacja”) to coś więcej niż tylko zakup nowego sprzętu komputerowego i systemów informatycznych. Polega ona na wykorzystywaniu możliwości oferowanych przez nowe technologie do przeanalizowania na nowo wszystkich aspektów procesów biznesowych. Otwartość na transformację cyfrową jest niezbędna w przypadku wielu przedsiębiorstw w UE, jeśli mają być one nadal konkurencyjne. W badaniach szacuje się, że cyfryzacja produktów i usług zapewni przemysłowi w UE ponad 110 mld euro dodatkowych przychodów rocznie². Jak wynika z badania opracowanego przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), cyfryzacja wiąże się z poprawą wyników działalności przedsiębiorstw polegającą na większej produktywności, a także na lepszych praktykach zarządczych, innowacjach, rozwoju przedsiębiorstwa oraz lepiej płatnych miejscach pracy³.

Przedsiębiorstwa w UE nie wykorzystują w pełni możliwości w zakresie innowacji oferowanych przez zaawansowane technologie, a stopień upowszechnienia tych technologii w przemyśle różni się w zależności od sektora oraz kraju i regionu w UE⁴. Istnieją również znaczne dysproporcje pomiędzy dużymi przedsiębiorstwami a sektorem małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Przykładowo wysoki stopień cyfryzacji odnotowano w przypadku 54% dużych przedsiębiorstw i zaledwie 17% MŚP⁵.

Jako że 99% przedsiębiorstw w UE to MŚP⁶, niezmiernie istotne jest przekonanie tego sektora, by stawił czoła wyzwaniu cyfryzacji. Z badania EBI⁷ wynika, że w 2018 r. wydatki MŚP w UE na cyfryzację wyniosły około 57 mld euro, co stanowiło 30% łącznych rocznych wydatków na technologie informacyjno-komunikacyjne w Unii⁸. Szacuje się, że wydatki MŚP na ten cel będą szybko rosły i wyniosą 65 mld euro w 2022 r. (zob. rys. 3), choć wybuch pandemii COVID-19 może mieć negatywny wpływ na ten trend⁹.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie informacji przekazanych przez EBI – dane zgromadzone przez firmę Gartner.

Polityka i inicjatywy UE dotyczące cyfryzacji przemysłu

Strategia „Europa 2020” to strategiczny dokument UE na lata 2010–2020. Jedną z inicjatyw przewodnich przewidzianych w ramach tej strategii jest europejska agenda cyfrowa¹⁰, która ma na celu uzyskanie trwałych korzyści ekonomicznych i społecznych z jednolitego rynku cyfrowego. W tym kontekście w 2015 r. Komisja ogłosiła unijną strategię jednolitego rynku cyfrowego¹¹.

W ramach strategii jednolitego rynku cyfrowego i przy zachęcie ze strony Rady¹² w kwietniu 2016 r. Komisja podjęła inicjatywę na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu¹³. Przemysł to obszar, w którym rola UE ogranicza się do wspierania działań podejmowanych przez państwa członkowskie¹⁴. Z tego względu inicjatywa nie została ustanowiona na mocy rozporządzenia unijnego, lecz opiera się na komunikacie Komisji. Komisja pragnie bowiem za jej pośrednictwem wspierać państwa członkowskie w opracowywaniu i wdrażaniu ich własnych strategii na rzecz cyfryzacji. Zdaniem Komisji fakt, że zdecydowała się ona na wydanie komunikatu, umożliwił jej szybkie nawiązanie kontaktów z państwami członkowskimi i sektorem prywatnym, mimo iż nie przewidziano w nim żadnych uprawnień regulacyjnych dla Komisji. Celem tej prawnie niewiążącej inicjatywy jest „wzmocnienie konkurencyjności UE w zakresie technologii cyfrowych oraz zapewnienie, aby każde przedsiębiorstwo w Europie, niezależnie od sektora, lokalizacji i wielkości, mogło w pełni korzystać z innowacji cyfrowych”. Jak wynika z komunikatu, inicjatywa ma się przyczynić do uruchomienia inwestycji publicznych i prywatnych na poziomie unijnym, krajowym i regionalnym o wartości do 50 mld euro w ciągu pięciu lat od jej rozpoczęcia w 2016 r. W komunikacie wskazano wprawdzie wyraźnie kwotę środków unijnych w ramach zarządzania bezpośredniego, nie określono jednak wielkości finansowania UE z innych źródeł.

Inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, która opiera się na inicjatywach krajowych w tym zakresie i stanowi ich uzupełnienie, obejmuje pięć głównych filarów (zob. rys. 4; bardziej szczegółowy opis każdego z filarów można znaleźć w załączniku I).

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie informacji przekazanych przez Komisję Europejską.

Na szczeblu UE najważniejsze dyrekcje generalne Komisji odpowiedzialne za cyfryzację i politykę przemysłową to:

• Dyrekcja Generalna ds. Sieci Komunikacyjnych, Treści i Technologii (DG CNECT), która kieruje inicjatywą na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu i odpowiada za jej koordynację. Opracowuje ona politykę w tym obszarze i zapewnia wsparcie finansowe za pośrednictwem unijnego programu „Horyzont 2020” w zakresie badań naukowych i innowacji, którym zarządza bezpośrednio Komisja;
• Dyrekcja Generalna ds. Konkurencji (DG COMP), która odpowiada za ustanowienie i wdrażanie polityki konkurencji UE;
• Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego (DG EMPL), która jest odpowiedzialna za unijną politykę zatrudnienia, sprawy społeczne, umiejętności, mobilność pracowników oraz powiązane unijne programy finansowania realizowane przez państwa członkowskie ze wsparciem ze środków EFS w trybie zarządzania dzielonego;
• Dyrekcja Generalna ds. Rynku Wewnętrznego, Przemysłu, Przedsiębiorczości i MŚP (DG GROW), która odpowiada za ukończenie budowy wewnętrznego rynku towarów i usług;
• Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej (DG REGIO), która odpowiada za zwiększanie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej UE za pośrednictwem programów finansowanych z EFRR i Funduszu Spójności, wdrażanych przez państwa członkowskie w ramach zarządzania dzielonego;
• Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji (DG RTD), która jest główną DG odpowiedzialną za program „Horyzont 2020”.

W 2018 r. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie ustanowienia pierwszego programu „Cyfrowa Europa” na lata 2021–2027¹⁵ z budżetem w wysokości 9,2 mld euro. Programem tym zarządzałaby Komisja i miałby on pomagać we wdrażaniu inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Przewidziane w jego ramach środki byłyby dodatkowe w stosunku do innych źródeł finansowania cyfryzacji przemysłu w latach 2021–2027, takich jak program „Horyzont Europa” czy fundusze ESI. Program „Cyfrowa Europa” będzie się koncentrował na pięciu obszarach: obliczeniach wielkiej skali; sztucznej inteligencji; cyberbezpieczeństwie i zaufaniu; zaawansowanych umiejętnościach cyfrowych; wdrażaniu, optymalnym wykorzystaniu zdolności cyfrowych i interoperacyjności. Jak wynika z wniosku, Komisja planuje przydzielić około 10% finansowania na rzecz europejskich hubów innowacji cyfrowych z myślą o rozwijaniu odnośnych zdolności na terenie całej UE. Huby te, współfinansowane przez państwa członkowskie, będą pełnić funkcję centrów wiedzy specjalistycznej wspierających rozwój lokalnych przedsiębiorstw w dziedzinie cyfryzacji.

W kwietniu 2020 r. Rada wspólnie z Komisją przedstawiły Parlamentowi „wspólne założenia odbudowy” na rzecz wsparcia gospodarki w wychodzeniu z kryzysu wywołanego pandemią COVID-19, mające na celu budowanie bardziej odpornej, zrównoważonej i sprawiedliwej Europy¹⁶. W planie tym transformacja cyfrowa, obok transformacji ekologicznej, ma odgrywać kluczową i priorytetową rolę w ożywieniu i modernizacji gospodarki.

Zakres cyfryzacji przemysłu w UE

Na potrzeby monitorowania postępów osiągniętych przez państwa członkowskie w obszarze cyfryzacji Komisja ustanowiła w 2014 r. indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (DESI). Jest to złożony wskaźnik, który obejmuje szereg powiązanych wskaźników dotyczących cyfryzacji w Europie i umożliwia śledzenie postępów państw członkowskich w zakresie konkurencyjności cyfrowej.

Indeks DESI obejmuje wskaźniki dotyczące pięciu najważniejszych wymiarów¹⁷:

1. łączności,
2. kapitału ludzkiego,
3. wykorzystania usług internetowych,
4. integracji technologii cyfrowej,
5. cyfrowych usług publicznych.

Zdaniem kontrolerów z perspektywy cyfryzacji europejskiego przemysłu największe znaczenie mają „Łączność”, „Kapitał ludzki” i „Integracja technologii cyfrowej”. Jak pokazano na rys. 5, stopień cyfryzacji jest różny w poszczególnych państwach członkowskich.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie DESI.

Międzynarodowa wersja indeksu DESI (I-DESI)¹⁸ daje ogólny ogląd na sytuację w UE względem 17 krajów spoza UE (zob. rys. 6).

Uwaga: Podane wartości nie są bezpośrednio porównywalne z wartościami DESI, ponieważ nie udało się zgromadzić wszystkich wskaźników ze wszystkich krajów.

Źródło: Komisja Europejska.

Indeksowi DESI towarzyszą publikowane co roku przez Komisję profile krajowe, w których uwzględniane są dane ilościowe zaczerpnięte ze wskaźników DESI oraz informacje na temat polityki w tym obszarze w poszczególnych krajach, a także najlepsze praktyki¹⁹. Osobne analizy dotyczące konkretnie inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu są dostępne w serii sprawozdań krajowych zleconych przez Komisję i opublikowanych w październiku/listopadzie 2017 r.²⁰ i w lipcu 2019 r.²¹

Zakres kontroli i podejście kontrolne

Kontrolerzy Trybunału przeanalizowali, na ile skutecznie UE wspierała krajowe strategie na rzecz cyfryzacji przemysłu oraz huby innowacji cyfrowych. W tym kontekście w ramach kontroli skoncentrowano się na trzech z pięciu filarów inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu (zob. rys. 4 i załącznik I). Były to: filar 1 „Europejska platforma współpracy w zakresie krajowych inicjatyw w dziedzinie cyfryzacji”, filar 2 „Innowacje cyfrowe dla wszystkich – huby innowacji cyfrowych” oraz filar 4 „Ramy regulacyjne na miarę ery cyfrowej”. Trybunał przeanalizował, czy:

• Komisja skutecznie wspierała państwa członkowskie przy opracowywaniu i wdrażaniu krajowych strategii na rzecz cyfryzacji przemysłu;
• Komisja, wraz z państwami członkowskimi, dokonywała oceny wdrażania strategii krajowych;
• Komisja i państwa członkowskie zapewniały skuteczne wsparcie hubom innowacji cyfrowych na etapie ich ustanawiania i w trakcie prowadzenia przez nie działalności;
• Komisja skutecznie przyczyniła się do stworzenia ram sprzyjających cyfryzacji przemysłu, eliminując potencjalne bariery regulacyjne i wspomagając państwa członkowskie w ich wysiłkach na rzecz zapewnienia odpowiedniej łączności internetowej.

W ramach kontroli przeanalizowano dokumenty istotne w kontekście inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu i przeprowadzono ustrukturyzowane wywiady z przedstawicielami Komisji, władz krajowych/regionalnych, hubów innowacji cyfrowych i innych zainteresowanych podmiotów w państwach członkowskich. Trybunał przeprowadził wizyty kontrolne w czterech państwach członkowskich: w Niemczech, Polsce, Portugalii i na Węgrzech, gdzie uzyskał informacje od 28 hubów innowacji cyfrowych. Państwa te zostały wybrane w taki sposób, aby zapewnić równowagę pod względem stopnia cyfryzacji przemysłu oraz rozkładu geograficznego.

Ponadto kontrolerzy Trybunału dokonali przeglądu ośmiu programów operacyjnych na lata 2014–2020 (zwanych dalej „programami”) i omówili z Komisją i właściwymi instytucjami zarządzającymi, w jaki sposób wspierają one inicjatywę na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Kontrolą objęto również dziewięć projektów wybranych ze wspomnianych wyżej programów, aby na ich podstawie prześledzić sposób wykorzystania funduszy UE w celu wspierania cyfryzacji przemysłu w państwach członkowskich (zob. rys. 7 i załącznik II).

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy.

UE inwestuje pokaźne kwoty środków, by wspierać rozwój cyfrowy przedsiębiorstw, w tym zwłaszcza MŚP, i pomóc im zachować konkurencyjność na rynku światowym. Ów cel zyskał jeszcze bardziej na znaczeniu w świetle skutków pandemii COVID-19 i potrzeby odbudowy gospodarki. Niniejsze sprawozdanie, skierowane zarówno do obywateli, jak i decydentów unijnych, ma na celu ocenę skuteczności działań podjętych przez UE od momentu uruchomienia inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, a ponadto powinno przyczynić się do ustanowienia odpowiednich warunków na okres programowania 2021–2027.

Uwagi

Inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu opiera się na solidnych podstawach i jest wspierana przez państwa członkowskie, ale działania podejmowane przez Komisję miały ograniczony wpływ na strategie większości państw, w których Trybunał przeprowadził wizyty

Trybunał przeanalizował, czy Komisja:

• opracowała opierającą się na solidnych podstawach inicjatywę na rzecz cyfryzacji przemysłu UE, która obejmuje odpowiednie cele i informacje na temat finansowania i która uzyskała poparcie ze strony państw członkowskich, przemysłu i innych zainteresowanych podmiotów;
• zapewniała państwom członkowskim doradztwo i wytyczne w istotnych obszarach, takich jak umiejętności, finansowanie i osiągnięcia technologiczne (np. sztuczna inteligencja, duże zbiory danych, 5G, blockchain, przetwarzanie danych w chmurze obliczeniowej czy cyberbezpieczeństwo).

Inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu opiera się na solidnych podstawach, ale nie obejmuje szczegółowych informacji na temat zakładanych wyników i finansowania

Opracowana przez Komisję inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu opiera się na szeregu krajowych i regionalnych inicjatyw w tym zakresie, a ponadto uwzględnia rozmaite analizy i konsultacje z zainteresowanymi podmiotami. Przykładowo niektórzy przedstawiciele przemysłu, którzy uczestniczyli w posiedzeniu grupy podmiotów zewnętrznych w listopadzie 2015 r., a więc przed przyjęciem komunikatu w sprawie inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, przedstawili opracowania potwierdzające wagę tej inicjatywy i wyrażające poparcie dla zgłoszonych propozycji, takich jak stworzenie hubów innowacji cyfrowych.

W trakcie wizyt kontrolnych w państwach członkowskich przedstawiciele władz, przemysłu, jak i innych zainteresowanych podmiotów, z którymi przeprowadzono wywiady, wyrazili swoje poparcie dla inicjatywy i uznali, że koncepcja hubów innowacji cyfrowych stanowi skuteczną odpowiedź na potrzeby przedsiębiorstw, w tym w szczególności MŚP, w zakresie cyfryzacji.

Inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, która została przyjęta na wysokim szczeblu, odzwierciedla potrzebę podjęcia interwencji ze środków publicznych i pokazuje, jak poszczególne działania w tym obszarze są ze sobą powiązane. Nie określono w niej jednak zakładanych wyników (rezultatów ani oddziaływania), ani nie wyznaczono odpowiednich wskaźników rezultatu i wartości docelowych. Co więcej, ani w komunikacie dotyczącym tej inicjatywy, ani w powiązanych dokumentach nie przedstawiono wytycznych dla państw członkowskich co do możliwych sposobów wdrażania inicjatywy na szczeblu krajowym i regionalnym.

Jeden z głównych celów inicjatywy dotyczy wkładu – zakłada ona bowiem uruchomienie inwestycji publicznych i prywatnych o wartości blisko 50 mld euro w ciągu pięciu lat od 2016 r. na potrzeby działań w ramach inicjatywy (zob. pkt 09). Łączna kwota środków, jakie byłyby konieczne do stworzenia i utrzymania ram wspierających cyfryzację przemysłu w UE, jest nieznana.

Oprócz zobowiązania w programie „Horyzont 2020” do przekazania 500 mln euro na rzecz hubów innowacji cyfrowych i 5 mld euro na partnerstwa publiczno-prywatne²², cyfrowe platformy przemysłowe i ekosystemy cyfrowe w obszarach takich jak sztuczna inteligencja, robotyka, fotonika, 5G, obliczenia wielkiej skali i internet rzeczy, przedstawiono niewiele szczegółów na temat tego, jak finansowanie miałoby się rozkładać na inwestycje publiczne i prywatne. W komunikacie zaznaczono wprawdzie, że inicjatywa mogłaby być wspierana z funduszy ESI i z Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS), jeśli jednak chodzi o dostępne środki, szczegółowe kwoty podano tylko w przypadku programu „Horyzont 2020”, nie zwrócono natomiast uwagi, że w ramach funduszy ESI (zwłaszcza EFRR) w okresie 2014–2020 dostępne jest ponad 20 mld euro na inwestycje cyfrowe. Władze państw członkowskich, z którymi przeprowadzono wywiady, wyraziły zaniepokojenie brakiem pewności co do sposobów finansowania swoich działań dotyczących inicjatywy zarówno ze środków publicznych, jak i prywatnych.

W jednym ze swoich wcześniejszych sprawozdań specjalnych Trybunał zwrócił uwagę na ryzyko związane z dokonywaniem zapowiedzi politycznych na wysokim szczeblu, które są źródłem oczekiwań wykraczających poza to, co jest wykonalne²³. Z informacji udzielonych przez Komisję wynika, że wszystkie państwa członkowskie inwestują obecnie w transformację cyfrową przemysłu. Twierdzi ona jednak, że aby precyzyjnie ustalić wielkość poczynionych inwestycji, konieczne byłoby bardziej ustrukturyzowane podejście ze strony państw członkowskich.

Podejmowane przez Komisję działania wspierające państwa członkowskie przy opracowywaniu i wdrażaniu krajowych strategii na rzecz cyfryzacji miały ograniczony wpływ w państwach członkowskich, w których przeprowadzono wizyty

Wytyczne Komisji dla państw członkowskich

Indeks DESI oraz profile krajowe (zob. pkt 18) to główne narzędzia wykorzystywane przez Komisję na potrzeby monitorowania postępów i wykrywania braków w strategiach państw członkowskich na rzecz cyfryzacji przemysłu. W sprawozdaniach tych Komisja wskazuje najważniejsze różnice pomiędzy państwami członkowskimi lub regionami osiągającymi najlepsze rezultaty a tymi poniżej średniej. Sprawozdania zawierają także sugestie dla państw członkowskich, jakie działania należałoby podjąć, by przyspieszyć transformację cyfrową.

Komisja w coraz większym zakresie korzysta ponadto z procesu europejskiego semestru, by zachęcać państwa członkowskie do stawiania czoła wyzwaniom w zakresie cyfryzacji, przede wszystkim wydając w tym celu zalecenia dla poszczególnych krajów. Liczba zaleceń, które miały bezpośredni związek z inicjatywą na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, rosła wraz z upływem czasu, a w 2020 r. Komisja skierowała takie zalecenia do wszystkich państw członkowskich (zob. załącznik III).

Oprócz zaleceń Komisja zrealizowała także szereg działań, które miały na celu wspomożenie państw członkowskich w rozwijaniu i wdrażaniu inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu (zob. ramka 1).

Państwa członkowskie wymieniały się doświadczeniami i dobrymi praktykami głównie w trakcie wydarzeń takich jak europejskie fora zainteresowanych podmiotów, dyskusje panelowe i posiedzenia zarządcze na wysokim szczeblu. Kontrolerzy zauważyli jednak, że ani Komisja, ani państwa członkowskie, w których przeprowadzono wizyty, nie wymieniały się doświadczeniami dotyczącymi tych aspektów działań na rzecz transformacji cyfrowej przemysłu, które okazały się nieskuteczne. Tymczasem takie informacje mogłyby być użyteczne dla państw znajdujących się na etapie opracowywania i wdrażania strategii krajowych, ponieważ umożliwiłyby im uniknięcie tych samych błędów.

Zakres wsparcia z funduszy ESI na rzecz inicjatywy

Pomimo potencjalnie dostępnych środków z funduszy ESI w wysokości 20 mld euro (zob. pkt 28) Komisja nie skontaktowała się z żadną z ośmiu instytucji zarządzających, z którymi Trybunał przeprowadził wywiady, aby przekazać im wytyczne w sprawie wykorzystania tego źródła finansowania w celu wsparcia inicjatywy. Dwie instytucje zarządzające stwierdziły, że przed otrzymaniem powiadomienia o niniejszej kontroli nie wiedziały o istnieniu inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu.

W latach 2014–2020 wsparciem z funduszy ESI objętych jest 11 celów tematycznych. Zdaniem kontrolerów cel tematyczny 11 „Wzmacnianie zdolności instytucjonalnych instytucji publicznych i zainteresowanych stron oraz sprawności administracji publicznej” mógł stanowić podstawę do udzielenia państwom członkowskim wsparcia z funduszy ESI z przeznaczeniem na sporządzenie strategii cyfryzacji przemysłu bądź budowanie zdolności instytucjonalnych w zakresie opracowywania działań w tym obszarze. Komisja nie zwróciła jednak uwagi państw członkowskich na taką możliwość.

Wpływ Komisji na strategie państw członkowskich w zakresie cyfryzacji

Komisja zapewniała państwom członkowskim ogólne wytyczne (pkt 30–33). Z wyjątkiem wsparcia udzielonego na wniosek jednego z państw członkowskich (zob. punkt poniżej) nie zaproponowała ona jednak żadnych działań w celu poprawy sytuacji w państwach, które osiągają słabsze rezultaty w ramach indeksu DESI.

Jednym z nielicznych narzędzi, za pomocą których Komisja może zapewniać państwom członkowskim wsparcie dostosowane do ich potrzeb, jest działająca w jej strukturach Służba ds. Wspierania Reform Strukturalnych. Służba ta może zapewniać ukierunkowane wsparcie państwom członkowskim na ich wniosek w odniesieniu do reform instytucjonalnych i administracyjnych oraz reform mających na celu pobudzanie wzrostu gospodarczego. Według stanu na koniec 2019 r. Litwa była jedynym krajem, który zwrócił się o tego rodzaju wsparcie w związku z inicjatywą na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Jak wynika z indeksu DESI za 2019 r., kraj ten plasuje się nieco poniżej średniej UE (zob. rys. 5).

Władze krajowe, z którymi przeprowadzono wywiady, stwierdziły, że działania podejmowane przez Komisję miały wprawdzie pewien wpływ na ich strategie, ale ogólnie rzecz biorąc ów wpływ na etapie opracowywania i wdrażania strategii był ograniczony (zob. ramka 2). Wynika to po części z różnego stopnia zaawansowania cyfryzacji w państwach członkowskich – przykładowo Niemcy są dobrze rozwinięte pod tym względem, w związku z czym Komisja wykorzystała niemiecką strategię „Industrie 4.0” jako podstawę do opracowania inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu.

Podobną sytuację zaobserwowano, jeśli chodzi o korzystanie z dobrych praktyk – w skontrolowanych państwach członkowskich nie znaleziono jednoznacznych dowodów na to, że państwa stosowały przekazane im praktyki, na przykład że zmodyfikowały strategie krajowe w następstwie wydarzeń organizowanych przez Komisję.

Trybunał stwierdził, że w niektórych sprawozdaniach z monitorowania postępów we wdrażaniu krajowych inicjatyw na rzecz cyfryzacji przemysłu Komisja zwracała uwagę na konieczność wprowadzenia udoskonaleń niezbędnych do tego, aby strategie krajowe były wdrażane skutecznie (zob. ramka 3). Komisja nie zaproponowała jednak w tych przypadkach żadnych środków naprawczych, a odnośne państwa członkowskie nie podjęły działań, by rozwiązać kwestię poruszoną przez Komisję.

Komisja i państwa członkowskie nie są w stanie w pełni ocenić postępów we wdrażaniu inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu

Aby ocenić, w jakim zakresie Komisja i państwa członkowskie były w stanie monitorować postępy we wdrażaniu krajowych strategii na rzecz cyfryzacji przemysłu, Trybunał przeanalizował, czy Komisja:

• dopilnowała, by w ramach programu „Horyzont 2020” wspierano realizację inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu;
• wraz z państwami członkowskimi określiła wspólne wskaźniki umożliwiające monitorowanie wsparcia z funduszy ESI przeznaczonego na wdrażanie tej inicjatywy oraz czy w ramach programów objętych przeglądem Trybunału zapewniano wsparcie dla projektów wnoszących wkład w cyfryzację przemysłu.

Aby monitorować wdrażanie strategii państw członkowskich na rzecz cyfryzacji, Komisja polega głównie na sprawozdaniach krajowych z monitorowania postępów w realizacji inicjatyw krajowych w tym obszarze (zob. pkt 18). Sprawozdania te zawierają również pewne informacje na temat wielkości finansowania ze środków unijnych i krajowych. Jak jednak stwierdzono w przeprowadzonym na szczeblu UE badaniu towarzyszącym tym sprawozdaniom krajowym²⁴, trudno było ustalić kwoty finansowania przyznanego na poszczególne inicjatywy krajowe, co wynikało z braku przejrzystości oraz niespójnych struktur sprawozdawczych w większości państw członkowskich. Na szczeblu krajowym monitorowanie strategii znacznie się różni w poszczególnych państwach członkowskich (zob. ramka 4).

Wsparcie dla inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu w ramach programu „Horyzont 2020”

Jednym z głównych celów inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu jest uruchomienie inwestycji publicznych i prywatnych o wartości około 50 mld euro w ciągu pięciu lat od jej podjęcia w 2016 r. (zob. pkt 27). Jeśli chodzi o udział środków unijnych w tej kwocie, w komunikacie dotyczącym inicjatywy wskazano zasoby finansowe dostępne w ramach programu „Horyzont 2020”: 500 mln euro na wsparcie hubów innowacji cyfrowych oraz 5 mld euro udostępnione za pośrednictwem partnerstw publiczno-prywatnych w obszarach takich jak robotyka, fotonika, 5G i obliczenia wielkiej skali. Zaproszenia do składania wniosków w ramach programu „Horyzont 2020” opublikowane i zaplanowane od 2016 r. pokrywają się z tymi wartościami, co przedstawiono w tabeli 1.

* Wspólne Przedsięwzięcie ECSEL to partnerstwo publiczno-prywatne w dziedzinie podzespołów i układów elektronicznych, które zapewnia finansowanie na rzecz projektów badawczych, rozwojowych i innowacyjnych w obszarze tych kluczowych technologii prorozwojowych. https://www.ecsel.eu/

Uwaga: Docelowy poziom 5 mld euro w przypadku partnerstw publiczno-prywatnych zostanie osiągnięty tylko przy założeniu, że uwzględnione zostanie również wsparcie zapewnione przed przyjęciem i publikacją inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu (element wsparcia nr 4).

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie danych Komisji.

Choć w ramach programu „Horyzont 2020” już w latach 2016–2017 finansowano działania związane z inicjatywą na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, bardziej bezpośrednie powiązanie z tą inicjatywą ustanowiono w latach 2018–2020. W tym okresie w przepisach dotyczących finansowania hubów innowacji cyfrowych przewidziano wymóg, by przedkładane projekty były zgodne z krajową lub regionalną inicjatywą na rzecz cyfryzacji przemysłu. W programie prac ani w zasadach ewaluacji nie wprowadzono jednak równoważnego wymogu, który dotyczyłby finansowania innych obszarów objętych inicjatywą na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu (a więc niezwiązanych z hubami innowacji), takich jak partnerstwa publiczno-prywatne zawarte w drodze umowy ukierunkowane na obszary docelowe.

W przypadku funduszy ESI mechanizmy gromadzenia danych nie zapewniają obecnie kompletnych informacji na temat inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu

Programy objęte przeglądem Trybunału we wszystkich czterech państwach członkowskich zapewniały wsparcie na rzecz projektów związanych z inicjatywą. W ramach tych programów skontrolowano dziewięć projektów. W przypadku niektórych z nich wystąpiły wprawdzie opóźnienia na etapie zatwierdzania i wdrażania (zob. przykład w ramce 5), niemniej wszystkie skontrolowane projekty były istotne w kontekście inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu.

Władze państw członkowskich nie zmodyfikowały swoich programów bezpośrednio w odpowiedzi na inicjatywę na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, tak aby zapewnić ich lepsze ukierunkowanie na jej wdrażanie. Niemniej w Polsce w programie „Inteligentny rozwój”, który był głównym programem wspierającym innowacyjność i konkurencyjność polskiej gospodarki, w 2018 i 2019 r. wprowadzono zmiany z myślą o zapewnieniu dodatkowych możliwości wspierania cyfryzacji przemysłu (zob. ramka 6). W Portugalii programy objęte przeglądem Trybunału nie obejmowały żadnych działań ukierunkowanych bezpośrednio na cyfryzację. Władze krajowe podkreśliły jednak, że programy te były na tyle elastyczne, by uwzględnić wszelkie dodatkowe priorytety tematyczne przyjęte w okresie ich wdrażania. Począwszy od 2017 r. publikowano tematyczne zaproszenia do składania wniosków, które dotyczyły przemysłu 4.0.

Jako że inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu została zapoczątkowana w połowie okresu programowania 2014–2020, państwa członkowskie nie były w żaden sposób zobowiązane prawnie do monitorowania projektów istotnych w jej kontekście. Jeśli chodzi o skontrolowane państwa członkowskie, w Portugalii ustanowiono system na potrzeby monitorowania finansowania z EFRR na rzecz inicjatywy (zob. ramka 7), jednak w pozostałych sześciu z siedmiu instytucji zarządzających, z których przedstawicielami przeprowadzono wywiady, nie wprowadzono analogicznych rozwiązań.

Bez informacji od państw członkowskich za okres 2014–2020 na temat dokonanych wydatków Komisji trudno jest ustalić, w jakim stopniu fundusze ESI wspierają realizację inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Przykładowo wsparcie ze środków EFRR w tym zakresie jest księgowane w różny sposób w zależności od państwa członkowskiego lub programu. Mechanizmy monitorowania i sprawozdawczości ustanowiono na początku okresu programowania i nie przewidziano możliwości, by uwzględniać w nich inicjatywy przyjęte na późniejszym etapie, takie jak inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. W opinii kontrolerów Trybunału elastyczny system monitorowania umożliwiłby Komisji gromadzenie informacji dotyczących wielkości wsparcia finansowego na rzecz projektów wspierających omawianą inicjatywę²⁶. Co więcej, taki system mógłby być użyteczny w przypadku innych istotnych inicjatyw ustanowionych po rozpoczęciu okresu programowania.

We wniosku dotyczącym rozporządzenia w sprawie funduszy ESI na okres 2021–2027 Komisja wprowadziła osobne kody na potrzeby ewidencjonowania działań wspierających cyfryzację²⁷. Jeśli rozwiązanie to faktycznie znajdzie się w przyjętym rozporządzeniu, Komisji będzie łatwiej ustalić, w jakim zakresie fundusze ESI wnoszą wkład na rzecz inicjatywy.

Komisja promowała koncepcję hubów innowacji cyfrowych, ale państwa członkowskie podejmowały niewiele działań w tym obszarze

Huby innowacji cyfrowych mają za zadanie wspomagać przedsiębiorstwa (zwłaszcza MŚP) w korzystaniu z możliwości oferowanych przez cyfryzację. Powinny one zapewniać wiedzę fachową na temat technologii, testowania i umiejętności, modeli biznesowych, finansowania, badań rynkowych oraz tworzenia sieci kontaktów. Mają także stanowić pojedynczy punkt kontaktowy wspierający cyfryzację zarówno w przedsiębiorstwach z regionu, jak i spoza niego.

Aby ocenić, czy Komisja i państwa członkowskie zapewniały skuteczne wsparcie hubom innowacji cyfrowych na etapie ich ustanawiania i w trakcie prowadzenia przez nie działalności, Trybunał sprawdził, czy Komisja, wraz z państwami członkowskimi:

• zapewniła wytyczne i określiła kryteria dotyczące ustanawiania hubów innowacji cyfrowych, a także opracowała mechanizm gwarantujący, że huby spełniają te kryteria;
• opracowała dobre praktyki dotyczące działalności hubów innowacji cyfrowych i promowała ich stosowanie, a także ustanowiła skuteczne ramy monitorowania umożliwiające ocenę osiągniętych postępów, w tym wykorzystania przez huby środków finansowych w celu wspomagania przedsiębiorstw w procesie cyfryzacji.

Od momentu rozpoczęcia inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu Komisja podejmowała wysiłki w celu wsparcia hubów innowacji cyfrowych, ale postępy w niektórych państwach członkowskich były ograniczone

Kryteria ustanowione dla hubów innowacji cyfrowych

W październiku 2017 r. Komisja stworzyła internetowy katalog hubów innowacji cyfrowych, który w zamierzeniu ma pełnić funkcję informatora branżowego. Ma on zapewniać ogólny przegląd informacji na temat hubów w Europie oraz ułatwiać im nawiązywanie kontaktów, we współpracy z regionalnymi, krajowymi i europejskimi inicjatywami na rzecz cyfryzacji przemysłu. Jak wynika z tego katalogu, na koniec 2019 r. w UE zarejestrowanych było 498 hubów innowacji cyfrowych, w tym 309 hubów prowadzących działalność i 189 na etapie przygotowań do podjęcia działalności (zob. załącznik IV).

Komisja określiła pewne ogólne cechy i kryteria, jakie należy spełnić, aby dana organizacja mogła zarejestrować się jako hub w katalogu hubów innowacji cyfrowych (zob. ramka 8).

Organizacje, które chcą się zarejestrować w katalogu jako huby, muszą złożyć deklarację, że spełniają wszystkie kryteria. Aby zagwarantować, że zarejestrowane huby faktycznie spełniają te kryteria, Komisja zleciła przeprowadzenie weryfikacji konsultantom, którzy dokonali oceny informacji przekazanych przez huby. Organy krajowe, z przedstawicielami których przeprowadzono wywiady, nie uczestniczyły w tych pracach weryfikacyjnych.

W listopadzie 2019 r., w ramach prac nad programem „Cyfrowa Europa” na lata 2021–2027, Komisja przedstawiła propozycję, w jaki sposób program ten mógłby przyczynić się do ustanowienia sieci hubów innowacji cyfrowych obejmującej wszystkie regiony w Europie²⁸. W odnośnym dokumencie Komisja zaproponowała nowy, dwuetapowy proces wyboru hubów: w pierwszej kolejności państwa członkowskie miałyby wyznaczać potencjalne huby, które następnie zostaną zaproszone do udziału w ograniczonych zaproszeniach do składania wniosków ogłaszanych przez Komisję. Nowe kryteria, jakimi kierować miałyby się państwa członkowskie przy wyborze hubów (które określane byłyby mianem „europejskich hubów innowacji cyfrowych”), są bardziej szczegółowe niż te, które obowiązują obecnie w katalogu. W zaktualizowanej wersji dokumentu Komisji z marca 2020 r. określono minimalną i maksymalną liczbę hubów w każdym państwie członkowskim, które miałyby stanowić część europejskiej sieci finansowanej z programu „Cyfrowa Europa”. Łączna ich liczba ma wynieść między 128 a 260, czyli znacznie mniej niż ma to miejsce obecnie (zob. załącznik V). Według stanu na czerwiec 2020 r. ta nowa procedura wyboru nie została jeszcze sformalizowana.

Wytyczne dla hubów innowacji cyfrowych

Komisja realizuje szereg działań mających na celu wspieranie hubów innowacji cyfrowych. Działania te obejmują spotkania grup roboczych, szkolenia, coaching, a także inicjatywy zarządzane bezpośrednio przez Komisję, takie jak I4MS, SAE (dające MŚP możliwości skorzystania ze wsparcia w ramach projektów dotyczących hubów innowacji cyfrowych), oraz Smart Factories czy DIHELP, która otrzymała również dofinansowanie z Parlamentu Europejskiego.

Grupa robocza ds. hubów innowacji cyfrowych ustanowiona przez Komisję (zob. ramka 1) spotyka się regularnie, by przedyskutować dobre praktyki dotyczące działalności hubów. W 2017 r. grupa ta ustaliła, że wszystkie huby innowacji cyfrowych powinny zapewniać minimalny zestaw usług, w tym:

• działania informacyjne na temat potencjału biznesowego technologii cyfrowych;
• gromadzenie informacji na temat innowacji (śledzenie trendów w zakresie innowacji);
• wsparcie przy rozwijaniu strategii (opracowywanie i rozwijanie wizji i strategii);
• współpraca z przedsiębiorstwami w celu oceny ich dojrzałości cyfrowej i opracowania odpowiednich planów;
• nawiązywanie stosunków z potencjalnymi usługodawcami;
• mentoring i szkolenia;
• zapewnianie korzystnego cenowo dostępu do specjalistycznego zaplecza doświadczalnego, testowego i produkcyjnego.

Ponadto grupa robocza opracowała przewodnik dla podmiotów, które chcą utworzyć huby innowacji cyfrowych lub rozwijać ich działalność (zob. ramka 9). Prace nad tym przewodnikiem były kontynuowane w trakcie kolejnych spotkań grupy roboczej oraz w ramach programów szkoleń dla hubów innowacji cyfrowych (zob. pkt 56).

Pomimo działań podejmowanych przez Komisję, do końca 2019 r., a więc niemal cztery lata od rozpoczęcia inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu i zaprezentowania koncepcji hubów innowacji cyfrowych, w żadnym z czterech skontrolowanych państw członkowskich organy krajowe nie poinformowały, że wypracowały dobre praktyki dotyczące hubów – ani samodzielnie, ani we współpracy z Komisją. Z informacji udzielonych przez przedstawicieli hubów, z którymi przeprowadzono wywiady, wynika, że utrudnia to im skuteczne świadczenie usług przedsiębiorstwom.

Podejścia Komisji i państw członkowskich do hubów innowacji cyfrowych nie są w pełni dopracowane i wzajemnie skoordynowane

Finansowanie unijne dla hubów innowacji cyfrowych

Grupa robocza ds. hubów innowacji cyfrowych jako główne źródła finansowania hubów wskazała program „Horyzont 2020” i EFRR. 16 spośród 28 hubów, od których Trybunał uzyskał dane, potwierdziło, że miało dostęp do środków z programu „Horyzont 2020” na wsparcie swoich działań. Finansowanie z EFRR było bardziej ograniczone – wsparcie finansowe z tego źródła uzyskały jedynie cztery z 28 hubów uwzględnionych w próbie kontrolnej.

W 2018 r. Komisja oceniła, że w 13 państwach członkowskich funkcjonowała niewystarczająca liczba hubów innowacji cyfrowych. Były to przede wszystkim państwa w Europie Środkowej i Wschodniej, które przystąpiły do UE w 2004 r. lub później²⁹. W związku z tym w listopadzie 2018 r. Komisja wystosowała pismo do rządów tych państw, w którym zachęcała do wspierania hubów i potencjalnego korzystania w tym celu ze środków EFRR.

Ustanawianie hubów innowacji cyfrowych i monitorowanie ich działalności

Trybunał stwierdził przypadki nieskoordynowanego podejścia ze strony Komisji i państw członkowskich do ustanawiania hubów innowacji cyfrowych i prowadzenia przez nie działalności. W Polsce i w Niemczech organy odpowiedzialne za krajowe strategie cyfryzacji wspierały rozwój krajowych sieci hubów, w skład których nie zawsze wchodziły jednak organizacje zarejestrowane w katalogu hubów innowacji cyfrowych stworzonym przez Komisję.

• Na koniec 2019 r. w katalogu Komisji figurowało 55 organizacji z Niemiec. Kraj ten zapewnia bezpośrednie wsparcie na rzecz dwóch sieci zrzeszających huby lub podobne podmioty. Są to: sieć centrów kompetencji³⁰ oraz sieć hubów cyfrowych³¹. Tymczasem w katalogu Komisji zarejestrowanych było jedynie dziewięć z 26 centrów kompetencji i pięć z 12 hubów cyfrowych zrzeszonych w sieciach krajowych.
• W sierpniu 2019 r. Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii w Polsce ogłosiło pierwszy konkurs skierowany do polskich hubów innowacji cyfrowych³². W tamtym czasie w katalogu Komisji zarejestrowanych było 13 organizacji z Polski, które brały udział w różnych projektach współfinansowanych przez UE. Jedynie dwie z tych organizacji znalazły się w gronie pięciu organizacji, które uzyskały dofinansowanie w ramach konkursu.

Kolejny przykład braku koordynacji między Komisją i państwami członkowskimi dotyczy opracowania narzędzi służących do oceny dojrzałości cyfrowej. Narzędzia te są wykorzystywane przez huby innowacji cyfrowych w celu dokonania wstępnej analizy poziomu cyfryzacji przedsiębiorstw, które mają zostać objęte wsparciem. Zarówno w Polsce, jak i na Węgrzech Trybunał stwierdził przypadki opracowania wielu narzędzi, które pełniły tę samą funkcję. W Polsce opracowano jedną metodykę oceny dojrzałości cyfrowej w ramach zarządzanego bezpośrednio przez Komisję projektu dotyczącego europejskiego zaawansowanego centrum wsparcia produkcji (ADMA)³³, a także trzy różne metodyki krajowe (w tym dwie we współpracy z ministerstwem odpowiedzialnym za krajową strategię cyfryzacji). Na Węgrzech dwa huby innowacji cyfrowych korzystały z metodyki opracowanej w ramach projektu ADMA, dwa stosowały własną metodykę, a trzy inne organizacje korzystały z własnych narzędzi oceny dojrzałości cyfrowej opracowanych w ramach projektu współfinansowanego ze środków unijnych.

Jak wynika z danych z monitorowania przekazanych przez Komisję, według stanu na koniec 2019 r. huby innowacji cyfrowych udzieliły wsparcia ze środków programu „Horyzont 2020” w zakresie testowania innowacji cyfrowych na rzecz około 2 000 MŚP. Liczba ta stanowi bardzo mały odsetek (mniej niż 0,01%) wszystkich MŚP w UE. Z wyjątkiem monitorowania działań hubów finansowanych z programu „Horyzont 2020” obecnie nie ma żadnych innych ram monitorowania ich działalności na szczeblu UE. Komisja nie jest zatem w stanie ocenić, czy huby innowacji cyfrowych działają w skuteczny sposób. Państwa członkowskie, w których przeprowadzono wizyty, również nie posiadają systemów monitorowania, które umożliwiałyby ocenę działalności hubów. We wniosku Komisji na kolejny okres programowania (zob. pkt 55) przewidziano jednak wstępny wykaz obowiązkowych kluczowych wskaźników skuteczności działania, na potrzeby których huby otrzymujące wsparcie z programu „Cyfrowa Europa” będą musiały prowadzić sprawozdawczość. Co więcej, Komisja prowadzi obecnie prace nad wytycznymi dotyczącymi metod monitorowania i oceny hubów oraz ich wkładu w proces transformacji cyfrowej przedsiębiorstw, regionów i państw członkowskich. Wytyczne te mają zostać opublikowane do końca 2020 r.

Trwają prace nad ustanowieniem odpowiednich ram prawnych, stwierdzono jednak opóźnienia, jeśli chodzi o zapewnienie właściwego poziomu internetowej łączności szerokopasmowej niezbędnego dla cyfryzacji przemysłu

Aby poszczególne branże mogły się rozwijać pod względem cyfrowym, UE musi dopilnować, by stworzono ku temu odpowiednie warunki. Dużą wagę w tym kontekście mają ramy prawne oraz odpowiedni poziom internetowej łączności szerokopasmowej – obydwa te elementy mają decydujące znaczenie dla skutecznej cyfryzacji przemysłu. W związku z tym Trybunał przeanalizował, czy Komisja podjęła działania z myślą o ustanowieniu ram prawnych sprzyjających cyfryzacji europejskiego przemysłu, a także czy państwa członkowskie zapewniały odpowiednie poziomy łączności szerokopasmowej na terenie całej Europy. W przypadku tego drugiego aspektu Trybunał oparł się na swoim sprawozdaniu specjalnym dotyczącym sieci szerokopasmowych³⁴ z czerwca 2018 r.

Komisja podejmuje działania w celu zapewnienia odpowiednich ram prawnych dla inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu

Wraz z publikacją komunikatu z 2016 r. w sprawie inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu Komisja zobowiązała się do przeanalizowania do 2020 r. ram regulacyjnych w zakresie innowacji cyfrowych w celu:

• zaproponowania inicjatywy dotyczącej swobodnego przepływu danych w UE oraz bardziej szczegółowego zbadania pojawiających się kwestii własności danych, zasad dostępu i ponownego wykorzystania, w tym w odniesieniu do danych w kontekście przemysłowym, a zwłaszcza danych generowanych przez sensory;
• przeanalizowania ram prawnych w zakresie systemów autonomicznych i aplikacji internetu rzeczy, zwłaszcza zasad bezpieczeństwa i odpowiedzialności oraz warunków prawnych, z myślą o tym, aby umożliwić prowadzenie testów na dużą skalę w warunkach rzeczywistych;
• zainicjowania prac nad bezpieczeństwem aplikacji i innego rodzaju oprogramowania niewbudowanego, które nie jest objęte przepisami sektorowymi, aby dokonać oceny ewentualnej potrzeby dalszych działań na szczeblu UE.

W ramach tego zobowiązania Komisja przeprowadziła badania, ocenę skutków oraz konsultacje publiczne³⁵ dotyczące swobodnego przepływu danych, w następstwie których w 2018 r. przyjęto nowe rozporządzenie³⁶. Komisja podjęła również działania w zakresie własności danych, przyjmując dyrektywę, która ułatwia ponowne wykorzystywanie danych finansowanych ze środków publicznych do celów komercyjnych i niekomercyjnych³⁷. W lutym 2020 r. opublikowała ponadto komunikat w sprawie Europejskiej strategii w zakresie danych³⁸, a w 2021 r. planuje przyjąć rozporządzenie wykonawcze obejmujące wykaz zbiorów danych, które zostaną bezpłatnie udostępnione do ponownego wykorzystywania.

Jeśli chodzi o ramy prawne obejmujące zasady bezpieczeństwa i odpowiedzialności w zakresie systemów autonomicznych i aplikacji internetu rzeczy, w czerwcu 2018 r. Komisja utworzyła grupę ekspertów ds. odpowiedzialności i nowych technologii cyfrowych³⁹, która wydała sprawozdanie w maju 2019 r.⁴⁰ W lutym 2020 r. z kolei Komisja opublikowała sprawozdanie na temat wpływu sztucznej inteligencji, internetu rzeczy i robotyki na bezpieczeństwo i odpowiedzialność⁴¹.

Ponadto, zgodnie ze zobowiązaniami podjętymi w komunikacie dotyczącym inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, Komisja zainicjowała prace nad bezpieczeństwem aplikacji i innego rodzaju oprogramowania niewbudowanego. W 2016 r. rozpoczęła ona konsultacje publiczne na ten temat⁴², a w 2017 r. zleciła konsultantom przeanalizowanie otoczenia prawnego i biznesowego oraz wyzwań i możliwości związanych z nowymi technologiami. Odnośne sprawozdanie opublikowano w kwietniu 2019 r.⁴³

Jak dotąd nie osiągnięto odpowiedniego poziomu internetowej łączności szerokopasmowej

Dostęp do szybkich i niezawodnych łączy szerokopasmowych to warunek niezbędny dla cyfryzacji przemysłu. Takie łącza umożliwiają bowiem przepływ informacji w czasie rzeczywistym i pozwalają połączyć ze sobą wszystkie elementy procesów biznesowych. Co więcej, połączenie szerokopasmowe dobrej jakości to jedno z narzędzi łagodzących negatywny wpływ na przedsiębiorstwa sytuacji nadzwyczajnych takich jak pandemia COVID-19 w 2020 r.

W 2010 r., w ramach strategii „Europa 2020”, Komisja określiła trzy cele w zakresie dostępu do szerokopasmowego internetu⁴⁴, a w 2016 r. przyjęła strategię dotyczącą łączności dla europejskiego społeczeństwa gigabitowego⁴⁵, w której przewidziano osiągnięcie do 2025 r. trzech dodatkowych celów strategicznych (zob. ramka 10).

Komisja zaproponowała szereg środków politycznych i regulacyjnych oraz programów i instrumentów finansowych, by zachęcać do podejmowania prywatnych i publicznych inwestycji w szybkie i ultraszybkie sieci szerokopasmowe. We wspomnianym powyżej sprawozdaniu specjalnym z 2018 r. Trybunał odnotował, że w okresie 2014–2020 Komisja udostępniła państwom członkowskim na ten cel około 15 mld euro, w tym 5,6 mld euro w postaci pożyczek z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI). W sprawozdaniu tym zauważono ponadto, że do 2016 r. wszystkie państwa członkowskie osiągnęły cel 1 zakładający zapewnienie podstawowego dostępu do internetu szerokopasmowego. Zwrócono też jednak uwagę na problemy w osiągnięciu dwóch pozostałych celów unijnych wyznaczonych na 2020 r. (cele 2 i 3).

Cele w zakresie łączności przyjęte w strategii „Europa 2020”

Jak wynika z indeksu DESI, do połowy 2019 r. 86% europejskich gospodarstw domowych miało dostęp do sieci szerokopasmowych o przepustowości powyżej 30 Mb/s, co oznacza wzrost w porównaniu z 67% w 2014 r., przy założonym celu 100% (cel 2) (zob. rys. 8). W 2019 r. stopień upowszechnienia sieci szerokopasmowych o przepustowości powyżej 100 Mb/s w europejskich gospodarstwach domowych wynosił zaledwie 26% wobec wyznaczonego na 2020 r. celu 50% (cel 3). Wartość ta była jednak o wiele większa niż poziom 3% odnotowany w 2014 r. (zob. rys. 9). Z danych tych wynika co prawda, że dostęp do sieci szerokopasmowych i ich upowszechnienie w UE ciągle się poprawia, niemniej najprawdopodobniej jedynie wąska grupa państw członkowskich osiągnie wszystkie cele przyjęte na 2020 r.

Źródło: Analiza przeprowadzona przez Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie indeksu DESI 2019 1c1 Fast broadband (NGA) coverage na dzień 28.2.2020.

1) W przypadku Niderlandów pierwsze dane dotyczące stopnia upowszechnienia były dostępne za rok 2016, a nie 2014.

2) W przypadku Chorwacji pierwsze dane dotyczące stopnia upowszechnienia były dostępne za rok 2015, a nie 2014.

Źródło: Analiza przeprowadzona przez Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie indeksu DESI 2020 1a2 At least 100 Mbps fixed BB take-up na dzień 15.6.2020.

Cele społeczeństwa gigabitowego wyznaczone na 2025 r.

W 2019 r. Komisja przeprowadziła ankietę dotyczącą narodowych planów szerokopasmowych państw członkowskich oraz celów społeczeństwa gigabitowego w zakresie dostępu szerokopasmowego wyznaczonych na 2025 r. (ramka 10, cele 4, 5 i 6). Ankieta ta wykazała, że mniej niż połowa państw członkowskich zaktualizowała swoje plany szerokopasmowe poprzez zamieszczenie w nich odniesienia do celów społeczeństwa gigabitowego na 2025 r. Pozostałe państwa planowały to uczynić do końca 2020 r., ale w momencie przeprowadzania kontroli brak było dalszych szczegółów. Zważywszy na opóźnienia w realizacji celów unijnych na 2020 r., a także mając na uwadze, że państwa członkowskie w powolnym tempie uwzględniają w swoich planach szerokopasmowych cele społeczeństwa gigabitowego, osiągnięcie tych celów do 2025 r. będzie stanowić wyzwanie.

Komisja zaktualizowała indeks DESI (zob. pkt 14), tak aby odzwierciedlał on cele w zakresie dobrej łączności szerokopasmowej oraz cele wyznaczone w strategii „Europa 2020”. Przykładowo w 2019 r. dodała ona element dotyczący ultraszybkich sieci szerokopasmowych (cel 3) i gotowości do wdrożenia technologii 5G. Ponadto w indeksie DESI 2020 uwzględniono informacje na temat sieci o przepustowości co najmniej 100 Mb/s, z możliwością modernizacji do prędkości mierzonej w gigabitach (cel 5). Jak dotąd nie obejmuje on natomiast dwóch pozostałych celów UE przyjętych na 2025 r.

Zasady pomocy państwa w przypadku sieci szerokopasmowych

W sprawozdaniu z 2018 r. Trybunał zalecił, by Komisja doprecyzowała, na użytek państw członkowskich, zasady stosowania wytycznych w sprawie pomocy państwa w odniesieniu do celów dotyczących sieci o prędkości 100 Mb/s i celów społeczeństwa gigabitowego, ponieważ niektóre państwa członkowskie interpretowały wytyczne w sposób, który mógł ograniczać wysokość udostępnianych przez nie środków publicznych na sieci szerokopasmowe na obszarach objętych już siecią o prędkości 30 Mb/s⁴⁶. Komisja zgodziła się doprecyzować do końca 2018 r. tę kwestię na potrzeby państw członkowskich i zaktualizować w tym celu swój przewodnik „Jak inwestować w szybkie sieci szerokopasmowe”, uwzględniając w nim dodatkowe informacje na temat przyznawania dofinansowania na obszarach, na których działalność prowadzą operatorzy prywatni, zwłaszcza w odniesieniu do celów dotyczących sieci o przepustowości 100 Mb/s i celów społeczeństwa gigabitowego. Według stanu na czerwiec 2020 r. zaktualizowana wersja przewodnika nie została jeszcze opublikowana.

Przedstawiciele władz państw członkowskich, z którymi przeprowadzono wywiady, w dalszym ciągu byli zdania, że zasady pomocy państwa były niejasne i wymagały aktualizacji, tak aby uwzględnić w nich szybko postępującą cyfryzację oraz konieczność znacznych inwestycji publicznych w celu osiągnięcia celów społeczeństwa gigabitowego wyznaczonych na 2025 r.

Stopień korzystania z szybkich sieci szerokopasmowych przez przedsiębiorstwa

Cele wyznaczone w strategii „Europa 2020”, opisane w ramce 10, dotyczą gospodarstw domowych. Aby inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu odniosła sukces, kwestią o kluczowym znaczeniu jest tymczasem zapewnienie odpowiedniej łączności internetowej przedsiębiorstwom. Na poziomie UE nie wyznaczono jednak wartości docelowych odnoszących się do zasięgu sieci, które dotyczyłyby sektora przedsiębiorstw. Od 2014 r. stopień korzystania z szybkich i ultraszybkich sieci szerokopasmowych przez przedsiębiorstwa w UE stale się zwiększał. Mimo to na koniec 2019 r. 50% przedsiębiorstw wciąż miało dostęp do sieci szerokopasmowych o przepustowości poniżej 30 Mb/s (zob. rys. 10). W 2019 r. 80% dużych przedsiębiorstw korzystało z sieci o prędkości co najmniej 30 Mb/s, podczas gdy w przypadku małych przedsiębiorstw ten odsetek wynosił zaledwie 46%⁴⁷. Jak pokazano na rys. 11, średni wskaźnik korzystania z ultraszybkich sieci szerokopasmowych (> 100 Mb/s) w przypadku przedsiębiorstw w UE jest zbliżony do wskaźnika dla gospodarstw domowych, ale charakteryzuje się wolniejszym tempem wzrostu.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie danych Eurostatu.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie danych Eurostatu i indeksu DESI 2020 (w odniesieniu do gospodarstw domowych).

Wnioski i zalecenia

Inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu nie jest prawnie wiążąca, a jej cel polega na wzmocnieniu konkurencyjności przemysłu UE za pośrednictwem innowacji cyfrowych. Pomimo wysiłków ze strony Komisji, która w ramach wdrażania tej inicjatywy wspierała zarówno organy krajowe, jak i huby innowacji cyfrowych, w niektórych państwach członkowskich osiągnięto jedynie ograniczone postępy, jeśli chodzi o opracowywanie i wdrażanie krajowych strategii cyfryzacji oraz ustanawianie hubów innowacji cyfrowych.

Przyjęta przez Komisję strategia w zakresie wspierania cyfryzacji przemysłu europejskiego opierała się na solidnych podstawach i zapewniała wsparcie państwom członkowskim. W ramach inicjatywy nie określono jednak zakładanych wyników ani odpowiednich wskaźników rezultatu i wartości docelowych, co utrudniało zarówno Komisji, jak i państwom członkowskim podejmowanie świadomych decyzji i lepsze ukierunkowanie działań. Komisja zrealizowała szereg działań z myślą o zapewnieniu państwom członkowskim wytycznych, ale nie zachęcała ich do przydzielania środków z funduszy ESI na rzecz inicjatywy. Łączna kwota środków, jakie byłyby konieczne do stworzenia i utrzymania ram wspierających cyfryzację przemysłu w UE, jest nieznana. W większości państw członkowskich, w których przeprowadzono wizyty kontrolne, działania wspierające Komisji miały ograniczony wpływ (pkt 24–40).

1. Komisja powinna zaoferować państwom członkowskim wsparcie w określeniu ich potrzeb finansowych związanych z cyfryzacją przemysłu, na przykład w ramach odnośnego warunku podstawowego dotyczącego strategii inteligentnej specjalizacji na okres 2021–2027.

Termin realizacji: na potrzeby okresu programowania 2021–2027.

2. Komisja powinna przekazywać właściwym organom więcej informacji na temat najważniejszych źródeł środków unijnych dostępnych na wdrażanie inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu, a także informować je o ewentualnych wymogach współfinansowania.

Termin realizacji: 30 czerwca 2021 r.

81

Komisja i państwa członkowskie nie są w stanie w pełni ocenić postępów we wdrażaniu inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Wdrażanie tej inicjatywy jest wspierane ze środków programu „Horyzont 2020”. Zaproszenia do składania wniosków w ramach tego programu opublikowane i zaplanowane od 2016 r. pokrywają się z kwotami wskazanymi w komunikacie Komisji dotyczącym inicjatywy. We wszystkich przeanalizowanych programach finansowanych z EFRR kontrolerzy zidentyfikowali działania, które potencjalnie mogą sprzyjać realizacji inicjatywy. Jeśli z kolei chodzi o fundusze ESI, państwa członkowskie nie były w żaden sposób zobowiązane prawnie do monitorowania projektów istotnych w jej kontekście. W związku z tym w systemach gromadzenia danych w większości państw członkowskich nie uwzględnia się informacji na jej temat, co uniemożliwia monitorowanie jej wdrażania na poziomie krajowym i unijnym. Aby precyzyjnie ustalić wielkość poczynionych inwestycji, w opinii Komisji konieczne byłoby bardziej ustrukturyzowane podejście ze strony państw członkowskich. Oznacza to, że Komisji trudno jest uzyskać informacje, na podstawie których mogłaby ona dokonać oceny, na ile inwestycje zrealizowane w tym obszarze pokrywają się z zaplanowanymi wartościami określonymi w pierwotnym komunikacie dotyczącym inicjatywy (pkt 42–49).

Zalecenia 3 i 4 – Ulepszenie monitorowania inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu poprzez określenie odpowiednich wskaźników rezultatu i śledzenie wydatków
3. Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, powinna dopilnować, by ustanowiony został system umożliwiający śledzenie wydatków z funduszy UE dokonywanych w trybie zarządzania dzielonego na wdrażanie istotnych inicjatyw, które podjęto już po rozpoczęciu okresu programowania – w przypadku gdy Komisja uzna, że taka modyfikacja jest konieczna.

Termin realizacji: 31 grudnia 2021 r.

4. Komisja, we współpracy z państwami członkowskimi, powinna sprecyzować, jakie wyniki w założeniu ma przynieść inicjatywa na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. W tym celu należy określić wspólne wskaźniki rezultatu i wartości docelowe, co pozwoli oceniać stopień wdrożenia inicjatywy w poszczególnych państwach członkowskich, jak i na poziomie UE.

Termin realizacji: 30 czerwca 2021 r.

82

Huby innowacji cyfrowych stanowią jeden z kluczowych elementów inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Od momentu podjęcia inicjatywy Komisja zrealizowała szereg zadań mających na celu wsparcie hubów na etapie ich ustanawiania oraz w trakcie prowadzenia przez nie działalności. Działania w państwach członkowskich były jednak ograniczone. Choć od rozpoczęcia realizacji inicjatywy minęły cztery lata, huby innowacji cyfrowych w państwach członkowskich skontrolowanych przez Trybunał w ograniczonym zakresie skorzystały z finansowania unijnego, a ponadto kontrolerzy wykryli przypadki nieskoordynowanego podejścia. Z wyjątkiem działań finansowanych z programu „Horyzont 2020” obecnie nie ma jeszcze żadnych ram szczegółowego monitorowania działalności hubów na szczeblu UE. Na podstawie dostępnych informacji należy stwierdzić, że wsparcie na rzecz cyfryzacji przedsiębiorstw było ograniczone. Komisja przedstawiła wniosek w sprawie ustanowienia nowego programu „Cyfrowa Europa” na lata 2021–2027. We wniosku tym określono kryteria, jakimi mają posługiwać się państwa członkowskie przy wyborze „europejskich hubów innowacji cyfrowych”, a także przedstawiono metody monitorowania działań hubów objętych wsparciem w ramach tego programu. Według stanu na czerwiec 2020 r. program zaproponowany we wniosku jest nadal przedmiotem dyskusji (pkt 52–64).

Zalecenia 5, 6 i 7 – Określenie, skoordynowanie i przyjęcie ram dotyczących sieci europejskich hubów innowacji cyfrowych, która będzie obejmować wszystkie regiony w Europie

Komisja, w porozumieniu z państwami członkowskimi, powinna:

5. przyjąć kryteria wyboru w odniesieniu do wyznaczonych przez władze krajowe organizacji, które mają zostać uznane za europejskie huby innowacji cyfrowych;

Termin realizacji: 31 grudnia 2020 r.

6. określić minimalny zakres usług oferowanych przez europejskie huby innowacji cyfrowych, w tym produkty i rezultaty ich działalności;

Termin realizacji: 31 grudnia 2020 r.

7. opracować spójne ramy monitorowania produktów i rezultatów działalności europejskich hubów innowacji cyfrowych, które powinny być obowiązkowe w przypadku hubów będących beneficjentami środków unijnych.

Termin realizacji: 30 czerwca 2021 r.

83

Komisja podejmowała odpowiednie działania z myślą o zapewnieniu właściwych ram prawnych, uwzględniając wszystkie przepisy wspomniane w komunikacie dotyczącym inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu. Dla powodzenia cyfryzacji przemysłu, szczególnie w następstwie pandemii COVID-19, która wybuchła w 2020 r., zasadnicze znaczenie ma również zapewnienie odpowiedniej internetowej łączności szerokopasmowej. Cele przewidziane w strategii „Europa 2020” zostaną osiągnięte tylko w nielicznych państwach członkowskich, a jeszcze większym wyzwaniem będzie osiągnięcie unijnych celów społeczeństwa gigabitowego wyznaczonych na 2025 r. Aby skutecznie przeprowadzić cyfryzację przemysłu w UE, kwestią o kluczowym znaczeniu jest zapewnienie odpowiedniej łączności internetowej przedsiębiorstwom. W 2019 r. 80% dużych przedsiębiorstw korzystało z sieci o prędkości co najmniej 30 Mb/s, podczas gdy w przypadku małych przedsiębiorstw ten odsetek wynosił zaledwie 46% (pkt 66–78).

Zalecenia 8 i 9 – Podejmowanie dalszych działań mających na celu osiągnięcie odpowiednich poziomów internetowej łączności szerokopasmowej
8. Komisja powinna ukończyć i opublikować swój przewodnik „Jak inwestować w szybkie sieci szerokopasmowe”, uwzględniając w nim dodatkowe informacje na temat przyznawania dofinansowania na obszarach, na których działalność prowadzą operatorzy prywatni, zwłaszcza w odniesieniu do celów dotyczących sieci o przepustowości 100 Mb/s i celów społeczeństwa gigabitowego. Powinna również rozpowszechniać informacje na temat tego przewodnika w państwach członkowskich.

Termin realizacji: 31 grudnia 2020 r., w zależności od daty zakończenia dyskusji w sprawie WRF.

9. Komisja, w porozumieniu z państwami członkowskimi, powinna przyjąć i skonsolidować ramy monitorowania i sprawozdawczości w odniesieniu do osiągnięcia celów społeczeństwa gigabitowego wyznaczonych na 2025 r.

Termin realizacji: 31 grudnia 2021 r.

Niniejsze sprawozdanie zostało przyjęte przez Izbę II, której przewodniczy Iliana Ivanova, członkini Trybunału Obrachunkowego, na posiedzeniu w Luksemburgu w dniu 15 lipca 2020 r.

W imieniu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Klaus-Heiner Lehne
Prezes

Załączniki

Załącznik I – Filary inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu

Pierwszy filar (Europejska platforma współpracy w zakresie krajowych inicjatyw w dziedzinie cyfryzacji) jest ukierunkowany na koordynację rozmaitych krajowych i regionalnych inicjatyw na rzecz cyfryzacji przemysłu w całej Europie. W marcu 2017 r. Komisja ustanowiła ramy zarządzania w celu (i) ułatwienia koordynacji unijnych i krajowych inicjatyw na rzecz cyfryzacji, (ii) zmobilizowania zainteresowanych podmiotów i zasobów w całym łańcuchu wartości na rzecz działań zmierzających do stworzenia jednolitego rynku cyfrowego w oparciu o prowadzony wielostronny dialog między zainteresowanymi podmiotami oraz (iii) wymiany najlepszych praktyk.

Działania na rzecz pobudzania innowacji cyfrowych we wszystkich sektorach są realizowane w ramach drugiego i trzeciego filaru:

• Drugi filar (Innowacje cyfrowe dla wszystkich – huby innowacji cyfrowych) ma wspomagać przedsiębiorstwa w korzystaniu z możliwości oferowanych przez cyfryzację. Huby mają za zadanie wspierać przedsiębiorstwa (zwłaszcza mniejsze przedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa typu start-up) z myślą o ulepszeniu ich procesów biznesowych i produkcyjnych oraz produktów i usług dzięki innowacjom cyfrowym. W zamierzeniu Komisji huby miały być tworzone w ramach istniejących już prywatnych lub publicznych centrów kompetencji⁴⁸ (np. wydziałów na uniwersytetach) na terenie całej Europy. Trzeci filar (Innowacje cyfrowe dla wszystkich – wzmacnianie przywództwa za pośrednictwem partnerstw i platform przemysłowych) polega z kolei na zapewnianiu podaży innowacji cyfrowych oraz standaryzacji. Komisja za cel przyjęła zapewnianie wsparcia na rzecz partnerstw publiczno-prywatnych i platform przemysłowych z przeznaczeniem na prace dotyczące przyszłych części składowych technologii cyfrowych. W tym celu w ramach programu „Horyzont 2020” ustanowiła ona partnerstwa publiczno-prywatne i wspólne przedsięwzięcia w obszarach kluczowych technologii cyfrowych, takich jak 5G, duże zbiory danych, obliczenia wielkiej skali, cyberbezpieczeństwo, fotonika, robotyka czy podzespoły i układy elektroniczne.

W ramach czwartego filaru („Ramy regulacyjne na miarę ery cyfrowej”) Komisja planowała przeanalizować, czy potrzebna jest modernizacja ram regulacyjnych oraz czy ramy te spełniają wymogi ery cyfrowej. Zainteresowane podmioty zwróciły uwagę na potrzebę doprecyzowania kwestii takich jak (i) własność i wykorzystywanie danych generowanych w kontekście przemysłowym, (ii) systemy działające autonomicznie oraz (iii) oprogramowanie niewbudowane.

Piąty filar („Przygotowanie Europejczyków do cyfrowej przyszłości”) dotyczy inicjatyw w zakresie wspierania edukacji cyfrowej i umiejętności cyfrowych podejmowanych przez Komisję z myślą o przygotowaniu Europejczyków do życia w cyfrowej przyszłości. Inicjatywy te to między innymi:

• koalicja na rzecz umiejętności cyfrowych i zatrudnienia⁴⁹ ogłoszona przez Komisję 1 grudnia 2016 r. jako jedno z kluczowych działań w ramach nowego europejskiego programu na rzecz umiejętności⁵⁰;
• inicjatywa dotycząca staży „Cyfrowe możliwości”⁵¹, na rzecz której przyznano finansowanie w wysokości 10 mln euro w ramach programu „Horyzont 2020”;
• Plan działania w dziedzinie edukacji cyfrowej⁵² przyjęty w celu wspierania rozwoju kompetencji cyfrowych potrzebnych do życia i pracy w erze szybkiej rewolucji cyfrowej.

Załącznik II – Wykaz skontrolowanych projektów

Źródło: Instytucje zarządzające.

Załącznik III – Zalecenia dla poszczególnych krajów istotne w kontekście inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu

¹ W latach 2016–2018 nie skierowano żadnych zaleceń pod adresem Grecji, ponieważ w tym okresie kraj ten był objęty programem dostosowań gospodarczych.

Źródło: Analiza przeprowadzona przez Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie zaleceń dla poszczególnych krajów.

Załącznik IV – Huby innowacji cyfrowych zarejestrowane w katalogu

Źródło: Katalog hubów innowacji cyfrowych według stanu na koniec 2019 r.

Załącznik V – Proponowana liczba hubów innowacji cyfrowych, które powinny zostać wyznaczone przez państwa członkowskie

Źródło: „European Digital Innovation Hubs in Digital Europe Programme” – projekt dokumentu roboczego z 30.3.2020.

W UE działalność prowadzi około 23 mln MŚP⁵⁶. Teoretycznie oznacza to, że gdyby wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły maksymalną liczbę hubów innowacji cyfrowych przewidzianą do objęcia finansowaniem z programu „Cyfrowa Europa”, średnio na jeden hub przypadałoby około 88 000 MŚP. Ta uśredniona wartość nie pokazuje jednak zróżnicowania pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi.

Źródło: Europejski Trybunał Obrachunkowy na podstawie danych z zestawień informacji za 2019 r. sporządzonych w ramach programu Small Business Act i dokumentu roboczego Komisji dotyczącego hubów innowacji cyfrowych z 30.3.2020.

Glosariusz i wykaz skrótów

„Inteligentne fabryki” – projekt „Inteligentne fabryki w nowych państwach członkowskich UE”, którym w imieniu Parlamentu Europejskiego zarządza DG CONNECT Komisji, został uruchomiony w maju 2017 r. W kontekście inicjatywy na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu ma on za zadanie przyczyniać się do stworzenia sieci hubów innowacji cyfrowych w Europie.

5G – sieci 5G to zbiór wszystkich istotnych elementów infrastruktury sieciowej z zakresu technologii łączności ruchomej i bezprzewodowej, wykorzystywanych na potrzeby łączności i usług o wartości dodanej, o zaawansowanych parametrach eksploatacyjnych, takich jak bardzo wysokie wskaźniki i możliwości przesyłu danych, łączność o niskim poziomie opóźnień, bardzo wysoka niezawodność bądź obsługiwanie dużej liczby połączonych urządzeń. Mogą one obejmować elementy dotychczasowych sieci wykorzystujących technologię łączności ruchomej i bezprzewodowej poprzednich generacji, takich jak 4G lub 3G. Sieci 5G należy rozumieć jako obejmujące wszystkie istotne części sieci.

Cyberbezpieczeństwo – bezpieczeństwo cyberprzestrzeni, przy czym cyberprzestrzeń oznacza zbiór powiązań i relacji między obiektami dostępnymi za pośrednictwem powszechnej sieci telekomunikacyjnej, a także zbiór obiektów dostępnych za pośrednictwem interfejsów, które umożliwiają ich zdalną kontrolę i zdalny dostęp do danych lub udział tych obiektów w działaniach nadzorczych w cyberprzestrzeni.

DIHELP – program DIHELP (The Digital Innovation Hub Enhanced-Learning Programme) polegał na zapewnianiu mentoringu i coachingu przez dziewięć miesięcy 30 hubom innowacji cyfrowych z myślą o rozwinięciu lub zwiększeniu zasięgu ich działalności.

Duże zbiory danych i technologie ich analizy – duże ilości danych generowane w bardzo szybkim tempie, pochodzące z dużej liczby zróżnicowanych źródeł. Dane te mogą być przesyłane, gromadzone, agregowane i analizowane w celu uzyskania informacji na temat procesów i zachowań ludzkich. Duże zbiory danych i technologie ich analizy umożliwiają zidentyfikowanie potencjalnych usprawnień w wielu sektorach oraz opracowanie nowych, innowacyjnych produktów i usług, a także prowadzą do większej konkurencyjności i wzrostu gospodarczego.

Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych (EFIS) – mechanizm wsparcia inwestycyjnego utworzony przez Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) i Komisję jako część planu inwestycyjnego dla Europy w celu pobudzenia prywatnych inwestycji w projekty o strategicznym znaczeniu dla UE.

Europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne (fundusze ESI) – fundusze ESI obejmują pięć oddzielnych funduszy mających na celu zmniejszenie regionalnych nierówności w Unii Europejskiej, przy czym ich ramy polityki wyznaczane są na siedmioletni okres budżetowy WRF. Fundusze te to: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR).

I4MS – promowany przez Komisję Europejską program „ICT Innovation for Manufacturing SMEs” mający na celu rozwijanie innowacji cyfrowych w MŚP prowadzących działalność wytwórczą w Europie.

Inicjatywa SAE – celem inicjatywy „Smart Anything Everywhere” (SAE) jest umożliwienie MŚP, przedsiębiorstwom typu start-up i spółkom o średniej kapitalizacji udoskonalenia oferowanych przez nie produktów i usług poprzez wykorzystanie innowacyjnych technologii cyfrowych.

Integracja systemów – proces lub faza polegająca na połączeniu różnych podsystemów lub komponentów w jeden duży system.

Internet rzeczy (IoT) – rozproszona sieć łącząca ze sobą fizyczne obiekty, które wyczuwają swoje otoczenie i oddziałują na nie i które są w stanie komunikować się między sobą, jak i z innymi maszynami i komputerami.

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) – definicja stosowana w odniesieniu do przedsiębiorstw i innych organizacji jest oparta na ich wielkości, tj. liczbie zatrudnionych pracowników i pewnych kryteriach finansowych. Małe przedsiębiorstwa zatrudniają mniej niż 50 osób i osiągają obroty lub wykazują sumę bilansową nieprzekraczające 10 mln euro. Średnie przedsiębiorstwa zatrudniają mniej niż 250 osób i osiągają obroty nieprzekraczające 50 mln euro bądź wykazują sumę bilansową nieprzekraczającą 43 mln euro.

Obliczenia wielkiej skali (HPC) – obliczenia wysokiej wydajności dokonywane przez zestaw wielu procesorów połączonych ze sobą za pośrednictwem sieci szybkiej komunikacji i odpowiedniego oprogramowania. Infrastruktura elektroniczna o dużych mocach obliczeniowych umożliwia sprostanie złożonym wyzwaniom polegającym na zapewnieniu współczesnej nauce i sektorowi przemysłu nowych możliwości w zakresie obliczeń i symulacji, tam gdzie potrzebne jest przetwarzanie dużych ilości danych.

Program operacyjny (program) – w programie określa się priorytety i szczegółowe cele państwa członkowskiego oraz sposób wykorzystania środków finansowych (fundusze UE oraz współfinansowanie krajowe publiczne i prywatne) w danym okresie (zazwyczaj siedmioletnim) na finansowanie projektów. Projekty realizowane w ramach danego programu muszą przyczyniać się do osiągnięcia pewnej liczby celów UE określonych na poziomie osi priorytetowej tego programu. Finansowanie na rzecz realizacji programu może pochodzić z EFRR, Funduszu Spójności lub EFS. Program jest opracowywany przez państwo członkowskie i musi zostać zatwierdzony przez Komisję przed dokonaniem jakichkolwiek płatności z budżetu UE. Można go modyfikować w okresie programowania wyłącznie za zgodą obu stron.

Przetwarzanie w chmurze – gromadzenie danych i programów oraz dostęp do nich przez internet, a nie na komputerze użytkownika lub w sieci przedsiębiorstwa. Tym samym użytkownicy nie muszą inwestować w zakup własnej infrastruktury, gdyż dane są przechowywane i przetwarzane w chmurze obliczeniowej, a nie w siedzibie bądź na urządzeniach użytkownika.

Robotyka – robotyka dotyczy projektowania, budowy, funkcjonowania i wykorzystywania robotów, jak również systemów komputerowych służących do ich kontrolowania. Siłą napędową tego szybko rozwijającego się rynku jest rozwój nowatorskich i udoskonalonych produktów w tak zróżnicowanych obszarach jak wytwórstwo przemysłowe, działania poszukiwawczo-ratownicze, nadzór i monitorowanie, chirurgia i opieka zdrowotna, domy i samochody, transport, logistyka, rolnictwo i wiele innych.

Systemy cyberfizyczne – systemy charakteryzujące się ścisłym powiązaniem i koordynacją komponentów obliczeniowych i fizycznych. W literaturze określane również mianem „przemysłowego internetu rzeczy”.

Sztuczna inteligencja – symulacja ludzkiej inteligencji przez maszyny.

Wynik – zmiana, która wynika z realizacji interwencji, a która zwykle odnosi się do celów tej interwencji. Wyniki obejmują rezultaty i oddziaływanie. Mogą one być oczekiwane lub nieoczekiwane, pozytywne lub negatywne (np. nowa autostrada przyciąga inwestorów do regionu, lecz powoduje niedopuszczalny poziom zanieczyszczenia na obszarach, przez które przebiega).

Wytwarzanie przyrostowe (określane również mianem druku 3D) – sterowany komputerowo proces wytwarzania obiektów trójwymiarowych poprzez nakładanie na siebie materiału, zazwyczaj w postaci warstw.

Zalecenia dla poszczególnych krajów – dokumenty opracowywane przez Komisję Europejską oddzielnie dla każdego kraju, w których poddaje ona analizie sytuację gospodarczą tego kraju i formułuje zalecenia co do działań, jakie kraj ten powinien podjąć w ciągu 12–18 miesięcy.

Zespół kontrolny

Sprawozdania specjalne Trybunału przedstawiają wyniki kontroli dotyczących obszarów polityki i programów UE bądź kwestii związanych z zarządzaniem w wybranych obszarach budżetowych. Trybunał wybiera i opracowuje zadania kontrolne tak, aby osiągnąć jak największe oddziaływanie, biorąc przy tym pod uwagę kryteria takie jak zagrożenia dla wykonania zadań lub zgodności, poziom dochodów lub wydatków w danym obszarze, nadchodzące zmiany oraz interes polityczny i społeczny.

Niniejsza kontrola wykonania zadań została przeprowadzona przez Izbę II, której przewodniczy członkini Trybunału Iliana Ivanova i która zajmuje się takimi obszarami wydatków jak inwestycje na rzecz spójności, wzrostu gospodarczego i włączenia społecznego. Kontrolą kierowała członkini Trybunału Iliana Ivanova, a w działania kontrolne zaangażowani byli: Mihail Stefanov, szef gabinetu; James Verity, attaché; Niels-Erik Brokopp, kierownik; Paolo Pesce, koordynator zadania; Rafał Gorajski, zastępca koordynatora zadania, a także kontrolerzy: Dieter Böckem, Mariya Byalkova, Francisco Carretero Llorente, Zuzana Gullova, Kristina Maksinen, Janka Nagy-Babos, Rene Reiterer i Nikolaos Zompolas.

W związku z trwającą pandemią COVID-19 i restrykcyjnym ograniczeniem kontaktów społecznych nie można było wykonać zdjęcia zespołu kontrolnego.

Przypisy

¹ Więcej informacji na temat poszczególnych elementów przemysłu 4.0 przedstawiono w glosariuszu.

² Na przykład: PwC, „Opportunities and Challenges of the industrial internet”, 2015; Boston Consulting Group, „The future of productivity and growth in manufacturing industries”, 2015.

³ Europejski Bank Inwestycyjny, „Who is prepared for the new digital age? – Evidence from the EUB Investment Survey”, luty 2020.

⁴ https://ec.europa.eu/growth/industry/policy/advanced-technologies_en

⁵ Komisja Europejska, „Roundtable on Digitising European Industry: Working Group 1 – Digital Innovation Hubs”, 2017, s. 4.

⁶ https://ec.europa.eu/growth/smes_en

⁷ Europejski Bank Inwestycyjny, „Financing the digitalisation of small and medium-sized enterprises: The enabling role of digital innovation hubs”, 14 listopada 2019 r.

⁸ EBI rozróżnia dwa rodzaje wydatków na technologie informacyjno-komunikacyjne: tradycyjne wydatki na sprzęt, łączność internetową itp. oraz wydatki na projekty z zakresu optymalizacji i transformacji cyfrowej.

⁹ Sprawozdanie IDC na temat perspektyw rynkowych pt. „COVID-19 Impact on European ICT Markets – Mid-March 2020 View”.

¹⁰ Komisja Europejska, COM(2010) 245 final/2 z 26.8.2010, Europejska agenda cyfrowa, Bruksela.

¹¹ Komisja Europejska, COM(2015) 192 final z 6.5.2015, Strategia jednolitego rynku cyfrowego dla Europy, Bruksela.

¹² Rada Unii Europejskiej, 9340/15, Konkluzje na temat cyfrowej transformacji europejskiego przemysłu, 29.5.2015.

¹³ Komisja Europejska, COM(2016) 180 final z 19.4.2016, Cyfryzacja europejskiego przemysłu. Pełne wykorzystanie możliwości jednolitego rynku cyfrowego, Bruksela.

¹⁴ Art. 6 TFUE.

¹⁵ COM(2018) 434, Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego program „Cyfrowa Europa” na lata 2021–2027.

¹⁶ https://www.consilium.europa.eu/media/43384/roadmap-for-recovery-final-21.4.2020.pdf

¹⁷ Szczegółowe informacje na temat metodyki wykorzystanej do opracowania tego indeksu są dostępne na stronie https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/desi.

¹⁸ Międzynarodowy indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego 2018, SMART 2017/0052 sprawozdanie końcowe, ISBN 978-92.79.85699-0.

¹⁹ https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/countries-performance-digitisation

²⁰ https://ec.europa.eu/futurium/en/implementing-digitising-european-industry-actions/national-initiatives-digitising-industry

²¹ https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/workshop-monitoring-progress-national-initiatives-digitising-industry

²² Szczegółową analizę partnerstw publiczno-prywatnych Trybunał przedstawił w sprawozdaniu specjalnym nr 9/2018 pt. „Partnerstwa publiczno-prywatne w UE – znaczne niedociągnięcia i ograniczone korzyści”.

²³ Sprawozdanie specjalne nr 5/2017 pt. „Bezrobocie wśród młodzieży – czy polityka UE wpłynęła na zmianę sytuacji?”, pkt 78 i 159.

²⁴ „Study on Monitoring Progress in National Initiatives on Digitising Industry”, zamówienie SMART 2018/0002.

²⁵ https://www.bundesregierung.de/breg-en/issues/umsetzungsstrategie-digital-1679944

²⁶ Podobne rozwiązanie wprowadzono w 2016 r. w przypadku programów rozwoju obszarów wiejskich – zob. rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1997 z dnia 15 listopada 2016 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 808/2014 w odniesieniu do zmiany programów rozwoju obszarów wiejskich i monitorowania działań wspierających integrację obywateli państw trzecich, a także mające na celu sprostowanie tego rozporządzenia. Ustanowiony w tym przypadku system umożliwiał Komisji identyfikowanie operacji o potencjalnym wkładzie w integrację obywateli państw trzecich.

²⁷ COM(2018) 375 final. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego Plus, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego, a także przepisy finansowe na potrzeby tych funduszy oraz na potrzeby Funduszu Azylu i Migracji, Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Instrumentu na rzecz Zarządzania Granicami i Wiz.

²⁸ „European Digital Innovation Hubs in Digital Europe Programme”, projekt dokumentu roboczego z 12.11.2019.

²⁹ Bułgaria, Czechy, Estonia, Chorwacja, Cypr, Łotwa, Litwa, Węgry, Malta, Polska, Rumunia, Słowenia i Słowacja.

³⁰ https://www.mittelstand-digital.de/

³¹ https://www.de-hub.de/

³² https://www.gov.pl/web/rozwoj/przemysl-4-0

³³ http://www.adma.ec/

³⁴ Sprawozdanie specjalne nr 12/2018 pt. „Sieci szerokopasmowe w państwach członkowskich UE – pomimo poczynionych postępów nie wszystkie cele strategii »Europa 2020« zostaną osiągnięte”.

³⁵ Szczegółowe informacje na temat tych działań są dostępne na stronie internetowej Komisji: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/free-flow-non-personal-data.

³⁶ Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1807 z dnia 14 listopada 2018 r. w sprawie ram swobodnego przepływu danych nieosobowych w Unii Europejskiej.

³⁷ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (dyrektywa w sprawie otwartych danych).

³⁸ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Europejska strategia w zakresie danych”, COM(2020) 66 final z 19.2.2020.

³⁹ Grupa ekspertów ds. odpowiedzialności i nowych technologii (czerwiec 2018).

⁴⁰ „Odpowiedzialność za sztuczną inteligencję i inne powstające technologie cyfrowe”, ISBN 978-92.76.12959-2.

⁴¹ Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Sprawozdanie na temat wpływu sztucznej inteligencji, internetu rzeczy i robotyki na bezpieczeństwo i odpowiedzialność”, COM(2020) 64 final z 19.2.2020.

⁴² https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/public-consultation-safety-apps-and-other-non-embedded-software

⁴³ Badanie dotyczące bezpieczeństwa oprogramowania niewbudowanego; Obsługa, dostęp do danych oraz kwestie prawne w przypadku zaawansowanych robotów oraz autonomicznych pojazdów i systemów podłączonych do internetu i wykorzystujących sztuczną inteligencję. ISBN 978-92.79.99495-1 i ISBN 978-92.79.99496-8.

⁴⁴ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Europejska agenda cyfrowa”, COM(2010) 245 final/2 z 26.8.2010, potwierdzony w 2012 r. komunikatem Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Europejska agenda cyfrowa – Cyfrowe stymulowanie europejskiego wzrostu gospodarczego”, COM(2012) 784 z 18.12.2012

⁴⁵ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów „Łączność dla konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego: w kierunku europejskiego społeczeństwa gigabitowego”, COM(2016) 587 final, oraz dokument roboczy służb Komisji, SWD(2016) 300 final.

⁴⁶ Sprawozdanie specjalne Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nr 12/2018, pkt 85 i zalecenie 5.

⁴⁷ Eurostat (isoc_ci_it_en2).

⁴⁸ Centra kompetencji to podmioty, których działalność opiera się na współpracy, zatrudniające wysoko wykwalifikowanych naukowców. Prowadzą one ukierunkowane badania strategiczne użyteczne z punktu widzenia przemysłu.

⁴⁹ https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/digital-skills-jobs-coalition

⁵⁰ Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów „Nowy europejski program na rzecz umiejętności. Wspólne działania na rzecz wzmocnienia kapitału ludzkiego, zwiększania szans na zatrudnienie i konkurencyjności”, COM(2016) 381 final.

⁵¹ https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/digital-opportunity-traineeships-boosting-digital-skills-job

⁵² Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie Planu działania w dziedzinie edukacji cyfrowej, COM(2018) 22 final.

⁵³ Referencyjny kurs walutowy EBC z 8 listopada 2019 r.

⁵⁴ Referencyjny kurs walutowy EBC z 27 czerwca 2019 r. (1 EUR = 4,2515 PLN).

⁵⁵ Referencyjny kurs walutowy EBC z 28 czerwca 2019 r. (1 EUR = 4,2496 PLN).

⁵⁶ Sprawozdanie roczne dotyczące MŚP za lata 2018/2019. ISBN 978.92.9202-641-7.

⁵⁷ 500 mln EUR na ośrodki innowacji cyfrowych oraz inwestycja ~5 mld EUR na rzecz wiodącej pozycji w zakresie technologii cyfrowych z programu „Horyzont 2020” za pośrednictwem partnerstw, budowania platform i obszarów docelowych.

⁵⁸ Dotyczy: COM(2018) 375 final, w szczególności art. 4 i 11; COM(2018) 372 final, w szczególności art. 2.

⁵⁹ Zob. na przykład https://ec.europa.eu/regional_policy/en/policy/how/priorities/digital-age oraz https://s3platform.jrc.ec.europa.eu/-/mapping-eu-investments-in-ict-description-of-an-online-tool-and-initial-observations?inheritRedirect=true&redirect=%2Fdigital-agenda-and-ict.

⁶⁰ Program prac na lata 2018–2020, https://ec.europa.eu/research/participants/data/ref/h2020/wp/2018-2020/main/h2020-wp1820-leit-ict_en.pdf, w szczególności s. 10 i nast.

⁶¹ Według specjalnego badania monitorującego, które ma zostać opublikowane w 2020 r., orientacyjna łączna kwota finansowania inicjatyw na rzecz cyfryzacji europejskiego przemysłu w państwach członkowskich w 2019 r. wynosi około 3,26 mld EUR. Kwota ta nie obejmuje mechanizmów wsparcia stricte finansowego, takich jak zachęty podatkowe i systemy amortyzacji, ze względu na brak porównywalności i przejrzystości. Kwota 3,26 mld EUR nie obejmuje również najmniejszych inicjatyw ani inicjatyw, których zakres dotyczy projektów innych niż cyfryzacja, ponieważ nie dokonano podziału danych w sposób umożliwiający nam w tych przypadkach oddzielenie budżetu na cyfryzację.

Kalendarium

Kontakt

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
12, rue Alcide De Gasperi
1615 Luxembourg
LUKSEMBURG

Tel. +352 4398-1
Formularz kontaktowy: eca.europa.eu/pl/Pages/ContactForm.aspx
Strona internetowa: eca.europa.eu
Twitter: @EUAuditors

Więcej informacji o Unii Europejskiej można znaleźć w portalu Europa (http://europa.eu).

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2020

PRAWA AUTORSKIE

© Unia Europejska, 2020.

Polityka Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystywania dokumentów jest realizowana na podstawie decyzji Trybunału nr 6/2019 w sprawie polityki otwartych danych oraz ponownego wykorzystywania dokumentów.

O ile nie wskazano inaczej (np. nie zamieszczono szczegółowych adnotacji o prawach autorskich), treści Europejskiego Trybunału Obrachunkowego będące własnością UE objęte są licencją Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe (CC BY 4.0). Oznacza to, że ponowne wykorzystanie jest dozwolone, pod warunkiem że dokumenty zostaną odpowiednio oznaczone i zostaną wskazane dokonane w nich zmiany. W przypadku ponownego wykorzystania niedozwolone jest zmienianie oryginalnego znaczenia albo przesłania dokumentów. Trybunał nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek konsekwencje ponownego ich wykorzystania.

Jeżeli konkretna treść wskazuje na możliwą do zidentyfikowania osobę fizyczną – tak jak w przypadku zdjęć, na których widoczni są pracownicy Trybunału – lub zawiera prace stron trzecich, wymagane jest zweryfikowanie dodatkowych praw autorskich. W takim przypadku uzyskanie zezwolenia na ponowne wykorzystanie określonej treści unieważnia wspomniane wcześniej zezwolenie ogólne. Powinny być w nim wyraźnie opisane wszelkie ograniczenia dotyczące wykorzystania treści.

W celu wykorzystania lub powielenia treści niebędącej własnością UE może być konieczne wystąpienie o zgodę bezpośrednio do właścicieli praw autorskich.

Oprogramowanie lub dokumenty objęte prawem własności przemysłowej, takie jak patenty, znaki towarowe, wzory użytkowe, znaki graficzne i nazwy, nie są objęte polityką Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w zakresie ponownego wykorzystania i nie jest udostępniana licencja na nie.

Na stronach internetowych instytucji Unii Europejskiej dostępnych w domenie europa.eu zamieszczane są odsyłacze do stron zewnętrznych. Trybunał nie kontroluje ich zawartości i w związku z tym zachęca użytkowników, aby we własnym zakresie zapoznali się z polityką ochrony prywatności i polityką w zakresie praw autorskich obowiązującymi na tych stronach.

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego

Znak graficzny Europejskiego Trybunału Obrachunkowego nie może być wykorzystywany bez uprzedniej zgody Trybunału.

JAK SKONTAKTOWAĆ SIĘ Z UE

Osobiście
W całej Unii Europejskiej istnieje kilkaset centrów informacyjnych Europe Direct. Adres najbliższego centrum można znaleźć na stronie: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

Telefonicznie lub drogą mailową
Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania na temat Unii Europejskiej. Można się z nim skontaktować:

• dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu: 00 800 6 7 8 9 10 11 (niektórzy operatorzy mogą naliczać opłaty za te połączenia),
• dzwoniąc pod standardowy numer telefonu: +32 22999696,
• drogą mailową: https://europa.eu/european-union/contact_pl.

WYSZUKIWANIE INFORMACJI O UE

Online
Informacje o Unii Europejskiej są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu Europa: https://europa.eu/european-union/index_pl.

Publikacje UE
Bezpłatne i odpłatne publikacje UE można pobrać lub zamówić na stronie: https://op.europa.eu/pl/publications. Większą liczbę egzemplarzy bezpłatnych publikacji można otrzymać, kontaktując się z serwisem Europe Direct lub z lokalnym centrum informacyjnym (zob. https://europa.eu/european-union/contact_pl).

Prawo UE i powiązane dokumenty
Informacje prawne dotyczące UE, w tym wszystkie unijne akty prawne od 1952 r., są dostępne we wszystkich językach urzędowych UE w portalu EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu.

Portal Otwartych Danych UE
Unijny portal otwartych danych (http://data.europa.eu/euodp/pl) umożliwia dostęp do zbiorów danych pochodzących z instytucji i innych organów UE. Dane można pobierać i wykorzystywać bezpłatnie, zarówno do celów komercyjnych, jak i niekomercyjnych.